Morgunblaðið - 22.05.1947, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
í immtuaagur 22. mal 1347*
" "l'T’TWfl
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (óbyrgSarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Ámi Garðar Kristínsion.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla.
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlanda.
kr. ia,00 utanlands.
í lausasölu 60 aura eintakið, 60 aura með Leabók.
Það er rjetta leiðin
STJÓRN og samninganefnd Dagsbrúnar, sem kommún-
istar eru einráðir í, hafa lagt fram kröfur við væntanlega
samningagerð. Kröfurnar voru lagðar fyrir fjelagsfund
síðdegis á laugardag. Mættu á fundinum um 200 verka-
menn, af talsvert á fjórða þúsund, sem eru í fjelaginu.
Krafist er 35 aura hækkunar á grunnkaupi, þannig að
hinn almenni dagtaxti hækki úr kr. 2.65 í kr. 3.00 um
tímann. Sjertaxtar hækki að sama skapi og einnig fast
mánaðarkaup. Ýmislegt fleira er látið fljóta með.
Vitað er, að ekki er til neins að rökræða þetta mál við
forsprakka kommúnista, sem standa fyrir þessari herferð.
Þeir hafa beinlínis játað, að hjer sje ekki um að ræða
kaupgjaldsmál í venjulegum skilningi, heldur eigi að ota
verkalýðsfjelögunum út í pólitíska baráttu gegn ríkisvald-
inu — meirihluta Alþingis og ríkisstjórn. Kommúnistar
munu því halda sínu striki, án alls tillits til hvað verka-
iýðnum sjálfum er fyrir bestu.
Meginþorri verkamanna mun hinsvegar líta raunhæf-
um augum á þetta mál. Þeir hafa megnustu skömm á þessu
pólitíska brölti kommúnista. Við þessa menn er hægt að
ræða.
★ *
Augljóst mál er, að með almennri grunnkaupshækkun
nú yrði nýrri dýrtíðarskriðu hleypt af stað. Ríkisstjórnin
hafði sett sjer það mark, að reyna að halda vísitölunni í
310 stigum. En þetta kostar þegar feikna blóðtöku fyrir
ríkissjóðinn, því láta mun nærri að það sjeu nál. 30 stig,
sem greidd eru niður. En hvert vísitölustig, sem niður er
greitt kostar ríkissjóð frá % til 1 milj. króna. Það er því
augljóst mál, að ríkissjóður yrði á engan hátt þess megn-
ugur, að bæta á sig í niðurgreiðslu nýrri hækkun vísitöl-
unnar, sem leiddi af nýrri kauphækkun.
Ný hækkun dýrtíðarinnar og þ. a. 1. vísitölunnar myndi
því lenda með öllum sínum þunga á atvinnuvegunum.
En eru þeir færir um að taka þá byrði á sig?
Við vitum hvernig gengið hefir með sölu bátafisksins
írá síðustu vertíð, sem ríkissjóður stendur í ábyrgð fyrir.
Þetta ábyrgðarverð er um 50% hærra en keppinautar
okkar á fiskmarkaðinum selja sína vöru fyrir, og það
með góðum hagnaði. Ekki mun þó með öllu vonlaust, að
ríkissjóður sleppi áfallalítið frá ábyrgðinni, vegna hins
háa verðs sem er á síldarlýsi. Með því að nota lýsið til
meðgjafar með fiskinum, er ekki ósennilegt að takast
muni að fá gott verð fyrir fiskinn á þessu ári. Þó mun alt
mjög í óvissu enn með saltfiskinn.
★
Öllum heilvita mönnum má vera ljóst, að eins og við-
horfið er nú gengi það brjálæði næst, að ætla á ný að
skrúfa upp dýrtíðina og auka þar með byrðar atvinnuveg-
anna. Enginn getur sagt fyrir í dag hve lengi hið háa verð
á síldarlýsi stendur. Lækki það skyndilega, þá stöndum
við berskjaldaðir.
Ný grunnkaupshækkun nú og þar með ný hækkun dýr-
tíðarinnar myndi því vera banaráð við atvinnuvegina og
nýsköpunina. Það myndi leiða af sjer allsherjarstöðvun
alls atvinnurekstrar í landinu. En það myndi fyrst og
fremst bitna á verkalýðnum.
Hitt er svo annað mál, að verkamennirnir í Dagsbrún
og aðrir verkamenn á landinu eru vissulega ekki of sælir
af því kaupgjaldi, sem þeir nú hafa. Þeir mættu gjarna
fá kjor sín bætt. En þau verða ekki bætt með nýrri grunn-
kaupshækkun og þ. a. 1. hækkun dýrtíðarinnar. Þvert á
móti. Eina úrræðið fyrir verkamenn til þess að fá bætt
kjör sín, eins og málum er komið, er lækkun dýrtíðar-
innar.
Að þessu eiga verkalýðsfjelögin að vinna. En því marki
verður ekki náð með pólitískum verkföllum, heldur með
sámstarfi við stjórn landsins um skynsamleg úrræði til
lausnar þessum vandamálum. í þeirri baráttu myndu
verkamenn ná góðum árangri.
ver^i
ÚR DAGLEGA LÍFINU
í Hveragerði.
