Morgunblaðið - 27.11.1947, Page 2

2
MORGUTSBLAÐIÐ
Fimmtudagur 27. nóv. 1947
9?
Stelin
Hit ler hreinskilnori - Annnrs
englnn munur ó þeim
eg honum“
iiokkur atriði úr
• •
fyrirlesirum Arnulfs Overlands
um að sýna „skilning“, þegar um
hið austræna einveidi er að ræða.
Þeir segja líka, að við þekkjum
ekki nægilega mikið til Petkovs
og Búlgaríu, til þess að geta
myndað okkur skoðun á málinu.
En jeg lít svo á, að það eigi
að vera alveg ákveðin takmörk
fyrir því, hvað við sættum okk-
NORSKA SKÁLDIÐ Arnufl Överland hefur nýlega haldið fyrir- ur Vlð eða sýnum samuð eða
lestra 1 ýmsum borgum Vestur-Noregs um stjórnmálaástandið
f heiminum í dag. Norðmenn gefa orðum hans gaum, sem kunn-
Ugt er, sífjgn það kom á daginn, hve sannspár hann var, gagn-
Vart nasismanum og hættu þeirri er Norðmönnum og öðrum
þjóðum stafaði af valdi Hitlers og yfirgangsstefnu hans.
Hjer er skýrt frá nokkru því,
eem norsk blöð hafa eftir Över-
land. úr fyrirlestrum þeím, sem
liann hefir haldið í Bergen og
Htavanger:
Hann komst þar m. a. að orði
á þessa leið:
Náverandi stjórn Rússlands
• tiefir sama markmið og Hitiers-
etjárnín hafði. Það er kominn
tírni til þess, að lýðræðisþjóðirn-
m* átti sig á því til fulls hvað er
að gerast í Rússlandi. Við verð-
«im að snúast til andstöðu gegn
kommúnismanum áður en þaö
verður um seinan. Hjer er um að
ræða hina verstu harðstjórn sem
*itt hefir sjer stað í veröldinni —
JSósíalismi sem þoiir 'ekki gagn-
rý tti, á sjer engan tilverurjett.
Þetta eru í stuttu máli nokkr-
ar niðurstöður úr fyrirlestrum
Overiands, er hann hefir haldið
f Bergen og Stavanger.
Hann sagði m. a.;
Á öldinni sem leið ruddi frjáls-
Ijindor stjórnmálastefnur sjer til
rúms. Þá blómguðust listir og
vísindi. Um tíma gátu menn gert
sjgr vonir um að friður myndi
hornast á í heiminum, og allar
þjóðir gætu fengið sæmileg kjör.
Margar ástæður eru taldar
fram tii þess að slík þróun fjekk
ekki að halda áfram.Jeg geri ekki
nnikio með þær. ástæður. Menn-
ing mannkynsins er tiltölulega
ung. Ekki eru liðin nema 6000
ái*frá því Egyptar greyptu let-
ur á steinflögur sínar, þar til
ifienn fengu nýtísku dagblöð.
Reglan er þessi, að menning
þjóðanna gengur í öldum. Nú er
sem tlmar upplausnar sjeu komn
ir, aðrir þjóðflutningatímar. —
Enginn einvaldur eða harðstjóri
getur lagt út í styrjöld, þegar
honum einum býður svo við að
horfa. Þeir sem vilja efna til
styrjaldar, verða fyrst að æsa
þjóðirnar til bardaga. Gera þær
órólegar, óttaslegnar. Síðan finna
hinar skelfdu þjóðir sjer foringja
til þess að fylgja út í orrahríð-
ina.
’ Með núverandi .stjórn í
JVíoskva hafa rússneskir verka-
•nenn glatað öllum mannrjettind
«u», þeim, sem þá dreymdi um
að öfilast, og sem verkamenn í
lýðræðislöndum hafa aflað" sjer.
Ktússár hafa nú mist síðustu leif-
ar af mannrjettindum.
Sú var tíð að jeg treysti só-
síalísmanum. En jeg hefi ekki
fengið tækifæri til þess enn að
sannprófa þá trú mína. Jeg sleppi
ekki þeirri von, fyr en í fulla
hnefana. En þegar mjer verður
litið til Rússlands, sje jeg, að
sporin hræða. í Rússlandi er ekki
rninsti snefill eftir að óskadraumi
yCaris Marx. Aldrei hefir heim-
urirm kynst meiri harðstjórn,
aldreí neinni þjóð, sem svo er
svift öllum mannrjettindum.
