Morgunblaðið - 30.09.1945, Blaðsíða 14

14
M 0 R Cí U N B L A Ð I Ð
Sunnudagur 30. sept. 1945.
er
JÓNATAN SCRIVENER
(dJ^tir Cdíaade ^Jdoa^kt i
on
38. dagur
Hún talaði með kyrrlátum
ákafa. Mjer kom Middleton
hug, þegar jeg hlýddi á hana.
Þau voru nú bæði komin á
sama ákvörðunarstaðinn, þótt
þau hefðu farið eftir ólíkum
leiðum. Það var að vísu satt
að hann var reiður, sár, ákaf-
ur byltingarsinni og hún var
róleg og stilt. En það skifti
engu máli. Að baki þeirra voru
troðnar götur, gamlar venjur
cg siðir og framundán beið það
óþekta....
Þau voru fórnardýr bylting-
ar þeirrar, sem orðið hefir í
heiminum. Þessi bylting hefir
komið í ljós á öllum sviðum
mannlegra athafna. Það er
gagnslaust að neita því, og það
er einnig fánýtt að koma með
einhverja yfirborðsskýringu á
crsök hennar. Það er ekki hægt
að nota neina af hinum gömlu,
úreltu aðferðum til þess að
bæla hana niður. Hún er ekki
stjettarvandamál, því að hún
hefir orðið í öllum stjettum.
Þeir bestu, sem hafa tekið þátt
í henni, hafa leitað að nýrri til-
veru. Þeir verstu hafa stefnt
að gjöreyðingu. Þar, sem hana
ber hæst, viðurkennir hún að-
eins sannleikann. Þar sem hún
hefir verið auðvirðilegust, virð-
ir hún einungis valdið. Hún
hefir komið í ljós í ótal mynd-
um, og afleiðingirt er sú, að ör-
yggið er ekki lengur til. Það er
ekki nauðsynlegt að vera neinn
hugsuður, til þess að taka eft-
ir þessum byltingaranda. Flest-
ir óttast hann — bæði hjá sjálf-
um sjer og öðrum. Þeir reyna
að sneyða hjá hooum — forð-
ast að viðurkenna tilveru hans,
sumir með ofstækisfullri dýrk-
un- á fortíðinni, aðrir með því
að varpa sjer út í hringiðu nú-
tímaskemtana. Það er sama,
hvaða heróp hrópað er, berg-
málið er ætíð það sama: breyt-
ing, vegna þess að hið gamla
skipulag hefir brugðist og það
nýja er ennþá í íæðingunni. . . .
Pálína hjelt áfram að tala
góða stund. Margt af því, sem
hún sagði, kom mjer eins kunn-
uglega fyrir og mínar eigin til-
finningar hefðu alt í einu, á
einhvern dularfullan hátt, öðl-
ast máh Svo fór hún aftur að.
tala um foreldra sína og sagði:
„Það er broslegt í aðra rönd-
ina. Jeg held, að faðir minn sje
í raun og sannleika hræddast-
ur um, að jeg hlaupist á brott
með einhverjum karlmanni.
Það er á þeim sviðum, sem
hann hefir áhyggjur af mjér.
Hann skilur ekki, að slíkt get-
ur aldrei komið til mála. Jeg
vil lifa öðruvísi lífi en jeg hefi
gert hingað til. Orð eins og
.,betra“ og ,,verra“ eiga ekki
við. Það verður að vera öðru-
vísi — jeg verð að breyta til —
líf mitt verður að fá annan til-
gang og byggjast á öðrum
grunni. Jeg get ekki sagt föð-
ur mínum það, en guðir hans
eru í mínum augum aðeins
molnandi múmíur. Jeg get ekki
áfelst hann fyrir það. þótt hann
láti sig dreyma — en jeg get
ekki tekið þátt í draumi hans.
