Morgunblaðið - 30.11.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 30. nóv. 1944
Utg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkv.itj.: Sigfús Jónsson
Kitstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Arni Óla
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla,
' Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
t lausasðlu 40 aura eintakið, 50 aura með Laabók.
Óðagot og fum
Bækur:
Þórir Bergsson
Nýjar sögur
Rvk. 1944, ísafoldar-
prentsmiðja h. f.
ÞÓRIR BERGSSON er löngu
orðinn einn hinn kunnasti af
smásagnahöfundum okkar Is-
lendinga, og ekki minkar hróð-
ur han með þjóðinni við að hún
les nýjustu bókina hans, Nýjar
sögur, sem komin er út fyrir
skömmu.
SÍÐAN núverandi ríkisstjórn var mynduð, hefir óða-
got og fum verið mjög áberandi í starfi og háttum for-
ráðamanna Framsóknarflokksins. Þeir eru eirðarlausir
og eiga ákaflega erfitt með að stilla skap sitt. Hversu lítið
sem út af hefir borið, hafa þeir óðara rokið upp með
skammir og skæting, líkt og óþektar og illa upp aldir
götustrákar gera.
Þessa leiðinlega skapbrests hefir talsvert gætt í um-
ræðum á Alþingi að undanförnu. Og þeir, sem lesa Tím-
ann munu sjá, að sálarástand þeirra, sem það blað skrifa
er mjög bágborið.
★
Enginn vafi getur leikið á því, hvað það er, sem veldur
þessum skapbresti leiðtoga Framsóknarflokksins. Þeir
hafa orðið fyrir vonbrigðum.
Þyngstu og stærstu vonbrigði þessara manna urðu,
þegar þeir urðu þesfe vísari, að fyrri stuðningsmenn þeirra
úti í sveitum landsins voru sáróánægðir með framkomu
Framsóknarflokksins í sambandi við stjórnarmyndunina.
Kjósendur Framsóknarflokksins voru sammála öllum
öðrum landsmönnum um það, að nú reið þjóðinni meir
á því en nokkru öðru, að takast mætti að koma á alls-
herjar stjórnmálafriði í landinu. Þetta var einlæg ósk
og þrá allrar þjóðarinnar. En einmitt þá koma leiðtogar
Framsóknar til fólksins og segja: Við viljum ekki frið. Við
ætlum að halda áfram erjum og illindum, og nú megið
þið ekki bregðast. Þið verðið að berjast með okkur!
★
Én það er fleirá- en þetta, sem hefir hrelt leiðtogana.
Fyrverandi formaður Framsóknarflokksins, Jónas Jóns-
son, lýsir í tímariti sínu, Ófeigi, ráðabruggi Hermanns
Jónassonar, núverandi formanns flokksins. Jónas segir,
að Hermann hafi boðað Framsóknarmenn hjer í bænum
á fund í Kaupþingssalnum skömmu eftir stjórnarskiftin.
Um fund þenna segir Jónas orðrjett:
„Spáði hann (þ. e. Hermann) stjórn Ólafs Thors ekki
sjerstaklega langra eða fagnaðarríkra daga. Taldi hann
rjett að mynda sem allra fyrst borgaralega samfylkingu
móti Ólafi og stallbræðrum hans. Skyldu þar standa hlið
við hlið Framsóknarmenn, fimm-menningarnir úr Sjálf-
stæðisflokknum, heildsalablaðið Vísir, Björn Ólafsson,
stórkaupmaður og fyrverandi ráðherra og ófætt viku-
blað óháðra framleiðenda. Var Hermann nú algerlega
kominn inn á þá stefnu, sem ritstjóri þessá tímarits hefir
mælt með, fyrst í Degi og síðan í Ófeigi”.
Þetta er frásögn Jónasar Jónssonar.
★
Bersýnilegt er, að Hermann hefir talið þá langþráðu
óskastund vera að nálgast, þar sem hann yrði foringi
voldugs stjórnmálaflokks og innan skams yrði hann í
æðstu valdastöðu þjóðarinnar.
