Morgunblaðið - 13.11.1947, Blaðsíða 7

Morgunblaðið - 13.11.1947, Blaðsíða 7
Fimtudagur 13. nóv. 1947 MORGVNBL4ÐIÐ 7 ÞINGKOSNINGARNAR í DANMÖRKU Þingkosningarnar dönsku þ. 28. október áttu ekki miklum vinsældum að fagna meðal borgaralegu flokkanna. Krepp- an í Danmörku harðnar stöð- ugt. Þurkarnir í sumar hafa valdið stórkostlegu tjóni. Við- skiptahallinn við útlönd fer sí- vaxandi og samningarnir við England hafa farið út um þúf- ur. Þegar svona er ástatt, er at- hafnasöm stjórn og samvinna milii flokkanna nauðsynleg. En þingkosningar lama athafnir stjórnarinnar um tveggja til þriggja mánaða tíma og auka sundrungina milii flokkanna, segja blöð borgaraflokkanna, einnig blöð Radakala flokksins, sem þrátt fyrir þetta alt feldi stjórnina. Eins og kunnugt er, varð deil an um Suður-Sljesvík stjórn- inni að falli. Radikali flokkur- inn lagði fyrir Þjóðþingið til- lögu, þar sem stefna forsætis- ráðherra í Suður-SIjesvíkur málinu var gagnrýnd, og var tillagan samþykt með atkvæð- um allra flokka gegn atkvæð- um Vinstri og íhaldsmanna. Forsætisráðherra stofnaði því til nýrra kosninga til Þjóðþings ins. Suður-Sljesvík ruglaði flokkslínuna. Með þessari vantraustsyfir- lýsingu hefir Radikali flokkur- inn tafið tilfinnanlega fyrir efnahagslegu viðreisnarstarfi, slitið samvinnu við hina borg- araflokkana og knúið fram kosningar, sem að líkindum leiða til þess, að Jafnaðarmenn mynda stjórn, sögðu talsmenn íhaldsflokksins. Talsmenn Radikalaflokksins segja aftur á móti: Knud Kristensen forsætisráðherra hef ir margsinnis lofað að fylgja þeirri stefnu, sem lýst er í hinni svonefndu október-orðsendingu til Englendinga. Þar segir, að Danir fari ekki fram á það að fá Suður-Sljesvík. Þrátt fyrir þetta hefir forsætisráðherrann hvað eftir annað borið fram kröfur, sem miða að því, að tryggja íbúunum í Suður-Sljes- vík möguleika á því að samein- ast Danmörku. Stórveldin geta ekki áttað sig á stefnu Dana í Suður-Sljesvíkur málinu, þegar eitt er sagt í opinberum orð- sendingum og forsætisráðherr- ann segir annað. Knud Kristensen gat ekki verið í neinum vafa um það, að honum yrði steypt í þinginu, ef hann hjeldi þessu áfram. Samt sem áður gerði hann það. Líklega hefir Knud Kristensen litið svo á, að stjóm hans yrði að gefast upp við úrlausn efna- hagsvandræðanna og að kosn- ingar væru því óhjákvæmileg- ar. Hann hefir um leið gert ráð fyrir, að heppilegra væri fyrir Vinstriflokkinn, að stofnað yrði til kosninga vegna Suður-Sljes vígska málsins og ekki vegna fjárhagsvandamálanna. Þrátt fyrir þessa röksemda- leiðslu virðist fylgistap Radi- kala flokksins við kosningarn- ar að miklu leyti vera því að kenna, að flokkurinn sleit sam- vinnu við hina borgaraflokkana og skapaði þanníg jafnaðar- Eftlr Pál Jónsson Eftir kosninganóttina: Knud Kristensen fyrverandi forsæíis- ráðherra Dana og frú hans vöktu aíla nóttina á mcðan verið var að teíja atkvæðin í dönsku kosningunum og var þessi mynd tekin af þeim er þau voru að fara heim um morguninn mönnum möguleika til þess að komast til valda. Ekki danskt land. Þótt stofnað væri til kosn- inga vegna deilunnar um Suð- ur-Sljesvík, snjerust kosning- arnar bæði um Sljesvík og efna hagsmálin. Um Sljesvíkurmál- ið var vitanlega mikið rætt. Vinstri og íhaldsflokkurinn eru einu aðalflokkarnir, sem tryggja vilja Suðui -Sljesvíkur- búum sjáifsákvörðunarrjett eða með öðrum orðum rjett til þess að sameinast Danmörku. Aðal- atriðið í þessu sambandi er það, hvort danska hrevfingin í Suð- ur-Sljesvík byggist á varanleg- um þjóðlegum sinnaskiftum, eða hvort eingöngú vakir fyrir Suður-Sljesvíkbúum að vilja fyrir hvern mun sleppa burt úr eymdinni i Þýskalandi. Þeir sem andvígir eru stefnu Knud Kristensens í þessu máli, eru sannfærðir um, að þarna sje ekki um