Morgunblaðið - 30.04.1946, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 30. apríl 1946
MOEGUNBLAÐIÐ
7
- RÆÐA FJÁRMÁLARÁÐHERRA
» _
ar líkur til að hún vaxi svo ört
á þessu sumri, að nokkur vand-
kvæði stafi af.
Þótt hjer hafi aðeins verið
stiklað á stóru, ætla jeg að mjer
hafi tekist að sýna fram á að
landbunaðurinn hefir eksi verið
neitt oinbogabarn hjá stjórn-
inni. Jeg veit að bændur hafa
yfirleitt þann skilning á þjóð-
högum vorum, að þeim kemur
ekki til hugar að útflutnings-
uppbætur á landbúnaðarafurð-
ir geti haldist. Ef svo yrði,
myndu sömu kröfur koma frá
sjávarútveginum, eins og
reynsla þessa árs' hefir sýnt. Ef
ríkið á að taka ábyrgð á öllum
útflutningi landsmanna, er
skammt yfir í beina þjóðnýt-
ingu.
Fjármál
ÞA kem jeg ’loks að háttv.
þingm. Suður-Múlasýslu. Lýs-
ing sú, er hann gaf af fiárhag
ríkisins var engan vegin glæsi-
leg. Og ef hann meinar allt,
sem hann sagði um þessi efni,
þá er lítt skiljanlegt hve fast
hann hefir sótt á ríkissjóð um
bæði fjárframlög og ríkis- 1
ábyrgðir á þessu þingi. Vonffndi
óskar háttvirtur þm. þó ekki j
eftir ríkisgjaldþroti. Nú er að
* i
vísu sá sannleikur 1 ræðu hátt- j
virts þingmanns, að þetta þing j
hefir teflt all djarft bæði um
fjáreyðslu og ríkisábyrgðir. En
þar er þó tvenns að gæta. Fyrst I
og fremst þeirrar miklu þenslu
sem framundan er í atvinnu-
lífinu. Verður ekki hjá kom-
ist að ráðast í stórfelldar fram-
kvæmdir, til þess að fram-
leiðslutækin komi að tilætluð-
um notum. Það þýðir t. d. ekki
að kaupa skip, nema því aðeins
að þeim sje um leið tryggð af-
greiðsla. Það er gangslaust að
reisa nýjar síldarverksmiðjur,
nema það sje um leið tryggt að
skipin geti losað sig við síldina,
og svo mætti lengi telja. En
aukin framleiðsla þýðir aukna
gjaldgetu. Möguleikarnir til að
standa undir miklum útgjöld-
um eiga því að vaxa í líkum
hlutföllum og framleiðslan verð
ur aukin. Hins vegar er svo það,
að stjórnin hefir að nokkru
leyti í sinni hendi hve ört hún
lætur framkvæma margt af
þessum stór-fyrirtækjum, sem
ráðgerð eru. Svo er það t. d.
að miklu leyti um hafnir, raf-
magnsveitur og margt fleira.
Og vitanlega mun stjórnin
reyna að sníða sjer stakk eftir
vexti, þótt fullljóst sje mjer að
oft getur orðið erfitt að standa
gegn straumnum. En mjög væri
æskilegt að heyra hvað það er
af hinum ráðgerðu framkvæmd
um — þeim sem nokkuru máli
skipta — sem háttvirtur þingm.
Suður-Múlasýslu vill skera nið-
ur. Það gæti orðið til leiðbein-
ingar bæði fyrir stjórn og þing.
Adeilu háttvirts þm. á stjórn-
ina hygg jeg að öðru leyti að
• best verði svarað með því, að
gefa yfirlit um afkomu ársins
1945, að svo miklu leyti sem
hún er nú kunn. Hafði jeg hvort
sem er ætlað mjer að gera það
áður en þingi yrði slitið, og
myndi vera búinn að því, ef
, þessar umræður hefðu ekki stað
ið fyrir dyrum.
Heildartekjur ríkissjóðs á ár
inu 1945 voru áætlaðar 108
miljónir 178 þús. krónur. Þar
er þó ekki talinn með veltu-
skattur, sem reypdist þrjá
fyrstu ársfjórðungana tæpar 8
miljónir og gjöld á úifluttan
ísfisk er varð tæpar 2 miljónir.
Heildartekjurnar voru því á-
ætlaðar 118 milj. kr. og þó nokk
uru meira, vegna þess að hækk-
un á nokkrum tekjustofnum
var ekki talin með í fjárlögum
þ. e. a. s. viðbótin ekki talin
með í áætlun fjárlaganna. —
Tekjurnar reyndust hinsvegar
162 milj. 666 þús. kr. Þeir liðir;
sem mest hafa farið fram úr
áætlun, eru þessir: Tekju- og
eignarskattur 4 milj. 243 þús.,
stríðsgróðaskattur 933 þús.,
vörumagnstollur 3V2 milj.,
verðtollur 20milj. rúmlega,
gjald af innlendum tollvörum
rúmar 800 þús., stimpilgjald 2
milj. 300 þús. og tekjur.af rík-
isstofnunum 13 milj. 85 þús.
kr. Það er rjett að minnast á
það út af ummælum sem fjellu
hjá háttvirtum þm. S.-Múla-
sýslu, að það er stöðugt verið að
víta stjórnina fyrir það, hvað
hún græði mikið á áfenginu.
