Morgunblaðið - 06.07.1948, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 6. júlí 1948.
MORGUNBLAÐIÐ
Bjarni Benediktsson utanríkisráðherra:
NÝSKÖPUNIN HELDUR ÁFRA
MJER hefur aldrei verið þao
launungarmál, að þó að jeg
væri því eindregið fylgjandi, að
núverandi ríkisstjórn væri mynd
uð og tæki sjálfur sæti í henni,
þá taldi jeg ýmsar torfærur á
þeirri leið.
Mjer duldist ekki fremur en
öðrum, að verulegir annmarkar
hlutu að verða á stjórnarsam-
starfi þeirra þiiggja flokRa, er
að ríkisstjórninni standa. Eink-
um meðan hugur ýmissa ráða:
manna Framsoknarflokksins, og
raunar sumra annara, er slíkur,
sem hann reyndist við stjórnar-
myndunina og hefur enn ber-
lega sýnt sig að vera. Þá var
það og greinilegt, að miklir
örðugleikar hlyti að verða við
að stjórna landinu á rr.eðan
kommúnistar hefðu þau völd
innan Alþýðusambandsins og
sumra öflugustu verkalýðsfje-
laganna, sem þeir haía. Því að
enginn gat efast um, að sú að-
staða yrði notuð einungis til
framdráttar ílokkshagsmunum
kommúnista, alveg án tillits til
velferðar verkalýðsins og þjóð-
arheildarinnar.
Voðinn stafar af verðbólgunni
Hjer birtist fyrri hluti ræðu þeirrar, sem Bjarni
Benediktsson ulanríkisráðlierra flutti á Landsfundi
Sjálfstæðisflokksins á Akureyri þann 26. júní s.L
Síðari hluti ræðu utanríkisráðherra birtist í blað-
inu á morgun.
Áframhald nýsköpunar
innar varð að tryggja.
Fyrrverandi ríkisstjórn hafði
að vísu, undir forystu Sjálf
stæðismanna, unnið ómetanlegt
starf, sem lerigi mun í heiðri
haft hjá þessaii þjóð, til endur-
reisnar atvinnuveganna mað ny-
sköpunaraðgerðum sínum. Þó að
það starf vissulega væri mikils-
vert, var því hvergi nærri lokið
þegar stjórnarskiptin urðu. Þá
hafði grundvöilur nýsköpunar-
innar að vísu verið lagður. mik-
ið af tækjum hafði verið Keypt
og koma þeirra til landsins ver-
ið tryggð með því að greiða
þau eða leggja að verulegu leyti
til hliðar fje til greiðslu þeirra.
Hitt var eftir: Að tryggja, að
tækin yrðu notuð, svo sem til-
ætlunin hafði verið.
Var þá tvenns að gæta: Ann-
arsvegar þess, að halda frani-
leiðslukostnaði innanlands svo í
skefjum, að landsmenn væri
samkeppnisfærir. Og hinsvegar
þess, að ryðja afurðum okkar
braut á erlenaum mörknðum.
En reynslan hafði verið sú fyrir
stríð, að jáfnvel þótt landsmenn
væru samkeppnisfærir um verð-
lag, voru vörurnar engu að síð-
ur oft á tíðum ill seljanlegar,
vegna þess að spurn eftir þeim
var ekki fyrir hendi.
Þessi síðari hluti upphafs ný-
sköpunarinnar var í rauninni
ekki síður þýðingarmikill en
fyrri hlutinn, útvegun siálfra
tækjanna.' Ef allt hefði verið
með felldu, var sannarlega eðli-
fegast, að sú stjórn, sem hafið
hafði þessar miklu framkvæmd-
ir, leiddi sjálf öll áform sín til
lykta. í þess stað urðu stjórn-
arskiptin einmitt, þegar sýnt
var, að örðugleikar hlutu að
vera fram undan, a.m.k. um
sinn. Hinum miklu innstæðum,
sem safnast höfðu á stríðsár-
unum, að mestu eða nær ein-
göngu, vegna setuliðsvinnunn-
ar, var nú að miklu leyti ráð-
stafað, og óhjákvæmilegt var,
að erfiðara yr<b um allar fram-
kvæmdir a.m.k. þangað til að
arður hinna ný.iu tækja færi að
koma þjóðinni að gagni.