varanleg sinna- skifti að v-æða. Benda beir á, að á tímabilinu 1920—1939 tald ist mönnum svo til, að aðeins 15.000 af rúmlega 300.000 íbú- um í Suður-Sljesvík væru danskir að þjóðerni. Danir fengu aldrei meira en 5% af atkvæðunum við kosningar. Meira en 5,4 miijón Þjóðverja yrðu því innlimaðir í Danmörku ef Danir fengju Suður-Sljesvík. Chrisímas Möller. Christmas Möller stenur fremstur í fiokki þeirra, sem eru andvígir suðursljesvíksku hreyfingunní. Hann sagði sig úr þingflokki íhaidsmanna, bauð sig fram utan flokka, en fjell við kosningarnar. Kosninga baráttan kostaði hann 10.000 kr., sem hann greiddi úr eigin vasa. Christmas Möller iítur svo að framtíð Danmerkur verði stofnað í hinn mesta voða, ef suðursljesvíska. hreyfingin verði ofan á. Hann er því reiðu- búinn íil að leggja alt i sölurn- ar ti) þess að koma í veg fyrir, að svo fari. Yfirgnæfandi meiri hluti þeirra Suður-Sljesvíkbúa, sem kalla sig Dani, geta hvorki talað nje skrifað dönsku. Christ mas Möller segir: Það er ósæmi legt fyrir Dani að færa okkur ósigur og eymd Þjóðverja i nyt, til þess að svifta þé landssvæð- um, sem eru þýsk Finst hon- um eins ®g mörgum öðrum, að þarna sje um að ræða leifar af gamalli danskri yúirgangs- stefnu. Fjárliagurinn versnar. Eftir því sem leið á kosninga- baráttuna. lögðu leiðandi menn allra flokka meivi áherslu á efnahagsmálin. Stjórnin hefir átt við mikla erfiðleika að stríða. Ailir flokkar, nema Kommúnistar, viðurkenna, að frumorsakir erfiðieikanna, fvrst og fremst fóðurskortur bænda, eru ekki stjórninni að kenna. En hún var seinlát og ráðlaus, beg- ar vandræðin báru að höndum. Varð það tií þess að auka erfið- ieikana. sögðu Jafnaðarmenn og bentu á, að Danir áttu 250 miljónir kr. í erlendum gjald- eyri, þegar Knud Kristensen tók við völdum. en skulda ni\ h. u. b. 1000 milj Frjáis viðikifti. Fyrir kosningarnar 1945 voru frjáls viðskif.i eitt aðalatriðið á steínuskrá Vinstrímanna. Töldu þeir mörgum trú um, að þeir væru betri verndarar þess- arar stefnu en Ihaldsmenn. Var þetta ein af ástæðunum til þess, að fylgi Vinstriflokksins jckst þá að miklum mun, ekki hvað sist á kostnað Ihaldsmanna. En þrátt fyrir þessi kosningaiöíorð, hefir Vinstrimannastjórn Knud Kristensens aukið viðskiftahöml urnar. Gleymdu andstæðingar' hennar ekki, að minna hana á þetta nú fyrir kosningarnar. Annars hafa íhaldsmenn sjer- staklega fundið að stefnu stjórn arinnar í peningamálunum. Segja þeir, að aðgerðir hennar gegn verðbólguvoðanum sjeu algerlega ófullnæjandi, stjórn- in hafi ekki gert nægilegt til þess að draga úr peningaflóð- inu. Leggja íhaldsmenn aðal- áherslu á það, að peningaflóðið verði minkað með ríkislántök- um í stórum stíl. Þjóðnýting lögð á hilluna. Þegar urn efnahagsmálin var að ræða, lögðu allir borgara- flokkarnir aðaláherslun.i á það, að frjálst atvinnulíf og einstakl ingsframtakið yrði varðveitt og að kjósendur greiödu atkvæði á móti áætlunarbúskap, rót- tækri ríkisíhlutun og þjóðnýt- ingu. Þetta var þungamiðja kosningabaráttunnar. Fyrir kosningarnar 1945 settu Jafnaðarmenn róttækar þjóð- nýtingartillögur á stefnuskrá sína. Af ótta við Kommúnista sneru þeir þannig bakinu við hinni hógværú stefnu, sem Stauning fylgdi á árunum fyrir styrjöldina. Þessi stefnubreyt- ing leiddi meðal annars til þess, að Radikali flokkurinn sleit allri samvinnu við Jafnaðar- menn. En nú fyrir hinar nýafstöðnu kosningar lögðu Jefnaðarmenn þjóðnýtingarstefnuna á hill- una, minnast alls ekki á hana í stefnuskrá sinni. Alt bendir til þess, að Hedtoft ætii sjer nú að feta í fótspor Staunings. Beigur af kommúnistum er nú horfinn. Þirsgmeirihluti gegn Suður-Sljesvík. Deilan ora Suður-Sljesvík gerði mörgum erfitt að átta sig á því, hvernig þeir ættu að greiða atkvæði. Hvað átti t. d. Vinstrimaður