Morgunblaðið - 01.06.1947, Blaðsíða 4

Hvað skilur lýðræði og einræði?
Efni sem hessu er eigi
unnt að gen skil í svo
stutri grein. sem þessari.
Hjer verður því aðeins
drepið á örfá helstu ein-
kenni einræðis og lýðræð-
is og tekið til athugunar
stjórnarfarið í þeim lönd-
um, þar sem að minni
hyggju er ríkjandi annað
hvort einræði eða lýðræði.
EinræSi.
HVAÐ er einræði, og hver
eru helstu einkenni þess?
Einræði táknar algert vald
eins manns eða flokks, sem
komist hefur til valda annað
hvort með aðstoð hervalds eða
þá á venjulegan þvðræðislegan
hált, þ.e. með sigri í frjálsum
kosjii ngurn. Síðan hefur hann
afnumið allan rjett andstæðing
anna til afskipta af stjórn ríkis
ins, afnumið mál- rit- og trú-
frelsi þeirra og beitt þá kúgun
og ofbeldi.
Þegar við hugsum um ein-
ræði, þá er okkur tamt að líta
til þeirra þjóða, sem að okkar
hvggju eiga við slikt stjórnar-
far að búa. Við skulum því
lítillega taka til athugunar
stjórnarfarið í Þýskalandi á
tímum .Hitlers og stjórnarfarið
í Sovjet-Rússlandi í dag.
Hitler og flokkur hans náði
flestum sætum einslakra flokka
í kosningum til ríkisþingsins
þýska. Hann vann sigur á lýð-
ræðislegan hátt og var síðan
kvaddur til að stjórna ríkinu
samkvæmt þeirri venju, að
þeir, sem mestu fylgi eiga að
fagna, eiga ao ráða stjórnar-
stefnunni. En Hitler og flokkur
hans hafði ekki fyrr náð Völd-
um en hann hrifsaði í sínar
hendur alla stjórn ríkisins. —
Hann afnam allan rjett and-
stæðingaima til efskipta af
stjóm ríkisins og britti þá kúg-
un og ofbeldi.
Öþarft mun vera að rekjal
hjer sögu Þýskalands undir
stjórn Hitlers. Hún er öllum
krrnn. — Styrjöldin afhjúpaði
marga af þeim glæpum, er
drýgðir voru gegn andstæðing-
tmum.
1 Rússlandí er ráðandi einn
flokkur, kommúnistaflokkur-
inn. Hann náði völdum með
hyltingu, er hafin var árið
1917. Mörg næstu árin háði
hann blóðugar styrjaldir við
andstæðingana og tókst að lok-
um að vinna sigur. Þá hófst
þar sama sagan sem í Þýska-
landi. Allir þeir sem leyfðu
sjer að gagnrýna stjórnina og
gerðir hennar, voru „teknir úr
umferð“, ef svo má segja, og
annað hvort gerðir höfðinu
styttri eða sendir i þrælkunar-
vinnu til Síberíu. Engin blöð
voi u leyfð nema þau, sem lof-
uðu stjórnina og gerðir hennar.
Þarna komu í Ijós sömu ein-
kenni einræðis sem í Þýska-
Eftir Jónas Gíslason
Ágæt skemmtiferð
Heimdallar
^3
!
landi. Sömu aðférðum var beitt
gagnvart andstæðingunum,
sama kúgunin af hálfu vald-
hafanna.
Eigi er unftt að rekja hjer
sögu Sovjet-Rússlands, þótt
slíkt væri æskilegt og næsta
fróðlegty og verður þvi að láta
hjer staðar numið að ræða um
einræði.
Lýðræði.
Hvað er lýðræði og hver eru
helstu einkenni þess?
Lýðræði er stjórn meiri-
hluta, sem kosinn er frjálsum
kosningum af þjóðinni#Þannig
er það þjóðin, sem hefur æðsta
úrskurðarvald í ölluni málum
sínunl. Ríkjandi r-r fullkomið
mál-, rit- og trúfrelsi. — Sjer-
hverjum manni er heimilt að
birta skoðanir sínar í ræðu og
riti.
Lýðræði er stiórn meiri-
hluta, sem virðir rjett minni-
hlutans til að gagnrýna stjórn-
ina og gerðir hennnr. Þetta er
einmitt eitt helsta einkenni lýð
ræðis. — Þarna kemur einna
glegst fram sá reginmunur,
sem er á einræði og lýðræði.
