Morgunblaðið - 01.05.1948, Side 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugarclagur 1. maí 1948
Friðleifur I. Friðríksson:
í DAG, 1. mai, á hátíðisdegi
allra vinnandi stjetta á íslandi,
er ekki aöeins æskilegt heldur
nauðsynlegt, að allir vinnandi
rnenn, hvar í stjett, sem þeir
standa, remii huganum yfir íar-
inn veg og virði fyrir sjer sögu
og þróun stjettasamtakanna
hjer á landi í stórum dráttum,
athugi við hvaða skilyrði f jelags
lífið þróist best og beri mestan
árangur, og hvab það sje, sem
lcáir þeirn mest og flestum mis-
tökum veidur.
■ Þó að saga verkalýðssamtak-
anna hjer á landi sje ekki göm-
ul, er hún það löng og margbrot-
in, að ógerlegt er að gera henni
nein tæmandi skil í einni stuttri
blaðagrein. Á það skal þá minnt,
að þeir eru margir enn á lífi,
verkamenniinir, sem urðu að
heyja sína líísbaráttu við þau
skiiyröi, að aimennur vinnudag-
ur væri 12 kiukkustundir, frá
kl. 6 að morgni og til ki. 6 að
kvöldi, og í þessum tíma var eng
inn ákveöinn rnatmáls- eða kaffi
tími, og ekkert afdrep eða skýli,
sem verkarnönnum var sjerstak-
lega ætlast til að matast í. Þeir
áttu því rnörg áhugamál til að
vinna að, mennirnir, sem stofn-
uöu verkamannafjelagið „Dags-
brún“, fjelagið, sem nú er orðið
eitt fjöimennasta fjelag á land-
inú, og sern ætti að geta verið
eitt af sterkustu fjelögunum, ef
Lærum af reynslunni
voru þá mjög fáliðaðir í verka-
lýðsfjelögunum og áttu erfitt
uppdráttar. En þeir sáu fljótt,
að þessi stefna Sjálfstæðis-
manna var vinsælt rjettlætismál.
í lýðskrumi sínu tóku þeir því
upp sömu stefnu og sögðust vera
þeir einu sönnu lýðræðissinnar,
sem hægt væri að treysta í þessu
máli.
Eftir langa og harða baráttu
Sjálfstæðismanna, og sem kom-
únistar tóku þátt í af fyrnefnd-
um ástæðum, tókst að brjóta
einveldi Alþýðufiokksins á bak
aftur.
En til mikils sársauka fyrir
alla freisisunnandi menn, kom
það brátt í ijós, að þetta var að
fara ,,úr öskunni í eldinn“. Með
taumlausum áróðri og blekking-
um hafði kommúnistum tekist
að vilia svo á sjer heimiidir, að
nægilega margir meolimir í
stjettafjelögunum trúðu því,' að
þeir væru lýðræðissinnar, tii
þess að veita þeim meirihluta
aðstöðu á Alþýðusambandsþingi.
Hvernig þeir notuðu sjer þenn
an trúnað er nú öllum lýðum
Ijóst.
★
í stjórn sambandsins og öllum
líommúnistum^ hefði ekki t.ekist trúnaðarstöðurn sitja nú flokks-
að r.á á því kverkataki.
ir
í eðli sínu eru stjettafjelög ó-
pólitísk og ættu að fá að vera
þaö í lýðíi jálsu landi. Þau eru
æíinlega samansett af einstakl-
ingum í sömu atvinnugrein til
verndar sameiginlegum launa-
taxta og sameiginlegum mann-
rjettindum, sem venjulega eru
samningsbundin við mótaðila.
Það á því ekki að koma fje-
lagsrnálunum við, hvaða trúar-
eða stjói nmálaskoðun hver ein-
staklingur 1 fjelaginu hefur. Þar
eiga allir meðlimir að vera jafn-
rjettháir og njóta sömu aðstöðu
til að geta gegnt trúnaðarstörf-
um fyrir fjelag sitt, ef hæfileik-
ar þeirra, að áliti fjelagsmanna,
gera það æskilegt. Því miður
hefur þetta ekki verið svo í
sögu stjettasamtakanna til
þessa.
bundnir kommúnistar og miða
allt starf sitt og vinnubrögð við
það eitt, hvað geti verið flokkn-
um til framdráttar, en greinileg
ast hefur það komið fram síðan
núverand^ ríkisstjórn tók við
völdum, því það er varla hægt
að segja, að hún hafi verið fylli-
lega komin á Iaggirnar, þegar
árásirnar hófust, og síðan hafa
ekki aðeins málgögn kommún-
istaflökksins heldur og æðstu
foringjar hans marglýst því yf-
ir, og það frá sölum Alþingis, að
verkalýðssamtökunum sk.vldi
verða miskunnarlaust beitt gegn
núverandi ríkisstjórn.