Erfiðleikar
fyrirsjáanlegir.
Við stjórnarmyr.dunina var
greinilegt, að margir mánuðir
mundu enn líöa til þess tíma,
svo sem reynslan og hefur sýnt,
þar sem nýsköpunartæki þau, er
fje hafði verið lagt til hliðar
fyrir, eru enn tkki öll komin til
íandsins.
Á þessu tímabili hlaut að
verða mun þrengra í búi og erf-
iðara um margskonar aðdrætti
en áður. Og raunar var þá, og
er enn, ósýnt, hvort nýsköpun-
in, jafnvel eftii að hún hefur
haft full áhrif, stendur undir
svo mikilli eyðslu landsmanna,
sem við á stríðsárunum höfðum
vanið okkur á.
Stjórnarskipti á þeim tíma
sem þau urðu, hlutu þess vegna
að leiða til tvenns:
Á annan bóginn gátu þeir,
sem þá hurfu frá stjórn og á-
byrgð, vitnað til þess, að
þeirra stjórnartíð hefði almenn-
ingur átt við betri kjör að búa
en áður og glæsilegri fram-
kvæmdir átt sjer stað til að búa
í hag fyrir framtíðina en
nokkru sinni áður í sögu lands-
ins. Á hinn bóginn urðu um-
skiptin einmitt, þegar fjenu
hafði verið ráðstafað, en áður
en sá eyðslueyrir kæmi almenn-
ingi að notum í afrakstri hinna
nýju tækja.
og kommúnistar notuðu sjer frá
hvarf sitt, var Framsóknarflokk
urir.n líklegur til að nota til-
komu sína til að kenna öðrum
um alla þá örðugleika, sem þá
voru óumflýjarlegir og reyna
að þakka sjer þær umbætur, er
allir gátu eygt nokkuð fram
undan og raunverulega áttu rót
sína að rekja til þeirra fram-
kvæmda, sem gerðar voru áður
en hann kom í stjórn. -— Þetta
viðhorf hefur Framsóknarflokk-
urinn ósleitilega notað sjer, oft
á harla lítið drengilegan hátt,
að því er okkur andstæðingum
hans, en samstarfsmönnum nú
um sinn, virðist.
Óheppilegur tími til
stjórnarskipta.
Fyrri staðreyndin var til þess
löguð, að sá flokkur, sem ekki
tók þátt í hinni nýju stjórn, en
verið hafði í hmni fyrri þ.e.a.s.
kommúnistaflokkurinn, gæti
einungis vitnað í þá velsældar-
og afrekstíma, er hefðu ríkt á
valdatíma hans. Viðbúið var, að
flokkurinn hjeldi því fram, að
slíkir tímar mundu hafa staðið
að eilífu, ef hans hefði áfram
notið við í stjórn landsins. Þeir
flokksmenn voru allra manna
vísastir til þess, að beita svo
stórfelldum blekkingum, að
halda því fram, að örðugleik-
arnir, sem öllum voru auðsæir
fram undan, mundu alls ekki
hafa komið, ef valda og áhrifa
flokks þeirra hefði ennþá notið.
jSíðari staðreyndin aftur á
móti var slík, að í skjóli henn-
ar gat sá flokkur, sem ekki
hafði tekið þátt í stjórninni
meðan grundvöilur nýsköpunar-
innar var lagður en tók við þeg-
ar sjóðunum var að miklu ráð-
Aðstaða flokksins
er sterk.
Menn tala stundum eins og
núverandi stjórnarsamstarf hafi
skapað örðugleika, sem Fram-
sókn kenni okkur svo um. Þeir,
sem svo tala, taka í rauninni
undir ósannindi kommúnista
um, að erlendu innstæðurnar
hefðu haldið áfram að vera til
þótt þeim væri eytt, ef komm-
únistar hefði verið kyrrir í
stjórn. Sannleikurinn er sá, að
núverandi ástand hlaut að skap-
ast, hver sem væri í stjórn, þeg-
ar reiðu-fjeði var þrotið. — Á
meðan innræti Framsóknar
helst óbreytt, hlutu talsmenn
hennar að nota sjer til fiokks-
legs ávinnings örðugleika þá,
sem nú eru og hlutu að verða.