Það má segja, að það sje Rúss-
ma einkatnál, hvernig þeim
car við leynilögregluna GPU
a NKVÐ. En þegar Rússastjórn
að skifta sjer að nágranna-
óðum sínum, þá kemur það
cfekur við. Þeir hafa fært landa-
rnæri sín um 1000 km í vestur-
v
)>
e
f«
t
Arnulf Överland
átt frá Minsk til Oder. Og ráða
nú yfir Finnland, Pólland,
Tjokkóslóvakíu, Rúmeníu, Ung-
verjalandi, Búlgaríu og Júgó-
slafíu. Með þessum lýðríkjum
sínum hafa Rússar tvöfaldað
mannfjölda þann, er þær ráða
yfir.
Svo tala þeir um yfirgangs-
stefnu Bandajríkj anna (!)
Hvernig skyldi á því standa,
að þessar þjóðir, sem ekki hafa
verið Rússum sjerlega undir-
gefnar eða haft á þeim neitt
sjerstakt dálæti, skuli nú allt í
einu beygja sig í auðmýkt fyrir
þessum austræna nágranna?
Stjórnir þessara þjóðir hafa
ekki meirihluta þjóðanna að baki
sjer. Það vita allir. Þær hafa
ekki heldur meirihluta þjóðkjör-
inna þinga. En yfirráðamennirn-
ir láta sig það engu skifta. Þeir
láta sjer nægja að hafa komm-
únista í stöðum heílnála- og inn
anríkismálaráðherra. Það er þeim
nóg, til þess að þeir geti haft
ráð þjóðanna í hendi sjer.
Flestir Norðmenn hafa óbeit
og andstygð á hinu austræna ein
ræði. En svo er ekki um suma
svonefnda róttæka mentamenn.
Þeir halda því fram, að við eig-
um að sýna skilning; gagnvart
harðstjórninni. En jeg lít svo á,
að það eigi að vera takmörk-
un.um háð, hve samúð okkar og
umburðarlvndi eigi að ná langt.
Við getum ekki skilið, að fyrir-
fram ákvcðið morð á pólitiskum
andstæðingi sje nauðsynlegt.
Um Petkov málið komst hann
að orði á þessa leið:
Þegar hálffasistisk stjórn Bor-
isar konungs var við völd, sat
Petkov 20 sinnum í fangelsi. —
Þegar Hitlersveldið náði til lands
sins, varð hann meðal hinna
fyrstu, er risu upp til andstöðu.
Þegar núverandi stjórn í Búlg-
aríu hóf árásir sínar gegn hon-
um, var fyrsti verjandi hans tek-
inn fastúr. Þegar Fetkov fjekk
annan verjanda fór á sömu leið
með honum. En þriðji verjandinn
tók það ráð að hrækja á skjól-
stæðing sinn.
Nokkrir ungir gáfaðir menn,
sem kalla sig róttæka á meðal
vor, halda því fram, að við verð-
hlutleysi. Og að við getum ekki
annað en sýnt fullkomna anduð
gegn pólitískum morðum.
Alveg eins þó morðingjarnir í-
klæðist dómarakápum.
Það er öldungis ekki áform
mitt að endurbæta rjettarfarið
í Búlgaríu. En jeg hef hugsað
mjer að endurbæta rjettlætistil-
finninguna hjá nokkrum af
mentamönnum okkar, sem kalla
sig róttæka. Er þeir Iáta. rjett-
lætistilfinningar sína lúta í lægra
haldi fyrir ofbeldinu, þá eru þeir
sokknir í svaðið.
Síðasta styrjöld varð 30 milj-
ónum manna að bana. Auk þess
eyðilagði styrjöldin lífsafkomu
og lífshamingju 100 miljóna. Og
100 miljónir líða hungur vegna
þessara átaka.
I 5 ár börðumst við hjer í Nor-
egi við einræðisstjórn sem. ætl-
aði sjer að leggja undir sig alla
Evrópu. Við sigruðum. En meðal
sigurvegaranna reis einræðis-
herra, er notar nákvæmlega sömu
aðferðir og hinn, sem ósigur beið.
Það er einn einasti munur á Hitl-
er og Stalin. Hitler var hreinskiln
ari. Stalin heldur því fram, að
hann sje fylgjandi Jýðræði. Hitl-
er fór ekki í launkofa með, að
hann væri svarinn fjandmaður
lýðræðis.
