Morgunblaðið - 03.08.1945, Blaðsíða 2

SfOHC UNBLAÐIÐ
Föstudagur 3. ágúst 1345,
flr / á t tu r í )jók rcehnisótar fi JJ, n din cj a :
Sameignarsjóður Íslendinga í Danmörku
Á endureisnardegi lýðveldis-
ins var stofnaður sjóður í Dan-
rnörku með nafninu Sameignar
sjóður Islendinga í Danmörku.
Markmið sjóðs þessa'er að efla
samheldni meðal íslendinga í
Danmörku. Stofnandi sjóðsins
er Carl Sæmundsen forstjóri, en
í stjórninni eru auk hans Jón
Helgason prófessor, Óli Vil-
hjálmsson forstjóri, Agnar
Tryggvason forstjóri og Þorvarð
nr Jón Júlíusson hagfræðingur,
sem veitti stofnanda aðstoð við
nndirbúning málsins.
Tíðindamaður Morgunblaðs-
• ins sneri sjer til Þorvarðar og
bað hann um að gera grein fyr
ir tilgangi sjóðsins. starfi hans
og fyrirætlunum, og skýrði Þor
varður svo frá:
Eins og kunnugt er, hefir fje
lagslíf Islendinga í Danmörku
-verið með miklum blóma á
stríðsárunum. Fjelag íslenskra
stúdenta hjelt aðra hverja viku
kvöldvökur fyrir almenning og
auk þess fjelagsfundi mánaðar-
lega. íslendingafjelagið í Kaup-
mannahöfn hjélt eitt íslendinga
mót á mánuði. Ný fjelög voru
.stofnuð: söngfjelag og róðrar-
fjelag, og íslendingar á Jót-
landi og Fjóni komu saman í
Arósum einu sinni á ári á mót,
sem stóð yfir eina helgi. Stúd-
•entafjelagið gaf út tímaritið
]Frón, sem kom út 4 sinnum á
ári.
Það, sem menn einkum van-
hagaði um, var hentugur sam-
komustaður. Reyndist oft erfitt
að fá samkomusal og var sjald-
an hægt að fá sal fyrir meira
on einn fund í einu. Eins og oft
vill verða, urðu börn og gamal
menni út undan í fjelagslífinu.
— Það er tilgangur sjóðsins að
bæta úr þessu.
Eitt verkefni sjóðsins er því,
að afla húss með nægilegu
landi, þar sem efnalitlum, ó-
vinnufærum og öldruðum ís-
Jendingum yrði ódýr eða ókeyp
is vist, einkum þeim, sem eiga
okki kost á að komast heim til
-æítíngja eða annarra framfær-
•enda.
Það liggur í augum uppi, að
bjer er nauðsynjamál á döfinni.
It Danmörku er fjöldi umkomu
jiítilla Islendinga, sem engan
Irost eiga á að komast heim og
dveljast hjer. Einu sinni hitti
jeg áttræða íslenska konu í smá
"bæ á Norður-Jótlandi, Sæby
neitir bærinn. Hún talaði prýðis
vel íslensku, þó að hún hefði
okki komið til íslands í 60 ár,
onda hjelt hún málinu við með
]pví að lesa kvæði Jónasar og
Matth. Ekki vissi hún til þess,
að hún ætti nokkra ættingja,
jsem hún þekkti, á lifi heima á
líslandi. Þessari konu hefði ekki
]þótt lítill fengur í því að kom-
ast á íslenskt elliheimili, og eins
or ástatt um marga. — Vestan
Ihafs hafa íslendingar komið
Bjer upp myndarlegu elliheim-
ili að Gimli, og er nú kominn
;tími til, að hafist verði handa
um að láta reisá heimili fyrir
iildraða eða óvinnufæra Islend-
t.nga í Danmörku.
