Morgunblaðið - 24.03.1945, Page 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagnr 24. mars 1945
jwgtmfrlftM
Útg.: H.f Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðrnundsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Simi 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á manuði innanlands,
kr. 10 00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Svíþjóðarbátar
og nýsköpun
NÝLEGA birtist í blöðunum lýsing með teikningu af
..Svíþjóðarbáti”. Eins og kunnugt er, hefir verið allmikill
hugur í mönnum að geta eflt bátflotann hjer, m. a. með
kaupum á bátum frá Svíþjóð. Var nokkur völlur á fyr-
verandi atvinnumálaráðherra í þessu máli, en ekki töldu
allir jafn farsælar aðgerðir hans og æskilegt hefði verið.
Eftir að blöðin birtu lýsinguna á „Svíþjóðarbáti”, sem
þeim var látin í tje af Fiskifjelagi íslands, birtist hjer í
blaðinu eftirfarandi athugasemd frá sjávarútvegsnefnd
Heykjavíkurbæjar:
„Sjávarútvegsnefnd Reykjavíkurbæjar óskar að taka
fram, að tekning sú af Svíþjóðarbát, sem birtist í Morgun-
blaðinu, er gerð.samkvæmt beiðni nefndarinnar af Þor-
steini Daníelssyni skipasmíðámeistara í Reykjavík. —
Reykjavíkurbær pantaði samkvæmt þessari teikningu 10
báta af Svíþjóðarbátunum með það fyrir augum að
tryggja að bátarnir yrðu gerðir út hjeðan frá bænum.
Fyrverandi atvinnumálaráðherra hafði ákveðið, að bát-
arnir skyldu smíðaðir eftir annari teikningu, sem Fiski-
fjelag íslands hafði látið gera. Eftir að núverandi ríkis-
stjórn hafði tekið við, auglýsti núverandi atvinnumála-
ráðherra, að þeir, sem pantað höfðu Svíþjóðarbáta, skyldu
segja til, hvort þeir vildu heldur láta smíða eftir teikn-
ingu fyrverandi ríkisstjórnar eða teikningu Þorsteins
Daníelssonar. Fóru leikar svo, að kaupendur 23 að 25
bátum af ca. 80 smálesta stærð, kusu heldur að láta
smíða eftir teikningu bæjarins en hinni teikningunni. —
Hinsvegar skifti núverandi atvinnumálaráðherra bátun-
um þannig á milli umsækjenda, að Reykjavíkurbær fekk
ekki nema helming þeirra báta, sem hann hafði beðið um,
eða 5 báta”.
Það þótti nokkrum undrum sæta, þegar þessar upplýs-
ingar komu fram, að í Þjóðviljanum hafði nokkrum dög-
um áður birst gleiðgosaleg forustugrein: „Verður Reykja-
vík ekki með?”, — þar sem því var haldið fram
með dæmafáu blygðunarleysi, að undir forustu Bjarna
Benediktssonar borgarstjóra, gerði Reykjavík, ein allra,
engar kröfur til þess að vera með í nýsköpun atvinnu-
iífsins.
Varðandi nýsköpun bátaflotans var það nú orðið ljóst,
að fyrir tilstuðlan bæjarstjórnar í Reykjavík tókst að fá
viðurkenda þá gerð á Svíþjóðarbátum, er menn undu vel
við og bjargaði því máli út úr öngþveiti. Samt var það
fulltrúi sósíalista í ríkisstjórninni, sem úthlutaði bæn-
um aðeins helming umbeðinna báta.
Borgarsjóri gagnrýndi alla þessa framkomu harðlega á
varðarfundi, og hefir sú gagnrýni komið fram í Mbl.
Nú sýnir það sig, að völ kunni að vera fleiri báta frá
Svíþjóð. Kemur þá í ljós, að gagnrýni á fyrri aðgerðir
atvinnumálaráðherra hefir borið góðan árangur, þar sem
hann nú ritar borgarstjóra og telur rjett, að bærinn fái 10
Svíþjóðarbáta til viðbótar við þessa fimm, sem áður var
úthlutað.