Það var leirbrandur
iem fannsl
GUÐMUNDUR Kjartansson,
jarðfræðingur, skrapp um síð-
ustu helgi austur að Bergsstöð-
um í Biskupstungum, en þar
var talið að fundist hefði surt-
arbrandur. Guðmundur er nú
kominn aftur og hefur hann
skýrt blaðinu svo frá, að at-
hugun hans hafi leitt í ljós, að
ekki var um að ræða surtar-
brand, heldur leirbrand.
Fundur þessi er eftir því sem
áður merkur, því um þessar slóð
ir hefur leirbrandur ekki fund-
ist fyr. Hinsvegar var ekki að
finna neina steingerfinga, sem
marka mætti aldur leirbrands-
lagsins á. Var þetta jarðfræð-
ingum nokkur vonbrigði, því
allmikill vafi er á um aldur
jarðlaga þar eystra.
Bóndinn á Bergsstöðum hef-
ur notað leirbrandinn til upp-
hitunar með kolum og hefur það
gefist vel og er til mikilla di’ýg-
inda að sögn húsbænda.
Klipplngar fíækka
r A'i
i verði
VERÐLAGSST J ÓRI hefur
nú tilkynnt nýtt hámarksverð
á rakstri og klippingum.
Samkvæmt því lækkar rakst
ur um 50 aura, eða í kr. 2.50.
Klipping fullorðinna hækkar
um krónu, í krónur 6.50 og
klipping barna um 75 aura. í
kr. 5.27.
Ekki mun hækkun þessi á
klippingum hafa nein áhrif á
vísitökraa, því lækkun á rakstri
á að vega upp á móti.
Alþingi á móti flutningi
Mentaskólans
í GÆR kom til umræðu í Sþ.
tillaga Jónasar Jónssonar um
eignarnám á lóðum vegna Menta
skólans í Reykjavík.
Skal eignarnámið miðast við
landsspildu, sem er austanvert
við skólann, milli Amtmanns-
stígs, Bókhlöðustígs og Þing-
holtsstrætis.
Við þetta tækifæri ljetu þeir
Bjarni Benédiktsson, utanríkis-
ráðherra, Gylfi Þ. Gíslason, Páll
Zophoníasson og Jónas Jónsson
það álit í ljós, að Mentaskólinn
yrði áfram á þeim sama stað og
hann er nú. Boðaði Bjarni Bene
diktsson að hann mundi bera
fram tillögu, sem gengi í bá átt
að skólinn yrði áfram á gamla
staðnum.
Besta lausnin
Kvaðst ráðherra sjerstaklega
vilja benda á grein mentaskóla-
kennaranna Einars Magnússon-
ar og Sigurkarls Stefánssonar í
Morgunblaðinu, þar sem þeir
stinga upp á því að gamli skól-
inn verði áfram á sama stað,
en síðar þegar efni og ástæður
leyfa verði annar skóli reistur
í öðrum bæjarhluta. Þessi tillaga
væri að sínum dómi besta og
eðlilegasta lausnin, sem fram
hefði komið. Fyrst og fremst
eru fáir staðir betur settir, þar
sem Mentaskólinn stendur, svo
að segja miðsvæðis i bænum.
í öðru lagi ber að taka tillit
til hinna sögulegu minninga,
sem tengdar eru við Mentaskóla-
bygginguna. Mun ekki hugljúf-
ari minning bundin við nokkra
byggingu eins og þessa, og í okk
ar þjóðfjelagi, sem lítið hefur
af erfðamenjum megum við
ekki kasta slíkum menningar-
auka á glæ.
Ráðherra ræddi nokkuð um
kostnað þann, er leiddi af kaup-
um á lóðunum í kringum Menta
skólann. Það yrði dýrt, ef alt
yrði keypt í einu, en það kemur
ekki til mála, heldur ætti að
þaga kaupunum þannig, að með
tímanum risi þarna upp skóla-
hverfi. Benti ráðherra á að vel
mætti nota ýms hús þar í þágu
skólans t. d. K. F. U. M.-húsið.
Þáttur
Brynjólfs Bjarnasonar
Jónas Jónsson skýrði frá því
er Brynjólfur Bjarnason undir-
bjó flutning skólans úr bænum,
án þingheimildar. Keypti hann
í því skyni erfðafestuland inn
í Laugarnesi fyrir 300 þús. kr.
