Morgunblaðið - 14.12.1947, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 14. des. 1947
Jóhannes Snorrason flugmaður:
FLUGIÐ OG ÖRYGGISMÁLIN
ÞAÐ hefir orðið mikill vængja
sláttur á skrifstofu flugmálastjór
ans, utaf greinarkorni því, er
birtist fyrir skemmstu í tímarit-
inu ,,Flug“ og Morgunblaðið
endurprentaði litlu síðar. Tvær
heilar Morgunblaðssíður fóru í
það, þegar Sigurður Jónsson
skrifstofustjóri flugmálastjóra
tók sjer fyrir hendur að gera
lítið úr aðfinnslum mínum og
telja fólki trú um að þær væru
gerðar af „ofstæki“ og „heift“.
Mig furðaði á orðbragðinu á þess
ari löngu ritsmíð og svo mun
hafa farið um fleiri. Augsýnilega
hefir eitthvað nagað undirvitund
skrifstofustjórans óþægilega, með
an hann samdi ritsmíðina og skal
jeg, fyrst tilefni er gefið, leiða
rök að því, hvort heldur það hafi
verið rjettlát reiði yfir órjettmæt
um aðfinnslum, eða óþægileg
samviska fyrir drýgðar syndir.
Það má vel vera að S. J. finn-
ist jeg forhertur fyrir að leyfa
mjer að gera nokkrar athuga-
semdir við skýrslu þá, sem send
var til blaða og útvarps á s. 1.
vori og átti að leiða þjóðina í
sannleikann um ástandið í flug-
málum hennar. Það hefði sjálf-
sagt fallið betur í það „kram“,
sem hann er kunnastur, að jeg
hefði tekið undir allt það, er í
skýrslunni stóð, og hælt flug-
málastjórninni fyrir merkingar á
flugvöllum, uppsetningu miðun-
arstöðva o. s. frv., sem jeg sýndi
fram á að mjög skorti. Hefði það
þá e. t. v. gefið S. J. tilefni til
þess að semja tveggja síðu lang-
hund um „ást“ mína á flugmála-
stjórninni, og hefði það þó ver-
ið nær lagi en fullyrðingar hans
um heift og ofstæki.
1 grein minni sagði jeg kost og
löst, eins og mjer virtist ástæða
til, og benti á nokkur atriði, sem
sýna ótvírætt, að öryggismálin
hafa verið vanrækt. Þegar um
slíka hluti er að ræða, og vakið
er máls á þeim á opinberum vett-
vangi í því augnamiði, að bætt
verði fyrir mistökin fyrr en
seinna, þá verður ekki að því
gert ef þeim, sem málin eru
skyld, finst það forherðing og
anda köldu í sinn garð. Víst
mundi þó hafa andað kaldara í
garð flugmálanna á íslandi og
framtíðarörygg::; þeirra, frá
mjer, ef jeg hefði lagt- höndina
á brjóstið og sagt við Sigurð
Jónsson: Allt það sem þið hafið
gjört er gott og allt það, sem
hægt var að krefjast að þið gerð-
uð flugmálunum til framdráttar,
hafið þið gert. Til slíkra halle-
lújajátninga er jeg ófáanlegur,
heldur hefi jeg leyft mjer að
benda á nokkrar staðreyndir og
skal ítreka þær lítillega hjer. Má
svo almenningur dæma hvoru
megin garðs • „ofstækið" liggur.
Stríðið og flugmálin.
I upphafi greinar sinnar reynir
S. J. að hártoga þau ummæli
mín að „heimsstyrjöldin hafi
breytt viðhorfinu mikið“ til flug
málanna hjer á landi. Jeg held
að eltki þuifi að deila um það,
og allra síst.ætti að vera þörf á
því við skrifstofustjóra flugmála
stjórans, að sú staðreynd, að her-
inn byggði flugvelli og merkti
þá, að hann skildi eftir legu-
færi fyrir allar okkar sjóflug-
vjelar og margvísleg öryggis-
tæki, hafi einmitt orðið þess vald
andi að möguleikar til þess að
kaupa og starfrækja stórar flug-
vjelar opnuðust hjer. An þessara
hluta hefði það vissulega ekki
verið hægt. Vel má vera að það
falli betur í „kram“ gömlu flug-
málastjórnarinnar að halda því
fram að þetta hafi verið 'starf-
semi hennar að þakka, en slíkt
erisvo fjarri öllum sanni að ekki
þarf orðum um það að eyða. Þessi
hártogun S. J. var því út í hött.
