Morgunblaðið - 10.05.1945, Qupperneq 8

8
MORfiUNBLlÐ1Ð
Fimtudagur 10. ■ maí 1&45.

Útg.: H-f. Arvakur, Reykjavík.
/ \, Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundssón.
p.t. Jens Benediktsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sýni 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10 00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Styðjum gott mál
LOKADAGURINN er á morgun. Þetta er dagur Slysa-
varnafjelags íslands. Þá er allsherjar merkjasala fyrir
starfsemi fjelagsins.
Hjer í Reykjavík er það slysavarnadeildin „Ingólfur”,
sem gengst fyrir fjársöfnuninni. Sendiboðar deildarinnar,
hvítklæddar ungmeyjar. faraú heimsóknir til borgarbúa
og selja merki.
Ekki þarf að efa, að Reykvíkingar munu taka vel á
móti þessum ungu sendiboðum. Slysavarnadeildin „Ing-
ólfur” hefir þegar unnið mikið og gott starf í þágu slysa-
varnanna. Hún hefir að undanförnu verið að koma upp
fullkominni björgunarsveit. Bæjarbúar fá tækifæri til
að kynnast þessari sveit g morgun, því að þá verða sýnd-
ar samfeldar björgunaræfingar á sjó og landi. Björgun-
arbáturinn „Þorsteinn”, sem er eign Slysavarnafjelags-
ins. verður framvegis hafður hjer í Reykjavík. Hefir bát-
urinn verið endurbættur mjög. Slysavarnadeildin „Ing-
ólfur” sjer um að til sjeu æfðir menn á bátinn. Einnig
hefir deildin æfðar sveitir til annara björgunarstarfa.
Alt er þetta úrvalslið, sem hefir hlotið ágæta æfingu í
starfinu.
Ákveðið er, að björgunarstöð bæjarins verði úti í
Örfirisey. Ekki hefir verið hægt að koma stöðinni upp
ennþá, vegna hernaðaraðgerða þar á staðnum. En nú
greiðist úr um þetta og verður því björgunarstöðinni
komið upp eins fljótt og kostur er á.
Það má vera öllum Reykvíkingum mikið gleðiefni, að
slysavarnamál bæjarins eru að komast í ágætt horf. Ber
að þakka Slysavarnafjelaginu og þá fyrst og fremst deild-
um íjelagsins hjer í bænum fyrir ágæta forgöngu í þessu
máli. ,
Það á að vera keppikefli Reykvíkinga, að hjer verði
hin fullkomnasta björgunarstöð, búin öllum bestu tækj-
um, sem völ er á. Að þessu vinna slysavarnadeildirnar
í bænum.
En það kostar mikið fje, að koma upp fullkominni
björgunarstöð. Tækin eru dýr.
Reykvíkingar munu á morgun sýna, að þeir kunna að
meta hið óeigingjarna stárf slysavarnadeilda bæjarins.
Þeir munu kaupa merki sjálfboðaliða „Ingólfs” á morgun.
Fagnaðarhátíðin
FÖGNUÐUR Reykvíkinga var mikill í fyrradag. á
sigurhátíð bandamanna. Síðan á iýðveldishátíðinni á s. 1.
sumri hefir aldrei sjest annar eins mannfjöldi við Aust-
urvöll og þar var saman kominn, er hin opinberu há-
tíðahöld voru að hefjast. Þau fóru fram af mikilli prýði
og virðuleik. Það var hátíðleg stemning yfir mannfjöld-
anum þegar forsetinn og forsætisráðherrann fluttu ávörp
sín. Og fögnuður fclksins var innilegur, er sendiherrar
hinna erlendu ríkja komu fram á svalir Alþingishússins,
að lokinni ræðu forsætisráðherra. Síðan kom guðsþjón-
ustan í Dómkirkjunni, þar sem færðar voru þakkir fyrir
friðinn í Evrópu. Fólkið hlýddi á guðsþjónustuna í kyrð
og þögn. Það var hátíðleg alvörustund.
