Morgunblaðið - 06.03.1947, Qupperneq 8

8
xVTORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 6. mars 1947
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
M
II;
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands.
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
♦
Lærdómsrík saga
NORSKA Stórþingið hefir hafnað þeirri tillögu Rússa,
að Sovjetríkin og Noregur hafi sameiginlegar hervarnir
á Svalbarða, og að þessi tvö ríki víggirði eyjuna í sam-
einingu. Þessa ákvörðun tók Stórþingið með 101 atkvæði
gegn 11 atkvæðum kommúnista. Kommúnistar studdu
kröfu Rússa um sameiginlegar herstöðvar á Svalbarða.
Þessi ákvörðun norska Stórþingsins mun vekja mikinn
íögnuð á öllum Norðurlöndum.
Tildrög þessa máls eru þau, að á árinu 1944 barst norsku
útlagastjorninni í London sú málaleitan frá stjórn Rúss-
lands, að sáttmálinn um Svalbarða frá 1920 yrði endur-
skoðaður, en að þeim sáttmála stóðu átta þjóðir. Sam-
kvæmt þessum sáttmála fengu Norðmenn yfirráðin á
Svalbarða, en tóku jafnframt á sig þá skuldbinginu, að
gera þar engar herstöðvar og leyfa engri annari þjóð að
setja þar upp herstöðvar.
Norska stjórnin svaraði málaleitan Rússa þann veg, að
hún gæti ekkert aðhafst í málinu fyr en hún kæmi heim
og Stórþingið tekið til starfa. En norska útlagastjórnin var
ckki fyrr komin heim, en stjórn Rússlands ítrekaði kröfu
sína. Munu Rússar nú hafa fært sig upp á skaftið og gert
kröfuna um sameiginlegar hervarnir Rússa og Norð-
manna á Svalbarða. Lítur út fyrir, að stjórn Rússlands
hafi lagt fast að Norðmönnum í þessu.
Rauði herinn hafði tekið sjer stöðu í Austur-Finn-
mörku, og lokaþáttur styrjaldarinnar var að hefjast. —
Rússar lögðu áherslu á víggirðingu Svalbarða til öryggis
fyrir herflutningana til Rússlands. Við þessar aðstæður
mun þáverandi stjórn Noregs hafa látið svo ummælt við
stjórn Rússlands, að hervarnir Svalbarða snertu bæði
Noreg og Sovjetríkin.
★
Stórþingið vjek að þessum aðdraganda í lokaafgreiðslu
málsins, en taldi að alþjóðaviðhorfið hefði breyst síðan
þetta skeði, bæði vegna þess, að endi væri bundinn á styrj-
öldina og stofnunar Sameinuðu þjóðanna. Taldi Stórþing-
ið því að ástæður þær, sem lágu til yfirlýsingar norsku
stjórnarinnar væru eigi lengur fyrir hendi, enda mundu
„samningaumleitanir af hernaðarlegri tegund við erlent
veldi og um vamir landsvæðis, sem er undir yfirráðum
Noregs, vera í andstöðu við utanríkisstefnu þá, er stjómin
ósamt Stórþinginginu, hefir haft síðan hernáminu lauk“,
eins og segir í ályktun Stórþingsins.
★
Þetta Svalbarðamál gefur tilefni til, að rifjuð sje upp
afstaða kommúnista hjer til flugvallarsamningsins við
Bandaríkin, og hún borin saman við afstöðu samherja
þeirra í Noregi til kröfu' Rússa um herstöðvar á Svalbarða.
Svo sem kunnugt er, var með flugvallarsamningi okk-
sr Bandaríkjunum veitt takmörkuð afnot Keflavíkurflug-
vallarins (hámarkið 6 ár), svo að Bandaríkin gætu haldið
uppi flugsamgöngum við setulið sitt í Þýskalandi, sem þar
gegnir störfum í þágu hinna Sameinuðu pjóða. Jafnframt
var áskilið í þessum samningi, að Bandaríkin yrðu brott
af íslandi með allan her sinn innan sex mánaða.
Þenna samning töldu kommúnistar landráðasamning,
og þeir alþingismenn voru stimplaðir landráðamenn, sem
greiddu samningnum atkvæði.
En í Noregi er viðhorfið mjög á annan veg. Þar krafð-
ist Rússland að fá að víggirða Svalbarða, landsvæði, sem
Noregi er með sjerstökum samningi trygð yfirráð yfir.
Til málamynda átti Noregur að fá að vera með í þeirri
víggirðingu, pn hans mundi þar lítils hafa gætt. En þeg-
ar þessi herstöðvakrafa Rússa kemur til úrslitaátaka í
Stórþinginu norska, skerast kommúnistar einir úr leik —
þeir einir allra þingmanna vilja leyfa Rússum að víggirða
norskt land!
Er að furða þótt Þjóðviljinn geti þess að engu, að það
voru flokksbræður hans sem þessa afstöðu tóku?
