Morgunblaðið - 03.08.1945, Blaðsíða 6

6
M 0 K 0 U N 13 I, A 1» I D
Föstudagur 3. ágúst 1945.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundsson.
Augtýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
1 lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
\Jilverji álrij'ar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Ávarp íorsetans
HINN FYRSTI þjóðkjörni forseti íslands hefir verið
settur inn í embættið. Sú athöfn fór fram með miklum
virðuleik hinn 1. þ. m.
Svo sem kunnugt er, var Sveinn Björnsson sjálfkjörinn
í forsetaembættið. Sýndi íslenska þjóðin þar, sem fyrr,
að henni er ant um lýðveldið. Einingin, sem varð um
þetta fyrsta þjóðkjör forsetans, mun verða til þess að
treysta hið unga lýðveldi, bæði inn á við og út á við.
í ávarpi sínu til íslensku þjóðarinnar, sem forsetinn
flutti, er hann var settur inn í embættið, drap hann á
ýmislegt, sem þjóðmni er holt að minnast og gæta í fram-
tíðinni.
„Öryggi lýðveldisins verður ekki trygt án vinsamlegrar
samvinnu við aðrar þjóðir“, sagði forsetinn. Og í því sam-
bandi minti forsetinn á, hversu dýrmæt hún var viður-
kenningin, sem íslenska lýðveldið fjekk í vöggugjöf frá
tveim stórveldanna, Bandaríkjunum og Stóra-Bretlandi.
Með þeirri viðurkenningu hafi þessi stórveldi sýnt í verki,
að þau voru staðráðin í að, standa við þá yfirlýsingu,
sem þau gáfu með Atlantshafssáttmálanum 1941, „að
hver þjúð ætti rjett á að ráða sjálf og ein stjórnarformi
sínu“. „Við hljótum að bera þakkarhug í brjósti fyrir
þetta, bæði til þessara tveggja stórvelda, og annara
velda, sem þá strax og síðar sýndu okkur sömu viður
kenningu“, sagði forsetinn. Því að með þessum viður-
kenningum hafi fengist „traustur grundvöllur fyrir ís-
lenska lýðveldið að byggja á“.
Óþörf stjett.
í GÆR VAR verið að halla á
innheimtumannastjettina fyrir
| prjál i einkennisfataburði og í
dag kem jeg með þá spá, að bráð
lega verði þessi stjett manna al-
gjörle/'a öþörf hjer í bænum.
Spádóm minn byggi jeg á
brjefi, sem jeg sá frá versluninni
B!óm og Ávextir hjer i bænum.
Þetta var ekki neitt ástarbrjef
heldur reikningur og í brjefinu
var smekklegur lítill auglýsingar
miði. sem á stóð „Látið blómin
ta!a ‘.
Sagt er, að ekki sje til neitt
nýtt undir sólunni og svo er um
þessa innheimtuaðferð, en hitt
er rjett, að hún hefir lítið verið
notuð hjer á landi. Hjer hefir það
verið siður, að hafa sjerstaka
menn til að innheimta reikninga
og var j>að vafalaust hentug að-
ferð á meðan bærinn var lítill,
eða enginn vandi að hitta menn.
Blóm & Ávextir hafa hinsvegar
! riðið á vaðið með þessa inn-
heimtuaðferð hjer í bæ og býst
jeg við, að margar verslanir sjái
sjer hag í því að taka hana upp.
•
Óvinsælir gestir.
INNHEIMTUMENN eru ábyggi
lega eins og fólk er flest, góðir
og slæmir, geðgóðir og geðvond-
j ir, lcurteisir og ókurteisir. En það
! er sama hvernig innheimtumað-
; urinn er af guði gerður, hann er
hjerumbil áváft óvelkominn gest
ur og sú stjett manna, sem oftast
er boðið að koma aftur síðar.
