Morgunblaðið - 11.01.1948, Blaðsíða 7

Sunnudagur 11. janúar 1948
MORCUNBLAÐIÐ
7
V
REYKJAVIKURBRJEF
Laugardagur
10. janúar
Ráðgáta síldariwnar.
EFTIR því sem lengra Hður,
eftir því, skilst mjer, að fróðir
menn hallist frekar að þvi, að
síldargangan hjer inn í Hval-
fjörð og Kollafjörð, muni ekki
an hátt.
Það er ekki fyrri en á allra
síðustu árum, að menn eru al-
ment farnir að skilja, hve mik-
ið gagn fræknustu íþróttamenn
okkar geta gert þjóð sinni, með
vera neitt sjerstakt fyrirbrigði, j því að kynna sig og hana fyrir
heldur muni hjer vera um að , umheiminum. Albert Guð_
ræða árlegan viðburð, sem dul- mundsson verður einn meðal
ist hafi sjónum manna undir
inni, á viðfeldinni og hentug- eykst notagildi vatnsins til hit-
sjávarborðinu.
Svo kemur tækni bergmáls-
dýptarmælanna til sögunnar,
er gerir mönnum kleift að veiða
síldina í herpinætur, endaþótt
ekki sjáist til hennar í yfir-
borðinu.
En þó menn telji, að búast
megi við, að þessir firðir sjeu
árlegir viðkomustaðir þessa
(síldarstofns, þá er e>kki þar
með sagt, að menn geti látið
sig einu gilda um það, hvaðan
síldin kemur, og hvert hún fer.
Hjer er um að ræða svo mikils-
vert rannsóknarefni, að einkis
má láta ófreistað, til þess að
afla sjer sem fylstrar og skjót-
astrar vitneskju um síld þessa.
einn
þeirra, sem getur orðið mikil-
virkur í því efni. Hafí hann
þökk fyrir.
Hitaveita Reykjavíkur.
Annar stofn.
ii' ■■ i <
Á ÞAÐ hefir verið minst hjer
áður að menn mega ómögu-
lega halda, að hjer sje að veru-
legu leyti um sama stofn að
ræða, og síldina sem veiðist
fyrir Norðurlandi á sumrin.
Hægt er að þreifa á því. Síld
þessi sem hjer er á ferðinni er
öðruvísi. Hún verður ekki eins
gömul og hafsíldin fyrir norð-
an. Hún verður kynþroska á
fyrra aldursskeiði en hin norð-
lenska. Og nokkrar líkur benda
til þess, að hún fari ekki langt
af þessum slóðum.
En um það vita menn þó
ekki.
Athuganir á því, hve stofn
þessi muni vera mikill, má ekki
dragast. Því sje það svo, að síld
arstofn sá, sem hjer er á ferð,
komi að heita má allur inn í
þessa tvo firði á vetrum, þá er
hætt við að hann geti látið á
sjá, ef 100—200 síldarskip
ganga á hann árlega á svo tak-
mörkuðu svæði. En síldarmerk-
ingar kunna að gefa gefið nokkr
ar bendingar um veiðiþolið.
Eins verða menn að vita, ef
þess er nokkur kostur, hvar síld
þessi hrygnir, svo hægt verði
að gera sjer grein fyrir göngum
hennar, og e t. v. verða þess
áskynja, hvernig á ferðum henn
ar stendur hjer upp að strönd-
inni, og inn f firðina, á vissum
tímum árs.
SÚ manntegund er til meðal
þjóðarinnar, sem lætur mein-
fýsina annað veifið stjórna orð-
um sínum og gerðum. En það
er skapeinkenni lítilmótlegast
í fari manna Að gleðjast yfir
því, þegar þeir geta gert sjer
einhverjar tyllivonir um, að
eitthvað verk samborgaranna
mistakist eða komi ekki að til-
ætluðum notum.
Hitaveita Reykjavíkur hefir
leitt þessa skapbresti í dags-
ljósið hjá einstökum mönnum,
ljósar en flest annað sem gert
hefir verið hjer á landi. Það
kom fyrst fram, þegar pólitisk-
ir anastæðingar Sjálfstæðis-
manna reyndu í upphafi með
ýmsum ráðum að tefja fram-
kvæmdir verksins En ástæðan
fyrir þeim mótþróa var ekki
skiljanleg á annan hátt en þann,
að þeir sem voru þá í andófi,
vildu ógjarnan að mannvirki
þessu yrði lokið, án þess að
þeir kæmu þar að einhverri
hlutdeild sinni.
Þegar þessar vonir brugðust,
hefir því skotið upp hvað eftir
unar um 50%. Nú er Hitaveit-
an í sambandi við 3,000 hús.
