Morgunblaðið - 03.08.1945, Blaðsíða 7

Föstudagur 3. ágúst 1945.
MORÖUNBLAÐIÐ
'f
Meðal íslendinga í Vesturheimi IV.
SLENSiiA BORGIIM VIÐ WIIMIMIPEGVAílil
1 LANDFRÆÐIBOKUM, þar
eém Winnipeg í Manítobafylki
í Kanada er að einhverju getið
mun vera lögð aðaláhersla á,
að skýra frá hveitikauphöllinni
miklu og ef til vill er minnst á
fiskveiðar í Winnipegvatni. En,
í augum íslendings, sem í fyrsta
sinn kemur til Winnipegborg-
ar lilýtur borgin fyrst og fremst
að vefa höfuðborg Vestur-ís-
lendinga. Borgin þar sem ís-
lersk tunga heyrist töluð á
hverju götuhorni. Borgin þar
sem lömaðurinn, presturinn,
eða læknirinn heita íslenskum
ncf'num og þar sem lyftivjelar
stjórinn og herbergisþernan í
gistihúsinu eru íslendingar.
Við Sargent-götu, þar sem
önnur hvor verslun ber íslenskt
nafn. og þar sem tvö íslensk
blöð eru prentuð, er ekki hægt
að komast hjá að hitta íslend-
inga og enda er götunafnið bor
ið fram upp á íslensku af þeim,
sem þar eiga helst erindi um.
Enskan hljómar annkanarlega.
Það var fyrir tilviljun eina og
tilstuðlan góðra manna, að jeg
fjekk tækifæri til að koma til
Winnipeg. Upphaflega var
Kanada ekki á ferðaáætluninni.
En þegar kona mín og jeg vor-
um stödd í Minneapolis, feng-
um við boð frá Þjóðræknisfje-
laginu með fyrirspurn um
hvort við vildum skreppa til.
Winnipeg og skyldi jeg þá J
flytja fyrirlestur um ísland þar
í borg. Þarna vestra kalla þeir J
ekki alt ömmu sína, hvað vega
lengdir snertir, því það var.tal- 1
að um að „skreppa norður“ frá
Minneapolis til Winnipeg, en
vegalengdin eru einir 600—700
kílómetrar.
En það sjer enginn íslending-
ur eftir því, að koma til Winni-
peg, og enda fór það á þann veg,
að er jeg hafði verið þar dag-
langt, var jeg búinn, að gleyma
i því, að jeg væri erlendis, sem
sanna má með eftirfarandi
sögu:
— Daginn eftir komuna til
Winnipeg vorum við Grettir Jó
hannsson, ræðismaðurinn okk-
ar, á gangi á götu í Winnipeg.
Við vorum að spjalla um daginn
og veginn, en alt í einu heyrði
jeg á tal tveggja drenghnokka
fyiir aftan mig á götunni.
Áður en jeg vissi af, eða hafði
áttað mig, skaust þessi hugsun
inn hjá mjer:
„Hvaða börn eru það, sem eru
að tala ensku hjer?“.
Góður fulltrúi.
Á flugstöðinni í Winnipeg tók
Grettir Jóhannsson ræðismað-
ur á móti okkur og eftir það var
Jifað áhyggjulausu lífi. Grettir
þekkti alt og alla. Það var sama
hvort jeg þurfti að fara í búð til
að kaupa skóreimar, eða ætlaði
að fara á fund fylkisstjórans,
eða borgarstjórans. Grettir hugs
aði um að alt væri í lagi. Hann
var sannarlega góður fylgdar-
maður og gestrisnin á hinu á-
gæta heimili hans og konu
frú Lalah, er mörgum kunn,
enda hafa íslendingar átt þar
margar ánægjustundir.
Augnabliksmyndir frá stuttri
heimsókn til Kanada
Eftirívar Guðmundsson
WINNIPEG CLINIC, sem Vestur-Islendingurinn Dr. P. H.
Thorlákson stofnaði og stjórnar.
Grettir Jóhannsson er gott
dæmi um, hve mikils virði okk-
ur er, að hafa fengið menn af
íslenskum ættum til að vera
kjörræðismenn okkar í Amer-
íku. Áhuginn fyrir öllu, sem ís-
lenkst er og hjálpsemin við Is-
lendinga, sem á vegi hans verða
er óþrjótandi. Við það bætist,
að Grettir er glæsilegur maður
og vel kynntur meðal samborg
ara sinna. Við getum sannarlega
verið ánægð með þann fulltrúa
Islands. Hitt er svo annað mál,
að það kostar menn eins og
Gíetti bæði fje og óhemju fyr-
irhöfn, að taka að sjer ræðis-
mannsstarf fyrir Island. En alt
er látið af hendi með ánægju
og ekkert til sparað, eí það má
koma Islandi. eða Islendingum
að gagni. Slíkum mönnum verð
ur seint launað óeigingjarnt og
erfitt starf í þágu íslensku þjóð
arinnar. Það besta, sem hægt
væri að gera fyrir slíka menn,
væri að veita þeim tækifæri til
að heimsækja gamla landið.
