Morgunblaðið - 07.11.1947, Blaðsíða 9

Fösludagur 7. nóv. 1947
MORGUIS BL.4ÐIÐ
9
ORKUVERIÐ VIÐ ANDAKÍLSÁ ER
STÆRSTA NÝVIRKJUN LANDSINS
FYRIR nokkru síðan tók þriðja
stærsta orkuver landsins til
starfa, Andakílsárvirkjun. Frá
henni fá nú rafraagn Akranes
og Borgarnes og Búnaðarskólinn
að Hvann eyri. — Síðar munu
bygðir Borgarfjarðar að sjálf-
sögðu njóta orkunnar frá hinu
nýja raforkuveri.
Morgunblaðið hefur átt tal
við Árna Snævarr, verkfræðing,
um orkuverið og beðið hann að
gefa lýsingu á því.
Árna sagðist m.a. svo frá:
Undirbúníngur
Það er nú liðinn rúmur aldar-
fjórðungur síðan fyrstu athug-
anir voru gerðar á virkjunar-
möguleikum í Andaltílsá, sagði
Árni. Á árunum 1921 til ’23
voru framkvæmdar víðtækar
mælingar og rannsóknir á þessu
fallvatni. í þessu sambandi gerði
Steingrímur Jónsson, rafmagns-
stjóri, áætlanir og uppdrætti að
virkjun Andakílsár, á þeim sama
stað og virkjunin hefur nú verið
reist. Úr frekari framkvæmdum
varð þó ekki að sinni og lá málið
í þagnargildi langa hríð.
Á árunum 1937 til 1940, er
málið tekið upp að nýju. Voru
rannsóknir hafnar og annar
nauðsynlegur undirbúningur að
virkjun fallvatnsms. Skrifstofa
vegamálastjóra annaðist þetta
starf. Stofnað var sameignarfje-
lagið Andakílsárvirkjun og
standa að því þrír aðilar: Akra-
neskaupstaður, Mýra- og Borgar
fjarðarsýslur. -— Aðalforvígis-
menn þessara- fjelagasamtaka
voru. þeir Jón Steingrímsson,
sýslumaður og Haraldur Böð-
varsson, útgerðarmaður, en
hann hefur verið formaður fje-
lagsstjórnar frá öndvcrðu.
Fjelagið fól síðan Árna Páls-
syni, verkfræðing, að gera frum
drætti að virkjun og annast út-
boð. Var hann jafnframt ráðu-
nautur f jelagsins, meðan á bygg
ingu orkuversins stóð. Á styrj-
aldarárunum voru fest kaup á
vjelasamstæðum og öðrum raf-
búnaði í Svíþjóð. Fjelagið rjeð
Jakob Guðjohnsen, verkfræðing,
sem ráðunaut um rafmagns-
tæknileg efni. Hafði hann og
Vjelaafl þess getur orð/ð
alt að 12000 hestöfl

.síi-wi
fjórum yfirföllum — Við
norður hluta stíflunnar er komið
fyrir inntaksþró, með tveim
pípuhólkum úr stáli annar 2,1 m
í þvermál og við hann er tengd
þrýstivatnspípa, sem er 2,5 m. í
þvermái og er hún ætluð fyrir
síðari aukningu virkjunarinnar.
Þrýstivatnspípa er lögð á norður
bakka árinnar.. Er það trjepípa,
2,1 m. í þvermál og um 580 m.
löng. Hvílir hún á steyptum
stöplum. Pípuefnið er keypt í
Svíþjóð og sá sænskur maður
um uppsetningu hennar.
Stöðvarhús stendur að norðan
verðu, í hvammi, fyrir neðan
gljúfrin. Vjelasaiurinn er 16 m.
langur og um 11 m. breiður, en
allt er stöðvarhsið um 300 ferm.
að grunnfleti. I stöðvarhúsi er
auk þess skrifstofur, verkstæði,
vjelgæslurúm og fleira. Skammt j
frá stöðvarhúsinu standa há-
spennuvirki og eru þau öll utan-
húss. Þaðan greinast ná tvær há
Rafall, hjer í bænum sá um raf-
lagnir í hús og vjelar, með hi.n-
um sænsku sjerfræðingum.
Næst stærsta orkuver
íandsins
Að lokum sagði Árni Snævárr
þetta: Andakílsárvirkjun er
næst stærsta nývirkjun landsins.
Stendur hún einungis að baki
Sogsvirkjuninni, hvað afli við-
víkur. Hinsvegar er þessi fyrsta
virkjun Andakílsár, aflmeiri,
miðað við íbúatölu veitusvæðis-
ins, en allar aðrar stærri raf-
veitur hjer á landi. Engu að síð-
ur má gera ráð fyrir, að fljót-
lega þurfi að stækka þetta orku-
ver. Fullur hugur mun vera á,
að miðla skjótt raforku tíl
hinna þjettbyggðu sveita Borg-
arfjarðar.
Andakílsárvirkjun er í dag
5000 hestafla orkuver, en talið
er að hægt sje að auka vjelaaflið
_upp í alt að 12000 hö.
Sv. Þ.
Háspennuvirki viö orkuveriö
Washington.
