Morgunblaðið - 12.11.1947, Blaðsíða 7

Morgunblaðið - 12.11.1947, Blaðsíða 7
Miðvikudagur 12. nóv. 1947 MORGVTSBL AÐIÐ 7 Steinþór Sigurðsson mag. scient Í>AÐ ER á stundum eins og náttúrurannsóknum íslands sje ógæfan í blóð bonn. 30. maí 1768 týnist Eggert Ólafcson í djúp Breiðaf jarðar, 42 ára gam- all. 21. maí 1845 hlýtur Jónas Hallgrímsson beinbrot, sem fá- um dögum síðar hefir orðið hon- um að bana. Hann var þá 38 ára gamall. Sunnudaginn 2. nóv. 1947 ferst Steinþór Sigurðsson við rannsóknir á Heklugosi, 43 ára að aldri. Slík hafa örlög þeirra íslensku náttúrufræðinga orið, sem fremstir haía staðið sinnar tíðar við rannsóknir á náttúru íslands. Þau eru þung, og enginn fær til fulls metið það tjón, sem kslensk náttúrufræði hefii beðið við slík reiðarslög. Steinþór Sigurðsson fæddist í Reykjavík 11. janúar 1904. For- eldrar hans voru þau Sigurður Jónsson, skólastjóri, og fyrri kona hans, frú Anna Magnús- dóttir. Steinþór lauk stúdents- prófi í stærðfræðideíld Mennta- skóians í Reykjavík 1923. Sigldi san'sumars til náms við Hafn- arháskóla, og las sem aðalnáms- grein stjörnufræði, en auka- námsgreinar hans voru eðlis- fræði, efnafræði og stærðfræði. Hann lauk magisterprófi í aðal- námsgrein sinni 1929. Undírbún ingnum undir störfin heima var þá lokið. Við námið hafði Steinþór reynst fluggreindur, afburða ötull og skyidurækinn. Hapn kvæntist 1938, Auði Jón- asdóttur, alþingismanns. Lifir hún mann sinn ásamt tveimur börnum þeirra ungum, dreng og stúlku. Fundum okkar Steinþórs Sig- urðssonar bar fyrst saman í Menntaskólanum, þó urðu kynni okkar ekki mikil á þeim slóð- um Hann var þá í 6. bekk, en jeg aðkominn í 4. bekk. Aftur lágu leiðir saman í Höfn. Jeg heimsótti hann einu siuni í Röm ersgötu og tjáði honum vanda nokKurn, sem mjer hafði að höndum borið. Jeg minnist vel, hve hollráður Steinþór var mjer þá og hve fús hann sjálfur var til hjálpar. Síðan óx kynning okkar, og frá þeim tíma tel jeg hann einn vina minna. Þegar Steinþór Sigurðsson kom heim að afloknu námi, gerð| mælingamanna. Af mælinga- ist hann fyrst eðlisfræðikennari | starfinu varð Steinþór þessum og stærðfræðikennari við öræfum svo kunnugur, að jeg Menntaskólann á Akureyri. — jhygg, að enginn hafi nokkurn Gengdi hann því embætti til árs-1 tima þekkt þau öll jafnvel og ins 1935, er hann íluttist til j hann, og enginn mun hafa gist — Minningarorð — við Háskóla Islands. Þá varð Steinþór starfsmaður viðskipta- deildar og allt fram til síðast- liðins hausts, að hann sakir anna sagði því starfi lausu. Á ófriðarárunum lokuðust ís- lenskum stúdentum leiðir til framhaldsnáms við háskóla á Norðurlöndum og annars staðar á meginlandi Evrópu, þar sem þeir höfðu einkum aflað sjer æðri skólamenntunai í þeim námsgreinum, sem ekki voru kenndar við háskólann heima. Var þá horfið að því ráði, að hefja kennslu í verkfræði við Háskóla íslands. Steinþór Sig- urðsson var efins um, að æski- legt væri að flytja verkfræði- námið inn í landið nú, en‘ eftir að það var ákveðið, reyndist hann verkfræðideild'imi hinn traustasti. Hann var formaður nefndar þeirrar, sem íalið var að semja reglugerð fyrir deild- ina, auk þess sem hann var hafð ur með i ráðum um val kennara við