Morgunblaðið - 30.08.1947, Qupperneq 5

Laugarclagur 30. águst 1947
MORGUISBLAÐIÐ
S
Páll Ólafsson frá
HjarðarholSi
sexfupr
F JARSKIPTAMÁLIN
Eftir Jón Pálmason
AÐ drepa niður alt sauðfje í
heilum hjeruðum er hroðaleg
framkvæmd og stórkostleg. Þó
er nú svo komið, að Karakúl-
pestirnar hafa þjarmað svo að mestU) ag brenna sig ekki á nefndar.
bændum í mörgum hjeruðum, |sama soði Verður þó eigi sagt, i neðri deildar Alþingis stóð ein
að þeim þykir ókleift undir að að sauðfjársjúkdómanefnd og huga með málinu og fjárskifta
búa og óska þess, að gera þá
I
landbúnaðarráðherra fari vel af _stjórnin undir forystu Hafsteins
stað í því efni og kann ekki Pjeturssonar á Gunnsteinsstöð
góðri lukku að stýra ef fram- 1 um hefir fylgt því fast eftir frá
með þeim hætti að losna úi baldið verður á svipaða leið.' upphafi.
vargaldóm drepsóttanna og fá þag sem hjer er átt við er það | Heima í hjeraði virtist áhug-
ægilegu tilraun, að drepa alt
fje sitt í von um að hægt verði
PÁLL Ólafsson frá Hjarðar-
holti á sextugsafmæli í dag.
Þetta er þó tilraun en ekki
vissa, því full reynsla fæst ekki
í þessu efni nema á löngu ára-
bili.
Nú þegar hefir þetta verið
framkvæmt í allri Suður-Þing-
eyjarsýslu, nokkrum hluta af
Norður-Þingeyjarsýslu og hluta
af Eyjafirði. Sú framkvæmd
átti sjer stað vegna sterkra sam
| tvennt, að ákveðið hefir nú ver inn eindreginn og meðal margs
ið, að skifta á næsta hausti um 1 annars samþykktu allir fulltrú
fje í þremur vestustu hreppum ar á aðalfundi Sláturfjelags
Hann er mörgum að góðu kunn taka heima fyrir> yegna öruggr
ur bæði hjer í Reykjavík og víð
ar. Hann var um allangt skeiö
í fremstu röð útgerðarmanna
hjer í Reykjavík, enda maður
framtakssamur og áræðinn.
Byrjaði snemma að fást við sjálf
stæðan atvinnurekstur, kaus það
heldur en langt skólanám.
Nokkru fyrir stríð hvarf hann
tíl Danmerkur og tók að stunda
þar verslun en fór síðan til Fær
eyja og rekur þar bæði útgerð
og önnur viðskifti í stórum stíl.
Kom hingað heim seint á stríðs
árunum í heimsókn og var þá
skeggjaður og óþekkjanlegur í
útliti svo hann hefði getað farið
hjer huldu höfði eins og frclsis
hetjurnar í hinum hernumdu
nágrannalöndum. Nema hvað
hann þekktist strax, þegar hann
setti upp sitt fyrra broshýra and
lit. Þá þekktist giampinn af hin
um gamla Páli í gegnum al-
skeggið.
Hjer verða æviatriði Páls ekki
rakin að sinni, ekki fyrri en
hann verður mikið eldri. Þessar
línur eru aðeins til að minnast
þessa sextuga góðkunnningja
ar forystu Jónasar Jónssonar
alþm. á Alþingi og vegna mikill
ar víðsýni og ötullar forystu
Pjeturs Magnússonar landbún-
aðarráðherra í fyrverandi ríkis
stjórn.
Hvernig sem fer munu hlut-
aðeigandi þændur lengi verða
þakklátir þéssum mönnum fvrir
það hve vel þeir hafa tekið á
þessu vandamáli.
Hvers vegna er meira áríðandi,'
að skifta um fje á þessu svæði
en áður? Því er fyrst til að
svara, að svo eindreginn og ein
Landbúnaðarnefndibeittur áhugi allrí' «áreigenda
fyrir þessari framkvæmd væri
ekki til staðar ef ekki væri nauð
syn á. Engir bændur aðrir hafa
boðist til þess að vera kinda-
j lausir í heilt ár til öryggis.