Styrjöldin breytti viðhorfinu fyr
ir fugmálin á íslandi og vita það
allir landsmenn.
Svar til
Stóra báknið á Reykjavíkur-
flugvellinum.
Sigurður Jónsson talar mikið
um skipulagningu og kostnað við
rekstur Reykjavíkurflugvallar-
ins, svo að ekki sie nefndur sá
hinn mikli starfstími gömlu flug-
málastjórnarinnar, sem í allt það
umstang fór. Satt er það dýrt
mun það hafa verið, en hitt gegn-
ir þó meiri furðu, hvað lítið sjest
nú af allri skipulagningunni eða
ávöxtunum af erfiði alls þess
fjölda, sem þarna var á launum.
Mikið þurfti að selja af gömlu
Bretagóssi og liggur svarið kann-
ske í því.
Það er öllum ljóst sem lesa
grein S. J. að sú fullyrðing hans,
að fje hafi ekki verið nægilegt
til þess að gera ýmsar nauðsyn-
legar öryggisráðstafanir, er grip-
in í örþrifum og mætti nefna sem
dæmi, upp á hversu lítil tak-
mörk fjáreyðslunni voru sett, að
flugmálastjórinn greiddi 207 þús.
kr., segi og skrifa tvö hundruð
og sjö þúsund krónur fyrir máln-
ingu á skrifstofubáknum sínum
ásamt málningu á Hótel Wins-
ton?
Hve marga vindpoka var nú
hægt að setja upp fyrir allar
þessar krónur? Hversu margar
flugbrautir mætti ekki merkja
fyrir þær?
Það er táknrænt, að á meðan
málaðar voru skrifstofur og hótel
fyrir hundruðir þúsunda króna,
var ekki einu pensilstriki eytt á
eitt einasta flugskýli á flugvellin
um og hefir ekki verið gert enn-
þá, þótt öll liggi undir skemmd-
um af riði. Hvort mat nú flug-
málastjóri og Sigurður meir, fín-
ar skrifstofur fyrir sig eða skýli
fyrir þau verkfæri sem öll flug-
mál snúast um? Þessu geta raun-
ar allir svarað.
Það var óheppilegt fyrir mál-
stað S. J. að um svipað leyti og
hann samdi ritsmíð sína, skyldi
flugmálaráðherrann upplýsa það
á Alþingi, að Flugráð væri búið
a? segja upp 27 mönnum af
hinu skipuleggjandi vinnuafli
gömlu flugmálastjórnarinnar. Og
svo upplýsist það um sama leyti
að r rirtæki hennar, Winston
hóteli, hefði verið lokað og 25
manns sagt upp um leið, sökum
þess að það var fjárhagslegur
baggi á flugmálum landsíns, fyr-
ir utan annað. Nú skyldu menn
ætla að flugmálin hefðu beðið
stórtjón við það, að þessum
fjölda var sagt upp En einhvern-
veginn halda flugsamgöngur á-
fram eftir sem áður, þrátt fyrir
það, og jafnframt, hlýtur sú
spurning að vakna hvort þessi
ráðstöfun hafi ekki komið full
seint, og hvort einhverju af því
fje, sem í þessi fyrirtæki fór,
hefði ekki verið varið betur á
annan hátt. Þeirri spurningu
kann S. J. líklega best að svara.
Ymsum finst e. t. v. flugmál-
in ekkert vera of góð til þess að
greiða nokkur hundruð þúsund
kr. halla árlega með Winston
hóteli. Jeg hefi hinsvegar verið
þeirrar skoðunar að því fje hefði
verið betur varið til þess að
merkja og lagfæra flugbrautir,
koma upp miðunarstöðvum og
nauðsynlegum öryggisútbúnaði.
Fyrst skrifstofubvggingar
svo öryggi.
Það er ekki ómerkileg yfir-
lýsing um þetta deilumál, þegar
skrifstofustjóri flugmálastjórans
upplýsir það, að þeirri góðu
stjórn hafi þegar verið það ljóst,
að öryggismálin hafi átt að koma
næst á EFTIR skipulagningu á
rekstri Reykj avíkurflugvallarins.