hana. Sjálfur tók hann á sín- ar herðar umfangsmikia kennslu við deildina í eðlisfræði, des- kriptiv geometri og landmæl- ingum. Störf Steinþórs Sigurðssonar við æðri skóia landsins, sem jeg hefi nú drepið á, virðast hafa verið ærið nóg veik einum manni, en starfsþol hans var svo mikið og vinnugleðin svo falslaus, að í raun og veru eru þau aðeins brot af því, sem hann fjekk afkastað. Fljótlega eftir heimkomuna frá háskólanámi fór Steinþór að sinna landmæl- ingum á sumrin með mönnum herforingjaráðsins danska, sem þá unnu hjer að mælingum og kortagerð. Hóf hann það starf sem fylgdarmaður þeirra, en lauk því sem foringi mælinga- flokks. Framkvæmdi hann bæði þríhyrningamælingar og detail mælingar á hálendinu norðan og sunnan jökla vestan frá Arnarvatnsheiði og til Aust- fjarða, og þar að auki mældi har.n Sprengisand og Vonar- skarð. Tókst ágæt samvinna þór Sigurðsson ljet til sín taka, er jeg ekki svo kunnugur, að jeg geti um þau rætt. Jeg' Vert; a# Reykjavikur og Akureyrar, þar hann yar mjög áhugasamur « Steinþór Sigurðsson. Steinþór hafði lokið við mjög nákvæmt kort af Grímsvötnum og aðrennslissvæði þeirra í jökl- inum. Það kort hlýtur að verða sá hyrningarsteinn, sem rann- sóknir á Grímsvatnagosum reisa á í framtíðinni. I sama tilgangi hóf Steinþór mælingar á Mýr- dalsjökli og einkum svæðinu umhverfis Kötlu. Þar mældi hann á hverju ári síðan 1943. Munu þær mælingar vera hinar fullkomnustu og nákvæmustu, sem framkvæmdar hafa verið á háttum og hreyfingum íslenskra jökla og ná yfir lengri tíma. Þegar rannsóknarráð rikisins var stoínað með lögum um nátt úrurannsóknir frá 1940, rjeðst Steinþór Sigurðsson fram- kvæmdarstjóri þess. Samkvæmt lögunum á Rannsóknarráðið m. a. að vinna að eflingu rannsókna á náttúru landsins, sahiræma slíkar rannsóknir og safna níð- urstöðum þeirra. Það á að vera ríkisstjórninni til aðstoðar um yfirstjórn þeirrar ránnsóknar- starfsemi, sem ríkið heldur uppi, og það á að annast hagsmuni íslenskra nátturufræðinga gagn vart útlendingum, sern hingað koma til rannsókna, og koma fram af landsins hálfu við fræði menn annarra þjóðs, að því leyti, sem við á. En þar að auki í FEBRÚAR 1941 kom jeg til Reykjavíkur, til þess að taka við starfi íþróttafulltrúa ríkisins. Starfið var nýtt og enginn grundvöllur, nema fyrirmælin í íþróttalögum eða svo fannst mjer er jeg lagði upp í þessa ferð, en er jeg hafði hitt Stein- þór heitinn Sigurðsson að máli þá varð jeg þess var, að fyrir var grundvöllur til starfsins. Jeg hafði ekki talað við Stein- þór fyrr og þekkti hann aðeins af afspurn. Er jeg hafði kynnt mig fyrir honum var mjer heilsað með þjettu handtaki og góðum árn- aðaróskum. Óskirnar og handtakið voru mjer uppörvanir og viðræðurn- ... , . , var framkvæmdarst jórinn um-1 ar, upplýsingarnar og skjölin, muli Steinþors og hmna donsku , , ^ „ ,, , . . i , , . .. boðsmaður Rannsoknarraðsins sem hann lagði fram fyrir mig, við stjórn Atvinnudeildar Há- (sem íráfarandi aðalriiari milli- skólans. Það sjest á þessu, hve þinganefndar í íþróttamálum víðtækt verksvið Rannsóknar-' voru mjer þekking, sem jeg hefi ráðsins er, og það leikur vart á lengi búið að. Mjer fannst þá og sem aðrir aðilar sáu. um slíkar framkvæmdir. Það