Það er að sjálfsögðu gott, að Reykjavík kunni að fá
leiðrjettingu sinna mála í þessu efni. En hitt sýnist þó um
leið alveg augljóst mál, þegar nú kæmi til þess að ákveða,
hvort fleiri báta ætti að kaupa frá Svíþjóð, að þá sje til
hlítar gengið úr skugga um það, hvort við sjeum ekki
menn til þess sjálfir að byggja þessa báta innanlands.
Skipasmíðin innanlands er ung og vaxandi iðngrein, sem
getur haft ómetanlega þjóðhagslega þýðingu fyrir okkur
íslendinga að koma fljótt og vel á legg til vaxtar og þroska
1 framtíðinni.
Að lokum skal það svo sagt í sambandi við blaðaskrif
um þessi mál og önnur skyld,- að þegar birtist önnur eins
pólitísk helgislepja um þau eins og eftir guðfræðing Þ jóð-
viljans í forustugrein blaðsins í gær, gera þau ekkijnpaft
en vekja verðskuldaðan viðbjóð á hugarfari manna, ;sém
slíka fraraleiðslu stunda. - v'
\Jí l u e r j i ilrlj-ar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Hitaveitan „úr
eldf jalli“.
í BRESKA útvarpsblaðinu
,.T'he Listener" frá 22. febr. s. 1.,
er birtur útdráttur úr erindi, sem
flutt var í breska útvarpið um
Hitaveituna hjer í Reykjavík. Sá
er erindið flutti er nefndur
James V/hittaker. Hann segir að
heita vatnið „sje leitt úr eldfjalli
um 65 km. frá borginni“. Enn-
fremur segir höfundur að „ís-
lenskar húsmæður myndu gráta
af gleði, ef þær sæju allt það
grænmeti, sem er á boðstólum í
Bretlandi“. Ennfremur kveður
hann Islendinga lifa mikið af
revktum fiski. Whittaker hælir
mjög húsagerð Islendinga nú-
t(mans, hinum nýju steinhúsum,
og kveðast aldrei vilja sofa und
ir ábreiðum, fyrst hann hafi einu
sinni reynt æðardúnssæng.
Meindýraeyðirinn og
flugnaplágan.
AÐALSTEINN JÓHANNSSON
meindýraeyðir kom til mín í gær
til þess að rabba við mig um
ílugnapláguna, sem jeg var að
skrifa um hjer í dálkunum á dög
unum. En jeg varð fyrir vonbrigð
um og trúi jeg að fleiri verði það,
er þeir heyra álit hans á þessu
máli. Aðalsteinn var svartsýnn
á, að hægt væri að útrýma flugna
plágunni með því að drepa lirf-
u.rnar. Það yrði gríðarlega kostn
aðarsamt og að mjer skildist ill
vinnandi verk, að hans dómi. —
Hann sagði, að klakstöðvar flugn
anna væru ekki einungis í ösku-
haugunum, heldur víða í bænum
og myndi erfitt, að finna alla þá
staði.
Eina ráðið, sem meindýraeyðir
inn hafði til þess, að losna við
flugnapláguna var, að menn
settu hjá sjer einskonar net fyrir
fyrir glugga og hurðir, sem oft-
ast er opnað á sumrin, til þess,
að forða því, að flugurnar kæm-
ust inn í húsin. Sagði hann þetta
gert erlendis.
Það er trúlegt, að mörgum
þætti þetta dýrt spaug sem von
! er.
*
Undrameðal.
' ANNAR maður, sem ekki er
meindýraeyðir hefir talað við mig
■ um flugnapláguna. Hann taldi
| myndi vera auðvelt að drepa flug
una í öskuhaugunum t. d. með
því, að hella olíu yfir haugana.
Myndu þá lirfurnar drepast. Von
, I
andi að eitthvert ráð finnist, áður
en hitna fer í veðri og flugan fer
að plága menn.
Aðalsteinn Jóhannsson gáf
okkur þó eina von — en það er
draumur, sem ekki rætist fyr en
eftir stríð, eins og svo margir
aðrir draumar. Hann sagði mjer
frá undrameðali, sem fundið hef
ir verið upp til að drepa skor-
kvikindi. En eins og er er meðal
þetta eingöngu framleitt fyrir
herinn.