, Annað verkefni sjóðsins er að
gangast fyrir samkomu barna
’íslendinga I Danmörku í því
Viðtai við Þorvarð Jón
Júlíusson, hagfræðing
skyni, að þau læri íslensku og
kynnist íslandi og íslenskri
menningu. Þessi starfsemi sjóðs
ins hófst nú í sumar og hafa ver
ið haldnar barnasamkomur í
hverri viku, oftast nær undir
berum himni. Fá börnin þann-
ig tækifæri til að kynnast, læra
íslenska söngva og söngleiki og
hlusta á íslenskar sögur. Þór-
unn Björnsdóttir, kona Jóns
prófessors Helgasonar, tók við
stjórn á þessum samkomum, er
jeg fór heim.
Það er ennfremur hlutverk
sameignarsjóðsins að leiðbeina
íslendingum um þau atvinnu-
og námsskilyrði, er þeim henti
best. Nú má búast við því, að
Islendingar fari aftur að leita
til Danmerkur til náms. Ætti
sjóðurinn að geta greitt þessum
mönr.um götu með því t. d. að
hafa samstarf við upplýsinga-
skrifstofu stúdentaráðs og aðr-
ar líkar stofnanir.
Hvernig á að skipa stjórn sam
eignarsjóðs?
Stjórnarkosning samkvæmt
stofnskrá sjóðsins mun fara
fram á aðalfundi í febrúar, en
til þess tíma situr fyrrnefnd
stjórn. Stjórnin leitar stuðnings
og samvinnu fjölmargra fjelaga
bæði í Danmörku og hjer og
tilnefnir í því skyni formenn
þeirra sem ráðunauta sjóðsins.
Hefir stjórnin snúið sjer til eft
irtaldra fjelaga: Alþýðusam-
bands Islands, Blaðamannafje-
lags íslands, Búnaðarfjelags
íslands, Eimskipafjelags ís-
lands, Fiskifjelags íslands, Fje
lags íslenskra botnvörpuskipa-
eigenda, Fjelags íslenskra iðn-
rekenda, Fjelags íslenskra stór
kaupmanna, Fjelags íslenskra
stúdenta í Kaupmannahöfn,
Fjelags íslenskra kaupmanna í
Kaupmannahöfn, Hafnardeildar
Dansk-íslenska fjelagsins, ís-
lendingafjelagsins í Kaup-
mannahöfn, Landsambands ís-
lenskra útvegsmanna, Lands-
banka íslands, Menntamálaráðs
Norræna fjelagsins, Nýbygging
arráðs, Sambands íslenskra sam
vinnufjelaga, Stúdentaráðs Há-
skóla Islands, Verslunarráðs ís
lands og Vinnuveitendafjelags
íslands. — Aðgang að aðalfundi
eiga ráðunautar sjóðsins, stjórn
armeðlimir allra íslenskra
fjelaga í Danmörku og þeir,
sem sitja og setið hafa í stjórn
sjóðsins. Margir vinna þannig
að þess.u máli.
fram mikið starf og fje til menn
ingarstarfsemi í útlöndum og
okkur Islendingum ætti eigi síð
ur að vera kapps- og metnaðar-
mál að styrkja fjelagslíf landa
okkar í útlöndum og hlynna að
þeim á annan hátt.
Hve mikið fje hefir safnast í
sjóðinn?
Stofnfje sjóðsins var 10.000
danskar kr., en nú eru í sjóði
um 25000 d. kr. Ýmis fyrirtæki
í Danmörku hafa lagt fram fje
og lofað að bæta reglulega við
það. Þess er vænst, að ráðunaut
ar sjóðsins fari þess á leit við
þau fjelög, stofnanir eða ein-
staklinga, sem þeir eru fulltrú-
ar fyrir, að þau leggi eitthvað
af mörkum, er þeim þykir
henta, t. d. þannig, að þau lof-
uðu að leggja fram árlega upp-
hæð, þegar reikningsskil eru
gerð. Ennfremur væri æski-
legt, að almenningur sýndi mál
inu fylgi með því að leggja
fram sinn skerf.