Og við, sem þekkjum maddöm-
una, bæði úr samstarfi frá fyrri
tíð og úr andstöðu, bjuggumst
engir við hugarfars- eða lífs-
venjubreytingu henn'ar.
En nú reynir á okkur Sjálf-
stæðismenn að fcrýna fyrir þjóð-
inni, að þegar þjóðinni bætast
á þessum mánuðum milljóratug
ir, ef ekki hundruð milljóna til
viðbótar í bú sitt, þá er það því
að þakka að fylgt var og er
okkar stefnu, nýsköpuninni.
Þegar landsmenn láta einufn
rómi uppi fönguð yfir árangri
þessarar stefnu, svo sem gert
var um nýsköpunartogarana á
Sjómannadaginn síðasta, þá
verðum við Sjálfstæðismenn að
minna menn á, að tilvist og á-
gæti þessara togara er fyrst og
fremst að þakka forystumönn-
um okkar. — Sinn til hvorrar
handar minnar sitja nú þeir Ól-
afur Thors og Gísli Jónsson. —
Þeim fyrrnefnda er öllum mönn
um öðrum fremur að þakka, að
togaranna var aflað, en hinum
siðarnefnda með hverjum ágæt-
um smíði þeirra hefur tekist.
Þrátt fyrir örðugleikana í bili
er því flokksaðstaða okkar
Kommúnistar dæmdu
sjálfa sig úr leik.
Jeg segi ekki, að þessar stað-
reyndir eða afleiðingar þeirra
hafi til hlýtar verið mönnum
ljósar við myndun núverandi
stjórnar, en þó var svo í höfuð-
dráttum. Einmitt aí þeirn sök-
um kaus jeg áður en fyrrverandi
stjórn sagði af sjer, að hún sa.’ti
áfram við völd, og var mjer þó
þá þegar ljóst, að býsna miklir
annmarkar væru á því að hafa
stjórnarsamstarf eða nokkuð
annað vinsamlegt samstarf við
kommúnistaflokkinn.
En sannleikurinn er sá, að um
þetta áttu menn að mínu viti,
ekkert val þegar stjórnarskiptin
urðu. Framkoma kommúnista
bæði í samband’ við afsögn ráð-
herra þeirra úr ríkisstjórninni
haustið 1946, og þó einkum í
samningunum um nýja stjórnar
myndun, sýndi, að þeir voru ó-
samstarfshæfir. — Á meðan
kommúnistar hugðu, að engin
stjórn yrði mynduð án síns til-
verknaðar voru þeir óviðmæl-
andi fyrir sakir ofsa og yfir-
lætis. En eftir að þá grunaði,
að fram hjá þeim yrði kcmist, j
gáfu þeir að vísu ýmis tilboð,'
en þau voru öll þess eðiis, að j
þau sönnuðu, að kommúmstum
var ekki treystandi.
Allt atferli kommúnista bá
sannaði, að þeir vildu ekki að
mynduð yrði sterk og varanleg
stjórn landinu til heilla, held-
ur snerist hugur þeirra að því
einu, að sá sundrungu meðal
andstæðinga þeirra. Skyldi eng-
inn halda, að tilviljunin ein hafi
ráðið því, að kommúristar
komu þannig fram.
allir, sem reynt hafa að sernja
við þá, hafa staðið þá að svik-
um.
Þess vegna hefur öll atbui ða-
rásin, ekki einungis hjer á
landi, heldur um heim allan,
leitt til þess tvö síðustu ávin,
að kommúnistar hafa útskúfað
sjálfum sjer úv fjelagsskap allra
þeirra, er unna frelsi og lýðræði-
og vilja viðhalda heiðatleik í
mannlegum samskiptum.
Kommúnistar semja
til að svíkja.