Móðir mín er hlutlaus. Hún er
svo hlutlaus, að jeg held stund-
um, að hún skilji mig að
nokkru leyti. Faðir minn gerir
það ekki“.
Þegar jeg hlustaði á hana,
sá jeg föður hennar ljóslega
fyrir hugskotssjónum mjer. Og
mjer fanst það ekki skifta neinu
máli, hvoru þeirra maður var
sammála. Okkur geðjást vel að
þeim, sem hafa svipaðan hugs-
unarhátt og við sjálf, og við
höfum óbeit á þeim, sem við
komumst ekki í andlegt sam-
band við — eða okkur stend-
ur að minsta kosti alveg á
sama um þá.
,,Mig langar til þess að
spyrja þig að dálitlu“, sagði
hún. ,,Þú sagðir mjer í kvöld,
að þú hefðir. ekki komið á
heimili eins og okkar í tuttugu
ár. Hverskonar fólki varst þú
með allan þann tíma?“
,,Þú verður að hafa það hug-
fast“, svaraði jeg, ,,að þegar
faðir minn dó, gat jeg ekki
lengur lifað sama lífinu og jeg
hafði gert. 'Jeg varð að fá mjer
atvinnu. Margir af vinum föð-
ur mins höfðu þegar sagt skil-
ið við hann nokkrum árum áð-
ur en hann dó. Hann var ein-
kennilegur maður.-— En hvers
vegna ertu að spyrja? Hverju
máli skiftir þetta?“
„Mig langar til þess að vita
meira um þig“, svaraði hún.
„Jæja. •— Jeg átti enga vini.
Þegar jeg var orðinn þreyttur
á einverunni, reyndi jeg að
kynnast fólki. Jeg skeytti lítið
um það, hvérs konar fólk það
var — ókunnugir menn á veit-
ingahúsum, götudrósir — það
skifti ekki neinu máli. Þessi ár
hataði jeg líf mitt, starf mitt,
alt. Bækurnar voru eina at-
hvarf mitt. Það er þess vegna,
sem jeg les svona lítið núna“.
„Jeg held jeg skilji, hvers
vegna Jónatan gerði þig að
einkaritara sínum“, sagði hún
hægt.
Jeg ætlaði að fara að svara,
þegar dyrabjöllunni var hringt.
Það var Middleton. Hann virt-
ist óstyrkari og vandræðalegri
en venjulega, og mjer til mik-
illar undrunar varð hann ber-
sýnilega glaður, þegar hann
komst að því, að jeg var ekki
einn. Hann var mjög vand-
ræðalegur, þegar hann heils-
aði Pálínu, og þegar hann var
sestur, starði hann án afláts á
hana, þegar hann hjelt, að hún
tæki ekki eftir því. í andliti
hans voru djúpir drættir, og
jeg sá, að hann myndi enn
drekka drjúgan.
„Jeg hefi tekið upp á því að
lesa síðan jeg kom hingað",
sagði hann. „Það eru sennilega
allar þessar bækur, sem hafa
haft áhrif á mig“.
„Hvað hafið þjer verið að
lesa?“ spurði Pálína.
Hann rak upp stuttan hlát-
ur. „Skáldsögur og eitthvað af
leikritum — heldur skárra en
það, sem jeg er vanur að lesa.
Og jeg hefi komist að einni
niðurstöðu“.
„Hver er hún?“ spurði Pál-
ína.
„Þessir bannsettu rithöfund-
ar skrifa aðeins um fólk, sem
lifir í iðjuleysi. Sömu sögu e.r
að segja um leikritahöfundana.
Hvernig stendur á þessu? Er
þetta sleikjuháttur við höfð-
ingjana?"
„Nei, það er óhjákvæmilegt“,
svaraði jeg.
