Morgunblaðið - 12.03.1946, Qupperneq 5

Þriðjudagur 12. mars 1946
MORÖUNBLA&IÖ
r.
HVORKI NOTHÆFIR TIL BJÖRGUNAR-
STARFA NJE LANDHELGISGÆSLU
ÞAÐ ER sameiginlegt álit
allra þeirra íglendinga, sem
hefir verið falið að athuga varð
bátana, sem Pálmi Loftsson
keypti í Englandi á s. 1. sumri
fyrir ríkisstjórnina, að þeir sjeu
ekki nothæfir til björgunar-
Starfa og ekki til landhelgis-
gæslu á vetrum, nema ef vera
kynni til staðbundinnar gæslu.
Þetta upplýsti dómsmálaráð-
herrann á Alþingi í gær, er
hann svaraði fyrirspurn Sig-
urðar Bjarnasonar. sem fram
kom í þinginu alllöngu fyrir
jól, en ýmsra orsaka vegna
drógst að svara fyrr en nú.
Dómsmálaráðherrann upp-
lýsti, að hann hefði hinn 23.
jan. s. 1. skipað þrjá menn, þá
Hafstein Bergþórsson skip-
stjóra, Ola-f Sigurðsson sjó-
mann og Henry Hálfdánsson
skrifstofustjóra, til þess að at-
huga bátana og gera tilraunif
um hæfni þeirra til landhelgis-
og björgunarstarfs. Las ráð-
herrann álitsgjörð þessara
manna, og er hún svohljóðandi:
Álitsgjörð.
Við undirritaðir, er skipaðir
vorum af hæstvirtum dóms-
málaráðherra Finni Jónssyni
þann 23. jan. 1946, til þess að
athuga og gjöra tilraunir um
hæfni hinna nýju skipa, er
keypt hafa verið frá Bretlandi,
til þess að nota þau til land-
helgisgæslu og björgunarstarfs
hjer við land, höfum orðið sam-
mála um eftirfarandi:
Skip þessi eru bæði hvað gerð
og efni snertir mjög frábrugð-
in því er við höfum átt að venj-
ast, svo að jafnvel í reglugerð-
um um eftirlit með skipum er
fátt, sem hægt er að heimfæra
uppá þau.
Þar sem hjer er um nýung
að ræða í skipasmíði, að minsta
kosti hvað okkur snertir, þá er
erfitt að dæma um styrkleika
skipan;ra.
Mahogany byrðingurinn sjálf
ur virðist vera hið veikasta í
skipunum og þolir hann illa allt
hnjask, sjerstaklega alla harða
og oddhvassa hluti er rekast í
hann og verður þvi að hafa
sjerstaka aðgæslu með alla
snertingu skrþanna við önnur
skip, bólverk eða þess háttar,
einnig viljum við geta þess, að
vjelstjórar sögðu okkur, að allt-
af yrði vart við talsverðan leka
á skipi því er við fórum út með,
í hvert skifti og það væri
hreyft, þótt varla yrði vart við
Jeka þegar skipið lægi kyrrt.
Skipin eru 118 fet á lengd
og 17 fet á breidd. í hverju
skipi eru þrjár aðalvjelar og
þrjár skrúfur. Eru þetta um
1000 ha. dieselvjelar sem geta
knúið skipin allt að 24 sjóm.
á klst., þegar allar ýjelar éru
uotaðar í einu, en hver vjel
át af fyrir sig getur knúð skip-
ið um 15 sjómílur. Vjelstjór-
arnir hafa skýrt okkur frá því,
að ekki væri hægt að keyra
hverja einstaka vjel minna en
800 snúninga en sá snúnings-
hraði knýr skipið áfram um
6—7 mílur og getur skipið því
tekki hægara farið þegar vjel
er í gangi.
Dómsmálaráðherra gefur Alþingi
skýrslu um varðbátana
Eitt af nýju varðskipunum
Þessi mikli hraði gerir það
mjög erfitt að athafna sig til
aðstoðar öðrum skipum, enda
mjög erfitt að aðhafast nokkra
vinnu á þilfari skipsins, sjer-
staklega þegar allar vjelar eru
stöðvaðar, því þá velta skipin
svo mikið þótt veðrið sje sæmi-
legt, að lítt mögulegt er að að-
hafast nokkra vinnu á þilfari
þess.
Að þessu öllu athuguðu verð-
um við að teija að skip þessi
sjeu ekki nothæf til björgunar-
starfa.
Hvað snertir vistarverur
skipanna, þá eru þær mjög
kaldar. og ófullnægjandi eins
og þær nú eru með kolaofn-
um og súðin óþiljuð að innan,
en úr þessu virðist auðvelt að
bæta, þar sem plássið er nóg.