En svo koma vonbrigðin og hrellingarnar.
í stað þess að innbyrða hina fimm Sjálfstæðismenn,
er voru í öndverðu á móti stjórnarmynduninni, sátu þess-
ir menn kyrrir í flokki sínum. Hefir víst engum þeirra
komið til hugar, að fara yfir í flokk Hermanns. 1
Um „heildsalablaðið Vísi” er það að segja, að fyrir
nokkru var því yfirlýst í forystugrein blaðsins, að for-
ráðamönnum þess blaðs hefði aldrei komið til hugar, að
rjúfa fylkingar Sjálfstæðisflokksins.
Svo er það þetta ófædda vikublað „óháðra framleið-
enda”. Mun Jónas hjer eiga við blað það, sem Arnaldur
Jónsson hefir síðustu missirin verið að reyna að koma á
framfæri. Þetta blað hefir ekki sjeð dagsins ljós ennþá.
Ef til vill hafa þeir Hermann og Jónas einhverja von
um stuðning frá þessu blaði, ef það þá fæðist nokkurn
tíma. Von Jónasar mun þó farin að veikjast, því að hann
hefir undanfarið verið að reyna að endurlífga Bóndann.
En ekki mun það ganga greiðlega. Eitt er víst, að þeir
Sjálfstæðismenn, sem stóðu að útgáfu þess blaðs í fyrra-
vetur, munu hafa fengið nóg af þeim viðskiftum.
Þessi nýja bók styrkir í
flestu þá dóma, sem fyrr hafa
komið fram um höfundinn, að
hann væri óvenju vandvirkur,
sögur hans heflaðar og fágaðar
til hins ýtrasta og margar þar
að auki mjög ljúfar aflestrar;
sögurnar tala til manns mildri,
hæglátri skynsamlegri röddu,
þær hafa aldrei hátt. Hjer er
ekki skáld, sem blæs í básúnur
á strætum.
Mjer finst höfundur sjálfur
minna á aðalpersónuna í sög-
unni Gróði, hvernig hún tók
ástfóstri við litla drenginn. —
Þetta minnir mig á auðsæja ást
Þóris Bergssonar á skáldlegum
viðfangsefnum sínum, án þess
að jeg sje nokkuð að væna
hann um að þau taki huga hans
frá öðru. En umhyggjan fyrir
efni og stíl sagna hans lýsir af
hverri línu, og eru því miður
ekki allir höfundar, hvorki þeir
sem rita smásögur eða lengri
sögur, sem geta sagt hið sama
Auk þessa er Þórir Bergsson
hispurslaus í skoðunum, hann
er ekki að tala eins og hver
vill heyra, — það gerir heldur
ekkert almennilegt skáld, —
hann heldur fram sínum eigin
sjónarmiðum, sem oft eru tals-
vert frumleg og mjög öðruvísl
en það, sem almenningur „á
helst að trúa“.
Ýmsar af sögum þessum eru
varla mikið meira en myndir,
enda líkjast sumar þeirra éigin
lega meira málverki en sögu,
en hitt ber að segja eins og er,
að þar er um góð málverk að
ræða.
Auðvitað eFþað svo, að í bók
inni er ein sagan annarri betri.
Enginn skrifar altaf jafnvel. En
ein sagan er að mínum dómi
hreint meistaraverk, það er hin
stutta, glögga og afar mannlega
svipmynd: Að kvöldi. — Gróði,
I brekkunni, Taugin, Barnsgrát
ur og Aldrei, eru líka góðar
sögur, en hinu er jeg nokkuð
hissa á, að Þórir Bergsson skuli
ekki hafa unnið meira úr hinu
óramikla efni, sem er í sögunni
Utverðir mannheima. Þar ugg-
ir mig, að gott skáldsöguefni
hafi verið á ferðinni, ef áfram
hefði verið haldið, endirinn auk
þess nokkuð snubbóttur, mest
vegna þess, hve styrkar per-
sónurnar eru, maður vill vita
miklu meira um þær, en maður
fær, þótt þetta sje lengsta saga
bókarinnar. — En fyrst og
fremst ber höfundi þökk fyrir !