\Jihverji ólripar:
ÚR DAGLEGA
LÍFINU
Of stórtækir
í FYRSTA sinni geta íslend-
ingar látið drauma sína rætast
á ýmsum sviðum. Þeir geta nú
fyrst fengið sjer tæki til að
vinna verkin, sem beðið hafa
úrlausnar. Þeir geta nú í fyrsta
sinni bygt yfir sig traust og
góð hús og hafa ráð á að
byggja hallir og hof. En sarrtt
búa margir enn í húsakynnum,
sem viðurkent er, að ekki eru
hæf, sem mannabústaðir.
Það sýnist því liggja í augum
uppi, að það ætti að leggja á
það megin áherslu að nota það
byggingaefni og það vinnuafl,
sem fyrir hendi er til að
byggja yfir það fólk, sem býr
í heilsuspillandi íbúðum og
ennfremur þær byggingar, sem
nauðsynlegar eru fyrir fram-
leiðslu landsmanna, en láta
hinar bíða enn um hríð, sem
ekki geta .talist bráðnauðsyn-
legar fyrir vellíðan þjóðarinn-
ar og framfærslu hennar.
•
Það vantar margt
ÞAÐ ER rjett að okkur
vantar margar byggingar. —
Okkur vantar söfn, listasöfn,
fornminjasöfn o.s.frv. Okkur
vantar ráðhús, æskulýðshöll,
skautahöll, tónlistarhöll, svo
að nokkrar hallir sjeu nefnd-
ar. Það vantar ráðhús í höfuð-
staðinn og lengi mætti halda
áfram að telja.
Og alt þetta eigum við að
byggja og munum byggja. En
það er mikið álitamál hvort
það eigi að gera nú þegaf
íbúðabyggingarþörfinni er ekki
fullnægt. •
En hitt eigum við að gera,
að leggja til allrá þéssa bygg-
inga fje á meðan það er fytir
hendi og byggja svo síðar meir
þegar betur stendur á. Von-
andi er að atvinnuleysisárin
komi aldrei aftur, en vissu-
lega gæti það verið einskonar
trygging gegn atvinnuleysi, ao
eiga gilda sjóði til að byggjá"
fyrir, ef harðnar í ári, eða
strax og hið opinbera þarf
ekki að keppa við einstaklir.g-
ana, sem eru að reyna að koma
þaki yfir höfuð-sjer, keppa við
þá um vinnuafl og byggingar-
efni.
•
Áhugi um andleg
mál
ÞVÍ ER OFT slegið fram í
samræðum manna á milli, að
áhugi fyrir andlegum efnum
hafi dvínað hjer á landi hin
síðari ár. Menn fullyrða að
kirkjurnar standi auðar og
og vilja jafnvel gefa í skyn, að
prestar sjeu óþarfir. En þeir
menn, sem tala hæst um þessi
efni hafa sennilega ekki sjálf-
ir komið í kirkju árum saman
og vita ekki hvað þar fer fram.
Af tilviljun einni rakst jeg á
blað á dögunum, sem nefnist
Kirkjublaðið, en biskup Is-
lands, herra Sigurgeir Sigurðs
son, er ábyrgðarmaður þess.
Við lestur þessa blaðs myndu
þeir, sem halda því fram að
kirkjan sje á undanhaldi og
óþörf komast á aðra skoðun. í
blaðinu er ritað af áhuga um
andleg mál. Sannleikurinn er
sá, að það ríkir meiri áhugi
meðal almennings hjer á landi
fyrir kirkjunnar málum, en
marga grunar.
•
Námskeið fyrir
afgreiðslustúlkur
HÚSMÓÐIR, sem oft hefur
skrifað okkur linu um marg-
vísleg þjóðþrifamál kemur
með góða uppástungu í brjefi.
Hún stingur upp á því, að hald
ið verði námskeið fyrir af-
greiðslustúlkur í sölubúðum,
þar sem kunnátta þeirra
margra og kurteisi sje mjög‘
ábótavant. Brjefritari tekur
það fram, sem og rjettmætt er,
að margar búðarstúlkur leysi
starf sitt prýðilega af hendi.
Hún segir mi.a.:
„Það er ekkert undarlegt þó
að það þurfi að læra þetta
starf, eins og flest önnur, sefn
fólk tekur að sjer. Það sýnist
að þetta ætti að vera verkefni
Verslunarskólans, sem ætti
líka að vera ant um að halda
uppi sóma stjettarinnar“.
•
Tvö dæmi um af-
greiðsluhætti
BRJEFRITARI nefnir tvö
dæmi um afgreiðslu hætti í
verslunum hjer í bænum og
segir:
„Jeg kom inn í verslun til að
leita að brúðargjöf, sem mað-
ur vill gjarna hafa fallegar. —'
Þegar jeg kom inn í búðina
stóð afgreiðslustúlkan með
hendur fyrir aftan bak. Jeg
spurði um hlut, sem ekki
fjekkst. Benti síðan í hillu, þar
sem voru ýmsar tegundir af
krystalskálum og spurði um
verð.