MÖNNUM er ráðlagt að
byggia ekki hús sín á sandi, en
viðburðir síðustu daga sýna og
sanna, að menn ættu einnig að
forðast að byggja á hverasvæði.
Þeir hafa komist að því 1 Hvera
gerði. að það er ekki neitt
sport. Það er annað en gaman
að eiga von á því, að sjóðandi
hver brjótist upp um svefn-
herbergisgólfið manns ein-
hverí.a nóttina. Slíka hitaveitu
kærir sig enginn um.
Annars er það virðingarvert
hvað íbúar Hverágerðis eru ró
legir yfir þessum hamförum
náttúrunnar þar eystra. Þeir
vilja sem allra minst gera úr
jarðskjálftunum og tjóni því,
sem orðið hefir af völdum
nýrra hvera, sem myndast hafa.
Þeir ganga rólegir til sinnar
vinnu og leggjast öruggir til
hvílu að kveldinu.
„Hjer vildi jeg ekki búa,
hvað sem í boði væri“, sagði
Reykjavíkurstúlka, sem kom í
Hveragerði í fyrrakvöld.
•
Þegar hlaðvarpinn
sýður.
ÞAÐ má vera, að Hvergerð-
ingar sjeu hinir rólegustu og
þyki þetta ekki mikið, en gest-
ur, sem kemur til Hveragerð-
is þessa dagana og sjer hver-
ina vella og sjóða við bæjar-
dyr manna, sjá hlaðvarpan við
húsin bókstaflega sjóðandi,
eins og graut í potti, geta ekki
að sjer gert að verða bæði undr
andi og skelfdir.
Hjá litla húsinu hennar Val-
garðar Þórðardóttur, eða Val-
gerðar á Hólnum eins og flest-
ir Reykvíkingar kalla hana, er
smá túnblettur. Þar eru nú
komnir einir fjórir til fimm
sjóðandi hverir, sem bulla og
sjóða gráleita leðju, en í gras-
inu allt í kring sýður og suðu-
hljóðið heyrist greinilega. Það
er betra að gá að sjer hvar mað
ur stígur.
• -
„Átti ekki von á
þessu“.
VALGERÐUR var að flytja
dótið sitt úr húsinu er jeg kom
þarna í fyrrakvöld. „Á dauða
mínum átti jeg von. en ekki
þessu“, Sagði hún og var heldur
þungbúin á svipinn, en þó
æðrulaus, gamla konan. Ná-
grannar hentíar voru að hjálpa
henni að koma búslóðinni á
bíl.
Valgerður neyddist til að
flýja húsið þegar gólfið var
orðifj svo heitt í einu herberg-
inu, að það var ekki hægt að
hafast þar við Jengur.
Við gerðum það að gamni
okkar að stinga örlitla stungu
með garð-gafli við einn vegg
hússins. Þar gaus þegar upp
gufumökkur.
Það er ekki von, að fólk
treysti sjer til að búa i húsi,
sem stendur á hver.
•
Byggingar á jarð-
hitasvæðum.
ÞAÐ er eðlilegt að menn
reyni að koma sjer fyrir við
hlýjuna og byggi sjer hús ná-
lægt hverum, en reynslan í
Hveragerði hefir kent mönn-
um, að hyggilegra er að viðhafa
alla varúð um hvar menn velja
sjer bæjarstæði á slíkum stöð-
um. —
Jarðfræðingar okkar eru
glúrnir karlar. Þeir geta sagt
nokkurnveginn fyrir hvar ó-
hætt muni að byggja á slík-
um stöðum. Hafa auk þess held
"ur allskonar tæki til að mæla
þetta út. Það er ráðlegra að
spyrja þá, áður en ráðist er í
byggingar á hverasvæðum.
,,Svínarí“.
ÞAÐ ER stórt orð Hákot og
ljótt orð svínarí, en varla er
hægt að kalla það annað en
svínarí hvernig þjóðvegirnir
okkar eru varðaðir allskonár
rusli. Mest ber á tómum flösk-
um, brennivínsflöskum og öl-
flöskum. Það er ekki vanda að
rata. þótt vegurinn sje slæm-
ur, á meðan jörð er auð, því
ekki þarf annað en að fylgja
flöskuslóðanum og ruslinu og
komast menn þá til bygða fyr
eða seinna.
I Kömbum hefir einhver
gert sjer það til dundurs að
koma upp vísi af öskuhaug svo
nærri veginum, að ekki er
hægt að -komast hjá því að
veita haugnum athygli.
Það er erfitt að skýra þetta
fyrirbrigði Jyrir gestum, sem
þarna fara um.
Rauðhólarnir að
hverfa.