Með því að geta haft vatnið
þetta heitt þegar frost eru, næg-
ir veitan fyrir þennan húsfjölda
í frostum. En ef þessi aukalega
upphitun væri ekki fyrir hendi
yrði að láta veituna aðeins ná
til 2,000 húsa, og þriðjungurinn
af vatninu færi til einskis mest-
an hluta ársins.
Þeir aðfinningasömu, sem
vilja koma af stað óánægju með
fyrirtækið, af því veitan nægir
ekki nú, í frostum, fvrir 3,000
hús, verða því að nota tímann
eftir því sem þeir geta, þessar
vikur sem eftir eru þangað til
hin nýja stöð við Elliðaárnar
tekur til starfa, og svala fýsn
sinnj til, að finna að við þá
gegn kauphækkunum. Jafnaðar-
mannastjórn Gerhardsens beitti
sjer fyrir þessari lagasetningu.
Lög þessi voru sett til bráoa-
birgða, og gilda ekki á þessu
ári. En í stað laganna, kom sam-
þykkt frá sambandi verkalýðs-
fjelaganna um það. að fjelögin
beittu sjer ekki'fyrir kauphækk-
unum á þessu ári.
Með því er girt fyrir, að kaup-
| hækkanir skrúfi upp verðbólg-
una.
Hjer á landi halda kommúnist'
ar því fram, að aukin verðbólga
sje hinum vinnandi stjettum til
hagsbóta. Þeir vita að þetta er
hrein fjarstæða. Þeir vita, að
eru menn, stem hyggja á heims-
yfirráð, fyrir stefnu sína. Því
skyldu þeir ekki opna land sitt
tii að kynna ágæti stefnunnar
og stjórnarfarsins, ef þeir teldu
að sú kynning yrði þeim að
haldi, yki álit þeirra út um
heiminn? Skyldi það ekki vera
sönnu nær að það eru yfirvöld
Rússlands, sem kæra sig ekki
um, að allt of mikið af frjettum,
af staðreyndum um stjórnarfar
og líðan fólksins í landinu, komi
almenningi í öðrum löndum fyr-
ir sjónir?
Kjör verkafólksins.
verðbólgan er leiðin til að j í SAMBANDI við peninga-
stöðva framleiðsluna og koma á ; skiftin í Rússlandi og verðþreyt-
atvinnuleysi. En þeir gera sjer j ingar, sem áttu sjer stað sam-
vonir úm, að einhverjir menn í I fara þeim, hefur ameríska blaðið
menn, sem komið hafa Hita- einhverjum fjelögum hins vinn
veitunni upp og undirbúið hana.
Þeir vita að öll iðja þeirra verð-
ur mun eifiðari eftir nokkrar
vikur, ef ekki vonlaus með öllu.
Ráðhúsið og
Hifaveitan.
andi fólks, sjái þetta ekki. Eða
þeir geti talið þessum mönnum
trú um, að það sje hagur fyrir
launastjettir og verkafólk að
verðbólgan haldi áfram. Komm-
únistar sitja um hvert tækifæri,
eins og fjandinn um sál, sem
kann að gefast, til þess að koma
kaupskrúfunni upp. — Þetta er
Minst hefir verið á það hjer | einn liðurinn í alþjóðastarfi
annað, að vonir hinna illkvitnu
beindust til þess, að mannvirki
þetta myndi skemmast á tiltölu
lega skömmum tíma, vegna þess
að efni leyndust í vatninu, sem
myndi geta uppfylt vonir þeirra
og eyðilagt ofna og pípur.
Einstætt mannvirki.
VEGNA þess að Hitaveitan
hjerna er einstætt mannvirki
í heiminum, gátu verkfræðing-
ar okkar, sem höfðu undirbún-
ing hennar með höndum, ekki
leitað eftir reynslu mannvirkja
fræðinga í öðrum löndum. Hjer
hafa menn orðið að vinna al-
gerlega uppá eigin spýtur.
Það gefur auga leið, að einsog
menn verða að nota mismun-
andi mikið af eldsneyti, til að
hita upp hús sín, eftir því
hvernig viðrar, eins er það mis-
munandi mikið vatnsmagn, sem
Það má ekki koma fyrir, að I þarf frá hitaveitu, þegar hita-
þeim mönnum sem líklegastir
eru til þess, að leysa þessar gát-
ur, verði sýnt tómlæti. Hjer er
um svo mikil verðmæti að ræða,
í þjóðarbúskapnum, að það
skiftir engu, þó nokkrum fjár-
hæðum sje eytt, til að afla sem
fyllstrar vitneskju um alt þetta
mál.
>T/t rííí»yr»«>
Þeir sem hugsa ekki fyrst og
fremst um íþróttir, ráku upp
stór augu fyrir nokkrum dög-
um, þegar lýsingm kom hjer í
blaðinu af frægð Alberts Guð-
mundssonar knattspyrnumanns
Að þessi Reykvíkingur skuli
með fótfimi sinni og fræknleik
i knattspyrnunni ávinna sjer
hylli meðal stórþióða, einsog
eftir sókt kvikmyndastjarna.