Jeg veit ekki hvort að háttv.
þm. og aðrir, sem mæla á sama
veg, halda að áfengissalan
myndi minka þó að verðið væri
] lækkað.
Rekstursútgjöld voru áætluð
100 milj. 212 þús. kr., auk út-
gjalda samkv. sjerstökum lög-
um sem voru 29 milj. 500 þús.
og eru þá ótalin útgjöld samkv.
heimildarlögum og þingsálykt-
unartihögum sem nemur samt.
um 930 þús*. kr. En gjöldir^
urðu 143 milj. 891 þús. Þeir
gjaldaliðir, sem mest hafa farið
fram úr áætlun eru þessir: Til
ríkisstjórnarinnar 741 þús.,
dómgæsla og lögreglustjórn
IV2 milj., kostnaður við inn-
heimtu tolla og skatta 668 þús.,
heilbrigðismál 1,4 milj., vega-
mál 3,7 milj., samgöngur á sjó
1,8 milj., vi-tamál og hafnar-
gerðir 659 þús., kiikjumál 692
þús.. kenslumál 3,9 milj.. land-
búnaðarmál 1,3 milj. tæplega
og eftirlaun og til lífeyrissjóðs
1,2 milj. Samkv. þessu er rekst
ursafgangurinn 18 mili. 775
þús. kr., eftir því, sem nú verð-
ur næst komist.
Ræðutími minn er nú á þrot-
um, en jeg verð þó að fá að
gera mcð örfáum orðum grein
fyrir sjóðsyfirliti um áramót og
skuldum ríkissjóðs á sama
tíma. Sjóðsyfirlitið er á þessa
leið:
Sjóðsyfirlit 1945, bráðabirgða yfirlit.
Inn.
1. jan. Peningar í sjóði og banka 16.471.000.00
.Tekjur samkv. rekstrarreikningi 162.666.000.00
Innb. skv. eignahreyfingayfirl.. . 2.168.000,00
Gjöld safnkv. rekstrarreikningi
Utb. skv. eignahreyfingayfirl.. .
Sjóður 31. des.
Ut.
143.891.000,00
34.434.000.00
2.980.000.00
Krónur. 181.305.000.00 181.305.000.00
En við þetta er það að at-
huga, að enda þótt sjóðsiækkun
nemi nálega 1314 milj. kr. þá
er ekki um raunvei ulegan
greiðsluhalla að ræða. Skulda-
greiðslur hafa sem sje numið
11,8 milj. kr. Verðbrjef hafa
verið keypt (hlutábr. í Útvegs-
banka) fyrir IV2 miljón, út-
lagt hefir verið fyrir smjör 1
miljón króna, greitt vegna báta
smíða innanlands 1,6 miljón,
veitt bráðabirgðalán 1 miljón,
og lagt til hliðar'í húsbygginga
sjóð áfengis- og tóbaksverslana
1,2 miljón. Þessar greiðslur
samtals nema því 18.1 miljón.
| Að iokum skal jeg svo gera
stuttlega grein fyrir skuldum
ríkissjóðs eins og þær voru í
árslok 1945 og tek jeg þá til
samanburðar skuldirnar,í árs-
lok 1939.
Skuldir ríkisins voru samkv.
ríkisreikningi:
1939 ........ kr. 56.648.457,00
1945 .......... — 33.330.000.00
Mismunur kr. 23.318.457.00
en þá er ekki talið með geymt
fje, sem var í árslok 1945 kr.
16,5 milj. en var sama sem ekk-
ert 1939.
Erlendar skuldir voru samkv. ríkisreikningi:
1939 Dönsk lán ............................... 7,3 milj. króna
Ensk lán ............................... 34,3 milj. króna
Erlend lán vegna ríkisstofnana
Lausar skuldir erlendar ..........
4.4 milj. króna
3.2 milj. íróna
49.2
1945 voru erlendar skuldir 9.7 milj. króna.
Þ. e. ensk lán (síldarverksmiðjur) . .
Dönsk lán..................................
. kr. 933.000.00
. — 5.377.000.00
Lausar skuldir ............................ — 3.400.000.00
Skuldlaus eign ríkisins var
samkv. ríkissjóðsreikningi
1939 .......... kr. 23.123.985
en 1944 ....... — 103.933.688
Eignaaukning kr. 80 809.703
Þegar þess er nú gætt, að
verðgildi peninga var 1939 næst
um þrefalt meira en það er nú,
samkvæmt verðlagsvísitclu, má
hverjum manni vera ljóst, að
skuldirnar eru nú. alveg hverf-
andi borið saman við það, sem
Kr. 9.710.000.00
þær vnru 1939. Auk þess er
sá mikli munur að skuldirnar
eru nú nálega allar innanlands
en 1939 voru þær að niklum
meirihiuta við önnur lönd. j
Þótt skuldirnar ættu því fyrir
sjer að vaxa nokkuð aftur, þá
eiga þær þó langt í land að ná
því, sem þær voru í þegar háttv.
