Morgunblaðið - 03.10.1947, Blaðsíða 9

Föstudagur 3. okt. 1947
MORGUNBLÆÐIÐ
9
ÍSLENSKAN GAGNLEGUST FYRIR
FYRIR mörgum árurn las jeg
greinar í Hafnarblöðunum um
hinn franska prófessor Jolivet,
er kom þangað í heimsókn við
og við, til að halda fyrirlestra
við háskólann þar. Blaðamenn
töluðu um hann, með mikilli
hrifningu, um Iærdóm hans,
fjör hans, áhuga á því að kynna
norrænar bókmentir fyrir
frönskumælandi þjóðum.
Jeg man að þessi franski lær-
dómsmaður stóð lifandi fyrir
hugskotssjónum mínum af lýs-
ingum þeim og umsögnum, er
Hafnarblöðin birtu um hann.
Og jeg hugsaði með mjer, að
gott væri að eiga Háskóla og
geta boðið þangað andans mönn
um utanúr heimi, til þess m. a.
að þakka þeim fyrir það sem
þeir hefðu gert af áhuga og
skilningi til að útbreiða þekk-
ing á menning og bókmentum
landsins meðal stórþjóðanna.
Þ-essar hugrenningar rifjuð-
ust upp fyrir mjer í gær, er
jeg hitti Jolivet prófessor að
máli á heimili Alexander-, ;próf.
Jóhannessonar við Hringbraut.
En Jolivet prófessor er hingað
kominn til að flytja fyrirlestra
við Háskólann og til þess um
leið að æfa sig í íslensku. Þetta
er í annað sinn sem hann kem-
ur hingað. Hann var hjer 6 vik-
ur haustið 1931.
Islenskan nauðsynleg.
Jeg varð prófessor við París-
arháskólann í norrænum fræð-
um árið 1930, segir hann. Þá
greip jeg fyrsta tækifærj til að
koma hingað, sem alveg sjálf-
sagt var. Því enginn háskóla-
maður í víðri veröld ætti að
láta sjer detta í hug að kenna
germanska málfræði, án þess
sjálfur að kunna íslensku. ís-
lenskan getur frætt mann meira
um forn-germönsku en nokk-
urt annað mál. Hun hefir líka
þann mikla kost umfram t. d.
gotneskuna, að him er lifandi
mái.
Talar íslensku.
Hinn franski prófessor talaði
íslenskuna dálítið hægar en al-
ment gerist í daglegu talj ís-
lendinga. Horfði fram fvrir sig
rjett einsog hann Ijeti orðin og
beygingar þeirra renna upp fyr-
ir hugskotssjónum sínum áður
en hann sagði þau. Það kom fyr
ir að orðaval hans var dálítið
frábrugðið því sem venjulegt
er í mæltu máli. En aldrei skeik
aði honum um beygingar eða
rjetta orðmyndun og framburð-
urinn er svo óaðfinnanlegur sem
framast verður á kosið.
Jeg ympraði á því hvenær
hann hefði lært íslensku.
Nú er jeg orðinn of gamali
til þess að læra mál segir hann.
Jeg ætlaði mjer a'ð koma hing-
að árið 1914 þá varð jeg sendi-
kennari við Osloarháskóla,
ætlaði að vera hjer um tíma.
En þá kom heimsstyrjöldin
fyrri, svo ekkert gat orðið úr
því.
Jeg fann að prófessor .Tolivet
lagði annan skilning i það að
„kunna mál“ en alment gerist,
og ljet hann óáreittan með sína
skooun á því að hann kynni
ekki íslensku.
Hörmungatímarnir
Talið sveigðist sem snöggv-
ast að hinni nýafstöðnu styrj-
GERMÖN
Sarntal vio Aífred Jolivet
prófessor frá París
Hann flytur hjer háskólafyrirfestra
Prófessor Alfred Jolivet
öld. Þá komst hann að orði á
þessa leið:
Ástandið í Frakklandi var
ógurlegt, í einu orði sagt. Með
engu móti hægt &ð lýsa þvi
fyrir þeim, sem þekktu þuð ekki
af eigin reynd svo þeir skilji
til fulls við hvaða kjör við átt-
um að búa. Enginn gat verið
óhultur um líf sitt nokkra
stund. Sífeldar aftökur. menn
teknir og skotnir án dóms og
laga, vitaskuld saklausir. Um
aðra var ekki að ræða Maður
komst ekkert. Ekki einu sinni í
þann hluta Frakklands sem að
nafninu til var ekki hernum-
inn. Þau tilbúnu landamæri
voru alveg lokuð. Flestir sem
sóttu um leyfi til J>ess að fara
þangað, fengu ekki svar, fyrri
en eftir að það var orðið of
seint, og alt landið var hernum-
ið, eftir innrás Bandaríkja-
manna í Norður-Afriku.
