Morgunblaðið - 24.05.1946, Síða 6

6
AfORG DNBLA61B
Föstudagur 24. maí 1946
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 12.00 utanlands.
I lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Nauðsyn umbóta áinn
flutningsversl uninni
FRÁSÖGN dr. Odds Guðjónssonar af fyrirkomulagi
því, sem Svíar hafa á innflutningsversluninni, ætti að
•'.,ekja okkur íslendinga til umhugsunar um, að þörf er
róttækra breytinga á þessum málum hjá okkur.
Svíar hafa gefið nokkurn hluta af innflutningnum
frjálsan, og telur dr. Oddur að það muni nema alt að
40% alls innflutningsins. Hjer er þó ekki um að ræða
algerlega kvaðalausan innflutning, því að hann er háð-
ur verðlagsákvörðunum þeim, sem felast í verðstöðv-
unarlögunum frá 1943. En í þeim lögum er lagt bann
við, að hækka megi verð á nokkri vöru, nema gerð sje
fullnægjandi grein fyrir ástæðum og nauðsyn verðhækk-
unarinnar. Þetta hefir þær verkanir, að innflytjendur
ieggja höfuðáherslu á hagkvæm innkaup, svo að út-
söluverðið innanlands fái Staðist þær hömlur, sem fel-
ast í verðstöðvunarlögunum.
★
Ekki er síður athyglisvert fyrirkomulagið, sem Svíar
hafa við leyfisveitingar á þeim vörum, sem háðar eru
eftirliti. Þar er aðferðin með alt öðrum hætti en hjer,
og segir dr. Oddur um þetta: „Enginn fær innflutnings-
leyfi, nema hann áður hafi lagt fram skilríki fyrir því,
hvað varan kosti, og á hvaða grundvelli innkaupin hafa
verið gerð. Verðlagsnefnd fær síðan umsókn þessa til
umsagnar og lætur í ljós álit sitt um það, hvort hjer
sje um rjett verð að ræða. Sje svo, þá eru litlar höml-
ur^settar á innflutninginn.---Þetta byggist á því,
að Svíar telja sjer hag í, að eiga góðar og nytsamar
vörur, frekar en erlendar innstæður, ef rjett verð er á
vörunum.“
' ★
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Vatnssvelgir.
ÞAÐ ER FULLYRT, að
hvergi í heiminum sje notað
jafnmikið af vatni og hjer í
Reykjavík. Þegar vatnseyðslu
allra bæjarbúa er skift niður
á íbúana kemur út miklu meiri
lítrafjöldi, en þörf virðist vera
fyrir sæmilega heilbrigt fólk.
Þessi mikla vatnseyðsla mun
ekki stafa af því, að Reykvík-
ingar sjeu þrifnari en alment
gérist meðal siðaðra manna,
ekki mun heldur vera um að
ræða meiri vatnsþörf hjer, en
til dæmis í heitum löndum. —
Nei, ástæðan fyrir þessari gríð-
arlegu vatnsnotkun mun hrein-
lega vera óhóf, kæruleysi,
bruðl, eða hvað það ætti að
kallast.
Ekkert væri við þessu að
segja, ef svo stæði á, að nægj-
anlegt vath rynni til bæjarins,
en svo er ekki, því miður. —
Reykjavíkurbær hefir vaxið
svo ört, að vatnsveitan er löngu
orðin of lítil. Stendur það að
vísu til bóta, þar sem hafist
verður handa nú í sumar að
auka vatnsveituna til muna.
En á meðan er svo ástatt hjá
mörgum bæjarbúum, að þeir
hafa ekki nægjanlegt vatn til
nauðsynlegustu þarfa. Kemur
vatnsskorturinn fyrst fram í
þeim húsum, sem hæst standa
í bænum.
•
Sírenslið.
JAFNVEL ÞÓTT vatnsveit-
an sje orðin of lítil fyrir
Reykjavíkur bæ, þá væri hægt
að bæta mikið úr vatnsskort-
inum í einstáka húsum í bæn-
um, ef þeir, sem nægjanlegt
vatn fá, vildu sýna örlitla hug-
ulsemi. Það er vitað að þús-
undir lítra af vatni fara til ó-
nýtis á hverjum einasta sólar-
hring vegna sírennslis.
S
Sumir láta renna vatn allan
sólarhringinn í þvottahúsum,
þótt ekki sje verið að vinna
þar. Víða eru vatnshanar í ó-
lagi, eða vatnssalerni. Víða í
bænum eru bílaþvottastöðvar,
þar sem vatnið rennur allan
daginn án afláts til einskis
gagns.
Örlítið meiri regla og hóf í
vatnseyðslu hjá þeim, sem ná
vatninu, myndi bæta úr vatns-
skortinum til stórra bóta fyr-
ir það fólk, sem ekki getur náð
vatni í þvottafat þótt líf lægi
við, eða skolað vatnssalerni hjá
sjer, frá því snemma á morgn-
ana og þar til seint á kvöldin.