Allir gleðjast yfir þessum
frama hans.
Og finna til þess um leið, að
slíkur maðúr gerir sitt til, að
vekja eftirtekt á okkur, eyþjóð-
vatnið er altaf með sama hita-
stigi.
Um tvær leiðir var að ræða:
Að látá hitaveituna ekki ná til
fleiri húsa en svo, cð vatn henn
áður að vel mættí hugsa sjer, þeirra.
að einhver ákveðinn hluti af
tekjum Hitaveitunnar á hverju
ári yrði notaður til að byggja
ráðhús hjer í bænum. Því best
væri það tryggt að sú bygging
kæmist upp, ef ákveðinn tekju-
ftofn væri fyrir hendi til að
standast kostnaðinn.
I mörg ár hefir verið rætt
um það hvar ráðhús bæjarins
ætti að vera. Flestir verið á því,
að húsið skyldi reisa í Miðbæn-
um, kvosinni milli Þingholt-
anná og Landakotshæðar. En
þar er og verður erfitt að rýma
svo til fyrir þessari stórbvgg-
ingu að nægilegt olnbcgarúm
fáist.
Þegar menn hætta að hugsa
sjer elsta bæjarhlutann, sem
miðsvæði bæjarins, þá hverfur
ástæðan til þess að láta ráðhús
bæjarins standa einmitt í þessu
þröngbýla og litla bæjarhverfi.
Yrði húsinu t.d. valinn staður
inn við Miklubraut, eins og
stungið hefur verið upp á, þá
bæri sú ákvörðun vott um stór-
hug og fyrirhyggju, um framtíð
bæjarins svo hin uppvaxandi
kynslóð líti á höfuðstaðinn alit
öðru ljósi, en gert hefur verið.
Þá væri því slegið föstu, að bæj-
aryfirvöldin hefðu í huga borg
„framtíðarinnar, sem nær frá
Eiði á Seltjarnarnesi og inn að
Elliðaám. En staður, sem er|
miðja vegu þar á milli, verður j
miðbær Reykjavíkur.
Með þeirri fólksfjölgun, sem
verið hefur hjer á landi undan
farna áratugi, tvöfaldast fólks-
fjoldinn í landinu áæinum 60-
70 árum. En eftir svo sem 200
Samanburður.
EFTIRTEKTARVERT er það
hvernig Þjóðviljinn fer með all-
ar frjettir frá Rússlandi um þess
ar mundir. í þeim frjettaflutn'
ingi er öll frásögnin svo loð-
mulluleg, eins og vafin í reyk,
svo síður verði fest hönd á stað-
reyndunum. Að vísu sáu Þjóð-
viljamenn sjer þann kost vænst-
an, að reyna að gefa skýringar
á peningaskiftunum .þar eystra,
sem nýlega áttu sjer þar stað.
Og viðurkenna þá um leið, að í
landi sovjetlýðræðisins hefði
verðbólgan verið orðin svo mik-
il, að grípa .þurfi til þeirra
ráða að taka 30—90% af fjár-
munum manna eignarnámi.
Annars kom það einkennilega
út í „skýringum" Þjóðviljans á
peningaskiftunum og eignarnám
inu þar eystra, að blaðið vildi
afsaka hið mikla eignarnám með
því, að margir sovjet-borgarar
hefðu grætt svo mikið á styrj-
öldinni, að ekki hefði verið um
annað að ræða en láta rikið
hirða gróðann. Hingað til hafa
Þjóðviljamenn haldið því fram
að styrjöldin hafi verið öllum
mönnum þung í skauti þar
eystra.
Staðreyndir.
Þjóðviljinn kvartar yíir því að
New York Times flutt nokkuð
ítarlegan samanburð á núver-
andi verði á nauðsynjavörum
þar eystra, og tilgreint hvernig
verðlagið er í samanburði við
hið almenna kaupgjald.
Reiknað er með meðalkaup-
gjaldi eftir hinu nýja gengi
rúblunnar, að verkamaðurinn
fái 2 rúblur og 41 kopek á tím-
ann. Með því kaupgjaldi þarf
hann að vinna rúman hálftíma
fyrir einu punds brauði, klukku-
tíma og 18 mínútur, til þess að
vinna fyrir lítra af mjólk og
kaup hans óskift í 4 vikur fer
til þess að hann geti fengið sjor
alklæðnað.
í Bandaríkjunum þaírf verka-
maður að vinna í 7 mínútur fyr-
ir brauðinu, 10 mínútur fyrír
mjólkurlítranum, og 25 klst. og
20 mír.útur fyrir fatnaðinum.