Getur Morgunblaðið ljeð
þessu máli lið?
Það yrði þegið með þökkum,
ef Morgunblaðið vildi veita pen
ingagjöfum viðtöku.
★
Morgunblaðið mun fúslega
veita viðtöku peningagjöfum
frá mönnum, er vilja veita
þessu merkilega máli stuðning
sinn. — Auk þess geta menn
snúið sjer beint til Þ. J. J., Týs
götu 8, sími 2132, helst milli kl.
12 og 13.
Ágætar viðtöknr hjó
Vestur-fslendingum
Ásmundur Guðmundsson próf. kotr
inn hehn úr vesturför sinni
unmnmnnw
Mntsvein
vantar á síldarbát.
Uppl. í síma 5475.
BiDiiiiuillliiiiiiiiniiniiimuniuiiiiiimimiiiniiiiinw
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiilliliillliiiiiiiiiiuiiiiiiliiiiiiiiiiiiimiiir
M 2 stórar
] Stoiusr |
= önnur með innbyggðum' =
| skápum til leigu í Háteigs E
| hverfi. Fyrirframgreiðsla §
| æskileg. • Tilboð sendist I
I blaðinu fyrir laugardags- M
§ kvöld, merkt „Útsýni — §|
246“.
PROFESSOR Ásmundur Guð-
mundsson kom í gær heim úr
ferðalagi til íslendingabyggð-
anna í Vesturheimi. Fór hann
þangað sem fulltrúi íslensku
kirkjunnar til þess að sitja 60
ára afmælisþing Evangelisk-
Lútherska kirkjufjelagsins í
Winnipeg.
Tíðindamaður blaðsins hitti
próf. Ásmund á heimili hans í
gær og bað hann að segja les-
endum blaðsins ferðasöguna í
aðalatriðum.
Próf. Ásmundur lagði af stað
til Vesturheims með flugvjel 18.
júní. Kom hann til Winnipeg
21. júní eftir stutta viðdvöl í
New York. Þann dag var af-
mælisþing Evangelisk-Lut-
herska kirkjufjelagsins sett. 24.
júní var aðalhátíðin sett. Flutti
próf. Ásmundur þá erindi og
bar kveðjur frá þjóðkirkjunni
og Islandi. Um kvöldið afhenti
hann dr. Haraldi Sigmar, fcvr-
seta kirkjufjelagsins, riddara-
kross Fálkaorðunnar, sem For-
seti íslands sæmdi.hann 17.
júni s. 1. Hátíðaþinginu lauk 26.
júní.
29. júní—2. júlí, sat próf. Ás-
mundur þing Sambandskirkj-
unnar í Ásbirgi í Nýja-íslandi.
Þar flutti hann erindi um ís-
lensku kirkjuna.
Að þinginu loknu ferðaðist
prófessorinn til ýmissa staða,
þar sem íslendingar bjuggu: —•
Gimli, Selkirk, Argyle, Lunda,
Dakota, Saskatchewan, en þar
var hann prestur 1912—1914.
Síðan hjelt prófessorinn aft-
ur til Winnipeg, og var hcnum
haldið þar veglegt samsæti. Dr.
Haraldur Sigmar, forseti Evang
elisk-lutherska kirkjufjelags-
ins, flutti aðalræðuna. -— Var
próf. Ásmundi afhent að gjöf
frá kirkjufjelaginu vandað úr
með áletrun. Kvöldið . eftir
komu margir vinir próf. Ás-
mundar saman að heimili Páls
S. Pálssonar og konu hans til
þess að kveðja hann.
Síðan fór próf. Ásmundur til
Islendingabyggðanna á Kyrra-
hafsströnd og flutti erindi og
prjedikaði í Blaine, Seattle og
Vancover. Að því búnu lagði
hann af stað heim á leið og
hafði stutta viðdvöl í New
York.