Innheimtumenn ónáða menn í
matmálstímum. Þeir hafá oft
ekki annað val. Þeir tefja fyrir
mönnum við vinnu og það svo, að
mörg fvrirtæki hafa Sett upp hjá
sjer skilti, þar sem tekið er fram,
að óheimilt sje að innheimta
reikninga hjá starfsfólkinu.
l|
ekki öfundsvert verk. Þeir verða j
að fara oft og mörgum sinnum'
á sama staðinn. Þeir finna ekki
þá, serp þeir eiga að fara til og
hafa ekki tíma til að bíða þar til
viðkomandi kemur aftur. Enn-
fremur getur staðið þannig á, að
skilvísusutu menn hafi ekki pen
inga við hendina þá stundina, ^
sem irmheimtumaðurinn kemur
og biðja hann að koma aftur.
Af þessu leiðir, að það gengur
seint og illa, að innheimta reikn
inga og mestu skilamenn fá á sig !
það orð, að þeir sjeu skuldseigir
og ómögulegt sje að lána þeim
vegna vanskila.
Bætt úr þessu öllu.
SENDIBRJEFAAÐFERÐIN
1 bætir úr þessu öllu. Með því, að
senda skuldunaut reikning um
mánaðamót veit kaúpmaðurinn,
að reikningurinn hefir komist til
rjetts hlutaðeigandi. Verði reikn
ingurinn ekki greiddur, þá er
óhætt, að stimpla viðkomandi
sem óskiiamenn, sem ekki er fært
að lána.
Lántakandi er hinsvegar ekki
i neinum vafa um, hvað hann
skuldar og hvar. Hann þarf ekki
að gleyma skuld, vegna ]>ess, að
innheimtumaðurinn hefir ekki
hitt á hann. Alt ráp innheimtu-
manna og ónæði á heimilum og
vinnustöðvum hverfur. Það er
engin hætta lengur á, að skila-
maðurinn fái óorð á sig fyrir van
skil. Þegar hann fær brjefið með
reikningunum, getur hann sent
ávísun, eða peninga, eftir því,
sem honum hentar best, eða geng
ið við hjá kaupmanninum og
greitt reikning sinn.'
Þetta fyrirkomulag þarf ekki
að gera innheimtumenn með öllu
atvinBulausa. Því bæði er það, að
linnheimtumenn hafa oft ein-
hvern annan starfa hjá fyrirtækj
um og einnig þarf fólk við að
skrifa reikninga og skrifa utan á
brjef.
Óþarfa fyrirhöfn.
ÞESSA DAGANA er verið að
selja ýmislegt skran frá setulið-
inu einhvernstaðar inn í holtum.
Þarna er á boðstólum margt
girnilegt, t. d. hermannabeddar,
stólar og önnur húsgögn, að vísu
nokkuð misjafnlega útlítandi og
meðfarið.
Kunningi minn, sem ætlaði að
hreppa eitthvað af þessu fór á
stúfana í gærmorgun. Er hann
kom á sölustaðinn var honum
sagt, að fyrst yrði hann að fara
í skrifstofu sölunefndarinnar,
sem er í Mjölni og taldi hann það
ekki eftir sjer þó það væri tals-
vert úr leið. En er þangað kom,
fjekk hann þau furðulegu tilsvör,
að til þess að hann gæti öðlast
rjett til að kaupa hermannabedda
eða þessháttar yrði hann að
gjöra svo vel og koma með með-
mælabrjef frá vegamálastjóra ís
lands eða þá hafnarstjóra Reykja
víkur.
Maðurinn varð hvumsa við,
eins og sagt er. Hann hjelt, að
æðstu embættismenn lands og
bæjar hefðu annað og þarfara að
gera, en að skrifa upp á bóna-
brjef um kaup á hermannabedd-
um. En maður lærir altaf eitt-
hvað nýtt. Bá búast við, að fleir-
um en þessum manni hafi fund-
ist það fullmikið tilstand fyrir
einn hermannabedda, að leita til
þessara virðulegu embættis-
manna til leyfis um slíkt.
Það er sannarlega ekki öll vit-
leysan eins, þegar skriffinskan
kemst að. Þær mættu vissulega
eiga sína hermannabedda fyrir
mjer, sem ætluðu að fá mig í slík
an skrípaleik.