Parísarháskclinn hjelt áfram
störfum öll styrjaldarárin, svo
um ekkert var annað að gera,
en þrauka við störf sín eftir
því sem við var komið.
200 þúsnndir.
Hve marga rnonn skvldu
Nasistar bafa tekið af lífi í
Frakklandi á styrjald-irárun-
’jm?
Tvö hundruð þúsundir. En
svo var sandur af fólki flutt til
Þýskalands, og hnept þar í þræl
dóm. Sumir þeirra hurfu, ekk-
ert rpurðist um atdrif þeirra.
Aðrir komu aftur, seint og síð-
arméir, og þá kannski berkla-
veikir, eða lamaðir á líkama og
sál, svo þeir bíða þess aldrei
j bætur.
sem þýtt hefir verið af íslensk-
um bókurh á frönsku.
Onei, það er ekki mikið enn-
þá, segir prófessor Jolivet.
Sendikennarinn okkar hjerna
hr. Rousscau hefir í undirbún-
ingi rit um íslensk efni, er
ýmsir hafa samið og kemur það
út á vegum Alliancé Francaise.
Og rjett áður en styrjöldin
braust út, þýddi jeg Sölku
Völku Kiljans á frönsku. Þetta
var á óhentugum tíma, en samt
hefir upplagið nú selst.
En fornsögurnar, er ekki eitt
hvað af þeim þýtt á frönsku.
Jú. Nokkrar þeirra, svo sem
Egiissaga, Grettissaga, Lax-
aæla, Gunnlaugssaga orms-
tungu. Einn af nemendum mín
um hefir nýlega þýtt Eiríks
sögu rauða og Völsungasaga
mun bráðum koma út í franskri
þýðingu. Einnig á jeg von á að
Hrafnkellssaga koroi út bráð-
lega í þýðingu eftir Naert, er
eitt sinn var hjer í Rvík. Hann
þýddi líka nokkur kvæði Tómas
ar Guðmunössonar úr bók haps
Fagra veröld. Eru það mjög
sæmilegar þýðingar. Annars
eru fá íslensk kvæði þýdd á
frönsku. Marmier þýddi t. d.
I nokkur kvæði á sinni tíð m. a.
Og enn á þjóð yðar við mikla ! eftir Bjarna Thorarensen. En
jeg hefi einmitt athugað þyð-
ingar þessar nýlega. Þær eru
ísland sje hjálenda Danmerkur.
Vera má að íslenskur bóka-
vörður þarna gæti st.undað nám
með starfinu, og jafnvel fengið
námsstyrk, með laununum, et
því verður komið þannig fyrir,
sem jeg vona að franska stjórn-
in sjái sjer fært, að veita nokkra
námsstyrki til íslenskra náms-
manna, eins og jeg sje að ýmsar
aðrar þjóðir gera, t.d. Svíar.
Ef íslenskur fræðimaður yrði
búsettur í París um tíma, mretti
vel vera að hægt væri að útvéga
honum kennslu. Því þeir sem
leggja stund á germönsk
fræði, vilja læra íslensku, og
finna að íslenskan ér þeim
nauðsynleg.
Dýrtíðarvandamáíið.
erfiðleika að etja.
— Já. Það : aá ; egja. Dýrtíð-
in hjá okkur er ógurleg. Og' ek,ki Sóðar'. Þýðingarnar gefa
fer hriðversnandi. Nú sje jeg |
t. d. í blöðum að heiman, að, Sildi kvæðanna.
mjólkin hefir hækKað síðan jeg
,. . ., , , . „ fleiri íslenskum skáldsögum til
for um nalega helmmg. Hun °
14 þýðingar9
alls ekki rjetta hugmynd um
ildi kvæðanna.
Hafið þjer ekki augastað á
Jú. Ve! gæti komið til mála
að þýða t.d. bækur eftir Jón
kostaði íyrir stuttu síðán
franka líterinn. Ei> er nú kom-
in í 23 franka. Smjörið t. d.
kostar nú 380 franka kílóið. Við TraUsíe °g SV° KUjanS ba?kUrn'
verðum að gera okkur ánægða 1 sr- td' IslandskIukkuna.Það eru
■ * „ • , |skemmtile'rar sögur. Jeg fyrir
með .(jelegt viourvæn, i. d. > ■ ö e
, * ... , , s 1 mitt leyti hefi lengi baít dalæti
brauð, sem mjog er blandað ; __ _
mais, til drýginda. Það er vont
á bragðið og óviðkunnanlegt.
á sögum Cests Pálssonar.
Við crum að vona að við get-
um fengið lán frá Bandaríkj-
unum, til þess að koma fótum
undir atvinnuvegi landsins að
nvju. Að sjálfsögðu aðeins til
bráðabirgða.