★
Er hægt að ganga öllu lengra
í misbeitingu þess trúnaðar og
þess valds, sem ópólitísk stjetta-
fjelög hafa veitt þessum mönn-
um? Þrátt fyrir það, þó þeim,
sem öllum öðrum, sje það fylli-
•k J lega ljóst, að meirihlutinn af
Þau voru ekki orðin mörg, nje meðlimum flestra verkalýðsf je-
búin að starfa lengi, verkalýðs-: laga eru stuðningsmenn núver-
fjelögin á íslandi, þegar póli-1 andi stjórnarflokka, og þó sjer-
tískir æfintýramenn fóru að staklega Sjálfstæðisflokksins, og
troða sjer til valda innan fje- J því algerlega andvígir slíkri mis
iaganna, og árangurinn af starfi J beitingu á f jelagssamtökunum.
oessara manna kom berlega í
Ijós, þegar Alþýðuflokknum
tókst að innlima Alþýðusam-
band íslands; með öll stjettar-
íjelögum innanborðs í Alþýðu-
flokkinn og setja inn í lög sam-
bandsins ákvæði, sem útilokaði
álla þá frá trúnaðarstörfum fyr-
ir fjelag sitt„ sem ekki voru
flokksbundnir Alþýðuflokksmeð
limir. Þetta hafði þau áhrif að
doði og deiíð færðist yfir fje-
lagsstarfsemina, en mikið af
prku fjelaganna fór í innbyrðis
deilur og átök, þar sem stór
hiuti meðlimanna var útilokað-
yr frá allri virkri þátttöku í fje-
lagsstarfinu.
Sjálfstæðismenn innan stjetta
samtakanna
^afi þessa
allt land, þó að þetta, eins og
kunnugt er, mistækist með öllu,
því að þrátt fyrir það, að þeir
hefðu Sarhbandsstjórnina í sin-
um höndum og ættu einlitar
stjórnir í mörgum stærstu fje-
lögunum, þá voru hin fjelögin,
sem ekki lúta þeirra forsjá,
nægjanlega mörg og stór til
þess að stöðva þetta gjöræði.
★
Mörg fjelög víðsvegar um
landið gerðu ýmist að neita al-
gerlega að vera með í fyrir-
tækinu eða gerðu það með hang-
andi hendi. — En kommúnista
skorti samt ekki viljann, því að
svo var áhuginn mikill í að fyr-
irbyggja allt samkomulag við
vinnuveitendur, að þegar Dags-
brúnarmenn áttu að greiða at-
kvæði um tillögu sáttasemjara
til lausnar deilunni, þá skrifar
Þjóðviljinn, sennilega með sínu
stærsta letri, u.ndir fyrirsögn-
inni: „Dagsbrún svarar nei \
meðal annars: „Með því að fella
þessa tillögu í allsherjar at-
kvæðagreiðslunni er Dagsbrún-
armönnum tryggöur skjótur
sigur í verkfallinu“. Því miður
urðu of margir til að leggja
trúnað á þessa fullyrðingu enda
átti það eftir að hefna sín
grimrnilega á verkamönnunum
sjálfum, því í stað þess að fá
stutt verkíall og mikinn sigur,
eins og kommúnistar lofuðu
þeim, þá fengu þeir lengsta verk
fa.ll sem um getur í sögu Dags-
brúnar og sennilega einn af sín-
um smæstu sigrum. En tjónið,
sem verkamennirnir og þjóðíje-
lagið í heild beið af mánaoar-
vinnustöðvun um hábjargræðis-
tímann, verður tæplega vegið og
aldrei bætt.
ir
Síðan kommúnistar fóru úr
ríkisstjórn hafa þeir rekið stjórn
arandstöðu, sem öll virðist mót-
uð af blindu og ofstækisfullu
hatri til þeirra manna, sem sitja
í núverandi ríkisstjórn. Þeim er
gefið að sök að hafa það eitt í
huga að rleiða hrun yfir þjóð-
ina, hefta innflutning að ástæðu-
lausu, stöðva atvinnUtækin eftir
getu, koma á atvinnuleysi hjá
vinnandi stjettunum og selja af-
urðirnar aðeins þar, sem minnst
l'æst fyrir þær og dýrast er
keypt til baka.