Mjer þykir el^ki ósennilegt að
sumum flugfarþegum hafi runn-
ið kalt vatn milli skinns og hör-
unds, er þeir lásu þetta, og það
Sigurðar Jc
ekki frá ómerkari embættis-
manni. „Öryggið fyrst“ er við-
kvæði, sem allir kannast við, ekki
síst á það við í flugmálunum,
en mann rekur blátt áfram í
rogastans að sjá svona yfirlýs-
ingu frá skrifstofu þeirrar stofn-
unar, sem öryggismálin heyra
undir.
S. J. nefnir oft að ekki hafi
unnist tími til þess að gera þetta
eða hitt ennþá. En það er líka til
að tíminn hafi ekki verið notað-
ur eins vel og skyldi og skrítið
er það, að tíminn skyldi leyfa að
reka Winston lengi með tapi,
ásamt öllu öðru umstangi
hjer, á meðan aldrei vannst tími
til þess að setja upp einn vind-
poka úti á landi.
Hitt er svo sjálfsagt rjett,
að mikið hefir verið að gera á
skrifstofu flugmálastjórans, en
það afsakar þó ekki að ekki
skyldi verið hafist handa um það
strax, að gera flugvellina yfir-
leitt þannig úr garði, að það gæti
talist forsvaranlegt að lenda á
þeim með farþega.
En yfirlýsingin um það, að
öryggismálin komi „næst á eftir
skipulagningu á rekstri Reykja-
víkurflugvállarins" svo notuð
sjeu eigin orð S. J. virðast benda
til þess að fleyra hafi ráðið fram-
vindu málanna en tímaskortur,
svo sem það, að ekki hafi verið
nægur áhugi ríkjandi fyrir ásig-
komulagi flugvallanna og öryggis
útbúnaði þeirra, og því farið sem
fór að flugvellirnir úti á landi
hafa grotnað niður í hirðuleysi.
Jeg hafði vænst þess að einmitt
innan flugmálastjórnarinnar
mundi sú skoðun vera ríkjandi,
að því aðeins gætu flugmálin átt
gæfuríka framtíð, að öryggið
væri fyrst og fremst borið fyrir
brjósti. Þeir, sem ekki stýra flug-
málunum eftir þeim leiðarsteini,
ættu, held jeg, að taka sjer eitt-
hvað annað fyrir hendur.
Talstöðin í Æðey.
S. J. upplýsir nú í grein sinni
að ýmislegt eigi að fara að gera,
og er það þakkarvert, í því sam-
bandi nefnir hann talstöðvar og
stefnuvita hjer og þar, en ekki
er þess getið, sem þó hefði mátt,
að Fugráð er nú tekið til starfa
fyrir alllöngu og hefir það ýms
öryggismál til meðferðar. S. J.
nefnir talstöðina í Æðey, og
hefði einhver raunar mátt nefna
hana fyrr, því að hún er sýnis-
horn af því hvernig stundum hef.
ir verið starfað að öryggismáun-
um. í um þryggja mánaða skeið,
eftir að búið var að koma þessari
talstöð upp, vissi enginn íslensk-
ur flugmaður að þarna var kom-
in talstöð. Enginn gat ætlast til
þess að flugmenn færu að kalla
Æðey svona upp ú'- þurru. Síðan
þetta gerðist, þykir okkur viss-
ara, sem austur fljúgum, að kalla
annað slagið á Skrúð og Tvísker,
svona til vonar og vara, ef
gleymst hefði að kunhgera tal-
stöðvar þar!!
Einkennilegt er það þegar em-
bættismenn flugmálastjórnarinn-
ar fara að eigna sjer heiðurinn
af verkum annara, fyrst af svo
miklu er að státa, sem S. J. seg-
ir. Það var að frumkvæði Bergs
Gíslasonar, sem radíó-beacon var
sett upp á Akureyri. Aður en haf-
ist var handa um það verk, hafði
Bergur náið samband við flug-
menn um það hvernig bests ár-
angurs mætti vænta af stöðinni.
V eðurath uganir.
S. J. upplýsir að flugmálastjórn
in gamla hafi mjög látið fjölga
veðurathugunum. 1 því sambandi
má minna á, að í stríðinu var
veðurþjónustan aukin mjög fyrir
flugheri bandamar.na, og að því
búum við enn. Það voru fleiri
nssonar
veðurathugunarstöðvar í stríð-
inu heldur en nú er. I stríðslok
voru athuganir átta á hverjum
sólarhring og nú eru þær átta.