En þegar til kom höfðu útgerð-
arfjelögin fprið fram á að fá
þetta svæði fyrir útgerðina, og
Reykjavíkurbær afhent þeim
það.
Vildi þá Brynjólfur flytja skól
ann á Golfskálahæðina, en það
mætt andstöðu golfmanna.
Þannig stæðu málin nú, og
væri því nauðsyn að Alþingi
yndi bráðan bug að því að skera
úr hvort flytja ætti skólann.
★
Eysteinn Jónsson, mentamála
ráðherra tók einnig til máls og
Frh. á bls. 8.
Einar Arnason
bóndi og fyrverandi al-
þingismaður á Eyrar-
iandi.
ÞANN 25. þ. m. fqr fram jarðarför
Einars Árnasonar á Eyrarlandi, en
hann varð bráðkVaddur é heimili
sínu þann 14. þ. m.
Hann var fæddur á Hömrum I
Eyjafirði 27. nóv. 1875. Foreldrar
hans voru hjónin Ámi Guðmunds-
son og Petra Jónsdóttir, sem þa
bjuggu á Hijmrum, en síðar á Eyrar-
landi og þangað fluttist Einar meS
foreldrum sínum.
Einar stundaði nám í Möðruvalla-
skóla veturna 1891—93. Næstu ár
þar á eftir stundaði hann barna-
kennslu á vetrum uns hann tók við
búforráðum á Eyrarlandi eftir föð-
ur sinn um síðustu aldamót, og bjó
þar til dauðadags.
Einar kvæntist árið 1901 Margrjeti
Eiríksdóttur frá Hællandi við Eyja-
fjörð, lifir hún mann sinn, ásamt 5
börnum þeirra.
Árið 1916 var Einar kosinn á þing
fyrir Eyjafjarðarsýslu. Átti hann
þar óslitið sæti í 26 ár eða til 1942.
Forseti sameinaðs þings var hann
1932; og forseti efri deildar 1933—
42. Hann var fjármálaráðherra 1929
—31 og forseti Landsbankanefndar-
innar frá 1937—46.
Þegar Eyfirðingar hófust handf)
1906 um að breyta litlu pöntunar-
fjelagi í ICaupfjelag Eyfirðinga und-i
ir forustu Hallgrims Kristinssonar,
var Einar kcsinn i stjórn fjelagsins,
og átti sæti í henni eftir það, eia
formaður þess var hann frá 1918-
Hann hafði þvi setið í stjóm fje-
lagsins í full 40 ár er hann fjcll frá,
og undir stjóm hans hafði fjelagið
vaxið úr litlu pöntunarfjelagi j
stærsta og öflugasta kaupfjelag
landsins.
Árið 1926 var Einar kosinn S
stjórn Sambands íslenskra samvinnu-
fjelaga og formaður þess frá 1936-
Auk þeirra starfa, sem þegar erij
talin hafði Einar á hendi mörg
önnur strúnaðarstörf fyrir sveit sina
og hjerað/ sem þeir menn er trausts
njóta komast ekld hjá að takast a
hendur þó ærin, verkefni sjeu fyrir„
Einar var að dómi þeirra er til
þekkja' góður bóndi, stórbætti jörð
sina og breytti henni úr freniut*
litlu býli í stóra og góða bújörð,
þykir það eitt gott æfistarf.
Áhugi hans á fjelagsmálum bændaj
og þá fyrst og fremst samvinnumél-
unum þarf ekki að lýsa, enda ett
traust það er hann naut á þeim vet-
vangi, bæði innan hjeraðs og utan,
næg sönnun í því efni.
Á Aljiingi var Einar ávalt tal-.
inn í fremstu röð sinna flokksmanna
og þó meir vegna mannkosta sinna
en af því að hann gengi fram fyrir
skjöldu, þó hann fylgdi málum sín-
um með festu er með þurfti. Hann
var góður drengur og drengilegur
andstæðingur og þvi sjerstaklega vel
virtur af andstæðingum.
Einar Var þannig skapi farinn a<5
honum þótti friðurinn góður. Haira
var því vel fallinn til að vera sættit*
manna. Hann var hygginn maður og
gætinn, hlýr, hóísamur og prt'iði
menni, glaður og gamansamur í hópi
vina og kunningja. Hann var una
alla hluti vel á sig kominn.
St. í Reykjavík, 26. 11. 1947- j
jóii osson. ,