, „Óhjákvæmilegt! Af hverju?
j Af hverju getur söguhetja í
I skáldsögu ekki verið pípulagn-
j ingamaður, til dæmis?“
„Það er ekkert því til fyrir-
stöðu“, svaraði jeg. „En rithöf-
undurinn verður þá að skrifa
um hann, þegar hann er ekki
að vinna að pípulagningum sín-
um. Að öðrum kosti myndi
bókin verða fræðilegt rit um
starf hans“.
Hann íhugaði orð mín and-
artak og sagði svo: „Fari það
bölvað, ef jeg skil yður. Þjer
viljið ef til vill skýra. þetta
betur. •—• Leiðist yður ekki að
hlusta á okkur?“ spurði hann
Pálínu.
„Nei — auðvitað ekki. Haltu
áfram“, sagði hún og sneri sjer
að mjer.
„Menn eru aðeins athyglis-
verðir þegar þeir eru frjálsir.
Ef við viljum kynnast einhverj-
um manni, eigum við að reyna
eð komast að því, hvað hann
gerir í tómstundum sínum. Það
sem hann gerir af nauðsyn eða
tilneyddur, ljóstar engu upp
um það, hvernig hann er •—■
hvern mann hann hefir að
ge.yma“.
Middleton kveikti sjer í
vindlingi og virtist, vera í
þungum þönkum. Jeg sá, að
honum myndi ekki geðjast alls
kostar vel að þessum orðum
mínum.
„Hvað segið þjer þá um
mann, sem situr í fangelsi?“
J spurði hann. „Jeg get varla
ímyndað mjer, að hann sje
neitt sjerlega athyglisverður,
. þótt hann sitji iðjulaus allan
daginn“.
„Það eru aðeins hugsanir
hans, sem myndu vera athygl-
isverðar, því að hann væri ekki
frjáls nema í hugsun“, svaraði
jeg. „Skáldsagna- og leikrita-
höfundar verða auk þess að
lýsa tilfinningalífi söguþetj-
anna. Ef söguhetjan væri pípu-
lagningamaður, yrði rithöf-
undurinn þvi að fást við hann
í tómstundum hans, því að jeg
geri ekki ráð fyrir, að tilfinn-
ingarnar komi neitt við sögu,
þegar hann vinnur að iðn
sinni“.
Pálína hló, en Middleton var
enn ekki ánægður.
„Jeg er þá athyglisverðari
en þótt jeg fengi mjer atvinnu
og ynni tólf stundir á dag?“ j
„Þjer mynduð vissulega vera ,
betra efni fyrir skáldsagna-
höfund eins og þjer eruð
núna“, sagði jeg með sannfær-
ingu.
„Jæja. Við Scrivener vorum
að tala um þetta sama þarna
um kvöldið, og honum fórust
orð á svipaða leið og yður. —
Það er dálítið undarlegt".
'iíbíAxiá JA $
Stríðsherrann á Mars
2)
re n
Ví
CL ó Cl ^ &
Eftir Edgar Rice Burroughs.
33.
berginu komum við allt í einu inn í einkennilegt völ-
undarhús, þar sem fjöldi ganga með veggjum úr gleri,
lágu hlið við hlið, og eftir að jeg var nærri búinn að
rota mig nokkrum sinnum með því að rekast á veggina,
tók jeg að fara varlegar.
Við höfðum aðeins farið stuttan spöl eftir fyrsta gler-
ganginum, þegar Woola rak allt í einu upp ógurlegt ösk-
ur og rakst á vegginn til vinstri handar okkur.
Meðan bergmálið af orgi þessu endurómaði enn í völ-
undarhúsinu, sá jeg hversvegna hundurinn hafði látið
svona.
Langt í burtu, svo jeg sá þær óskýrt gegnum hina
mörgu glerveggi, voru átta manneskjur, þrjár konur og
fimm karlmenn.
Um leið og jeg sá fólk þetta, leit það allt upp, líklega
hefir það heyrt öskur Woola. Þá rjetti allt í einu ein
konan fram hendurnar í áttina til mín, og jafnvel í hinni
miklu fjarlægð, gat jeg sjeð varir hennar bærast, — það
Dejah Thoris, hin sífagra og síunga prinsessa mín frá
Helium.