þessa fallegu, yfirlætislausu, j
en þó stílfögru og sjálfstæðu
bók. J. Bn.
London: Frakkar hafa þegar
æft allstóran her í Norður-
Afríku, og ætla þeir að senda !
hann til Asíulanda, til þess að
berjast við Japana.
1. desember.
Á MORGUN er fyrsti desem-
ber — gamli fullveldisdagurinn
okkar, — sem þó aldrei varð að
þjóðhátíðardegi allrar þjóð-
arinnar. Sigurður Bjarnason al-
þingismaður mintist á það á dög
unum í útvarpserindi „um daginn
og veginn“, hversvegna 1. des-
ember hefði ekki orðið almennur
hátíðisdagur. Hann sagði eitt-
hvað á þá leið, að þjóðinni hefði
ekki fundist takmarkinu í sjálf
stæðisbaráttunni náð með full-
veldisviðurkenningunni 1918 og
auk þess væri dimt og drunga-
legt og veðurfari þannig háttað,
venjulega á þessum tíma árs, að
dagurinn væri ekki heppilegur
til að^vera Þjóðhátíðardagur. *
En þrátt fyrir það verður ein-
hVer hátíðisbragur yfir 1. desem
ber hjá flestum, að minsta kosti
fyrstu árin, á meðan þeir lifa,
sem muna sjálfstæðisbaráttuna
og það stóra skref, sem stigið
var með fullveldinu 1918. Það er
gleðilegt, að háskólastúdentar
skuli halda trygð við 1. desem-
ber og þeim er trúandi til áð
halda minningu dagsins á lofti.
Þjóðhátíðardagur okkar Islend
inga verður 17. júní. Það verður
framvegis hátíðisdagur allr-
ar þjóðarinnar, en ekki neinna
einstakra fjelaga, eða sambanda.
e
Einkennileg bókaút-
gáfa.
BÓKAVINUR skrifar: „Jeg vil
vekja athygli á fyrirbrigði, sem
mjer, og vissulega mörgum fleiri
hlýtur að finast leiðinlegt í ís-
lenskri bókaútgáfu, en það er
hneygðin til þess að lengja og
breikka bækurnar. Þó tekur út
yfir, þegar bækur sumra höfunda
‘hækka um helming að lengdar-
máli, aðeins við það, að höf.,
breytir um útgefanda. Má þar til
nefna tvo af þektum höfundum
okkar, Laxness og Kristmann, en
síðustu bækur þeirra þurfa all-
mikið hærri bókahillu en hinar
fyrri, og skaga upp yfir hin verk
þeirra, eins og trje yfir runna.
Þetta fer illa í hvefs manns skáp,
og ætti helst ekki að eiga sjer
stað. Þau vérk þessara höfunda,
sem út hafa komið áður, eru að
minsta kosti flest hjerum bil jafn
há í skáp, énda er talið fara best
á slíku, þótt um einum cm. muni
á hæð hinna tveggja binda af
Sölku Völku, sem Menningarsjóð
ur gaf út hjer á árunum. — Þetta
er aðeins ónákvæmni, sem auð-
vitað á ekki að eiga sjer stað, —
en hitt er meira, líklega af mestu
fordild og nýir straumar í bóka
gerð, sem eru engum til gagns“.
0
Tillaga um frímerkja-
sölu.
„DAGLEGA LÍFINU“ hafa bor
ist þakkir úr mörgum áttum fyr
ir að minast á frímerkjasöluna
hjer í bænum. En frímerlþ fást
eins og kunnugt er ekki nema á
einum stað í bænum — sjálfu
pósthúsinu.
