Morgunblaðið - 07.06.1945, Side 6

.*'yv * .
6
MORGUNBLAÐIB
Fimtudagur 7. júní 1945.

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.; Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
p.t. Jens Benediktsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
f lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Hátíð sjómanna
ÞAÐ VAR bjart og fagurt yfir sjómannadeginum hjer
í Reykjavík s. 1. sunnudag og ánægjulegt að fylgjast með
hátíðahöldum sjómanna. Og alveg sjerstaklega ber að
fagna því. hve almenningur hjer í bænum tók virkan
þátt í hátíðahöldunum. Fánar voru dregnir að hún á
hverri einustu stöng í bænum. Almenningur fjölmenti
á hátíðasvæðið, þar sem ræðuhöld og skemtiatriði fóru
fram. Alt þetta sýnir hve mikil ítök sjómannastjettin á
í hugum Reykvíkinga. Ber að fagna því.
Öll hátíðahöld sjómannadagsins fóru prýðilega fram.
Ræðurnar, sem fluttar voru við þetta tækifæri og út-
varpað var til þjóðarinnar, voru allar ágætar og stjett-
inni til sóma í hvívetna.
í kaupstöðum og sjávarþorpum úti um land voru einnig
mikil hátíðahöld þenna dag. Bendir alt til þess, að sjú-
mannadagurinn sje þegar orðinn einn af ástsælustu
hátíðisdögum þjóðarinnar.
Ánægjulegt er til þess að vita. að sjómannastjettin
getur nú litið bjartari augum til framtíðarinnar en oft
endranær. Ber margt til þess, og verður hjer aðeins drep-
ið á nokkur atriði.
Sjómannaskólinn, þessi glæsilega bygging, sem svo
miklar vonir eru tegndar við, er nú það langt kominn,
að líkur eru til að hann geti tekið til starfa á næsta
hausti. Verða það mikil viðbrigði fyrir æskumennina,
sem nema vilja þau fræði. er að siglingum lúta, að eiga
kost á að nema þau öll á sama stað og við hin ágætustu
skilyrði.
Næsta stórhýsi sjómannastjettarinnar verður dvalar-
heimilið. Það á nú orðið gildan sjóð og er þess að vænta,
að ekki verði þess langt að bíða úr þessu, að það rísi af
grunni.
Um alllangt skeið hefir það verið eitt mesta áhugamál
sjómannastjettarinnar, að fá skipaflotann endurnýjaðan.
Með málefnasamningi núverandi ríkisstjórnar var stigið
stærra spor en nokkru sinni áður. í þá átt, að verða við
einróma óskum sjómanna í þessu efni. Og hinn mikli
áhugi, sem nú virðist vera fyrir framgangi þessa nytja-
máls, gefur gó'ðar vonir um að ekki verði langt að bíða
árangurs og að brátt megi sjá aukinn og bættann skipa-
kost.
Þetta alt er mikið fagnaðarefni og óskandi, að það verði
sjómannastjettinni og þjóðinni í heild til farsældar og
blessunar.
íslenska þjóðin stendur í mikilli þakkarskuld við sjó-
mannastjettina og þetta veit hún. Það sanna best hinar
miklu vinsældir, sem stjettin á að fagna. Og það er víst,
að alt sem vel er gert fyrir sjómennina á vísan fullan
stuðning allra landsmanna.
Duldar hættur
VIÐ HÖFUM fengið sannanir fyrir því, Íslendingar.
að hættur sjómannsins af völdum styrjaldarinnar eru
engan veginn hjá liðnaF, þótt sjálfri styrjöldinni sje lokið
og friður kominn á. Skömmu eftir að Þýskaland gafst
upp tilkynti herstjórn bandamanna, að þýskir kafbátar
hefðu lagt tundurduflum skamt út af Látrabjargi og
Snæfellsnesi. Og þegar staðarákvarðanir duflasvæðanna
eru færð út á sjókortið, kemur í ljós, að þau eru á hinni
almennu siglingaleið á þessum slóðum. Enginn vissi um
þessa duldu hættu fyrr en nú fyrir skömmu, að þýski
sjóherinn gaf bandamönnum upp tundurduflasvæðin.