Hættan er líka til staðar fyrir
þessa menn og eins hina sem
vestan Blöndu búa.
Saga þessa svæðis í fjarpesta
málum er ein af mörgum rauna
Húnavatnssýslu, en neitað um Austur-Húnvetninga eindregin sögum í þeim leiðinlega sagna
fjárskifti á svæðinu milli meðmæli með þessari fram-
Blöndu og Hjeraðsvatna. kvæmd.
Vegna fjárskifta í Hrútafirði Allir hafa og bvgt á því og
og Miðfirði er ætlunin að samþybt það, sem er einstakt
bálki. Mæðiveikina fengu þeir
með þeim hætti, að ein rolla
frá Deildartungu misdróst aust
ur yfir Blöndu, af því svo ó-
byggja nú 70—80 km. langa hingað til á landinu, að svæðið £æíulega vildi ti]' að einn bóndi
girðingu þar sem ehgin vötn1 skyldi vera fjárlaust eitt ár til ^ar átti samrnel'k,- við sjálfan
eða hindranir eru til aðstoðar Hrekari tryggingar um útrým-(pestarhánginn' Garnaveikin er
og að sumu leyti að óþörfu úngu pestanna, áður en nytt fje sv0 nýkomm austan yfir votn
vegna framkvæmdanna síðar.! yrði flutt inn. Eftir langa vafn-! og án eta tyrir bjálfadóm og
Virðist í alla staði óráðlegt, að inga, brjefaskriftir. viðtöl og
fyrirhyggjuleysi þeirra, sem
skifta svæðinu milli Blöndu og áskoranir skeður svo
Hrútafjarðar þegar niðurskurð landbúnaðarráðher.-a,
það að'|Stj°rnab hafa vörnunum við
ur fer fram.
Með svæðið milli Blöndu og
Hjeraðsvatna er alveg sjerstök
Bjarni
Asgeirsson, neitar að samþykja |
þessi fjárskifti á
hausti alt eftir tillögu nefndar-
,. ; innar. Þessi neitun fjekkst fvrst.
aðstaða og þvi m.iog aðkallandi |
um miðjan jummanuð.
að líta fjárskifti þar ekki drag-
ast. Sýnir það alveg óviðun-
Niðurskurður.
Annarsstaðar á landinu hefir ; andi óvarkárni og frámunalegt
jafnan verið nokkur áhugi fyr- 'skilningsleysi hvernig sauðfjár
ir því, að reyna þessa fram- J sjúkdómanefnd
hefir
kvæmd. En hann hefur vaxið
stórkostlega, upp á síðkastið
einkum vegna vaxandi vand-
ræða, en meðfram fyrir það,
að hafist var handa í malinu í
víðtækum skilningi.
Þess vegna skipaði fyrver-
andi landbúnaðarráðherra Pjet
ur Magnússon milliþinganefnd
sumarið 1946 til að undirbúa
lagabreytingar með íilliti til
sjer í því máli.
Garnaveiki vcstur yfir
Hjeraðsvötn.
Garnaveikin kom upp fyrir
nokkrum árum í Hjaltadal, auð
vitað frá einum Kerakúlhrútn-
um, sem fenginn var á sjálft
bændaskólabúið á Hólum. Varn
irnar á þeSsum stað er sjerstök
raunasaga, sem aldrei verður
garnaveiki. Sú pest er að vísu
ekki eins ör í ’ útbreiðslu og
komandi mæbiveikin, en húr. tekur líka
'nautpening og um útrýmingu
hennar ríkir enn meiri óvissa.