Einn af lesendum þessara
dálka skrifar um frímerkjasöl-
una og kemur með tillögu, sem
að vísu er ekki frumleg, því hún
hefir verið framkvæmd um
margra ára skeið erlendis með
góðum árangri, en tillagan er
engu að síður þess verð, að henni
sje gaumur gefin. Brjefritari
segir:
„Hversvegna má ekki fara að
hjer eins og í Englandi, þar sem
frímerkjasjálfsalar eru settir upp
við póstkassana sjálfa. Þá geta
menn, sem setja brjef í póstinn
keypt sjer frímerki um leið og
þeir fara með brjefið í næsta póst
kassa. Með slíku fyrirkomulagi
væri hægt að spara mönnum
tíma og fyrirhöfn“.
Tillagan er hjer með send til
rjettra aðila.
Rjómi og rjómakökur.
HÚSMÓÐIR skrifar mjer á
þessa leið vegna erfiðleikanna á
því að fá rjóma í mjólkurbúðun-
um:
„Kæri Víkverji, viltu nú ekki
minnast á erfiðleikamál okkar
húsmæðranna. Eins og allir vita,
er ]>að á okkur lagt, að standa
tímum saman í biðröðum frá
klukkan 7 á morgnanna til þess
að ná í eina 2 desilítra af rjóma
í mjólkurbúðunum. Margir verða
að gera þetta vegna sjúklinga,
sem þurfa á rjóma að halda,
heilsu sinnar vegna.
En á sama tíma, sem við verð-
um að leggja þetta á okkur fyr-
ir örlitla rjómalögg, eru allar
brauðverslanir fullar af rjóma-
kökum og enginn hörgull virðist
vera á því að fá rjómatertur, eða
rjómaís. Er nokurt vit í slíkri
ráðsmensku. Væri ekki nær, að
selja þann rjóma, sem er í þess-
ar kræsingar beint til neytend-
anna?
•
Útvarpið frá minn-
ingarathöfninni.
VEGNA gagnrýni, sem birt
var hjer í dálkunum í gær í sam
bandi við útvarp írá minning-
arathöfninni á dögunum, hefir
Jónas Þorbergsson útvarpsstjóri
skýrt mjer frá hvernig á því
stóð, að hætt var að útvarpa
áður en útgöngusálmurinn var
leikinn.
Það var, eins og jeg gat til,
mistök. Þegar þjóðsöngurinn
hafði verið leiltinn, varð óvenju-
legt hlje. Magnaravörður hringdi
þá í kirkjuna og spurðist fyrir
um það, hvort athöfninni væri
lokið, og fjekk það svar, að svo
myndi vera, og var þá útvarp-
inu hætt.
„Það hefir ekki“, sagði útvarps
stjóri, „verið venja að útvarpið
fengi dagskrá við lík tækifæri
og hjer um ræðir, heldur haft
samvinnu við organleikara um,
hvenær athöfninni væri lokið. M.
a. vegna þrenksla brást þessi
safnvinna í þetta skifti.
„Þetta voru leiðinleg mistök,
bæði af hendi starfsmanna út-
varpsins og þeirra, er stóðu að
minningarathöfninni", sagði út-
varpsstjóri að lokum.
Hertoginn af París
handtekinn.
London: Hertoginn af París,
sem sumir segja, að hafi hugs-
að sjer, að setjast á konungs-
stól í Frakklandi, var fyrir
nokkru handtekinn af frönsk-
um skæruliðum, .sem skutu á
bifreið hans og særðu hann.
Hafa þeir neitað að afhenda
hann lögreglunoi. Ekki er kunn
ugt um að hann hafi brotið
neitt af sjer.
Frakkar gæta Andorra.
London: Til þess að koma í
veg fyrir það, að smáríkið
Andorra í Pyreneafjöllunum
verði þrætuefni milli Frakka og
Spánverja, en þar hafa spánsk
ir flóttamenn vaðið uppi, héfir
de Gaulle og spánska stjórnin
komið sjer saman um að her-
nema landið í sameiningu