Hin opinberu hátíðahöld voru bæjarbúum og þeim,
er fyrir þeim stóðu, til sóma í hvívetna.
En þegar leið á daginn-, fjell skuggi á hátíðahöldin.
Ærslin urðu svo grófgerð, að lögreglan varð að lokum
að grípa til aðgerða, sem aldrei hefir verið beitt hjer
fyrr, en þekt er í erlendum stórborgum. þegar skríll er
þar að verki.
Þetta er blettur á hátíðahöldunum í Reykjavík og
þeim til skammar, er að stóðu.
★
Morgunblaðið veit ekki hverjir það voru, sem með
þessum hælti spiltu fagnaðarhátíð fólksins. En að því
leyti. sepa fsJLenglíir menn voru að verki, unnu þeir ilt
verk, sem bi.tnar ótoaklega á þjóðinni en ekki þeim
sjálfum. ;i : . i/. . ; . .. . í-aj-> ■ ■■■■■■ ^‘
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Friðarhátíðin.
MENN fögnuðu friði á mjög
smekklegan og virðulegan hátt
hjer í bænum fyrri hluta dags
þann 8. maí. Hópgöngur voru
farnar til sendiherra hinna
tveggja frændþjóða okkar, sem
nú eru aftur húsbændur á síunm
heimilum. Æðstu menn íslensku
þjóðarinnar fluttu ræður. Veðr-
ið var ágætt. Fánarnir blöktu á
hVerri stöng. Hátíðabragur og
feginsbragur var á öllu. Þessu
fór lengi vel fram, með nokkrum
truflunum þó frá góðglöðum gest
um. En yfirleitt var dagurinn til
sóma. Heldur tók að versna hins
vegar, er leið á kvöldið, og urðu
þá mestu óspektir, sein enn hafa
yfir Reykjavík gengið, svo ramm
ar, að beita varð táragasi, til þess
að hægt væri að ráða við mann-
fjöldann.
Friðarslagurinn.
ÞAÐ MUN ýmsu af hinu stillt-
ara fólki þessa bæjar, hafa þótt
nóg um hvað á gekk á götunum
á mánudagskvöldið var, kvöldið
sem fyrsta friðarfregnin hafði
borist. Og maður gat hugsað
með sjer, þegar maður sá hóp-
ana fara æpandi og öskrandi eft
ir götunum: — Fyrst þar er svona
í kvöld, þá verður það laglegt
annað kvöld. — Og þetta mun
hafa rætst heldur betur. — Reyk
víkingar þurftu ekki annað en
að ganga um suma hluta bæjar-
ins í morgun, til þess að komast
að raun um það, að eftir að frið
ur var kominn á í heiminum,
hafði styrjaldarástand komist á
í þeirra eigin þorg. I öllum borg
um, þar sem sprengjur hafa fall-
ið í stríðinu, eru fjölmargar rúð-
ur brotnar, — slík fyrirbrigði
hafa ekki sjest hjer í bænum fyr
en eftir að friðurinn er kominn
á. — Þá blasir við manni allstórt
hús, þar sem ekki ein einasta
rúða er að kalla heil, Varðarhús
ið gamla, og víðsvegar um við-
skiptagötur bæjarins getur að
líta stórar rúður í sýningaglugg-
‘um með götum eftir steina, sem
ekki virðast hafa verið nein smá
smíði. Alíar rúðúr á Vestúrhlið'
Mjólkurfjelagshússins bera merki
eftir þessi einkennilegu friðar-
störf, á götunum þarna niðurfrá
liggja stórir steinar í hrönnum.
— Kanske einhverjum hafi fund
ist Reykjavík hafa farið of vel
út úr styrjöldinni, og veitti ekki
af að gefa henni skrámu, kanske
friðarfögnuðurinn hafi blátt á-
fram orðið að eyðileggingaræði,
— þvi æði var það vissulega sem
greip mörg þúsund manns, mið-
vikudagskvöldið 8. maí.
•
Hver borgar brúsann?