verður ekki um það dæmt hjer, hver verið hafi upphafsmaður að þessum rannsóknum, en ætla má þó, að framkvæmdarstjóri Rannsóknar ráðsins hafi oft átt að þeim fyrstu uppástunguna. Steinþóri Sigurðssyni voru náttúrurannsóknir íslands ein- lægt áhugamál, og hann vildi ótrauður vinna að umbótum þeirra. Hann sá vel gallana, sem enn eru á þeim málum hjá okk- ur, og hann hafði hugsað tillög- ur til bóta í þeim efnum og skrifað um sumar þeirra. Hann var ritfær vel, og eltir hann liggja margar ritgerðir í blöðum og tímaritum. Það sýnir, hvað ábugamál hans voru margþætt, að síðastliðið vor koin út eftir hann bók á ensku, „The Living World", þar scm hin mikilvæg- ustu mál líffræðinnar eru rædd. Steinþór var varaforseti Ferða- fjelags íslands og vann fyrir það fjelag bæði mikið og gott starf. Öðrum málefnum, sem Stein- öll iþróttamál og honum vrui* falin vandasöm störf þeir-ri* vegna. Hann var í milliþinga- nefnd í íþróttamálum 1938—39, og hann var fulltrúi skiðamanna í Olympíunefnd íslands, sem á að undirbúa þáttöku íslendinga í næstu Olympíuleikum. Sem ferðafjelagi var Steinþór frábær. Hann var glaðvær og hugkvæmur, áræðinn og varkár. Hann var alltaf boðipn og búinn að gera allt fyrir alla, sem Tið gagni mætti verða. Það var á Sauðafelisöldu laug ardagskvöldið »29. mars í vor og sunnudagsnóttina næstu, Hekía var nývöknuð af aldarsvefni. Hún ljómaði öll í svölu nætur- loftinu og glóandi hraunstraum- arnir hnigu niður hlíðar hennar. Steinþór Sigurðsson var þá að hefja það starf, sem nú hefir borið nafn hans út um heim. Hann horfði hugfanginn á Heklu og dóðist að tign hennar. Hverjum gat þá í hug komið, að hún ætti eftir að varpa steini að hjarta hans? Jóhannes Áskelsson. Iþróttaleiðtoginn öræfi Islands iafnmargar nætur. Er iandmælingunum lauk, tók Steinþór að mæla mjög nákvæm lega og rannsaka viss jökla- svæði landsins, svo betur mætti fylgjast með breytingum jökl- anna en áður. Slíkar mælingar Reykjavíkur og tók við kennara- embætti í sömu greinum og hann hafði kennt fyrir norðan, við Menntaskólann hjer. Af því embætti Ijet hann eftir 4 ár, en hvarí þó ekki til fulls frá skól- anum að því sinni. Hann kom aftur að r.lenntaskólanum sem . eru ná á tímum mjög ofarlega á stundakennari haustiö 19 -1 og haugj náttúrufræðinga um allan kenndi þá stærðfræði v ið stærð-1 hejm j ^ambandi við loftslags- fræðiaeildina til ársins 1945. , brevtingar á jörðinni. En fyrir Sem samker.nari Steinþórs j steinþóri vakti líka lausn hinn- þessi ár öll við Menntaskólann í j ar ísJensku ráðgátu: eldgos Reykjavílc kynntist jeg vel at- undir jökli. Konum var ljóst, að orku hans sem kennara og ósjer- j ef það verkefni ætti a3 kryf jast plægni í öllu starfi. Lann var til mergjar, þyrfti nákvæm kort hógvær í dómum og glögg- > af eldstöðvasvæöum jöklanna. súyggn á námsgetu nemenda. j Þessvegna valdi hann sjer til Þegar Viðskiptaháskóli íslands mælinga Grímsvatnasvæðið í var stofnaður 1938, gerðist Stein Vatnajökli. Til Grímsvatna fór þór skólastjóri hans þegar frá hann 19-12 og aftur 19:16 auk öndverðu, og alt til þes*, er skól-. þcss sem hann hafði cft flogið inn var niður lagður og hafin yfir eldstöðvarnar í Vatnajökli tveim tungum, að oft heíir