Þýðingamikil
landkynning.
„HVÍTI FÁL.KINN", vikublað
sem ameríski herinn gefur út
hjer á landi fyrir hermenn sína
hefir undanfarna mánuði birt
greinaflokk um ísland, sem er
hin þýðingarmesta landkynning.
í hverju einasta blaði er birt
grein með myndum um eitthvað
íslenskt efni. Þeir, sem skrifa
| þenna dálk, hafa-rjettar og góð-
ar upplýsingar um það, sem þeir
. skrifa um.
Fyrst voru birtar greinar um
ýmsar opinberar byggingar hjer
í bænum. Saga þeirra sögð í fá-
um dráttum og til hvers þær eru
1 notaðar. í einu blaði var t. d.
grein um Dómkirkjuna, 'í öðru
grein um Alþingishúsið. Þá hefir
verið birt grein um blöðin á ís-
landi og í siðasta blaði var grein
um íslenska gull- og silfursmiði
ásamt mynd af íslenskum gull-
smið við vinnu sína og viravirkis
skrautgripum.
Greinar þessar eiga sinn þátt
í því, að hermennirnir fá vitn-
eskju um margt, sem þeir ann-
ars hefðu enga hugmynd um. Þeg
ar þeir skrifa heim til sín segja
þeir frá því, sem þeir lesa um
Island í þessum greinum. — Rit-
stjórn Hvíta Fálkans og herstjórn
in eiga hinar bestu þakkir skyld
ar fyrir að hafa tekið upp þessa
greina-flokka. Það fer ekki hjá
því, að þessir greinaflokkar hafi
hin ágætustu áhrif á sambúð setu
liðsmanna og íslendinga, en öll-
um er löngu ljóst, hve það atriði
er nauðsynlegt fyrir báða aðila.
Hefir ekki þurft að kvarta undan
þvi undanfarið, að sambúðin
væri góð, en það er einmitt at-
riði, eins og þessi greinaflokkar,
sem hafa góð áhrif.
•
Breytt vinnubrögð.
ÞAÐ HEFIR oft heyrst hin síð
ari árin, að vinnubrögð sjeu að
breytast hjer á landi og víst er
það rjettt. En það, sem menn tala
mest um er, að menn afkasti ekki
jafnmiklu og áður vaf, sjeu Ije-
legri til vinnu en áður. tíðkaðist.
]Á það atriði hvort einstaklingar
jafkasta jafn mikillri vinnu og
áður má vonandi líta sem stríðs-
fyrirbrigði, sem breytist aftur.
En það voru ekki vinnubrögð ein
staklinga, sem jeg ætlaði að ræða
hjer um, heldur breytingar á
vinnubrögðum alment og þá eink
um hinar nýju vjelar, sem við
höfum tekið í okkar þjónustu.
Mjer datt þetta í hug er jeg sá
risaverkfæri eitt mikið, sem ver
ið var að flytja frá byggingu
Sjálfstæðisflokksins í Veltusundi
I um hádegi í gær. Þetta var gríðar
stór krani. Einhver viðstaddur
jsggði, að hann lyfti 6 smálestum.
:En þetta var um leið bíll. Það er
ihægt að flytja þenna risakrana
jfrá einum stað á annan. Hvílíkur
munur frá því fyrir nokkrum
árum, er menn voru að bisa við
dúnkrafta og gálga, er lyfta
þurfti einhverju þungu stykki.
•
Alsstaðar eru fram-
farir.
ÞAÐ VAR ekki fyrr en Banda
ríkjamenn komu hingað með sin
uppskipunartæki við höfnina, að
við sáum hve hægt var að vinna
miklu handhægar að uppskipun
úr skipum, en gert var áður. Alt
var gert með vjelum. Það gat
varla heitið, að mannshöndin
tæki á nokkru stykki er skipað
var upp. Þó eru ekki nema 20—
30 ár síðan öll þungavara var
borin á bakinu uppeftir bryggj-
unum hjer í bænum.