ÞAÐ ERU talsverð verðmæti,
sem farið hafa forgörðum í öll-
um fögnuðinum, sem varð að á-
flogum og rúðubrotum. — Ekki
eru þær að minstakosti gefnar,
rúðurnar stóru í Mjólkurfjelags-
húsinu, sem voru brotnar til þess
að fagna friðinum. Og raunveru
lega er ekkert gefið nú á tímum.
Hitt kann og að virðast einkenni
Jegt, að sleppa svo algjörlega
taumunum af herliði, að það geti
gert alt sem það vill, nema
kanske að (frepa menn, sem þó
mun varla hafa munað miklu í
fyrrakvöld að gert vseri. Að vísu
virðist það svo, sem grjótinu hafi
frekar verið beint að gluggum
en mönnum, en þeir sem köstuðu,
munu varla hafa verið sem örugg
astir um hvað þeir hittu. — Á
einum stað varð alsherjar-bar-
dagi eða friðarslagur. Það var
við Varðarhúsið og ber húsið
hans glögg merki. Þar var það
ekki fólkinu að þakka að mann- j
fall gerðist ekki. Ýmsir munu og
hafa hlotið, bæði þar og annars-
staðar, sár, sem um hefir þurft
að binda. Sumir fengu sjer líka !
friðarbað í tjörninni og má vera j
að þeir hafi orðið innkulsa, en
um það hafa menn ekki enn sann
ar sagnir. Enda gerir það miklu
minna til. Ýmsa kann líka kanske
að svíða í augunum enn, eftir að
ólætin voru orðin svo yfirgengi-
leg, að lögregluliðið þurfti að
grípa til táragasnotkunar. Svo
var nú þessi friðardagur.
En það er varla von.
SUMIR kunna að segja, að það
sje ekki annað en von, að menn
sleppi sjer eftir svona langa styrj
öld. Það er nú svo með það, og
ætti það þá síst að vera herinn
hjerna, sem sleppti sjer, ekki
þurfti hann svo mikið að berjast.
Að vísu ber að taka það fram, að
Bandaríkjahermennirnir höguðu
sjer yfirleitt mjög prúðmannlega
í öllum látunum, miklu líkar
mönnum sem éru að fagna friði,
en t. d. hinir bresku sjóliðar
hjer. Enda getur svo hin spurn-
ingin altaf vaknað: Er það yfir-
leitt að fagna nokkrum sköpuð-
um hlut að koma fram eins og
hús og gluggar, götur og torg
þéssa bæjar báru vitni um í gær-
morgun? Að vísu var þungbærri
byrði af ljett, en hitt er harla
einken'nilegt að alt skyldi samt
þurfa að fara út i ]iað aftur, sem
verið var að fagna að búið væri
og liðið. Virðist það benda á að
styrjöld sje mönnum ríkari í blóð
inu en friðurinn, úr því að friði
er fagnað með stríði og baráttu,
að minstakosti við hús og glugga
•
Og hvernig er svo
veðrið?
ÞAÐ ER að sögn búið að af-
nema allar hömlur á veðurfregn
um í Bretlandi. Það er ágæt fregn
fyrir okkur íslendinga, gem siðan
stríðið byrjaði höfum þráð að
geta sagt og frjett það sem við
vildum um veðrið. Og fer ekki
að koma að því að þessi ósk okk
ar rætist? Er eftir nokkru að biða
með það. Nú hættum við að geta
talað um stríðið, svo við verðum
að fá veðrið til þess að ræða i
staðinn. Jeg er því nær fullviss
um það, að fjöldinn á ekki hjart
fólgnari ósk til en það að geta
aftur farið að tala um veðrið, —
hvernig ]iað sje nú þarna og
þarna á landinu, og blöðin vilja
g]arna fara að birta aftur þann
fróðleik um veðrið, sem áður var
svo vel sjeður hjá þeim. Virðist
ekki heldur vera nein ástæða til
þess að draga það, að gefa fregn
ir um slíkt lausar.