íslensku hlöðin.
Eitt af mínum fyrstu verkum
í Winnipeg var að heimsækja
ritstjóra íslensku blaðanna.
Fyrst hitti jeg hinn síunga og
síglaða/Yitstjóra Lögbergs, Ein-
ar Pál Jónsson. Hartn var í óða-
önn að koma út blaðinu. -— En
hann ljet það ekki tefja sig frá
að taka á móti okkur eins og við
værum einkavinir hans, heimt-
ir úr heiju. Spaugsyrðin hrutu
frá honum til beggja handa. —
Við skoðuðum prentsmiðjuna.
Þar voru nokkrir prentaranna
Islendingar. Mjer fanst eins og
jeg væri kominn inn í gömlu
ísafold þegar hún var til húsa
í Austurstræti 8.
Það var aðeins eitt umræðu-
efni á þessum stað. Ilvað er að
Einn var að koma með frjettir,
annar þurfti að koma að dánar-
minningu og sá þriðji var með
skammargrein. Það var enginn
munur á að vera þarna og á ís-
lenskri blaðaskrifstofu. Þar var
alt rammíslenskt.
Á sömu lund fór, er jeg kom
í heimsókn til Stefáns Einars-
sonar, ritstjóra Heimskringlu
og nægir fyrri lýsingin nokkurn
Erfiðleikar ritstjóranna
liggja hinsvegar í því, að þeim
fækkar nú óðum, sem lesa og
skilja íslensku. Það verður erf
iðara með ári hverju að gefa út
íslensk blöð og víst er, að það
er enginn gróðavegur. En þeir,
sem vilja halda við áhuga og ást
Vestur-Islendinga til gamla
landsins, vilja koma i veg fyrir,
að Islendingar hverfi algjörlega
sem þjóðarbrot, skilja þetta
og mikið og gott verk var það,
er ákveðið var að styrkja vest-
ur-íslensku blöðin hjeðan að
heiman. Það þyrfti þó að gerast
enn betur. Besta ráðið til þess,
er að Islendingar gerist kaup-
endur að vestur-íslensku blöð-
unum.
Þar sem íslendingurinn
er virtur.
Þá fáu daga, sem jeg dvaldi
í Kanada, komst jeg að raun
um, að það eru engar ýkjur, að
Islendingar hafa komið sjer vel
í hinu nýja föðurlandi sínu. —
Það var sama hvar komið var:
„Þú ert íslendingur, þá ert þú
velkominn. Við þekkjum íslend
inga hjer. Þeir eru okkar bestu
borgarar“.
Borgarstjórinn í Winnipeg
hjelt yfir mjer langa ræðu um
íslendinga. Hann taldi upp ís-
lenska menn, sem voru í, eða
höfðu gengt mestu ábyrgðar-
sem enn vinnur við stofnunina.
Það er hreinasta undur að
ganga um hin glæsilegu húsa-
kynni Winnipeg Clinic, jafnvel
fyrir leikmann í faginu, og
skoða öll þáu merkilegu lækn-
ingatæki, sem þar eru og hag-
legan útbúnað.
Ðr. Thorlákson er maður á-
hugasamur um þjóðræknistnól
og hefir verið styrkur stuðnings
maður þeirra mála.
Dr. Thorláksson hygst nð,
auka m,jög við húsakynni deJM
ai'innar á næstunni. Er i ráði
að bæta við núverandi bygg-
ingu. sem kostaði á annftð
hundrað þúsund dollara.
Islenskudleildl við
Manitobaháskóla.
Eitt mesta áhugamál margra
merka Vestur-íslendinga er að
komið verði á stofn deild í ís-
lensku og íslenskum fræðura
við Manitoba háskóla. Hefir
þetta verið allengi á döfinni,
en það myndi kosta mikið fje.
Forseti Manitoba háskólam
hafði fengið áhuga fyrir þessu
máli, en hann Ijest í vor og ann-
ar maður tók við forstöðu há-
skólans um það leyti sera jeg
var fyrir vestan. Var ekki vit-
að um hug hans til málsinr en
varla talið, að neitt yrði þvl til
fyrirstöðu, að hægt væri a'ð
koma deildinni upp.