að géra, ef hann var andvígur Suðursljesvísku hreyfingunni? Átli hann að bregðast flokki sínum vegna Suður-Sljesvíkur og greiða pólitískum andstæðingum at- kvæði? Eða átti hann að styðja flokk sinn, þótt sannfæring hans viðvíkjandi Sljesvík biði honum að gera ennað? Lang flestir munu hafa greitt at- kvæði eftir flokkslinum án til- lits til Suður-Sljesvíkur. Kosningarnar gefa því ekki ljósa hugmynd um afstöðu kjós endanna til sljesvíksku hreyf- ingarinnar. Hins vegar verður ekki um það deilt að töluverð- ur meiri hluti þingmanna í ný- kosna þinginu er henni and- vígur og hafa þessir þingmenn til samans fengið næstum 300 þús. fleiri atkvæði en hinir. Hiakfarir kommúiiista. Mesta eftirtekt hafa hrakfar- ir kommúnista við þessar kosn- ingar vakið. Eins og kunnugt er. töpuðu þeir helming þing- sæta. Þegar heimsstyrjöldin hófst, höfðu kommúnistar ekki nema 3 sæti í danska þinginu. Við þingkosningarnar 1943 gátu beir ekki boðið sig fram. Komm únistaflokkurinn var þá bann- aður í Danmörku. En við kosn- ingarnar 1945 fengu þeir 18 þingsæti, aðallega vegna þess, að þeir stóðu íramarlega í frelsishreyfingunni dönsku á síðustu stýrjaldarárunum. En‘ nú fengu þeir ekki nema 9 þing sæti og aðeins 6,8% af greidoÞ um atkvæðum. En samt sem áður sögðu Kommúnistar, að kosningaúrslitin sýna, að stefna þeirra sje í samræmi við -vilja meiri hluta þjóðarinnari(!) Framkoma Rússa í Austur- Evrópu, Petkovmálið og nýju kommúnistasamtökin (,,komin- forrn") virðist hafa valdið mestu um kosningaósigur kommúnistanna. Þeir höfðu annars verið óvenjulega hógvær ir fyrir kosningarnar. Þótt mörgum einkennilegt að lesa í stefnuskrá þeirra, að fólk ætti að greiða Kommúmstum at- kvæði, ef óskað væri, að Da:n- mörk yrði óháð stórvelchm- um(!) Jafnaðarmenn unnu þessi 9 sæti, sem Kommúnistar töpuðu, enda var hörð kosninga- barátta háð milli þessara tveggja verkamannaflokka. Jafnaðarmenn kölluðu Kemm- únista hinn fjarstýrða flokk, 5 herdeild og erindreka alþjóða samsærisins. Sigurvegararnir. Það vakti mikla eftirtekt, að Vinstri flokkurinn vann 11 þing sæti og Ihaldsmenn töpuðu 9. Og þó höfðu Vinstrimenn 'sfetið við völd í 2 ár og orðið að leggja margar og óvinsælar byrðar á herðar kjósendanna. Sljesvíkurmálið skaðaði íhalds- menn og jók fylgi Vinstri- manna. 20 til 30 þús. íhalds- menn í Kaupmannahöfu greiddu ekki atkvæði vegna Sljesvíkurmálsins. Margir aðrir Ihaldsmenn sem andstæðir eru Sljesvíkurhreyfingunni greiddu. Vinstri ílokknum atkvæði, vegna þess að Knud Kristen- sen er einn aðaltalsmaður þess- arar hreyfingar og allmargir íhaldsmenn lita svo á, að áhuga málum þeirra sje sist ver kom- ið í höndum Vinstrimanna en íhaldsmanna sjálfra. Þar við bætist, að kosningalögin dönsku eru ekki að öllu leyti rjettlát, þótt um hlutfallskosningar sje að ræða. Vinstrim.enn fengu 3 þingsætum meira en þeir hefðu átt að fá í samanburði við at- kvæðamagnið. Vinstrimenn og Jafnaðar- roenn voru sigurvegararnir við kosningarnar. Hver um sig krefst því að fá stjórnartaum- ana í sínar hendur. Jafnaðar- menn vitna til þess, að beir sjeu stærsti þingflokkurinn. Vinstri menn benda aftur á móti á það, að borgaraflokkarnir fengu meiri hluta í þinginu, 82 af 148 þíngsætum. Vinstrimenn iíta því svo á, að stjórnin eigi að vera í höndum b.orgaraflokk anna og það undir stjórn Vinstri manna, sem er stærsti borgara- flokkurinn og hefir staðið fremstur í baráttunni á móti Jafnaðarmönnum. Vinstrimenn vilja því ekki sleppa stjórnar- taumunum í hendur Jafnaðar- manna, nema allar tilraunir misheppnist til þess að myndn borgarastjórn eða þá samsteypu stjórn með þátttöku borgara- flokka og Jafnaðarmanna undir stjórn Vinstrimanna. K.höfn, í okt. 1947. Páll Jónsson.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.