Fyrirlestrarnir.
Jee sá að eí við'færum ler<*rr
útí þessa sáíma, þá mynd> ekki
annað komest að, að þessu
inni, Svo jeg vjek málinu að
aðalerindinu um væntanlege
fyrirlestra hans njer,
Það er ákveðið að fyririestr-
'rnir verði tveir, segir þá Alex-
rnder Jóhannesson prófessor.
Annar þ. 15. og hinr. þ. 22.
oktcber. Sá fyrri fja!!ar um rit
Xavier klarroiers um Islsnd, > n
hinn um norræn ábrif í frönsk-
um bókmentum einkum í riturn
skáldsins. Leconte de Lisle, en
'iann hefir kynnst ritum Marm-
iers um ísland.
Islenskar bækur
París.
iá íslenskar
Þýðingar.
Það er víst
ekki
ta rnikið
Er ekki erfitt að
bækur í París?
Jú. Þar er ekki mikiil íslensk-
ur bókakostur. Við höfum ail-
mikið safn Norðuriandaboka í
bókasaíninu St. Genevieve. Þar
eru' bæði danskar, norckar,
ænskar og finnskar bækur. —
Kemur árlega til safnsins, það
nerkasta sem gefið er út i
þessum lcndum. Og þar eiu íá-
?inar íslcnskar bækur. En þær
ru alltof fáar. Við þessa deild
if bókasafninu er alitaí cjer-
takur bókavörCur. Fr skiptst á
um það, að fá mann til þcssa
;tarfs frá einhverju Norour-
landanna. Er hver maður þrj'
ir við þetta bókavarðarstarf.
Mjög væri það æskilegt að ís-
endingar legou til mann í þessa
töðu til skiptis við hinar Norð
irlanda þjócirnar. Það myndi
mdirstrika fyrir þeim sem í
;afnið koma að ísiendingar sjeu
sjálfstæð þjóð. Oft vill það við
Orðabók.
Síðan beinist talirt að verk-
um prófessors Jolivet sjálfs. Er»
um þau var hann heldur fáorð-
ur. Hann kvaðst hafa stundað
þýsku, í upphafi skrifað ritgerð
til prófs um Heine. og aðra um
Kielland. En síðan ritaði jeg
bók um Strindberg, segir hann.
Og nokkrar bækur hefi jeg þýtt
úr Norourlandamálum.
Alexandei' prófessor vildi nú
fá að heyra eitthvað um orða-
bókastarf Jolivet. En hann
færðist undan að segja nokkuð
frá því. Jeg byrjaði eitt sinn,
segir hann, fyrir all-!öngu síð-
an, að semja íslensk-franska
orðabók. En hún er ekki nema
stutt komin, kannski helmingur
unninn af því verki. Nógur tími
til að segja frá því, þegar verk-
inu er lokið, hvenær sem þa‘J
verður.
Prófessor Jolivet er framúr-
skarandi yfirlætislaus maður,
eins og Jieir jafnan eru, sera
gagninenntaðir eru og standa í
fremstu röð á sviði menningar-
mála. Svipur hans er alvarleg-
ur, jafnvel líkt og yfir honum
hvíli nokkur skuggi frá liðnum
erfiðleikaárum, þegar hann sit-
ur þögull og hugsi. En undir-
eins og hann hreyfir hugöarcfn
um sínum, brýst fram binn
innri eldur, sem jafnvel getur
orðið til þess að hann tali í lík-
ingum og bregði fyrir sig hnytti
legum orðatiltækjum og máls-
háttum, þó hann tali á íslensku.
Það hlýtur að vera dásamlegt
að hlusta á hann. þegar hann
talar á móðurmáli sínu, fyrir
þá sem skilja.
Síðan hann kom hingað fyrir
3—4 vikum, hefur hann ekki
talað stakt orð á öðru máli en
íslensku. Og hann kann því illa
að hann sje ávarpaður á annari
íun'gu. Enda sagði frú Heba,
kona Alexanders prófessors, að
hann hefði á dögunum kvartað
yfir því, að þann stutta tíma
sem hann getur dvalið hjer,
skuli hann ekki geta vakað á
nóttunni, til þess að lesa ís-
'ensku allan sólarhringinn. Svo
mikla áherslu leggur hann á það
að hafa sem mest gagn af veru
sinni hjer í þessu efni.
V. St.
Prins dœmur í
fangelsi.
BERLlN: — Ferdinand prins,
sonur Hei’minu prinsessu, héfur
verið dæmdur í níu mánaða fang-
’Isi fyrir að skýra rangt frá
stjórnmálaafstöðu sinni á dögum
nasista. Það var bandarískur dóm-
brenna enn, að mer.n halcla aðstóll, sem dæirfdi prinsinn.