Það er ekki hátt mat, sem
kommúnistar leggja á dóm-
greind almennings, ef honum er
Þau eru æði mörg dæmin, sem
hægt væri að benda á þessu til ætlað að trúa þessu öllu.
sönnunar, þó ekki verði það gert j Að þessu sinni hefi jeg hvorki
hjer að þessu sinni. Þó mætti! tíma nje rúm til að eltast við að
minna menn á stærsta og alvaf- (hrekja þessar fjarstæður, þess
legasta höggið, sem reitt var gerist heldur ekki þörf, því að
gegn ríkisstjórninni og þjóðinni þær dæma sig sjálfar. En það
í heild á síðastliðnu sumri, þeg- j var eitt markmið, sem þessi rík-
ar kommúnistar, sem eru alls
ráðandi í Dagsbrún, tókst að
narra verkamenn út í pólitískt
verkfall, rjett um það bil þegar
síldveiðarnar og þar rneð há-
bjargræðistímabil þjóðarinnar
var að hefjast. Og samtímis
isstjórn setti sjer að vinna að
meðal annars, og það var að
stöðva, og ef unnt reyndist, að
lækka dýrtíðina í landinu, þenn-
an vágest, sem nú ögrar öllu at-
vinnulífi þjóðarinnar til lands
og sjávar. Allri þjóðinni er lífs-
voru verkalýðsíjelögin fvrir nauðsyn á, að þetta takist, og
norðan, á Siglufirði og víðar, j þá ekki hvað síst vinnandi stjett
sem líka er stjórnað af komm- j unum, sem eiga alla sína lífsaf-
únistum, látin gera verkfall og! komu undir því, að atvinnulífið
fordæmdu í upp- ‘stöðva síldarverksmiðjurnar, svo ' geti haldist í fullum blóma til
einokun Alþýðu- j að útilokað væri að þeir, sem lands og sjávar.
fiokksins á stjettaf jelögunum og ■ utan við þetta stóðu, gætu dreg-
tóku upp skelegga baráttu fyrir ið björg í bú. Það kom bæði
því að fá fjelögin losuð undan
þessu fargi og að lýðræðislegt
íyrirkomulag yrði upp tekið
Mörg verkalýðssambönd ann-
ara þjóða, sem eidri eru og
fljótt og greinilega í ljós, að fyr- j reyndari en við í f jelagsmála-
ir kommúnistum vakti að láta þróuninni, hafa eygt þessa hættu
j Dagsbrúnarverkfallið vera upp- j löngu fyrr en við, og sum boöið
innan fjelaganna. Kommúnistar j haf að allsherjarverkföllum um sínum ríkisstjórnum fullan
! stuðning og samvinnti um að
hefta og lækka verðbólgu. T.d.
má minna á frjett sem hingað
barst í íyrrasumar, þar sem sagt
var frá, að stærsta verkalýðs-
samband í Bretlandi hefði skrif-
að ríkisstjórninni brjef um dýr-
tíðina og afkomu verkamanna. I
brjefinu segir meðal annars:
„Við erum þeirrar skoðunar, að
ekkert annað en aukið verðgildi
peninganna — og þar með auk-
inn kaupmáttur launanna, geti
bætt úr þörf fólksins og stöðvað
vaxandi dýrtíð og verðbólgu ‘.
Ef við nú berum saman af-
stöðu breska verkalýðssambands
ins til sinnar ríkisstjórnar um
lausn dýrtíðarmálanna og Al-
þýðusambandsins hjer undir
stjórn kommúnista til sinnar rík
isstjórnar, þá verður munurinn
æði mikill.
k
Flestum alvarlega hugs'andi
mönnum er að verða þaðxmikið
áhyggjuefni, hvernig nú er orðið
ástatt í okkar stjettafjelagsmál-
!um, síðan kommúnistum tókst
j ao ná þar yfirtökum, og hvernig
■ hægt sje að innleiða í fjelögin
j lýðræðislegra fyrirkomulag en
nú er, um kjör á mönnum til
i stjórnar og annara trúnaðár-
j starfa fyrir fjelögin.
Algengasta fyrirkomulagið,
sem nú ríkir í þessum málum er,
að stjórnir og trúnaðarmenn
sjeu kosnir á aðalfundum fje-
laganna. Þessir aðalfundir sjeu
löglegir, ef rúmlega helmingur
meðlima mætir og stjórn rjett-
kjörin fáj hún einfaldan meiri-
hluta atkvæða. Með þessu fyrir-
komulagi geta orðið til fjelags-
stjórnir, sem hafa aðeins 30%
löglegra meðlima til að styðjást
við, og ekki tekur betra við ef
tveir eða fleiri skoðanahópar
keppa um völdin í einu fjelagi.
Þá getur farið svo, að eins at-
kvæðis munur skaffi einum
hópum öll stjórnarsætin og hin-
um ekkert. Það er ekki hvað síst
þetta fyrirkomulag, sem hefur
gert kommúnistum kleyft að
hrifsa til sín völd í mörgum.fje-
lögum þó að þeir annars sjeu
þar í raunverulegum minni-
hluta.