A INNLENDUM VETTVANGI
ÞÓ OKKUR öllum finnist langt
um liðið síðan breskur her steig
hjer á land fyrir 5 árum, þá er
ekki hægt að segja með sanni,
að okkur hafi fundist tíminn
vera langur vegna þess, að þjóð-
inni hafi liðið eins illa eins og
mörgum öðrum þessi styrjaldar-
ár. Tíminn virðist langur vegna
þess, hve breytingarnar hafa orð
ið miklar á ekki lengri tíma.
Áður en við' höfðum nokkur
kynni af herliði, og höfðum
nokkra reynslu af því, hvernig
sambúð gat verið við setulið, þá
hjeldu landsmenn yfirleitt, að sú
sambúð hlyti á ýmsan hátt að
verða með ósköpum, og enda með
skelfingu.
Því verður ekki neitað, að kom
ið hafa fyrir vandræðamál og
erfiðleikar í sambúð íslendinga
við hinn erlenda her. En hver
einasti maður hlýtur að játa, að
slysin, vandræðin, erfiðleikarnir
hafa ekki orðið neitt svipaðir því
sem þjóðin að óreyndu bjóst við.
★
Þegar maður hefir horft á her
n.i i n, flugmenn og sjóliða ganga
njei , eftir götunum undanfarin
ýr. þá hafa þessir menn af ýms-
i/ín: þjóðúm yfirleitt sýnt hóg-
• a>ið og prúðmensku. Alvará
tíinánúa, þungi hermenskunnar
og ábyrgð hefir vafalaust oft
hvílt á þeim eins og farg. Menn
geta gert sjer það í hugarlund.
Það eru ekki allir, sem geta horf-
ið frá ástvinum og daglegu um-
hverfi sínu í fjarlæg lönd, til
þess að fórna lífinu fyrir fram-
tíð og málstað þjóðar sinnar, hve
nær sem kallið kemur, og látið
slíkar lífskringumstæður ekkert
á sig fá.
★
Við íslendingar höfum ekkert
af hermensku að segja, og get-
um því ekki um hana talað nema
af afspurn, og svo út frá þvi,
hvernig hið erlenda setulið hef-
ir komið okkur fyrir sjónir und-
anfarin ár.
En það er óneitanlega dálítið
einkennilegt afspurnar, að ein-
mitt sama daginn, sem forsætis-
ráðherra Breta tilkynnir, að nú
sje Evrópustyrjöldinni lokið,
með algerum sigri Bandamanna
og algerðri uppgjöf Þjóðvérja, að
einmitt í sömu andránni skuli
flokkar hinna erlendu hermanna,
sem staddir eru þann dag í
Reykjavík, hafa í frammi stór-
feld ólæti, sem alsendis eru ó-
lík framkomu þeirrá frám á
þenna dag.
★
• En skýrihgin á þessu tel jeg
muni geta verið þá, að hin
þunga ábyrgð hernaðarins hafi
hvílt á þeim eins og farg. Þegar
þeim eru tilkynt sigursæl enda-
lok Evrópustyrjaldarinnar, þá
losni þessir ungu menn alt í einu
úr böndum alvörunnar, og gleði
þeirra brýst út í myndum, sem
lítt skiljanlegar eru og lítt sam-
rýmanlegar íslensku lundarfari.
í fyrsta sinn í sögu bæjarins,
á sjálfri sigurhátíðinni, hefir
þurft að nota táragas til þess
að dreifa mannfjölda, svo ekki
hlytist stórfeld slys af sigurgleð-
inni. Þó bæjarbúum hafi ofboð-
ið gálaust og ofstopafult fram-
ferði hinna erlendu „rúðujarla",
þá megum við með sanngirni
rninnast þess, að minna hefir orð
ið um slík vandræði á undanförn
um árum, en við upprunalega
bjuggumst við.
★
En óneitanlega hefði það verið
viðfeldnara, ef Reykvíkingar
hefðu eíjtir 5 ára sambúð við her-
lið bandamanna getað lifað gleði
daga tilkynningarinnar um Ev-
rópufrið, án þess að fá í fyrsta
sinn kynni af táragási sehe varn-
arlyfi gegn ofurkæti mahna.
og ábyrgð hefir vafalaúát oft
legið á /þeirn eins og farg. Menn