Og nú þessa dagana kemur fregnin frá skipstjórum
togaranna. Hafa togarar verið að fá tundurdufl í vörpur,
þar sem þeir hafa verið að veiðum úti fyrir Vestfjörðum.
Munaði minstu, að sum þessara vítisvjela yrðu skipum
að grandi.
Að sjálfsögðu verður gengið fastlega eftir því af hálfu
ríkisstjórnarinnar, að þessar duldu hættur sjómannsins
verði brott numdar hið allra bráðasta.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Til æfintýralandsins.
FERÐALANGUR skrifar: „Jeg
brá mjer á sunnudaginn austur
fyrir fjall, eins og maður gerir
nú oft á sumrin í góðu veðri. Og
mjer fanst jeg læra mikið á því
ferðalagi, ekki síst um hið ný-
byrjaða og ákafa samkvæmislíf,
sem tekið er nú að þróast þar
eystra, einkum austur við Olfusá.
Þar gaf margt að líta, þegar jeg
var þar, þótt nóttin, aðal-skemt-
anatíminn, væri enn ekki byrj-
uð. Menn gerðust all fimir í
iþróttum, einn kastaði sjer í
Ölfusá, þar sem hún var hvað
straumhörðust, og synti yfir. Var
það mikil þrekraun, að jeg held,
þó jeg hafj hjerumbil ekkert vit
á sundi eða öðrum íþróttum. —
En mjer fanst það helstil vogað
fyrir mann, sem langaði til að
lifa lengur. Annað var eftir
þessu, helstil hástemt, ef jeg má
svo segja, og hvernig nóttin hefir
orðið, veit jeg ekki, en á leiðinni
til bæjarins mætti jeg ótal bif-
reiðum, öllum fullum af fólki,
sem stefndu austur á bóginn, —
áleiðis til hins nýuppgötvaða fyr-
irheitna lands“. — Þetta segir
ferðalangur; hann man líklega
ekkert eftir því, þegar aðaltísk-
an var hjer að „fara upp á bæi“,
eins og það var kallað. Smekk-
ur fólksins breytir tískunni stöð-
ugt. —
•
Kristján níundi.
V. SKRIFAR: — „Herra Vik-
ar. Rjett sagðir þú og vel í Morg-
unbt. á laugardaginn var, bæði
um Bessastaði, Skálholt og styttu
Kristjáns kon. IX. Hótfyndni er
það og vanvirðing, að vilja hrekja
eftirmynd konungs (svo. spakur
sem hann var og velviljaður), úr
góðu stæði, án fullgildra orsaka.
Minnir það og mjög á fyrirlitn-
ingu, að vilja dylja líkanið á
safni, en á hatur, að vilja varpa
því á öskuhaug.
Stjórnarskráin (1874), með
þeim breytingum og framförum,
sem smám saman stöfuðu frá
henni á landi voru, er svo mæt-
ur atburður í lífi þjóðar vorrar,
að hann má aldrei gleymast.
Þeim, sem þann atburð muna
vel, hygg jeg að hverfi hvorki
úr minni nje skilningi orð þjóð-
skáldsins: „Með frelsisskrá í föð-
urhendi". Margir þeirra, og fleiri
sennilega, vilja sjá sem oftast at-
burð þánn, svo prýðilega sem
hann er táknaður.
Eina frambærilega ástæðan
fyrir flutningi þessa líkans væri
það, ef nauðsyn bæri til þess að
láta danskan kóng víkja fyrir ís-
lenskum forseta“.
•
Líkneski forseta.
„LÍKAN Hannesar Hafsteins
er táknræn mynd og eftirminni-
leg af færslu ráðherravaldsins
frá Danmörku til Islands og frá
danskri hendi á íslenska (1904).