Forsetinn mintist á Norðurlöndin og þær ákveðnu óskir
íslendinga, að mega á ný hefja samvinnu við frændþjóð-
irnar í þessum löndum. Um þetta hafi Alþingi gert álykt-
un vorið 1944. „Eitt af táknum um einlægni íslensku
þjóðarinnar í þessu efni, tel jeg vera þá innilegu sam-
fagnaðaröldu, sem reis meðal alls almennings hjer á landi,
er Danmörku og Noregur fengu aftur frelsi sitt“, sagði
forsetinn.
Þessu næst drap íorsetinn á óánægju þá, sem vart hefir
orðið meðal Dana, vegna þess að við frestuðum ekki lýð-
veldisstofnuninni fram yfir ófriðarlok. Við ættum ekki
að gera mikið úr þessari óánægju, en minnast heldur hinn-
ar „hlýju kveðju frá konungi og stjórn Dana, sem borist
hafa eftir lýðveldisstofnunina og annara vinsemdarvotta
af hálfu danskra manna“. Við ættum „að forðast að mæta
óánægju með óánægju, það sem hún kann að gera vart
við sig“.
★
Þessu næst mintist forsetinn á samúð íslendinga við
stríðsþjóðirnar. íslendingar hefðu í öllu sýnt í verki, að
þeir studdu málstað hinna sameinuðu þjóða. Forsetinn
sagði m. a.:
„Sameinuðu þjóð'irnar notuðu aðstöðu sína hjer á landi
með beinu og þegjandi samþykki okkar, til hernaðarað-
gerða, sem voru þeim væntanlega ekki lítils virði í bar-
áttunni við öxulv&ldin. Við vissum, að þær háðu bar-
áttu sína fyrir hugsjónum, sem við metum öllu ofar“. —
„Þótt hjer sje um staðreyndir að ræða, sem hvorki er
nein nýjung nje leyndarmál, tel jeg rjett að rifja þær
upp, vegna afstöðu okkar út á við. Sú afstaða hefir jafn-
an verið óbreytt styrjaldarárin og óháð vopnaláni þjóð-
anna í styrjöldinni. Enda á hún rætur sínar í samskonar
þjóðræknishugsunarhætti, sem ríkir meðal lýðræðisþjóð-
anna. Við trúum á farsæld þess stjóTnskipulags, að þjóð-
inni sje stjórnað með hagsæld allrar þjóðarheildarinnar
fyrir augum, af stjórn, sem þjóðin ræður sjálf, eins og
Abráham Lincoln orðaði það fyrir tæpri öld“.
Messi þessi andi ráða athöfnum hinna sameinuðu þjóða
í nútíð og framtíð. Þá mun þeim vel farnast.
A ALÞJOÐA VETTVANGI
MEÐFRAM norðurlandamær-
um Grikklands urðu „árekstr-
ar“ með einkennilega jöfnu milli
bili, þ. e. a. s. annan hvern dag.
Hernámssveitir Breta og Rússá
stóðu hvorar andspænis öðrum
við hin róstusömu landamæri
Grikklands og Búlgaríu og seild-
ust hvorar yfir á yfirráðasvæði
hinna og fóru í hár saman. Júgó-
slavnesku blöðin básúnuðu
„grimdaræði“ Grikkja og sögðu,
að 20.000 Slavar hefðu orðið að
flýja frá Makedóníu vegna þess.
Petros Voulgaris, forsætisráð-
herra Grikkja, fór í skyndi frá
Aþenu til Saloniki til þess að
rannsaka málið sjálfur.
*
Hvað var á seiði? Gríski lands
stjórinn í Makedóníu sagði, að
engir ílóttamenn hefðu leitað til
Júgóslavíu, en hinsvegar sagði
hann, að slavnéskir hryðjuverka
menn hefðu farið rænandi og
ruplandi um grísk þorp. Leigh
White, frjettaritari blaðsins
„Daily News“ í Chicago sagði, að
Tito marskálkur hefði nú loks
látíð verða af því að gera til-
raun ti! þess að auka landssvæði
Júgóslavíu á kostnað Makedóníu.