•
Slor og sóðaskapur.
FISKBÚÐIRNAR hafa tekið
miklum stakkaskiftum undan-
farin ár hjer í bænum. í flest-
um fiskverslunum er farið með
fisk eins og hverja aðra mat-
vöru. Fyllsta hreinlætis er
gætt, eins og vera ber. Borð
og veggir er flísalagt, afgreiðslu
menn eru í hvítum sloppum og
viðskiftavinirnir eru ánægðir.
En því miður eru enn til
fiskverslanir hjer í bænum, þar
sem eigendurnir meta hrein-
lætið lítils. Þar sem fiskinum
er hent í hrúgur í eitt horn
búðarinnar og gólfið er útatað
í slori svo að viðskiftavinirnir
vaða upp fyrir skóvarp í þess-
ari þokkalegu slorleðju.
•
Strangt
heilbrigðiseftirlit.
HEILBRIGÐIS YFIRVÖLD
bæjarins munu gera strangar
kröfur til hreinlætis, ef ef ein-
hver ætlar að opna nýja fisk-
búð. Menn fá ekki leyfi til að
stunda fiskverslun nje aðra
matvælasölu, nema að kröfum
heilbrigðiseftirlitsins sje full-
nægt. Þannig á það að vera.
Hinsvegar hefir heilbrigðis-
eftirlitinu gengið ver að eiga
við gamlar fiskverslanir, þar
sem sóðaskapurinn er óþol-
andi á stundum.
Það mætti ef til vill segja, að
húsmæður sjeu ekki neyddar
til að kaupa fisk hjá sóðaversl-
ununum, en því er til að svara,
að fiskverslanirnar eru mjög
dreifðar um bæinn og ekki of
margar, og er húsmæðrum, sem
eru yfirhlaðnar störfum, vork-
un, að þær skuli leita til næsta
fiskkaupmanns til flýtisauka.
•
Viðbjóðsleg umgengni.
VIÐ BANKASTRÆTI eru
almenningsnáðhús, sem alment
ganga' undir nafninu „neðan-
jarðar“ og hafa þau verið sett
þarna vegfarendum til þæg-
inda. •
Var upphaflega þrifalega frá
öllu gengið á þessum stöðum
og verðir settir til að gæta náð-
húsanna og almenns þrifnað-
ar. Nú er samt svo komið, að
þetta er orðið verra en nokkur
svínastía. Umgengnin á þess-
um stað er vægast sagt við-
bjóðsleg. Dónar og spellvirkj-
ar hafa krotað út alla veggi
með örgustu klúryrðum, ógeðs-
legum uppnefnum og athuga-
semdum um marga bestu menn
þjóðarinnar.
Verðirnir, sem þarna eru,
munu alment vera aldraðir
menn. Ef til vill er sjón þeirra
farin að bila og þeir sjá ekki
hvað menn aðhafast.
En eftirlitsmenn með þessari
almenningsstofnun, ef ein-
hverjir eru, ættu að skreppa
þangað niður einhvern daginn
og sjá verksummerkin eftir
dónana. Munu þeir þá komast
að raun um, að annar eins ó-
þverri og þar er, getur ekki
liðist lengur.
*•■■■■■■ ■■■■■^■■■■■■^•■■[■■■■•■■•••'^■■^■•■•■■''■■■■■■'■aa■■■■■■»*»■■■■»■■*»»•» fiisBeiiveiiirrsatnftn
MEÐAL ANNARA ORÐA . . .. !
Eins og menn sjá af þessari frásögn dr. Odds er fyr-
irkomulagið hjá Svíum alt annað en hjer hjá okkur.
Við veiting innflutningsleyfa leggja Svíar höfuð-
áherslu á, að varan sje hagkvæmlega keypt inn. Hjá
ekkur þekkist ekki þetta* sjónarmið. Þvert á móti er
íyrirkomulag verðlagningarinnar hjá okkur þannig, að
því verri innkaup sem eru gerð, því méiri er hagnaðar-
von kaupmannsins! Með öðrum orðum: Hjer er mönn-
um benilínis refsað fyrir það, að gera hagkvíæm inn-
kaup. Enda munu æði mörg dæmi þess, að hjer hafi
innflytj^ndur verið sektaðír um stórfje, enda þótt sann-
að sje að þeir hafi selt samskonar vörur miklu ódýrara
en aðrir, sem óhagstæðari innkaup gerðu og sluppu þ.
a. 1. óskaddaðir gegnum hið flókna net, sem hjer er
riðið utan um innflutningsverslunina. Það er ekki við
að búast, að lag komist á innflutningsverslunina, meðan
búið er vi&' slíkt Bakkabræðra-fyrirkomulag.