Veðurfræðingur, sem starfað hef
ur fjölda ára á veðurstofunni,
sagði mjer nýlega að engar veru-
legar breytingar hefðu verið gerð
ar síðan í stríðslok, að vísu hefði
tveim stöðvum verið bætt við
Æðey og Flatey á Breiðafirði en
hvorug hefði loftvog og því síð-
ur vindmæli, svo ekki væri mik-
ið á þeim að byggja. En svo hefðu
a. m. k. þrjár helst úr lestinni.
Þetta er reynsla allra flugmanna
á Islandi en meðal þeirra ríkir
mikill áhugi fyrir bættri veður-
þjónustu. Nú er Flugráð, Veður-
stofan og flugmenn að athuga
möguleika á því að endurskipu-
eggja þessi mál. Vart myndi það
nauðsyn ef orð S. J. hefðu við
einhver rök að styðjast.
Miðunarstöðin á Skaga.
Þá telur skrifstofustjóri að
flugmálastjórnin hafi sýnt mik-
inn áhuga fyrir því að koma upp
miðunarstöð á Skagatá. I þessu
sambandi birtir hann kafla úr
brjefi sem flugmálastjórinn skrif
aði Atvinnu- og samgöngumála-
ráðuneytinu hinn 11. mars 1947.
Þessi kafli er ekki rjett birtur,
og færi betur að þar væri um
prentvillu að ræða. Meiningu
málsins er nefnilega snúið við,
því að inn í er skotið orði, sem
aldrei stóð í brjefinu, og þetta
orð getur stundum gert dálítinn
meiningarmun, því að það nefn-
ist „ekki“. í brjefi flugmálastj.
segir: „Að endingu skal það aft-
ur tekið fram, að ef hið háa Al-
þingi sjer sjer fært (leturbr. mín)
sbr. áðurnefnt brjef mitt til fjár-
veitinganefndar, að veita meira
fje á fjárlögum en umræddar
350 þús. kr., þá álít jeg að megin
áherslu beri að leggja á stefnu-
og radíóvita til leiðsögu flug-
vjela“. I kafla þeim, er skrif-
stofustjórinn vitnar til í Morgun-
blaðinu, stendur: „Ef hið háa Al-
þingi sjer sjer EKKI fært (letur-
br. mín) o. s. frv Eftir að þessi
breyting hefur verið framkvæmd
á kafla brjefsins, lítur svo út, að
flugmálastjórnin hafi viljað
leggja megin áherslu á stefnu-
vita, þótt ekki fengjust nema um
ræddar 350 þús. kr. veittar. Hið
rjettara er aftur á móti sam-
kvæmt brjefi þessu, að ef fjár-
veitingin fengist hækkuð, þá
fyrst mundi flugmálastjórnin
leggja áherslu á stefnuvita. Þetta
er vissulega villandi fyrir þá,
sem lásu Morgunblaðsgreinina
og hefði verið sæmst af skrifstofu
stjóranum að leiðrjetta þetta
strax á eftir, en það er ógert enn,
hvað sem kann að valda.
Hin glataða miðunarstöð.
Þá er það miðunarstöðin, sem
jeg taldi flugmálastjórnina hafa
í fórum sínum, en S. J. kannast
ekki við. Verður þá að kalla til
vitni, sem skrifstofustjórinn mun
tæplega vjefengja, en það er sjálf
ur flugmálastjórinn. Nefnd úr
Fjelagi islenskra atvinnuflug-
manna (F.I.A.), sem um það mól
ræddi við hann, segir í þessu sam
bandi:
Yfirlvsing.
Við undirritaðav flugmenn,
kosnir í nefnd af F. I. A. í byrj-
un febrúarmán. 1947 til þess að
ræða við flugmálastiórnina um
niðursetningu radíóstefnuvita á
Skagatá, staðfestum hjermeð að
flugmálastjóri, hr. Erling Elling-
sen, sagði í viðtali við nefndina
að flugmálastjórnin hefði i fór-
um sínum „radíó-range“ f jögurra
leggja miðunahstöð, og hringdi,
meðan á viðtalinu stóð, til eins
fulltrúa sinna til þess að fá frek-
ari upplýsingar um stöðina. Eftir
að hafa lokið því samtali gaf flug
málastjóri nefndinni þær upplýs-
ingar að stöðin væri með ótil-
færanlegum leggjum, þ. e. legg-
irnir yrðu að vera í beinu fram-
haldi hver af öðrum. Einnig mælt
ist flugmálastjóri til þess við
nefndina, að F, I. A. ritaði flug-
málastjórninni brjef þar sem þess
væ’ú óskað að miðunarstöðin
yrði sett upp á Skagatá“.