Frjettaritari „New York Times“
á Balkan segir, að orsök þessara
atburða megi rekja til þess, að
í hinum þrem nágrannalöndum
Grikkja, BúlgáríU, Júgóslavíu
og Albaníu sjeu samkynja stjórn
ir, sem aHar sjeu-hlyntar Rúss-
um. Voru Rússar með aðstoð
íylgifiska sir.na á Balkanskaga
að reyna að krækja sjer í ís!ausa
höfn við Eyjahafið?
★
Makedónía liggur að Eyjaháfi
milli Tyrknesku Þrakíu og Al-
baníufjalla. Búigarar, Serbar og
Grikkir hafa litið hana girnd-
araugum, alt frá því er tyrkneska
heimsveldið leið undir lok á 19.
öld.
íhlutun Rússa viðvíkjandi
Makedóníu á rætur sínar að rekja
alt til tíma keisaraveldisins. Eft-
ir stríðið milli Tyrkja og.Rússa
(1877—1878) voru gerðir friðar-
samningar í San Stefano. Sam-
óvkæmt þeim fengu Rússar Búlg
örum í hendur yfirráð Makedón-
íu. En það þýddi raunar, að
Balkanskaginn var orðinn að
Stór-Búlgaríu, sem átti land að
Eyjahafi og var í vasanum á
Rússum. Á Berlínarfundinum
neyddu Bretar og Austurríkis-
menn Rússa til þess að sleppa
ítökum sínum á Balkanskaga. En
í sárabætur ljetu þeir Rússa
halda hinum hernaðarlega mik-
ilvægu Kar-fjöllum í Litlu-Asíu.
1941 fengu Þjóðverjar Búlgör-
um í hendur meginhluta Make-
dóníu. Sá hluti hennar, sem
Grikkir rjeðu yfir, hafði verið
innlimaður í Grikkland, enda
voru um 90% íbúanna á því
svæði grískir. Búlgarar snjeru
sjer nú að því að reyna að byggja
sitt svæði Slövum. Höfðu þeir
allskonar brellur í frammi. Með-
al annars gerðu þeir mikið að
því að breyta áletrunum á leg-
steinum. Fýrir þessa viðleitr.
Búlgara var tekið, er þeir gáfust
upp á árinu, sem leið.
í ágústmánuði 1944 komu 125
fulltrúar frá Makedóníu saman í
Bitoliu í Suður-Jugoslavíu, en
Tito marskálkur var potturinn og
pannan í öllu saman. Þessir full-
trúar lýstu yfir, að Makedónia
væri fullvalda ríki í sambandi
við Júgoslavíu. Fulltrúar herja
bandamanna ]>ar í landi höfðust
ekkert að. Makedóníustjórn situr
nú í Skoplje í Júgoslavíu, um það
bil 60 mílur frá landamærum
Grikklands.'
Mikill meirihluti grísku þjóðar
innar vildi ekki missa Makedón-
íu. Gríski kommúnistaflokkurinn
EAM missti fylgi, þegar hann
lýsti yfir fylgi sínu við „Litla-
Grikkland" og þá ráðstöfun, að
Makedónía væri raunverulega
fengin í hendur sambandsríki á
Balkanskaga (Júgoslavíu). — í
síðastliðinni viku var EAM ekki
annað en bergmál blaðanna í Bel
grad og Moskva. Flokkurinn
rjeðst opinberlega á ráðuneyti
Voulgaris fyrir að halda uppi
„ógnarstjórn".
En ríkisstjórninn í Aþenu,
Damaskinos erkibiskup, tók þess
ari árás með gagnárás. — Hann
krafðist þess, að Griltkjar fengju
Epirus-hjeraðið í Suður-Albaníu,
þar sem „margir Grikkir eru of-
sóttir" samkvæmt fyrirmæum
Enver Hoxha,. forsætisrúðherra
Albaníu. Hann er áíitinn hafa
svipaða Eifstöðu til Titos og Tito
hefir til forystUmanna Rússa.
(Time).