framkvæmdastjórastarfið verið erfitt og erilsamt. af þeim verk- efnum, sem Rannsc'knarráðið beitti sjer fyrir, að framkvæmd yrðu, eða því var íalið að leysa af hendi og Steinþör sá um stjórn á, skulu fáein neínd. — Hann sá að nokkru leyti um fyrstu undirbúningsrannsóknir að sements- og áburðarverk- smiðjum, er reisa skvldi hjer- lendis, ef tiltækilegt þætti. líann stjórnaoi ranncóknum og mæl- ingum á öilum helstu inómýrum landsins. Voru þær athuganir gerðar meðal annars til öryggis, ef eldsneyti hætti að flytjast til landsins á óíriðarárunum. Þá voru að tilhlutun Rannsóknar- ráðs og ur.dir stjórn Stcinþórs mældar allar heitar uppsretiur í byggðum íslands, og vem fram hald þeirra rannsókna voru hafn mjer finnst enn, að bað starf, hans íundi, hlaðinn skjölum, upp lýsingum og verkefnum. • Slík voru hin fyrstu kynn* mín af Steinþóri Sigurðssyni. Áhugi hans fyrir íþrcttamálun- um bæði innan skóla og í frjáls- um íþróttafjelagsskap leiddi af sjer nánari samvinnu. Það' er mikill styrkur hverj- um fjelagsskap, þegar lærðic ir.enn taka þátt í starfinu. Þeír eru færri, hinir lærðu menn, sem hafa eytt frístundum sín- um til iþróttaiðkana eða til örv- unar og Uppbyggingar íþrótta- málunum. Margur f jelagsskapur seilist þvi oft til þess að fá slíka menn tíl þess að prýða hinn æðsta sess, en okkur íþrótta- mönnunum var tilkoma Stein- þórs meiri en prýðin oin. ITann var ekki í okkar hópi aðeins lærður maður, í kennara töðu við Háskóla íslands og Mennta- skóla eða ötull vísindamaður, hann var íþróttamaður. íþrótta- maður, sem unni íþrótt sinni, scm jeg var að taka að mjer fann kraftinn í sjáilum sjer, hefði að ýmsu leyti verið til og j hafði yndi af hreyfingunni, á- Steinþór afnenti mjer það þenn- [ reyslurgu og samgleðinni með an febrúardag. Iiann leiddi mig að því sem hafði verið unnið, benti mjer á það sem þyrfti að gera og þá fyrst og fremst þau verkefni sem lægi mest á að framkvæma. Jeg fór frá Steinþóri með fullan kassa af vandlega flokk- uðb.m skjölum og ir.r.anbrjóst var mjer eins cg nemanda, sem er úr kennslustund írá uppá- halds kenr.ara og kenslugreinin hugstæð, námseínið htfur veri.ð brotið niður, verkefni til úr- lausnar lögð skýrt fyrir og bent ' upimiidir og upplýsingabækur. Sjóndeildarhringurinn hafði jtækkað og löngunin til starfa vaxið. — Táp Cteinþórs, íjörleg og gáfuleg framsetning hafði ar jarðboranir eftir heitu vatni lhrifið mig og magnað. — Jeg vara kennsla í viðskiptafræðum og myndað þær og mælt úr lofti. og gufu allvíða á landinu, utan hjelt glaðari og starfsíúsari af ýmsum íjelögum við iðkun íþrótta. Honum var ekki nóg iðltunin ein. Hann lagði sig fram við að endurbæta aðstöðu til iðkanana, samræma keppnisreglur, auka skilning á fegrun íþroítarinnar og opna augu iðkandans á ná- kvæmni i beitingu vöðva og hugsunar, til þess að iðhunin færði með sjer aukna ánægiu og getu. Þar fór enginn spjátrung- ur, þar sem Steinþór fór i hópi íþróttamanna. Þar fór hinn sanni íþróttamaður. Afckipti Steinþórs Sigurðssonar af í- þróttamálum færðu honn þegar í fylkingarbrjóst þeirra sveitar, ppm vildi kynna þjóðinni íþrótt- ir. Steinþór Sigurðsson var upp- Pramh. á bls. 8

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.