Yfirbyggingar skipanna eru
úr þumlungsþykkum krossviði
klæddum stálplötum sumstað-
ar. Yfirbyggingin virðist bolt-
uð niður í stálskilrúm, minsta
kosti að framan og aftan. Út-
búnaður þessi virðist mjög
veigalítill á okkar mælikvarða,
og stjórnpallurinn að ofan er
alveg opinn og teljum við það ó-
mögulegan umbúnað í íslensku
veðurfari. Dæluútbúnaði skip-
anna er þannig háttað, að sjer-
stök handdæla er fyrir hvert
vatnsþjett rúm í skipinu út af
fyrir sig, en þar að auki er svo
ein vjeldæla, er á að geta dælt
úr öllum rúmunum.
Til að reyna stöðugleika
skipsins sem við fórum með
Ijetum við taka 2% smál. af
sandkjölfestu skipsins stjórn-
borðsmegin og hlaða upp á
öldustokkinn bakborðsmegin.
Hallaðist skipið við þetta ekki
meira en 7 gráður, og bendir
það á að skipið hafi næga kjöl-
festu.
Þótt við teljum hinn mikla
hraða skipanna mjög mikinn á-
vinning og þessvegna mögu-
leika á að nota þau til stað-
bundinnar landhelgisgæslu og
þau jafnvel heppiieg til síldar-
leitar og eftirlits að sumri til,
þá álítum við þau engin vetrar
ferðaskip.
Reykjavík 8. febrúar 1946
Hafsteinn Bergþórsson.
Olafur Sigurðsson.
Henry Hálfdánsson.
Umsögn
Pálma Loftssonai'.
Dómsmálaráðherra kvaðst
hafa sent Pálma Loftssyni for-
stjóra Skipaútgerðarinnar álits
gjörð hinna þriggja manna.
Barst svo ráðherra svar frá P.
L., þar sem lýst er mörgum
kostum bátanna og ágæti þeirra
til gæslu. í lok skýrslu P. L.
segir svo:
„Þetta eru staðreyndir, sem
ættu að sanna að fullu, að varð-
bátarnir eru hæfir til síns starfs,
sem landhelgisbátar hjer við
strendur landsins. Hitt er svo
annað mál, hvort íslensku sjó-
mennirnir geta felt sig við þessa
tegund skipa eða hraðskreið
skip yfirleitt. Sjómennirnir
hafa nú haft nefnda varðbáta
í rúma 3 mánuði og farið á
þeim margar gæsluferðir. Ætti
því brátt að fást úr því skorið
hvort sjómenmrnir geta felt sig
við bátana. Geti þeir það ekki,
hefir breski sjóherinn tjáð sig
fúsan til að skifta á þeim fyrir
önnur hæggengari skip af ann-
ari gerð.“
Reynshiförin
til Isafjarðar.
Svo sem kunnugt er, var á
s. 1. hausti farin reynsluför til
Isafjarðar á einum þessara varð
báta ,}Nirði“ og var dómsmála-
ráðherrann með í þessari för.
Skipherrann á „Nii’ði“, Þórar-
inn Björnsson gaf Skipaútgerð-
inni skýrslu um för þessa, og
las dómsmálaiáðherrann hana
upp í þinginu. Skýrsla Þórarins
er svohljóðandi:
„Fórum frá Reykjavík kl. 24.
þ. 23. nóv. Vorum 16 klst. til
ísafjarðar, þar af var haldið
uppí vind og sjó á Breiðafirði
í 4. klst. Vindur NA 8. Eftir
það fengum við vindhraða 6 og
stundum 7.‘ Sjór mestur út af
Kóp, Barða og Stiga, s.iór um
7 (hnútasjór).
A leiðinni suður var logn við
Vestfirði, en vestan alda 4—5.
A Breiðafirði var vestan vindur
4—5 sjór vestan 5. Var haldið
til Stykkishólms, gekk ferðin
vel og gekk skipið um 16.4
sjóm. til jafnaðar.
Þaðan til Rvik var vindur
A og NA 6—7 vindstig, í Faxa-
flóa var kröpp vindkvika og
gekk illa að halda skipinu á
stefnu, varð helst að hafa vind-
inn og kvikuna á hlið vegna
þess hvað skipið hjó mikiS, var
oftast siglt með hliðarvjelun-
um tveimur með minnstum
snúningshraða.
Skipið ljet afar illa í sjó, valt
um 30°, kastaðist til, tókst á
loft að framan á öldunni og
datt svo niður með þungum
skellum í næsta öldudal; gefur
að skilja hvað þetta reynir feyki
mikið á byrðing skipsins. Þarf
helst að skáskera ölduna jafn-
vel flatskella.
Það virðist láta vel undan
þessum hörðu átökum, var ekki
stíft. Álít jeg skipsskrokkinn
sterkan og vel vandaðan, en yf-
irbygginguna get jeg ekki vel
dæmt um.