Marga merka menn hitti jeg,
sem höfðu áhuga fyrir íslensku
deilinni. Þar á meðal var Dr.
Thorláksson, sem fyrr er neínd
ur og ennfremur H. A. Berg-
man dómari, sem er forseti há-
skólaráðsins. Virðulegur heið-
stöðum. „Það er ávalt hægt að ursmaður I sama streng tóku
reiða sig á orð Islendingsins“,
sagði hann „og við metum þá
mikils hjer í Kanada“.
Líkneski Jóns Sigurðssonar
forseta í garði fylkisþingshúss-
ins í Winnipeg, stendur skamt
frá myndastyttu Victoríu drotn
ingar. Það er gott tíæmi þess,
hve Islondingar hafa áunnið
sjer traust oa virðingu samborg
ara sinna í Kanada.
Grettir Jóhansson, ræðismaður
íslands í Winnipeg.
vegin til að lýsa báðum blöðun
um.
Vegleg stofnun.
Eitt dæmi um framtakssemi
og dugnað Vestur-Islendinga
er læknisstofnunin Winnipeg
Clinic. Það er læknarannsóknar
stofa af nýjustu og fullkomn-
ustu gerð, sem þegar hefir ver-
ið tekið eftir utan Winnipeg-
borgar. Kanadiskur læknir ljet
svo um mælt við mig, að Winni
peg-búar væru hreyknir af þess
ari stofnun. „Þetta er
ritstjórar íslensku blaðanna G.
S. Thorvaiasson fylkisþingmáð-
ur, Walter Bergman dóroari og
fleiri.
Nokkrir Vestur-íslendingai’,
sera eru efnalega vel stæðir,
hafa lofað fjárframlögum til
deildarinnar. Hefir Ásmundur
Jóhannsson byggingameistari
verið þar rausnarlegastur.
Vestur-íslendingar vilja sjálf
ir standa straum af þessari ís-
lensku háskóladeild.
„Það eina, sem við biðjum
ykkur um‘, sögðu þeir við mig,
„er að þið sendið okkur ykkar
besta mann, sem völ er á í þcss-
um efnum, til að vera viðstadd-
ur er deildin verður stofnuð.
Við hjer heima hljótum að
óska Vestur-íslendipgum allra
heilla og framgangs í þessu
merkilega máli, því það er metn
okkar aðaratriði fyrir okkur, eins og
Þýðingarmikið og erfitt
verk.
Það er ábvrgðarmikið og erf er
itt verk. sem þessir tveir rit- P.
stjórar vestur-islensku viku-
blaðanna þurfa að leysa af
hendi. Blöðin eru fyrir marga
eini tengiliðurinn við gamla
landið og Austur-Islendinga.
Blöðin halda við tungunni
hjá Vestur-Islendingum og
skerpa áhugann fyrir öllu: sem
íslenskt er. Vestur-íslensku
biöðin eru sannai'lega fjöregg
Mayo-stofnun“, sagði hann. —
Stofnandi þessarar læknastofu
bræður okkar vestan hafsin , að
þessi deild komist upp hið
Vestur-íslendingurinn Dr. i fyrsta.
H. T. Thorlákson. Ungurj
læknir, sonur síra Steingríms Þjóðræknisfjelagið.
Thorlákssonar í Selkirk. Thor-
lákson er bráðgáfaður og vel
menntaður læknir.
Hann hefði getað grætt ofíjár
Þjóðræknisfjelag íslendinga í
Vesturheimi er umfangsr eiri
og merkiltegri fjelagsskapu en
að hægt Sje að gera honum nokk
frjetta að heiman og síðan var hins íslenska kynstofns í Vest-
rabbað um menn og málefni. —jurheimi. Brotni það fjöregg, þá
Á meðan jég stóð við komu j er skamt eftir fyrir það, sem
nokkrir Islendingar í heimsókn. i MÍ.CÁi.OiV L Ci _pci2".
á stofnun þessari, en. hann kaus ; ur ski ■ i stuttri blaðagrein. Verð
heldUr að afhenda hana vísinda ur heldur ekki reynt hjer að
fjelaginu Manitoba Research segja sögu Þjóðræknisfjelags-
Institute til eignar. Við þessa ins, enda er það'áUkunnugt hjer
stofnun hafa að minnsta kosti á landi og starfsemi þess við-
tveir islenskir læknar unnið,
sem mjer er kunnugt um, en
það eru þeir Eggert Steinþórs-
.son og II„i Bjumsspn, i
urkend og virt.
Ágætustu menn Vestur-ís-
hafa stutt og unnið
Framhald á 8. síBu.
lendinga