í samanburði þessum er gefin
svipmynd af þeim lífskjörum,
er einvaldurinn Stalin hefur búið
þjóð sinni eftir 24 ára einvalds-
stjórn, samanborið við þau kjör,
sem alþýðan lifir við, í Banda-
ríkjunum.
Er nokkur furða þó einvalds-
stjórn Sovjetríkjanr.a, sem vill
fá ífök í verkafólki um allan
heim, hafi meiri áhuga fyrir
lokun landsins, en þvi að þaðan
berist sannar og greinilegar
frjettir ?
Sitf hv»ð
ar nægði til þess að hita öll
húsin uPp í vetrarkuldanum. ar verða landsmenn oromr um
Og láta þá mikinn hluta af hinu
heita vatni renna til ónýtis,
einsog það hefir runnið til sjáv-
ar frá fyistu tíð án þess það
kæmi nokkrum að gagni. Elleg-
ar haga því svo til, að snerpa
á vatninu þá daga sem kaldast-
ir eru á vetrum svo notagildi
veitunnar verði með því aukið
er á þarf að halda. Veitan geti
því náð til að fulliiita fleiri
hús þó kalt sje, og fíeiri njóti
hennar en ella alt árið, en
minna vatn fari til spillis, á
þeim tímum, sem minni erú
kuldarnir.
Einsog allir vita verður eim-
túrbínustöðin við Elliðaárnar
fullgerð innan skamms. Þar
verður hægt að hita Reykja-
milljón. Hve margt fólk skyldi
verða í Eeykjavík, þegar þjóðin
hefur náð milljóninni? Skyldi
vera hægt að búast við að hjer
verði öllu færra en 250—300
þúsund?
Ráðhús verður byggt til lengri
tíma en 200 ára. Staðsetningu
hússins ætti því að miða við
Reykjavík, sem 300 þúsunda
borg.
Vonbriyðj komnún-
ÞEGAR kommúnistar tala um
hina andlegu fósturjörð sína
Rússland, og kvarta yfir því,
hvernig aðrir skýra frá stjórnar-
fari þar, þá er altaf viðkvæði
kommanna að það sje lýgi sem
I andstæðingar þeirr.i segja um
hið rússneska ástand Rökin frá
; þeirra hendi eru oftast nær ekki
önnur en þetta einstaka og ein-
stæða orð. Sem eðlilegt er.
andstæðingar hans hjer á landi En stagl kommúnistanna á þvi
vilji ekki íá eða flytja sannar j að hitt og þetta sje ósátt, sem
íregnir frá sovjet-löndunum. sagt er frá Rússlandi, miðar að
Þetta er hinn mesti misskiln-
ingur. Því ekkert er áhrifarík-
því, að reyr.a í lengstu lög, að
láta trúgjarnt fólk halda alt
ara til þess að gera menn frá-jvera lýgi sem er „lýgilegt“. En
hverfa kommúnismanum, en hjer er um alveg tvent að ræða.
það, að almenningur fái sem ! Eins og allir vita, getur sann-
mest að vita um þaö, hvað þar! leikurinn verið mismunandi trú-
er að gerast, og hvað hefur! legur. Og stundum svo ótrúlegur
gerst þar á undanförnum árum. | að menn freístast til þess að
Ef það eru nokkrir, sem eru j halda har.n blátt áfram lýgileg-
því andvígii. að sannar og rjett-! an. Þetta á sjer einmitt stað I
ar fregnir berist þaðan að aust- j fvl.sta mæli, þegar um stjórn
an, þá eru það.sjálf yfirvöldin í ÍRússlands er að ræða, hið dag-
sovjet-rikjunum. Það eru menn- i lega líf þjóðarinnar, c-ins og það
irnir, sem hafa lokað landinu, i er t'ftir 30 ára harðstjórn. Af
I svo þangað komst enginn inn staða íslenskra manna til harð-
| fyrir landamærin, nema með
“ j herkjiibrögðum eða undir
v‘ ’n: i ströngu eftirliti og því síður að
í NOREGJ er dýrtíðarvísital- j nokkur sála komist þaðan út,
an um 160. Til þess. að forðast! nema hinir fcelstu trúnaðarmenn
það að framleiösla þjóðarinnar
kæmi°t í moiri hættu, vegna
aukinnar verðbólgu, voru á s.l.
Moskvastjórnarinpar í brýnum
erindum.
Því skyldi landinu vera svona
vatnið uppí 98 gráður. Með því lári gefin þar út lög, um bann lokað? Fyrir austan járntjaldið
stjórnarinnar, og kommúnism-
ans er einnig svo ótrúleg, að
beint út má kalla lýgilega. Að
ísleriskir menn skuli fá sig til
þess að dýrka kúgun og einræði.
eins og kommúnistar gera hjér.
og víða annarsstaðar í heimin-
um enn. Telja sjer trú um, að
Frh. á bls. 8.