FYRIR mörgum árum var
það vani náttúrufræðikennara
í framhaldsskóla hjer í bæ, að
fara með nemendur sína austur
að Rauðhólum, að minsta kosti
einu sinni á ári. Honum þótti
Rauðhólarnir það merkilegt
fyrirbæri í islenskri náttúru,
að bær væru þess virði og vel
það, að eyða í þá einni kenslu-
stund til að auka náttúrufræði
og jarðfræðiþekkingu nem-
enda.
Nú fer að líða að því, að ekki
sje hægt að nota Rauðhólana
sem sýnishorn í náttúrufræði-
tímum. Þeir hafa nær allir ver
ið keyrðir til bæjarins á vöru-
bílum í akkorði eða tímavinnu.
Efnið úr þeim er orðið að und-
irstöðu í flugvelli og strætum.
Margir náttúruvinir harma
það og kalla skemdarstarfsemi.
*
MEÐAL ANNARA ORÐA ....
——■—■■ ......— -■ -»
Áhrif Bandaríkjamanna á heimsmáiin
Eftir Richard Strout.
STÆRSTA átak, sem Banda-
ríkjamenn hafa gert til þessa
til að tryggja sjer bein og var-
anleg áhrif á heimsmálin, var
gert eftir að Marshall utanrík-
isráðherra kom aftur frá hin-
um mishepnaða Moskvafundi
og með láninu til Grikkja og
Tyrkja.
Það er óhætt að fullyrða, að
ráðamennirnir í Moskva hafa
gert sjer full ljóst hvað um er
að vera og hvað þessi .stefna
þýðir og að þeir Marshall og
Stalin marskálkur drógu ekk-
ert undan er þeir ræddust við
einslega. Þeir lögðu hvor fyrir
sig kort sinnar þjóðar á borð-
ið af fullri einurð.
Bandaríkjastjórn vill ekki
fara dult með það og láta
Rússa skilja umbúðalaust, að
Bandaríkjamenn eru komnir til
Evrópu til langdvalar og að
þeir ætla sjer að láta áhrifa
sinna gæta á heimsmálin í
framtíðinni. Litið er á þetta
sem einu leiðina til að ná sam-
komulagi við Rússa. Hjer eru
nokkrir áfangar, sem líklegt er
að Bandaríkjamenn muni reyna
fyrst á þessari braut sinni:
1. Báðar deildir Bandaríkja-
þings hafa nú samþykt 400
miljón dollara lánið til Grikkja
og Tyrkja og Truman forseti
mun innan skamms útnefna
nefnd. sem á að fara til Grikk-
lands.
2. Bandaríkin munu innan
skamms stefna að því að gera
samninga við Breta um að
framleiða 10.000.000 smálestir
af stáli, eða meira árlega, á
báðum hernámssvæðum Breta
og Bandaríkjamanna. Sagt er
að sögur um ósamk^mulag
Breta og Bandaríkjanna sje
orðum auknar.
3. Heimsbankinn hefir riý-
lega tilkynt að Frökkum verði
lánaðir 62.500.000 dollarar,
rjett eftir að kommúnistum
var vikið úr stjórn Ramadiers.
4. Búist er við fjárhagsað-
stoð Bandaríkjanan við önnur
lönd á næstunni og mun Korea
verða einna efst á þeim lista.
5. Bandaríkjaþing mun í ná-
inni framtíð leggja blessun
sína á samninga við ítala og
önnur fyrverandi leppríki og
er þetta gert-eftir einróma sam
þykt utanríkismálanefndar.
6. Embættismenn Banda-
ríkjastjórnar eru þegar byrjað
ir sókn til að vinna almenning
í Bandaríkjunum á band Tru-
mansstefnunnar og heíir geng-
ið það mjög vel.
7. Bandaríkjastjórn hefir enn
veikt aðstöðu Francos á Spáni
með því að utanríkismálaráðu-
neytið hefir tilkynt, „að stjórn
mála- og fjárhagslegt samband
við Spán væri óhugsandi á
meðan Franco væri við völd“
og að það væri ekki rjett, að
Bandaríkjamenn ætluðu að lána
Spánverjum fje.
Sókn Bandaríkjamanna er
hafin. í ræðu sinni á dögunum
stakk Acheson aðstoðarutan-
ríkisráðherra upp á því, að veitt
yrðu lán til viðreisnar Þýska-
landi og Japan og benti á stór-
innflutning til Bandaríkjanna
til aðstoðar við endurreisnina
í heiminum.
Fy.rsta verkið til að koma
fram stefnu Trumans var að
koma upp varnarlínu 1 Vestur-
Evrópu með láninu til Grikkja
og Tyrkja og raunverulega
hafa þessar þjóðir verið teknar
undir verndarvæng Bandaríkj
ana. Næsta skrefið „og enn erf-
iðara“ verður að stöðva út-
breiðslu kommúnismans með
því. að endurreisa velmegun í
heiminum og verður þó lögð
megin áhersla á það.
Þegar Marshall kom heim
frá Moskvu var hann þeirrar
skoðúnar, að Rússar Jitu á
Bandaríkin sem hikandi í
stefnu sinni og líkleg til að end
urtaka sömu söguna frá 1919
Framh. á bls. 12
‘Jý • *'•*