BYRJAÐ var á byggingu
88,000 nýrra húsa í Bandaríkj-
spennulínur, eins og fyrr segir. unum ' sept. s. 1., en þetta er
hærri mánaðartala en nokkru
yfirumsjón með uppsétningu
vjela og rafbúnaðar.
Framkvæmdir hefjast
Vorið 1945 var ákveðið að
hefja framkvæmdir og gerði
Andakílsárvirkjun samning við
Almenna byggingafjelagið h.f.,
hjer í bæ, urn byggingu allra
vatnsvirkja við Andakílsárfossa
og annara mannvirkja í sam-
bandi við virkjunina. Ennfr.,
um að gera fullnaðar uppdrætti
að mannvirkjum og ’að annast
endanlegar mælingar. Þessar
framkvæmdir hóíust fyrripart
sumars sama ár. Á árinu var
lokið við að steypa neðri hluta
stöðvarhúss og um það bil helm-
ing af undirstöðum fyrir trje-
pipu.
Á árinu 1946 var svo lokið við
byggingu stöðvarhúss og pípu-
undistöðurnar voru fullgeröar
Syðri hluti stíflunnar viö Andakílsárvirkjun
svo og meginhluti stíflunnar.
Fyrri hluta þessa árs var lokið
við byggingu stíflugarðsins og
og reist var háspennuvirki fyrir
utan stöðvarhúsið. Jafnframt
þessu voru byggð tvö ibúðarhús
fyrir vjelstjóra. — Yfirstjórn
með þessum framkvæmdum
hafði á hendi, fyrir Almenna
byggingafjelagi, Árni Snævarr,
verkfræðingur, en daglega yfir-
verkst jórn Steinar Ólafsson
byggingafræðingur.
Veturinn 1945 til ’46, samdi
Andakílsárvirkjun við danskt
fjelag, E. Rasmussen A/S, um
byggingu og mælingu á há-
spennulínum frá orkuverinu til
Akraness, Borgarness og að Bún
aðarskólanum að Hvanneyri. —
Jafnframt voru reistar aðveitu-
stöðvar á fyrr greindum stöð-
um og sá Ólafur Tryggvason,
verkfræðingur, um uppsetningu
þeirra, ásamt endurbyggingu og
endurbótum á innanbæjarkerfi
Akraness og Eorgarness.
Staðhættir og
manmvírki
Andakílsá er afrennsli Skorra
dalsvatns, eins og kunnugt er.
Er áin stutt, aceins urn 8 km
frá upptölarro til ósa. Skammt
fyrir ofan bæinn Syðstu-Fossa
brýst áin fram í djúpum hamra-
glj ;frum og mvndar nokkra
fossa er ne/nast Andakílsárfoss-
ar. Eru fossarnir um það bil 4C
metra háir, en gljúfrin um 450
metra iöng. Við gljúfur þessi eru
frá náttúrunnar hendi virkjunar
skilyrði að mörgu leyti hin bestt
ag þar hafa vatnsvirki orkuvers-
'ns verið byggð.
StilUan stendur ske-nmt fy-i
rfan eístu fossbrún. Er hún 130
metra löng, og átta metra há,
þar sem hún er hæst, með þrem
botnrásum til tæmingar og
Ráðgert er að síðar komi fleiri
háspennulínur fyrir veitur um
byggðir Borgarfjarðar.
Til jöfnunar á vatnsrennsli
árinnar var ráðgert að byggja
flóðgáttir í ós SkorradalsvatnS.
Mun það að forfallalausu gert
á næsta sumri.
Vjelar og afl
í orkuverinu eru nú tvær
vjelasamstæður, 2500 hestöfl
hvor, við 51,5 m. meðalfallhæð.
Eru þær smíðaðar hjá Karl-
stad Mekaniska Werkstaden í
Svíþjóð. Samtengdar vjelunum
eru tveir rafalar er keyptir
voru hjá ASEA í Svíþjóð. Báðar
þessar sænsku verksmiðjur
smíðuðu tilsvarandi vjelar í
Ljósafossvirkjunina fyrstu.
Um uppsetningu þessara
tækja sáu sænskir sjerfræðing-
ar, en með þeim starfaði Óskar
Eggertsson, vjelstjóri, en hann
er nú stöðvarstjóri Andakílsár-
virkjunar. Raftækjaverkstæðið
sinni áður i 22 ár.
Upplýsingar þessar eru byggð
ar á skýrslu, sem gefin hefir
verið út á vegum bandarísku
stjórnarinnar. Sýnir skýrslan,
að tala húsanna er 2,300 meiri
en fyrir ágústmár.uð og 30,400
meiri en í september, 1946.
STJÖRN áfengisvarnanefndar
kveníjelaga í Reykjavík og Hafiv
arfirði hefur skrifað alþingis-
mönnum langt brjef, þar sem
hún lýsir sig andvíga frumvarpi
um framleiðslu og sölu áfengs
öls, sem nú liggur fyrir Alþingi,
og mótmæla því kröftuglega.
Ein af ástæðunum, sem kon-
urnar færa fyrir and'.ð sinni á
frumvarpinu er sú, að hætta sje
á að skólabörn fari að drekka
áfengt öl í skólatímanum í stað
CocaCoIa og annara gosdrykkja.