þm. S.-Múlasýslu ljet af fjár-
málastjórn.
Mjer endist því miður ekki
tími til að svara háttv. þngm.
S.-Múlasýslu frekar, en þær
staðreyndir sem jeg nú hefi
dregið fram tala sínu máli. Hv.
þm. S.-Múlas. spáði ekki vel
fyrir fjárhagsafkomu s.l. árs. —
! Hún hefir orðið góð og jeg
vona að spádómar hans um af-
komu þessa árs verði álíka
haldgóðir.
Frystívjelarnar.
Arni Böðvarsson og Einar Sveinsson vjelsmiður í Jötni.
Nýtt frystihús tekm
. tii storfa
NÝLEGA tók til starfa riýtt hraðfrystihús hjer í bænum. Nefn-
ist það Hraðfrystihúsið ís h.f. Eru eigendur Árni Böðvarsson út-
gerðarmaður og fjölskylda hans. ,
Húsið er að stærð 31x27 m.isins Vjelsmiðjan Jötunn h.f. —
og er fyrirkomulag þess mjög
haganlegt og eftirtektarvert.
Tekið er á móti fiskinum í
sjerstakt loftkælt geymslurúm
að stærð 6x12 metrar. En það-
an g«igur fiskurinn um þvotta-
ker yfir í vinnslusalinn sem er
16x6 m., bjartur og vel upphit-
aður.
Eftir að fiskurinn befir verið
flakaður, pakkaður og vigtað-
ur, er pökkunum raðað í loft-
frystivagna í sjerstöku kældu
forrúmi sem er 6x6 m.. en það-
an er vögnunum ekið í loft-
frystiklefann sem er 6x6 metr.,
þar sem hraðfrystngin fer fram
með 30—-40 gráðu köldum loft-
blástri.
Úr loftfrystiklefanum er
hægt að blása sköldu lofti út
í báðar geymslur. forrúm og
fiskmóttökurúm. Eru geymsl-
urnar auk þes smeð kælislöng-
um, og rúma samtals 1200 tonn
af flökum.
I geymsluklefanum er færi-
band sem hleður fiskinum upp
í 5 metra háa stafla, en færi-
banðið er auk þess notað til að
hlaða á bíla við útskipun.
Húsið hefir mikið og gott
kælivatn, en til upphitunar
lofthitun og til eldunar olíu-
kynta oldavjel.
í húsinu er vistlegur svefn-
skáli fyrir starfsfólk, eldhús og
borðstofa.
Afköst hússins eru 10 tonn
af flökum á sólarhring.
Hraðfrystivjelarnar eru tvær
og vinna eftir tveggjp-þrepa
djúpfrystiaðferðinni með milli-
kæli og öðrum fullkomnum út-
búnaði, Er kraftþörf þeirra að-
eins samtals 45 hestöfl í fullum
gangi.
Um útvegun vjela og teikn-
ingar sá Gsli Halldórsson h.f.,
en um uppsetningu frystikerf-
Um rafmagnslagr.ir sá Rafvjela
verkstæðið Volti. Um húsbygg-
ingu og verkið í heilQ sinni sá
Árni Böðvarsson sjálfur.
Vilja ekki víSur-
kenna „Sameining-
HERNÁMSRÁÐ bandamanna
í Berlín hefir komið saman og
rætt um viðurkenningu á hin-
um svokallaða ..Satneiningar-
flokki“. sem stofnaður hefir
verið á hernámssvæði Rússa í
Þýskalandi. Gátu fulltrúar ekki
orðið sammála um það að við-
urkenna flokk þenna, og var
málinu skotið til sjerstakrar
nefndar.
Hvergi á hernámssvæðum
Vesturveldanna hefir samein-
ing jafnaðarmanna og komm-
únista orðið veruleiki og virð-
ist allur jafnaðarmannaflokk-
urinn þar gjörsamlega andvíg-
ur þessu, og hefir einn af full-
trúum Frakka látið svo um
mælt, að yfirleitt sje greini-
lega komið í ljós, að Þjóðverj-
ar vilji alls ekki þessa sam-
einngu. — Reuteir.
Kosmnpundirbún-
tnpr á Spáni
FRÁ Madrid berast þær
fregnir. að spánska stjórnin
hafi gefið út tilskipun um að
kjörskrár skuli gera nú þegar
og muni kosningar verða látn-
ar fram fara mjög fljótlega.
Sumir frjettaritarar skilja
þessa tilskipan á þá leið, að und
irbúningur sje hafinn að því,
að atkvæði verð greidd um það,
hvort konungsstjórn skuli aft-
ur innleidd í landinu.