Skipið tók aldrei á sig sjó á
leiðinni, eða í þessari ferð. Mjög
erfitt er að halda því á stefn-
um, sjerstaklega á lensi, á sljett
um sjó þarf litið að hreyfa
stýri.
Að vera við vinnu á þilfari
á svona skipi þegar eitthvað er
að veðri, tel jeg ómcgulegt,
jafnvel hættulegt að fara fram
í hásetaklefa.
Til að draga báta virðist mjer
skipið ekki hæft, bæði af ofan-
greindri ástæðu og einnig vegna
þess að ganghraði getur ekki
verið minni en 8 sjóm.
Einungis til landhelgisgæslu
mætti nota þau, ef hægt er að
koma fyr-ir á þeim akkerum.
því óvíða er hægt að liggja við
bryggjur, nema í logni og súg-
lausu, því hvað lítil hreyfing
sem er, fer skipið að velta og
slást í bryggjur.
Skoðun mín á því að hægt
sje að nota þau til landhelgis-
gæslu byggist á því, að þar sem
þessi skip eru látin vera, þá
munu togarar veigra sier við
að fara innfyrir, þar sem þeir
geta altaf búist við bátnum á
vettvang.
Á sumrum munu þessi skip
mjög hentug, bæði til síldar-
leitar og mætti þá jafnvel spara
flugvjelar og þá jafnframt á
gæslu.
Þess skal getið að í ferð þess-
ari var skipið algjörlega kjöl-
festulaust.
Það skal tekið fram að eins
og gefur að skilja, þá er líðan
manna um borð í þessum bát-
um alveg afleit, þegar beir eru
á ferð í misjöfnu veðri, t. d.
var ekki matur um borð á leið-
inni til ísafjarðar og jeg hygg
að fáir hafi getað sofið.
30. nóv. 1945.
í>. Bj.
Umsögn ?
Com. E. Thomas.
Loks las dómsmálaráðherra
all-ítarlega umsögn Com. E.
Thomas um bátana, en hann
fylgdi skipunum tíingað til
lands og hefir dvalið hjer, til
þess að setja íslendinga inn í
vjelagang bátanna. Bátar þessir
reyndust mjög vel í stríðinu, að
sögn Com. E. -Thomas. í lok
skýrslu Com. E. Thomas segir
svo:
„Af þessum átta bátum, sem
bygðir* voru í upphafi, var
tveim sökt af óvina völdum,
einn hertekinn, einn strandaði
í þoku, þegar hann var að fara
inn í höfn, einum var haldið
eftir sem sýnishorni tegundar
sinnar, en hinir þrír fóru til
íslands“.
Landhelgisgæslan
og flugvjelar.
Þá skýrði dómsmálaráðherr-
ann frá því, að hann hefði á s.
1. sumri falið Skipaútgerðinni
að athuga möguleika á notkun.
flugvjela til landhelgisgæslu.
Hafði Þórarinn Björrisson skip
herra tekið þá athugun að sjer
og fór í því skyni nokkrar ferð-
ir með flugvjel þeirri, sem
annaðist sildarleit.
Hefir Þórarinn gefið skýrslu
um árangur þessarar athugun-
ar. Telur Þórarinn, að mikið
gagn myndi vera af því v.ið
landhelgisgæsluna, að hafa
tvær flugvjelar, þar sem önnur
væri staðbundin (á vetrum) i
Hornafirði og hefði svæðið frá
Austfjörðum til Dyrhólaeyjar,
en hin í Reykjavík og hefði
svæðið frá Dyrhólaey til Vest-
fjarða. En á sumrum yrðu báð-
ar flugvjelarnar á Norður-
landi. En til þess að full not
yrði af flugvjelunum, þyrftu
varðbátar að vera á næstu
grösum, sem gætu komið flj-ótt
á vettvang.
Að lokum ræddi dómsmála-
ráðherra nokkuð landhe3gis-
gæsluna almennt, hvaða fyrir-
komulag myndi best henta, til
þess að hún kæmi að sem bestu
notum, en yrði þó ekki of dýr.
Taldi hann skip eins og Ægi of
dýr í rekstri (reksturskostn-
aður 2 milj. á ári). Sennilega
væri hentast að hafa a. m. lc.
eina flugvjel og svo staðbundna
báta á þeim stöðum, sem mest
kallar að á hverjum tíma.
Bátarnir
ónothæfir.
Er dómsmálaráðherrann haíði
lokið máli sínu, kvaddi
Sigurður Bjafnason sjer hljóðs,
en hann flutti fyrirspurftina,
sem fyrr var getið.
Sigurður kvað það vera sam-
eiginlegt álit þeirra • íslensku
manna (að undanskildum
Pálma Loftssyni), sem falið
var að athuga hæfni þessara
varðbáta, að þeir væru ekki
nothæfir til þess starfs, sem
þeim var ætlað. Spurningiu
Framh. á bls. 13.