Reykjavík, 25. nóv. 1947.
Smári Karlsson, flugm.
E. K. Olsen, flugm.
Undirritaður var einnig i þess-
ari nefnd og sat þennan fund
með flugmálastjóra.
Það er ekki að furða þótt S. .1.
spyrji hvaðan jeg hafi þessar
upplýsingar. Gáfulegra hefði nú
verið að athuga málið betur áður
en orð sjálfs flugmálastjórans
voru sögð „óábyggilegar sögu-
sagnir“, svo að tekið sje orðrjett
upp úr grein Sigurðar.
Samkvæmt ósk flugmálastjora
ritaði FÍA brjef, og segir þar
m. a.:
Fundur i Fjelagi íslenskra at-
vinnuflugmanna, haldinn þ. 17.
febr. 1947, samþykkti einróma þá
áskorun til flugmálastjórnarinn-
ar, að miðunarstöð, sem er í eigu
hennar (leturbr. mín), verði sett
niður á Skagatá, og að nefnd úr
FÍA verði leyft að vera með í
ráðum um niðursetningu hennar.
Síðan eru nefndarmenn taldir
upp og að endingu beðið um svar
fyrir væntanlegan fund í lok
febrúar.
Það er því ekki rjett hjá S. J.,
að ekkert hafi heyrst frá FÍA um
öryggismálin, en hvað brjefi
þessu viðvíkur, hefur alveg
gleymst að svara því, og má það
þó merkilegt heita, þar sem marg
ir vaskir menn unnu á skrifstof-
um flugmálastjórans og áhuginn
þar að auki brennandi fyrir því
að koma upp miðunarstöðinni á
Skaga! Strax og Flugráð tók til
starfa, var þetta nauðsynjamál
tekið til athugunar og það urðu
meir en orðin tóm, því nú er
miðunarstöð komin upp á
Skaga. Þeim heiðurinn, sem
heiðurinn ber, hinum ekki.
S. J. er gramur mjög, svo ekki
sje meira sagt, yfir því að flug-
menn hafi ekki viljað hafa hann
í fjelagi sínu. Þetta er á misskiln-
ingi byggt, eins og svo margt
annað hiá honum. Samkvæmt
lögum FÍA er öllum þeim, sem
eru handhafar að íslensku skýr-
teini, sem veitir' rjettindi til at-
vinnuflugs, heimilt að ganga í
fjelagið og hefur svo verið frá
stofnun þess. Allir fjelagar hafa
tillögurjett, en atkvæðarjetturinn
er bundinn því skilyrði, að við-
komandi hafi unnið sem atvinnu-
flugmeður næstu fjóra mánuði á
undan. Jeg held að þeim, sem
sömdu lög fjelagsins, hafi ekki
komið S. J. í hug á meðan.
Stjórnarsandur og Melatangi
Um Stjórnarsand skrifar S. J.
mjög villandi fyrir ókunnuga. Ef
minnið er í sæmilegu lagi, þá
veit hann það vel, að flugvjelar
Flugfjelags íslands voru búnar
að lenda á Stjórnarsandi oftar en
einu sinni, áður en Anson Loft-
leiða kom þar. Meira að segja var
FÍ búið að ráða sjer þar af-
greiðslumann. Þessi ósmekklegi
tónn S. J. til FÍ er varla viðeig-
andi af manni í hans stöðu.
Um Melatanga við Hornafjörð
skrifar Sigurður hina furðuleg-
ustu klausu. Það er eins og hann
álíti, að ekkert sje hægt að gera
fyrir flugvöllinn þar, nema byrj-
að verði með því að fylla 'upp
Lónið og hann talar meira að
segja um uppfyllingu Atlants-
hafsins líka!! Ekki veit jeg hvort
það eru vinnubrógðin á flug-
völlunum undanfarin ár,
sem gefið h afa Sigurði þessa
íhugmynd, því að frá mjer er hún
ekki komin, þótt hann vilji láta
Frh. á bis. 7.