Ef mSður í einraiðisríki leyfir
sjer að gagnrýna gerðir stjórn-
arinnar, stofnar hann sjálfum
sjer í lífshættu, því að valdhaf-
inn þolir enga gagnrýni.
Einnig er óhugsandi, að
hægt sje að skipta um stjórn í
einræðisríki néma með vopna-
valdi. — Einræðisstjórn lætur
aldrei fara fram kosningar,
nema hún hafi fvrirfram trygt
sjer glæsilegan sigur.
un og vilja einstaklingsins til
gagnrýni á stjórn ríkisins.
Hins vegar er einræðið, sem
traðkar á helgustu rjettindum
mannsins, frelsi og sjálfstæði,
og gerir aRa háða vilja vald-
hafans. öll frjáls hugsun og
gagnrýni er vægðarlaust bæld
niður.
Það er ekki erfitt fyrir okk-
ur Islendinga að velja á milli
einræðis og lýðræðis. Við höf-
um öldum saman barist gegn
einræði og kúgun fyrir frelsi
okkar og sjálfstæði. 1 dag höf-
um við náð þessu marki, sem
við kepptum að. Nú er íslenska
þjóðin frjáls og fullvalda.
Okkur er það ljóst, að við
verður að láta lýðræðið marka
stjórnarstefnuna á ókomnum
árum, ef við ætlum að varð-
veita hið fengna frelsi.
Þess vegna skipum við fs-
lendingar hóp þeirra þjóða,
er unna lýðræði og frelsi, og
eigum þá ósk heitasta, að lýð-
ræðið mætti fara sigurför um
gervallan heim.
Jónas Gíslason.
Mynd þessi var tekin í skemmtiferð Heimdallar um hvíta-
sunnuhelgina. Er hún af þátttakendunum austur við Gullfoss.
Heimdallur gerir ráð fyrir að fara fleiri slíkar ferðir í sum-
ar, og þarf ekki að efast um mikla þátttöku.
Sambaitds þinglð
EINS og áður hefur verið
auglýst, þá er ákveðið að halda
Sambandsþing ungra Sjálf-
stæðismannd á Akureyri dag-
ana 19.—22. júní n.k.
Þetta sambandsþing er hið
fyrsta, sem haldið er á Norð-
urlandi. Sambandið var stofnað
á Alþingiðshátíðinni á Þing-
Þessu er ekki þannig háttað völlUm 1930, en þingin hafa
í lýðræðisríki. Þar eru stjórn-
ar skipti algeng, enda er heil-
brigt að leyfa sem flestum að
sýna getu sína til að stjórna
landinu.
Eitt gleggsta dæmið um slík
stjórnarskipti í lýðræðisríki,
sem óhugsandi væri, að ætti
sjer stað í einræðisríki, eru
stjórnarskiftin í Bretlandi í
fyrra, er breska þjóðin dró
stjórnartaumana úr höndum
hins glæsilega stvrjaldarleið-
toga síns. Meðan enn var háð
styrjöld , við Japan, skipti
þjóði um stjórn á friðsaman
hátt.
Slík stjórnarsbpti hefðu
Hitlers eða Sovjet Rússlandi.
Slíkur er munur á einræði
og lýðræði.
Hjer að framan hefur í ör-
fáum orðum vertð reynt að
gera grein fyrir helstu einkenn
um einræðis og lýðræðis. Sá
munur, sem í ljós kemur við
slíka athugun, er mikill.
Annars vegar er lýðræðið,
sem virðir mannrytlindi, skoð-
siðan verið haldin jöfnura
höndum í Reykjavík eða Þing-
völlum.
Fjelagsstarfsemi ungra Sjálf-
stæðismanna hefur verið í
stöðugum vexti og skipulags-
starfsemi samtakanna eflst síð-
ari árin. Stofnuð hafa verið ný
fjelög ungra Sjálfstæðismanna
og mynduð hjeraðasambönd
þeirra á milli.