Alls mun prófessorinn hafa
flutt um 30 erindi og ræður í
ferðinni. Við mörg tækifæri
sýndi hánn Islandskvikmynd
Vigfúsar Sigurgeirssonar. Róm
ar hann mjög allar viðtökur
Vestur-íslendinga. Voru hon-
um víða haldin samsæti og góð-
ar gjafir færðar.
I!
Potsdam-ráðstefnan
Framh. af 1. síðn.
ítala, verður rætt af ráðherra-
nefndinni, sem urtdirbýr friðar
samningana. Eftir Italíu kemur
röðin að hinum samherjum Þjóð
verja, Búlgaríu, Finnlandi,
Rúmeníu og Ungverjalandi. Þá
var ákveðið að flytja til Þýska
lands smámsaman alla Þjóð-
verja nú búsetta í Póllandi,
Tjekkoslovakíu og Ungverja-
landi.
■mniTTímríiiiininHauummimmTmmnmmrmni
I rauninni er hjer um að ræða
mál-i sem vqrðar alla íslend-1*1
inga. Sameignarsjóður ætti að
geta orðið miðstöð þjóðræknis-
starfsemi íslendinga í Dan-
mörku. Og engum getur dulist,
að íslensk menningarviðleitni
er hvergi eins nauðsynleg og
þar, sem íslensk og útlend-
menning mætist. — Það er áríð
andi, að allir leggist á eitt um
fliiiiiiiiiiiumiuuimíiíiiiuiiiiimiiDuuaiiimiiuuiiiu
S
=3
Ford-junior)
= rýjasta modelið af Ford- 3
M junior, óskast til kaups. —- g
= Bifreiðin verður að vera í i
| góðu lagi og með góðum g
g gúmmíum. Sendið nöfn yð =
= ar, ásamt númeri á bifreið =
að styrkja fulltrúa okkar í Dant= *nrn ^il Mbl., auðkent =
mörku til þess að verða íslandi] § »Ford-junior, R. C. - 232“ |
til sóma. Aðrar þjóðir leggja1
Samcinuðu þjóðirnar.
Samkomulag varð um það, að
allar friðsamar þjóðir gætu orð
ið aðili í bandalagi hinna sam-
einuðu þjóða, ef þær undir-
gengjust að hlýta þeim skilyrð-
um, sem settar eru í skipulags-
skrá þeirra. Nær þetta til allra
þjóða, sem hlutlausar hafa ver
ið í styrjöldinni og annara vin-
s veittra bandamanna. Tekið
var fram í þessu sambandi, að
stjórnir hinna þriggja stórvelda
vilji ekki hafa Spánverja, vegna
þess, hvernig stjórnin þar er
komin til valda.
fHnyunmf »«i fmmrtm * m m M
iiimma
Ýms mál rædd.
Herforingjaráð hinna þriggja
velda ræddust við á-ráðstefn-
unni, en ekkert kom fram, sem
benti í þá átt, að Rússar ætl-
uðu að taka þátt í styrjöldinni
við Japana. — Allir leiðtogarnir
taka það fram, að vinátta og
samstarf ríkjanna hafi styrkst
mjög við þenna fund. Telja þeir
að ekki verði vafi á, að varan-
legur og rjettlátur friður muni
komast á.
niuiiiiiiiiiiiiiuiiKiiiimnmflniuuuiniiiii'JiiimmiiB
f Dodge-bifreið
i model ’42, til sölu. — TiL
M sýnis á Óðinstorgi í dag
kl. 3—4.
iiiiiiiuiiiiiiimiiiiiiiiiiiifliiiiiimiiiiiiiiiiimi'iMiiinnu
LISTERINE
TANNKREM
Iðnaðarpiáss og sölubiíð
óskast á góðum stað í bærnun.
Uppl. í síma 5790.
&
f
I
1
I
I
1