★
Það þurfti engan mann að
undra, -þó kommúnistar rækju
upp óp mikil innan þings og ut-
an, þegar Jóhann Hafstein, al-
þingismaður, flutti á þingi frv.
til laga um bréytt fyrirkomu-
lag í þessum málum, þar sem
meðal annars væri komið á hlut
fallskosningum innan fjelag-
anna, og þar með tryggt að ef
tveir eða fleiri skoðanahópar
myndast innan eins fjelags, þá
fái hver hópur kjörna fulltrúa í
rjettu hlutfalli við fylgi sitt inn-
an f jelagsins. Með öðrum orðum
fullkomið fjelagslegt lýðræði.
Því miður náði þetta frum-
varp ekki fram að ganga á þessu
þingi, og olli þar miklu um af-
staða Alþýðuflokksins, sem
mjer er lítt skiljanleg, þar sem
hann telur sig lýðræðisflokk.
Kommúnistar þreytast aldrei
á að prjedika, að þeir einir berj-
ist fyrir einingu innan stjetta-
samtakanna, þó að þeir í sörnu
andránni útiloki með ofbeldi
mikinn hluta af fjelögum frá því
að hafa nokkur áhrif á gang
sinna eigin mála. Greinilegast
kemur þetta fram við hátíða-
höld dagsins í dag. í stað ein-
ingar hefur kommúnistum tek-
ist að skapa sundrungu, ákafi
þeirra í að fá að nota hátíða-
höld alþýðusamtakanna þennan
dag til árása á rikisvaldið og til
dýrkunar á einræðisstefrm ann-
ara þjóða og ofbeldisverkum
skoðanabræðra þeirra í öðrum
löndum, hefur orðið til þess að
ska^a tvær fylkingar þennan
dag einingarinnar, sem ætti að
vera. Sú reynsla, sem þegar er
fengin af starfsemi þeirra og
stefnumálum innan Alþýðusam-
takanna, ætti að hafa kennt
mönnum nægilega mikið, s”o að
enginn lýðræðissinni þa.ri að
vera í vafa um hvora fyli.ing-
una hann velur.
Sjálfstæðismenn hófu barátt-
una fyrir því að gera Alþýðu-
i samtökin óháð stjórnmálaflokk-
j unum og munu halda henni á-
fram þar til þau verða algjör-
lega frjáls og öllum einst.akling-
um og fjelögum er tryggð jafn-
rjettisaðstaða innan samtak-
.anna.
Mætum öll heil til hátíða-
haldanna í dag. Fylkjum okkur
undir merki,
lýðræðis —■ persónufrelsis og
mannrjettinda.
Friöleifur /. Friöriksron.
ANNAÐ hefti af tímaritinu
„Það besta“ er komið út og virð-
ist val efnis í það ætla að tak-
ast vel, ef dæma má eftlr fyrstu
tveimur heftunum og þó sjer-
stsklega þessu síðasta hefti. í
því eru m. a. þessar greinar:
„Þegar Hanna varð 8 ára“.
Er það hrífandi fögur frásaga
úr „Aílantic Monthly“, en rit-
stjóri þess rits valdi þessa frá-
sögu í blaðið er það hjelt 90
ára afmæli sitt, sem eina bestu
grein, er birst hefði í ritinu frá
bvrjun. — Þá er grein effir Dr.
med. Hobart A. Reinan, sem
hann nefnir „Kvef er ólækn-
andi“. Grein eftir Donald Cul-
rose Peattie, „Fagri hvíti vetur.“
— „Gerum þeim kleift að gift-
ast ungum“ heitir grein eftir
Howard Whiteman. Af íslensku
efni má nefna „ívárs þátt Ingi-
mundarsonar“ eftir Stephan G.
Stephansson. Þá er smásaga,
„Skíðin" og sjerstæð ritgerð eft-
ir Charles Stevenson, „Blindur
kennir sjáendum" og að lókum
langur kafli úr bókinni „Grænn
varstu dalur“, sem var metsölu-
bók í Englandi í byrjun styrj-
aldarinnar og eftirsótt bók víða
um lönd.
„Það besta“ er hið glæsileg-
asta rit, en ekki bendir frágang-
urinn til að ritinu sje ætlað að
fylla skraut-bókaskápa, en verð
ið er heldur ekki nema 4 krónur
á hefti.
----» <»-». —
Fcrðlr aS KeíviSar-
hóli á Keflavíkur-
flugvöl!
FERÐASKRIFSTOFA rikisins
ef'nir til skíðaíerðar að Kolvið-
arhól kl, 10 fyrir hádegi á sunnu
dag. Farið verður til baka til
bæjarins milli fimm og sex. —
Þá verður og íarið á Keflavík-
urflugvöll á ‘vegum Ferðaskrif-
stofunnar, en lagt verður af stað
í þá ferð kl. 1,30 á morgun.