Undirbúningnum undir
þinghaldið er nú í fullum
gangi og.er þegar vitað að þátt-
taka verður mjög mikil og
munu fulltrúar víðsvegar að af
landinu sitja þingið. — Þeir
ungir Sjálfstæðismenn, sem
STÓR HÓPUR úr Heinv^
dalli, fjelagi ungra Sjálfstæðis-
manna fór í skemmtifefð aust-
ur að Laugarvatni, Gullfossi
og Geysi um hvítasunnuna. —
Lagt var af stað á laugardag-
inn kl. 4 og ekið austur að
Laugarvatni og komið þangað
um kl. 6,30. Veðrið var ágætt
og skemmti fólkið sjer fram
eftir kvöldinu með dansi, en
aðrir fengu sjer göngutúr um
nágrennið og nutu sveitarsæl-
unnar.
Um mörgunirm var sama
góða veðrið, sem kröldið áður.
Þá fór fólkið í gufubað eða
synti i vatninu og þótti það
hressandi. Um ld 11 f. h. var
svo lagt af stað lil Gullfoss
og Geysis. Gekk það ferðalag
mjög að óskum og var komið
aftur að Láugarvatni kl. 6,30.
Sunnudagskvöldið yar engu sið
ur ánægjulegt, en laugardags-
kvöldið, enda sama góða veðr-
ið.
Á mánudagsmorgun var
lagt af stað til Revkjavíkur og
ekið um Þingvöll og stansað
þar í þrjá klukkutíma. Fengu
márgir sjer báta og rjeru út
á vatnið. Áður en haldið
var af stað var gengið á Lög-
berg og sungiö „öxar við ána“
og fleiri ættjarðarljóð. Síðan
var haldið heim og komið til
Reykjavikur kl. 6 á mánudag.
Allir, sem tóku þátt í ferð-
inni voru sammá'a um það,
að þeir hefðu ekki farið í öllu
skemmtilegra ferðalag. Veðrið
var yndislegt allan tímann og
aldrei getoð^rðið i^Þýskalandh^kki hafa tilkynnt þáttöku fólkið samhent um að skemmta
sjer sem best og mun vissu-
lega öllum þeim er fóru þessa
ferð fýsa að fara aðra slíka.
sína ættu að gera það hið
fyrsta til Sambartdsstjórnar í
Reykjavík.
AðaHundur „Fylkis"
NÝLEGA var haldinn aðal-
fundur í „Fylkir“, fjelagx
ungra Sjálfstæðismanna á ísa-
firði. Á fundinum gengu nokkr
ir nýir meðlimir í fjelagið og
er það nú mjög öfJugt og fjöl-
mennt.
I stjórn fjelagsins voru kosn-
ir: Engilbert Ingvarsson, for-
maður, en' meðstjórnendur;
Albert Karl Landers, Svein-
björn Sveinbjörnsson, Margrjet
Halldórsdóttir og Veigar Guð-
mundsson. Til vara: Sverrir
Hermannsson, Grieta Kristjáns
dóttir og Erla Guðmundsdóttir.
Heimdellingar h.afa ákveðið
að efna til kynnis- og skemmti-
ferðar til ísafjarðar í sumar og
hefur „Fylkir“ á ísafirði kosið
þriggja manna nefnd til að und
irbúa komu þeirra. — I þeirri
nefnd eru: Jón Páll Halldórs-
son, Engilbert Ingvarsson og
Veigar Guðmundsson. í ráði
er að halda fundi og skemmt-
anir i sambandi við þessa ferð
og reyna á allan hátt að undir-
búa hana sem best
Aðalfundur
Bílamiðlunin
Bankastræti 7. Sími 6063
er miðstöð bifreiðakaupa.
Skylt er að geta þess, að
móttökurnar á I.augarvatni
voru með ágætum og má með
sanni segja, að Bjarni Jónsson, i
skólastjóri gerði allt sem í hans
valdi stóð til að gera dvölina
þar sem besta.
„Fjölnis"
„FJÖLNIR“, fjclag ungra
Sjálfstæðismanna í Rangár-
vallasýslu heldur aðalfund
sinn að Heklu á Rangárvöllum
á morgun og hefst fundurinn
kl. 2 e. h.
Auk venjulegra aðalfundar-
starfa verða skipulagsmál fje-
lagsins rædd og talað um
stjórnmálaástandið.
Fjelagssamtök ungra Sjálf-
stæðismanna í Rangárvalla-
sýslu hafa eflst mjög mikið
undanfarið og er mikill áhugi
ríkjandi meðal ungra Sjálf-
stæðismanna þar eystra. For-
tnaður „Fjölnes“ er Sigurður
E. Haraldsson, Miðey.