Sama máli gegnir með vega-
gerð og götugerð. Við þá vinnu
eru notuð stórvirk verkfæri. —
Það hlýtur að breyta allri vega-
lagningu hjer á landi á næstu ár-
um og fá okkur betri og fleiri
vegi. Fyrir nokkrum dögum var
jeg á ferðalagi úti í sveit. Þar var
verið að bera ofan í veg — með
hjólbörum. Allir, sem voru í bíln
um skellihlógu. Þeim fannst þetta
svo fyndið. Þó eru ekki nema
5—10 ár síðan hjólböru- og hand
böruaðferðin var algengust við
slíka vinnu.
Við íslendingar þurfum að taka
um vinnuvjelar í sem gtær'stum
stíl. Við þurfum að fá unga menn
til að kynna sjer vinnubrögð með
vinnuvjelum erlendis.
Á ALÞJÓÐA VETTVANGI
I Burma hafa miklar breyting
ar orðið að undanförnu. Þeirra
hefir verið beðið lengi, enda er
j þetta land, þar sem ekki er
■hlaupið að því að sækja fram
með leifturhraða. Fjöll og frum
skógar sjá fyrir því. Fyrir tæpu
ári síðan stóðu Japanar innan-
við landamæri Indlands, en nú
hafa Breskar og indverskar her
sveitir tekið Mandalay. — Þessi
bi eyting hefir að vísu tekið heilt
ár, en er talin mesta þrekvirki,
þegar allt er athugað. Og nú er
lofi hrúgað á 14.. herinn breska
heimafyrir, lofi, sem hann á sann
arlega skilið að flestu leyti, þó
aðallega fyrir hina óhemju
seiglu, sem hann hefir sýnt í bar
dögunum. Japanar eru taldir
seigustu hermenn veraldarinnar,
en þarna urðu samt aðrir þeim
séigári.
íbúar Burma eiga í borgara-
fityrjöld. Talið er. Ííklegt að helm
ingur þeirra fylgi Japönum að
málum, en þeir lýstu Burma
„sjálfstætt ríki“. Hinn helming-
urinn fylgir Bretum, sem áður
voru herrar þjóðarinnar, og
berst með þeim. Þannig berjast
nú Burma-búar innnbyrðis og
verður herjunum mjög mikið
gagn að þeim, þar sem þeir
þekkja vel staðhætti og eru mjög
prýðilegir njósnarar, — sumir
fyrir guia menn, sumir fyrir
hvíta.
Það hefir tekið heilt ár að
sækja fram til Mandalay og
margir búast við að það taki ann
að ár til, að ná til Rangoon, hafn
arborgarinnar miklu. En aðrir
segja að nú sje að koma skrið á
flótta Japana og nefna þar til
Filipseyjar. Hinir benda þá aft-
ur á vörn þeirra á Bouganville-
ey, þar sem þeir hafa nú barist
í uppundir tvö ár óg láta enn
engan bilbug á sjér finna. Þessir
sömu menn tala einnig um styrj-
öldina í Kína, þár sem Japanar
sækja altaf á öðru hvoru, en Kín
verjar megna ekki að rjetta hlut
sinni milli sóknarlotanna.
Það þótti stórtíðindum sæta,
þegar amerískar flugvjelar frá
flugvjelaskipum vörpuðu sprengj
um á Tokio fyrir lifandi löngu.
Og svo leið og beið og árásin
\rar ekki endurtekin. — Menn
sögðu að hún yrði aldrei endur-
tekin. Nú rignir sprengjum svo
að segja daglega yfir japanskar
borgir og enginn er lengur hissa.
— Þessi staðreynd virðist reynd
ar vera besta tímanna táknið um
það að veldi Japana eigi ekki
langt eftir. — En það veit þó
enginn hve lengi þeir geta seigl
ast, það sýnir t. d. vörn þeirra á
Bougainville og ótal öðrum eyj-
um, þar sem þeir hafa barist til
hinsta manns. Og enn er veldi
þeirra ákaflega mikið, vinhuafl
hafa þeir geisilegt og hráéfna-
lindir nægar víðsvegar um hið
víðlenda veldi sitt.