Svo er og eigi síður sjálfsagt
að gera slíka eftirmynd af fyrsta
forseta vorum (og móta hana. á
hjervistardögum, svo hún verði
rjett og sönn). Táknar forsetinn
bæði og túlkar ennþá stærri at-
burði, áhrifaríkari breytingu á
þjóðháttu vora, ásamt viðkynn-
ing og verknaði annara þjóða, en
þeir tveir hinir fyrnefndu. Tel
jeg fara best, að þessi 3 líkön
standi í röð. En rúmið leyfir það
ekki nær en sunnan Bankastræt-
is. Mætti "það og fara þar vel, á
miðjum næsta túnbletti, þá er
vegleg bygging skartar þar að
baki.
Vantar þá einna helst í röðina
fyrsta innlenda stiftamtmanninn,
Ólaf Stephensen (1770). Svo og
Sigurð Eggerz, til minningar um
einbeitni hans og aukið frélsi
1918.
Hvenær komast þeir Ari og
Snorri upp á pallana við dyrnar
á bókmentabúrinu?
•
Kirkjuleg list.
KIRKJUVINUR skrifar: „Eins
og skýrt var frá hjer í blaðinu á
sunnudaginn, hefir Ásmundur
Sveinsson myndhöggvari gert
nýlega helgimyndir á fagran
skírnarfont, sem gerður var til
þess að gefa hann kirkju, sem
verið er að byggja vestur á Snæ-
fellsnesi. Er þetta hinn vegleg-
asti kirkjugripur, og einmitt
vegna þess, að hann var gerður,
væri tímabært að ræða um það,
hvort listamenn vorir gætu ekki
gert meira en þeir gera, til þess
að kirkjur þessa lands megi verða
sem allra best skreyttar að lista-
verkum og öðrum listmunum.
Slíkt sómir sjer afar vel í kirkj-
um, og þarf maður ekki langt að
fara erlendis, til þess að sjá fyr-
irmyndir fyrir slíku, þar sem
heilar stærstu kirkjurnar og alt
sem inni í þeim er, er hreinasta
listaverk. Fyrr á öldum var það
og svo hjer, að svo að segja öll
listaverk voru gerð handa kirkj-
um og voru þar nær öll þau lista-
verk, sem þá voru til í landinu.
Nú þekkist þetta vart lengur. Að
vísu mála málarar vorir enn alt-
aristöflur, og er gott til þess að
vita, en yfirleitt eru listgripir í
kirkjum orðnir mjög fáir og til-
komulitlir. Þeir gömlu eru settir
á söfnin og lítið kemur í stað-
inn. Nú á síðustu árum kemur
það að vísu stundum fyrir, að
kirkjum sjeu gefnir listmunir, en
það er ekki nógu oft. Ef kirkj-
anna væri betur minst þannig,
myndu þær líka vera betur sótt-
ar. Skírnarfontar úr vikursteypu;
eins og sá, sem jeg var að minn-
ast á hjer fyrst, eru mjög hent-
ugir, vegna þess, hve ljett efnið
er, en þó sterkt um leið. Margt
má til finna, ef hugvit og list-
fengi er annars vegar.
•
Einkennileg kurteisi.
í GÆR var þjóðhátíðardagur
Svía, í fyrradag þjóðhátíðardag-
ur Dana. í gær sást ekki fáni á
stöng á einni einustu opinberri
byggingu, og yfirleitt hvergi
nema hjá sendiráðum hinna nor-
rænu þjóðanna og nokkurra ann-
arra. En í fyrradag voru fánar
á öllum stöngum opinberra bygg
inga íslenskra. Hversvegna þessi
munur? Þetta er auðvitað um
beina ókurteisi að ræða í garð
Svía, sem eru ein af Norðurlanda
þjóðunum, frændþjóðum okkar,
Við skulum fyrst muna éftir svó
sjálfsögðu atriði eins og að dragá
fána að hún á þjóðhátíðum
þeirra, áður en við tölum alt of
hátt um vilja okkar til norrænn-
ar samvinnu. Svíar flagga á
þjóðhátíð okkar. Við skulum
gera það líka á þeirra hátíðis-
degi í framtíðinni. Þegar á dag-
inn leið, fór að skjóta upp ein-
staka fána, en ekki nógu mörg-
um.