Að fá hana útbreidda um þetta
svæði og líka vestur yfir Blöndu
rjett áður en fjárskifti eiga að
Stjórn fjárskiftafjelagsins ' verða cr svo mikill háski, að
hjelt síðan fund að Varmahlíð það væri meira en meðal
hagað jhinn 17. júní og ákvað, að kalla \ heimska, að bíða eftir slíku
saman almennan fulltrúafund , enda vill það enginn hugsandi
til þess að fjalla um hið nýja;bóndi á þessu svæði.
viðhorf í málinu. Var fundur sá
haldinn í Varmahiíð þann 13.
júlí. Voru þar mættir allir full-
trúar sem von var á nema úr
Höfðahreppi. Mun fundur þessi
víðtækra framkvæmda á þessu nerna til smánar þeim sem
sviði. í nefndinni voru eins og stjórnað hafa. Ein afleiðingin er
kunnugt er þeir: Árni G Ey- sú, að þessi háskalega veiki . , . A
land Stjórnarráðsfulltrúi for- barst vestur yfir Hjeraðsvötn, I J^ans,' _ar ^f11 &amÞy ^ gef
Þes svegna vor uallir fultlrú-
ar úr 11 hreppum tveggja
sýslna á einu máli um það, -að
hefjast handa strax þrátt fyrir
neitun sauðfjársjúkdómanefnd
einstakur í sinni röð að því ; ar og landbúnaðarráðherra. Og
leyti, að þar voru allir á einu þessa sama vegna samþyktu
máli um afgreiðslu hins mesta
stórmáls, sem fyrir þessum
bygðum hafa legið, niðurskurð
á öllu sauðfje á svæðinu á næsta
hausti, þrátt fyrir neitun ráð-
margra Reykvíkinga og senda maður, og þingmennirnir Jónas fyrst í Hegranes og svo áfram.
'jónsson og Jóri Pálmason. | Þegar jeg írjetti um það vor-
Nefndin skilaði áliti og frum- ið 1946, að garnaveikin væri
varpi eftir stuttan r.tarfstíma komin vestur yfir vestari Hjer-
og var frumvarpið afgreitt sem aðsvötn átti jeg tal við þá Haf-
lög frá síðasta Alþingi með stein Pjetursson hreppsnefndar
nokkrum breytingum, en yfir- oddvita á Gunnsteinsstöðum og
honum kveðju á þessum tylli -
degi hans.
Við kunningjar hans hjer
heima minnumst margra ánægju
legra stunda með Páli, minn-
umst glaðværðar hans, áhuga
um ýms framfaramál, æðruleys
is hans, ef einhverjir erfiðleikar
báru að höndum. Við óskum þess
Jkunningjar hans, að honum megi
vel vegna, hvar sem hann sest
að, og við hvað sem hann tekur
sjer fyrir hendur. Og hlökkum
til að sjá hann hjer heima, hvort
heldur, sem gest, eða sem þátt-
takanda að nýju í atvinnulífi
með öllum atkvæðum að ráð-
!ast í þessa framkvæmd ef %
1 atkvæðisbærra fjáreigenda sam
þykktu með undirskrift sinni
ifyrir 27. júlímánaðar.
| Auðvitað var samþyktin gerð
í trausti þess, að meiri hluti Al-
þingis samþykti í haust, að láta
leitt með allgóðu samkomulagi Jónatan Líndal hreppstjóra á .
; binainu IJoltastöðum, og Jón Sigurðsson hlutaðeiSandi menn mota þess að koma til þingsms kasta eins
Þ 8 alþm. á Reynistað þá menn sem rjettar og Öárframlasa síðar.
fimm af hverjum r.ex fjáreig-
enda á svæðinu hið sama með
undirskrift sinni. Auðvitað
treysta þeir því allir að næsta
Alþingi eða að minsta kosti
meiri hluti þess trygði fjáreig-
endum á þessu svæði rjettlæti
samkvæmt lögum, sem í aðal-
atriðum þýðir það eitt, að ríkis
sjóður greiði 1530 þús. kr. á ár-
inu 1948 sem ella ætti að greiða
á árinu 1949 eftir éætlun sauð-
fjársjúkdómanefndar.
Vonandi þarf þetta mál ekki
þjóðarinnar.
V. St.
Asbjörnsons ævintýrin. —
Ógleymanlegar sögnr
Sígildar bókméntaperlur. 1
bamanna.
Ágreiningur um framkvæmdir.