„150 krónur sú ódýrasta“,
sagði stúlkan, en ekki hreyfði
hún sig úr sporunum, nje tók
hendur frá bakinu'. Jeg kvaddi
og fór út.
í skóbúð fjekk stúlka mjer
fult fangið af skóm, sem jeg
átti að máta. Vitanlega varð
jeg að bera skóna að stólnum,
þar sem jeg átti að sitja, en
skórnir voru ekki mátulégir og
ætlaði jeg að biðja um fleiri
sýnishorn, en þá var hún horf-
in og jeg varð annað hvort að
fara á sokkaleistunum að leita
hennar um búðina, eða hrópa
og kalla, og þann kostinn tók
jeg.
í hvorugt skiftið voru við-
höfð ókurteis orð, sem margir
kvarta um, en þó verð jeg að
segja, að í bæði skiftin fanst
mjer, að slík afgreiðsla væri
ókurteisi á hæsta stigi“.
•
Nokkurra daga frí.
VÍKVERJI fer nú í nokkra
daga frí, en á meðan sjer Vík-
ar um Daglega lífið. Vænti jeg
að þið látið hann njóta „sömu
velvildar og viðskifta“, eins og
þeir segja í auglýsingunum.
-- - - - — - — — - - — —— - ■■■ -
| MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
„Börn mín eru svöng..
hafa boris frá Grikklandi fyrir 464 miljón dollara hafa 93
tvo skipsfarma af kvikfjenaði önnur líknarfjelög 1 Bandaríkj
frá búgörðum og borgum í unum safnað.
Missisippi.
SAMKVÆMT fregnum frá
Bandaríkjunum berst nú ó-
venjumikill fjöldi brjefa til
Hvíta hússins í Washington. —
Mörg þessara brjefa berast er-
lendis frá, eru rituð á fjölmörg
um tungumálum og byrja ó-
sjaldan, „Herra forseti, börn
mín eru svöng“, eða „Herra
forseti, mjer tekst ekki að finna
nóg að borðá“. Eitt brjefanna
hófst á þessa leið: „Kæri herra
forseti, afsakið að jeg skuli
vera að ónáða yður, en jeg er
nú orðin gömul og of mátt-
vana til að geta unnið. Syni
mína tvo tóku nasistar . . .“
Öllum er brjefum þessum
svarað á einn eða annan hátt.
Sum eru send til skrifstofu
UNRRA, en enda þótt mörg
brjefanna sjeu örvæntingar-
fult hróp á hjálp, eru þau þó
ekki fá, þar sem færðar eru
þakkir fyrir veitta aðstoð.
Þakkir
Fyrir skömmu síðan barst
UNRRA frá Póllandi 1,044
þakkarávörp, þar sem þakkað
var fyrir skipsfarma af varn-
ingi, sem sendur hafði verið
frá Philadelphíu. Álík,a brjef
Ekki ósjaldan hefur verið
minst á ofangreind brjef og
hjálparstarfsemi einstaklinga
og heilla bygðarlaga í sam-
bandi við boðskap þann, sem
Truman nýlega sendi Banda-
ríkjaþingi, en í honum fór for-
setinn fram á 350 miljón doll-
ara framlag til hjálparstarf-
semi utan Bandaríkjanna.
Til þessa hefur bandaríska
þjóðin ekki látið sitt hjá liggja
við að veita bágstöddu fólki í
Evrópu og Asíu aðstoð.
í útvarpserindi, sem Dean
Acheson, aðstoðarutanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, flutti
fyrir nokkru, sagði hann með-
al annars, að Bandaríkjamenn
hefðu þegar lagt fram 3,342
miljónir dollara til ýrhiskonar
hjálparstarfsemi. Af upphæð
þessari hefur UNRRA fengið
2,700 miljón dollara — því nær
þrisvar sinnum meira en sam-
anlagt framlag annara þjóða.
Fyrir milligöngu bandaríska
Rauða krossins hafa verið
gefnir 178 miljón dollarar, en
i
Mikil þörf
Þegar litið er á hjálparstarf-
semi Bandaríkjanna og annara
lanc(a, verður- Ijóst, að ákaf-
lega miklu hefur verið áorkað
í þessum efnum. En þörfin er
líka mikil. Daglega berast
fregnir af auknum hörmung-
um, hungursneyð gerir vart við
sig í Rúmeníu, börn geta ekki
sótt skóla sökum klæðaleysis,
kolaskorturinn er svo geysial-
varlegur, að fólk frýs í hel í
hrcysum sínum.
Hjer þarf stórra átaka við,
og framlög Bandaríkjanna og
annara landa mega vissulega
ekki minka til muna, eigi
brjefafjöldi sá, 1 sem byrjar
„Herra förseti, börn mín eru
svöng“, ekki að margfaldast.
Efffffiri niaessen
Gústaf \ ®veinsson
hspst aripttarlögmenn
Oddf^lowbÚRift - Sími 1171,
tlloimno. 1•rfrneð'istörf.