í því af helgirifum hins al-
þjóðlega kommúnisma, sem að-
alumboðsmanni hans hjer á
landi, Brynjólfi Bjarnasyni, er
tamast að vitna til, spyr sjálfur
Lenin einmitt að þvi, hvað sje
yfirleitt til hlægilegra, þegar
barist sje gegn borgarastjett-
inni um heim allan, baráttu,
sem sje hundrað sinnum erfið-
ari, langvinnari og flóknari en
hið þrálátasta af venjuÞgum
stríðum ríkja á milli, en neita
þá fyrirfram ir.öguleikanum til
að beita brögðum, að nota sjer
hagsmuna ágreining, jnfnvel
þótt hann sje að eins til bráða-
birgða, á meðal f jandmannanna
og hafna möguleikanum ríl að
skjóta á frest og semja um á-
greining við hugsanlega banda-
menn, þótt svo óvissir sje sem
framast megi verða.
Kommúnistar hjer á landi
hafa vissulega ekki gerst sekir
um þá firru, sem Lenin telur
það vera, að skirrast við að
semja við aðra í þeim tiigangi
einum að svíkja samstarfsmenn-
ina og koma þeim á knje. Hins
gættu þeir ekki, að haida blekk-
ingaþránni í fcæfilegum skefj-
stafað, bent á þá staðreynd ( sterk, ef við kunnum sjálfir með um. Akefðin var svo mikil, að I kæmist
eina. Með samskonar heilindum að fara.
þeir hjeldu áfram þangað til
Forysta Alþýðu- 1
flokksins.
Eins og ástandið var á Al-
þingi snemma árs 1947 var því
ekki um annað að tefla en am-
starf þessara þriggja flokka,
sem nú eru í stjórn, ef nokkra
þingræðisstjórn átti að takast
að mynda, og að mínu viti
hlaut það samstarf að verða
sterkast einmitt undir forystu
Alþýðuf lokksin s.
Sjálfur hefði jeg miklu frem-
ur kosið að geta verið utan
stjórnarinnar, en styðja hana
af fremstu getu, svo sern fyrri
stjórnir, sem flokkur okkar hef-
ur íekið þátt í. En fyrrverandi
ráðherrar flokksins, þcir Giafur
Thors og Pjetur Magnússon.
vcru ófáanlegir lil aö taka þátt
í hinni r.ýju stjoro og tcldu tiáð-
ii, að hún yrði sýrn sterkari ef
jeg væri í hemi cn ella. .Teg
var saimfærður urn, að þessa
tilraun yrði að gera, og taldi
þ.ss vegna að íikuio skyldu
mína að taka sæti í stjórninni.
Afurðasala og
verðbólga.
Af því, sem nú hefur verið
sagt, sjest, að jeg gerð'i rnjer
þess þegar grein, að engir sækl-
ardagar mundu fara í hönct fyr-
ir þá, sem sæti tæki í þcssari
stjórn. Hefur raunin og oiðið
sú, Næst afurðasölunni úr
landi og henni mjög samtvinn-
að hefur verðbólgan, dýrtíðin,
eða hvað menn vilja kalla nú-
verandi ástand í atvinnumálum
íslendinga. verið aðalviðfangs-
efnið. Orðugleikarnir, sem af
því ástandi stafa, hafa roeð
ýmsu móti komið fram og gæt-
ir að meira eða minna leyti í
flestum störfum stjórnarinnar,
en þó ekki síst viðfangsefnum
þeim, sem heyra undir okkur
Sjálfstæðismennina í stjörn-
inni.
Fiskábyrgðin, sem veitt var
i árslok 1946, sýndi, að þá þog-
ar var framleiðslukostnaðui orð
inn svo mikill, að framlfti’ðend-
ur bátafisksins vildu ekki « iga
undir því, að hann væri setjan-
legur fyrir framleiðslukostnað,
töldu þá áhættu meiri en svo,
að þeir gæt.i tekið hana á sig.
En vegna þess, að ýmsar aðrar
vörur, og einkum síldaráfurð-
irnar, voru enn í sínu báa stvíðs
verði og jafnvel hækkamii, sbr.
síldarlýsið, þótti mönnura ckki
tímabært að taka upp baráttu
fyrir lækkuðu kaupgjaldi, hold-
ur ætluðu að freista þess að
taka fje frá þeirni atvinmigrein-
um, sem enn höfðu afgang, og
styðja hinar'svo að jair.vægi
þannig á.
Fravih. á í . C.