Um framkvæmdirnar hefir
þó orðið verulegur ágreiningur
og má búast við að svo verði
áfram. Ber það einkum til, að
hjeruðin keppast nokkuð um að
koma sem fyrst til greina og
svo hitt, að menn eru mjög mis
munandi varfærnir og aðgætn-
ir gagnvart útbreiðslu pest-
anna.
í því efni hafa menn slæma
reynslu frá undanförnum árum,
því mikill hluti af framkvæmd-
um ríkisvaldsins á þessu sviði
hefir misheppnast. Kenna marg
ir ■ sauðfjársjúkdóinanefnd og
framkvæmdarstjómum hennar
um, og víst er sökin mikil þar,
en trassaskapur og óforsjálni
einstakra manna og einstakra
sveita á líka sinn þátt. Hefir
mörg girðing verið lögð of seint
eða of nærri augljóslega sýktu
svæði og því komið að engú
Óheppileg ráðstofun.
í fjái’skiftamálunum ríður á
jeg vissi að hafa lengi verið
áhugamenn um fjárskifti. Lagði
jeg til, að þeir reyndu að berja
í gegn fjárskifti á svæðinu
strax haustið 1946 og bauð
þeim aðstoð mína þegar til Al-
þingis kasta kæmi. Þessir iríenn
allir voru mjer sammála um
þessa nauðsyn og ákváðu að
hefjast handa í málinu.
Boðuðu þeir til fundar, sem
haldinn var á Reynistað í fyrra
sumar. Mættu þar fulltrúar úr
öllum viðkomandi sveitum og
framkvæmdarstjóri Sauðfjár
sjúkdómanefndar Sæmundur
Friðriksson. Varð niðurstaðan
sú að fjárskiftasamþykkt var
gerð á fundinum, en ákveðið
að fresta niðurskurði þar til
haustið 1947.
Landbúnaðarráðlierra
neifáði.
Síðan . hafa nuy'gir hlutú’
gerst í þessú rríáli og kom bráöj
jettar og fjárframlaga síðar, og nú horfir og best er að fá
sem lögin ákveða. ef til þess friðsamlega lausn í þessu sem
kæmi, að landbúnaðarráðherr-
ann Ijeti oigi undan cinbeittum
vilja hlutaðeigenda
Um undirskriftirnar fór svo'
að 321 af 376 fjáreigendum sam
þyktu gerðir furlltrúafundarins
og er það rúmlega 5/6 hlutar.
Hinir voru ýmist fjarstaddir
eða vildu ekki taka ákvörðun í
málinu.
Síðan þetta gerðist hefir for-
manni fjárskiftanefndar tekist
að fá landbúnaðarráðherra til
að slaka til og samþykkja fjár-
skifti þessi gegn samþykki fjár-
málaráðherra. Hefi jeg kynt
mjer það sem jeg vissi raunar
áður, að á fjármálaráðherra
mupdi þetta mál aldrei stranda.
Hann hefir ekki brugðið fæti
fyrir það og mun ckki gera. Af
hans afstöðu hafa engir örðug
leikar stafað um farmgang
þessa máls.
Eindreginn og einbeittur
öðru.
'Jl
. Æ
7. ágúst 1947.
Jón Pálmason.
ft
í Ijós að helsta fyrirstaðan váfáhugi.
Þrælahald" í Kali-
fornfu
FYRSTA máli fyrir dómstól
unum um þrælahald frá þvi
1880 lauk nýlega í horginni
San Diego í Kaliforníu. Frú
Ingalls var dæmd fyrir að hafa
haft vinnukonu- sína, Dóru
Jones í þrældóm.
Frú Ingalls var dæmd í
fimm ára fangelsisvist og 500
dollara sekt. Manni hennar lief
ur verið sleppt úr haldi.
Það kom fram í rjettinum,
að Dora Jones hafði aldreí feng
ið nokkurn eyri í laun frá því
1907. Hún sagði íýrir rjeítin.-
uni að frú Ingalls hcfði hótað
henni fangelsi vegna þcss að
fyrir 40 árum hefði hún verið
áhwgaleyri Sauðfjórsjúkdóma- Nú munu menn vilja spyrja:oí Ijettúðarfull við hr. Ingalls.