................................
Á INNLENDUM VETTVANGI |
í Morgunblaðinu iyrir 25 árum
ÓSTUNDVÍSI hefir löngum
loðað við fslendinga, en sem bet
ur fer mun óhætt að fullyrða, að
stundvísi hefir aukist mjög hin
síðari ár. Óstundvísi er leiður
ávani, sem engum er til góðs. •—
Um óstundvísina segir í Morgun
blaðinu 2. júní 1920:
„Óstundvísi er að verða plága
hjer á landi. Er það óreglusemi
út af fyrir sig, sem bæði er skað
leg og oft kemur sjer illa. Reglan
er orðin sú, að fólk mæti að
minsta kosti stundarfjórðungi eft
ir tilsettan tíma á fundi, en und
antekningin, að komið sje til
mannafunda á rjettum tíma.
Fundir hefjast oft ekki fyrr en
heilli klukkustund eftir að þeir
áttu að rjettu lagi að byrja. Þeir
menn sem vilja vera stundvísir
og koma í tæka tíð fá það að laun
um að bíða hálfa eða heila
klukkustund eftir því að svo
may,gir komi að hægt sje að
bvr ja. Það er ekki nema eðlilegt
að þessir menn verði leiðír á
biðinni og vilji ekki brennu sig
á því sama í næsta skipti. Þann-
ig vpnjast menn smátt og smátt
á óstundvísjna — líka þeir, sem
fegnir vilja að tillit sje tekið til
klukkunnar.
f leikhúsinu fara byrjanir
flestra þátta til ónýtis vegna
ráps þeirra, sem koma of seint.
Ekki aðeins í fyrsta þætti, heldur
einnig framan af hinum þáttun-
um, vegna þess, að fólkið sem
fer að drekka kaffi í hljeunum
eða gengur út á götuna, getur
ekki gætt þess, að komast^í sæti
sín á tilsettum tíma.
Dansleikir, sem haldnir eru, eru
með sama markinu brendir. —,
Fólkið er að smátínast að fram 1
undir miðnætti og oftast nær er
dansinn ekki kominn á fult skrið
fyrr en klukkan 11 eða síðar. En
svo þegar á að fara að hætta þyk
ist enginn hafa fengið sig full-
saddan á skemmtuninni og vilja
halda áfram: •
Þessi sahia afturganga, óstund
vísin, gérir líka vart Við sig á
öðrum sviðum. Tveir menn
þurfa að ræða saman, þeir á-
kveða að hittast á tilteknum
tíma. Annar maðurinn kemur
stundvíslega — og verður að
bíða.
Burtfarartími skipa er auglýst
ur og ákveðinn. Einstöku sinn-
um fara skipin á þeim tíma, sem
auglýstúr hefir verið, stundum
líður hálftími og stundum enn
méira þangað til þau fará á stað.
Fjöldi fólks, sem saman er kom
inh niður við skip til þess að
kveðja vini og ættingja, bíður og
bíður eftir því að skipin fari af
stað og vilja ógjarna fara heim
til sín fyrr en þau leggja frá. —
Óstundvísi einhverra hlutaðeig-
enda skapar þar fjölda fólks ó-
þarfa bið.
Svona mætti halda áfram að
telja. Maður rekst á óstundvísi
á öllum sviðum. Leiður er þessi
ósiður og hin mesta minkun að
honum. Óstundvísin er í raun og
veru ekkert annað en óorðheldni.
Og óorðheldnin er altaf ill, ekki
síst í þessari mynd“.