★
Er ekki tími til kominn fyrir okkur, að fara að losa
eitthvað á þeim viðjum, sem innflutningsverslunin er
reyrð í? Einhverntíma voru höfð góð orð um, að vænta
mætti afnám allra hafta á ýmsum vörum, sem keyptar
væru frá Bretlandi og öðrum þeim löndum, sem tækju
greiðslu í sterlingspundum. Þessi „frílisti“ hefir ekki
sjest ennþá.
Væri ekki hyggilegt, að taka upp fyrirkomulag Svía?
Gefa nú þegar út „frílista“ yfir þær vörur, sem frjálst
væri að flytja inn, en tryggja það jafnframt, að hag-
kvæm innkaup væru gerð. Myndi þetta ekki líklegasta
ieiðin til þess að þoka verðlaginu niður og koma á heil-
Lrigðri samkepni? Og við veitingu innflutningsleyfa ber
vitaskuld að_leggja áherslu á hagkvæm innkaup, svo að
varan verði eins ódýr og kostur er.
Þar sem formaður Viðskiftaráðs hefir kynt .sjer fyr-
irkomulag^ þessara mála í Svíþjóð, er þess að vænta að
liann leggi gott til málanna hjer.
KommúiiisSarair eru alSaf að fspa
HJER UM DAGINN hitti jeg
ungan Reykvíking, góðan kunn
ipgja minn, sem í daglegu
starfi sínu kynnist mörgu fólki.
Spurði jeg hann að því hvaðqi
breytingar'hann yrði mest var
við á afstöðu manna í stjórn-
málum. Hann sagði m. a.:
★
— Jeg hefi í mörg át fylgst
með þróuninni í flokkapólitík-
inni hjer í bænum, svo jeg
þykist hafa mikla reynslu í
því efni. Jeg er sannfærður
um, að fylgi kommúnista hefir
hrakað síðustu mánuðina.
★
— Á hverju markar þú
þetta?
— Jeg heyri það á ýmsum
mönnum, sem jeg þekki og hefi
tal af.
— Hvað telur þú vera aðal-
orsakirnar til þess að fylgis-
mönnum kommúnista fækkar?
— Þær eru vafalaust marg-
ar, þegar alt kemur til alls.
Þegar jeg tala við menn, sem
áður fylgdu kommúnistum að
málum, en nú eru horfnir frá
þeim, þá gefa þeir oft ekki upp
neinar ákveðnar ástæður. Þeir
eru bara orðnir leiðir á komm-
únistum og allri framkomu
þeirra.
★
— Er þá allur áróður þeirra
um það, að þeir eigi heiðurin
af „nýsköpun“ ríkisstjórnar-
innar árangurslaus?
— Já, gersamlega. Af þeirri
einföldu ástæðu, að allir vita,
að þeir hafa aldrei verið menn
til þess að hrinda neinum at-
vinnufyrirtækjum af stað, hvað
þá reka þau að gagni.
★
— Og áróðurinn um her-
stöðvamálið.
— Menn hlæja að honum.
Því allir vita, að engin þjóð,
hvorki íslendingar nje aðrir
geta treyst kommúnistum í
frelsis- og sjálfstæðismálum
sínum. Islenskir kommúnistar
eru engin undantekning frá
kommúnistum annara_ þjóða.
Þeir sem á annað borð játast í
fylkingu kommúnista hvar í
heimi sem er, þeir hafa játast
til hlýðni við hinar austrænu
miðstöðvar þess flokks.
Svo er eitt, sem vitanlega
hefir mikil áhrif á fylgi komm-
únista hjer á landi. Menn vita
sem er, að það er ekki að
ástæðulausu, sem fylgi komm-
únista hrakar um alla Vestur-
Evrópu. Meðal frændþjóðanna
liggur straumurinn frá „hinu
austræna lýðræði“, og eins
verður það hjer.
★
Þetta sagði kunningi minn.
Og þetta segja fleiri. Enda er
rþað auðsjeð og fundið á skrif-
um Þjóðviljans, að þar gætir
mest. taugaæsings hinna ó-
styrku manna, sem reyna í.
lengstu lög að telja sjer trú
um, að þeir sjeu styrkir og ör-
uggir. En glímuskjálftinn, sem
daglega kemur í ljós, er vottur
þess hve óstyrkir þeir eru í
raun og veru.
Jén Björnsson
rithöfundur komlnn
heim
JÓN Björnsson,- ri'thöfund-
ur, var meðal fárþega á M.s.
Dronning Alexandrine frá
Kaupmannahöfn nú í fyrra-
dag, en hann hefir veri í Höfn
um-4íma til þess að ganga frá
útgáfu skáldsögu sinnar,
Kongeng Ven, sem komin er
út fyrir skömmu á forlagi Chr.
Friksen.
Þetta er mikið verk, yfir .
340 bls. í stóru broti og fjall-
.ar um Jón Gerreksson Skál-
holtsbiskup þann sem drekt
var í poka forðum.
Bókin mun að líkindum
koma út í haust eða á næsta
ári á íslensku.