Með henni voi-u Thuvia frá Ptarrth, Phaidor, dóttir
Mathai Shang og Thurid, ásamt Föður Þernanna og hin-
um þrem Þernum öðrum, sem höfðu verið með þeim áður.
Thurid steytti hnefann í áttina til mín, og tveir af Þern-
unum tóku í handlegginn á Dejah Thoris og Thuviu og
drógu þær áfram. Augnabliki síðar voru þau Öll horfin
inn í steingang að baki glerhússins.
Þeir segja að ástin sje blind, en jeg þori að ábyrgjast að
slík ást sem gerði að verkum, að Dejah Thoris þekkti mig
þrátt fyrir fjarlægðina og dulargerfi mitt, gegnum fjölda
glerveggja, er langt frá því blind.

Þegar konan hans Tony dó,
var hann alveg óhuggandi af
sorg. I kirkjugarðinum fjell
hann alveg saman. Þegar hann
var á leiðinni heim, gekk hann
upp og niður af gráti.
— Svona, svona, Tony, sagði
vinur hans huggandi. — Þetta
er nú ekki svona slæmt. Jeg
| veit, að þetta er erfitt til að
.byrja með, en eftir sex mán-
j uði getur þú kannske verið bvi-
‘ inn að ná í einhverja fyi ir-
J myndar kvinnu og ert giftur
aftur áður en þú veist af.
Tony sneri sjer að vini sín-
um osKuvondur: — Sex mán-
uiM! En hvað á jeg að ge^a í
kvöld, bjáninn þinn?
★
Frakki nokkur var boðinn i
silfurbrúðkaup virðulegs ensks
biskups.
— Hvað er silfurbrúðkaup?
spurði Frakkinn einn af frænd-
um biskupsins. — Jeg skil ekki
almennilega, hvað er verið að
halda upp á.
— Frændi minn og konan
hans hafa búið saman í 25 ár
án þess að skilja einn. einasta
dag, svaraði sá, er spurður var.
— Ah, sagði Frakkinn. — Og
nú ætlar hann að giftast
henni? Dásamlegt!
Þingið var nýbúið að sam-
þykkja þrettán miljón króna
fjárveitingu til vegalagninga,
tíu miljónir til vppeldismála
og sjö miljónir til lista og vís-
inda, þegar alt í einu komst
einhver hreyfing á í einu horni
fundarsalarins. — Læsið dyr-
unum, læsið dyrunum, hrópaði
gamall, virðulegur öldungur.
— Jeg hefi mist krónu úr vasa
míhum og enginn hrevfir sig
út úr salnum fyr en jeg er bú-
inn að finna hana.
Hermaður nokkur var send-
ur til Kyrrahafsvígstöðvanna,
og þegar hann var að leggja af
stað, grjet unnustan hans svo
niikið, að hún ætlaði bókstaf-
lega alveg að springa af harmi.
Svo liðu tvö ár, en þá fjekk
hermoðurinn brjef frá unnust-
unni á þessa leið:
„Jeg er búin að ákveða, að
jeg get ekki beðið eftir þjer.
tíonur bankastjórans er búinn
að biðja mín og hefir meira að
segja gefið mjer mink. Viltu
senda eftur myndina af mjer?“
Hermaðurinn komst í stök-
ustu vandræði. En loks tók
hann það ráð að safna mynd-
um af öllum ömmum, mömm-
um, kærustum og innfæddu
kvenfólki, sem hann gat fund-
io í herbúðunum og sendi svo
eftirfarandi brjef:
„Jeg man ekki nákvæmlega,
hver þú ert, en ef þú skyldir
vera ein af þessum, þá geturðu
tekið myndina og sent hinar til
baka“.