Morgunblaðið - 10.11.1948, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 10. nóv. 1948.
MORGVISBLAÐIÐ
mæ.
5
Útdráttur úr ræðu Ólafs Thors
(Framh. af bls. 2)
arflokkurinn hefði talið sann-
virði, þau væru keypt fyrir
mörg hundruð þúsund kr.
hærra verði hvert.skip. Verð-
foólgan hefði ekki verið færð
niður, eins og Framsóknarílokk
urinn þá krafðist, heldur stöð-
ugt vaxið, bæði í tíð fyrverandi
og núverandi stjórnar, og væri
nú raunverulega minst 35—
40% meiri en 1944. — Samt
teldi Framsóknarflokkurinn nú
pjóðráð að kaupa 10 ný skip
til viðbótar, nú, þegar þau væru
miklu dýrari og við auk þess
foúnir að eyða gjaldeyrinum, er
við þá hefðum átt og yrðum því
að byggja fyrir lánsfje, nema
gjafir yrði okkur gefnar. Ofan
á þetta bættist svo, að sama
Gísla Jónssyni hefði nú verið
falin forusta um smíði og eftir-
iit með þessum nýju skipum,
sem Framsóknarflokkurinn
hefði mest svívirt fyrir forustu
um smíði hinna fyrri skipa. —
Af þessu öllu mætti margt læra
m. a. það, að ekkert marki væri
takandi á fullyrðingum Fram-
sóknarfl. um menn og mál-
efni. En auðvitað væri það þó
gleðiefni, þegar syndugir bættu
ráð sitt.
Ú tflutningsverðniæti
400 milljónir vegna
nýsköpunarinnar.
Þá vjek Ólafur nokkuð að ný-
sköpuninni og sýndi fram á, að
með hverjum deginum, sem
líður, sannaði hún betur ágæti
sitt. Hinir nýju togarar færðu
þjóðarbúinu sama feng og 120
hinna eldri, samkv. skýrslu út-
vegsmálaráðherra. Og þrátt fyr
ír algjöran aflabrest á síldar-
:vertíðinni í sumar, þá myndi
andvirði útfluttrar vöru í ár
komast yfir 400 milj. kr. Ekki
mynd.i því ofmælt, að ef sæmi-
leg síldveiði hefði verið í sum-
ar. þá hefði útflutningur komist
fyfir 500 milj. kr. Þetta lýsir
hverju stórhugur og eining
fengi áorkað, og hversu væn-
legar væru afkomuhorfur ís-
lendinga, ef ekki steðjaði að
: af’rbrestur, eða þjóðin gerðist
eigin böðull með sívaxandi
Þ.röfum um hækkandi kaup. I
1 iósi þessara staðreynda, yrði
’ ' tlaus óhróður um þá, sem for
i stuna höfðu í þessum risa-
■ óxnu framförum, ekkert nema
’ ijórnlaust tíst öfundsjúkra smá
ilna, sem engum gæti neitt
j rein gert.
Við Sjálfstæðismenn, sagði
■ íafur. eigum að vera hreykn-
• ■ af þessum verkum okkar, en
■ i fyrst og fremst glaðir yfir
7Í góða, er af þeim leiðir, —
ióðin lifir ekki á nöldri Fram
. )knarflokksins nje athöfnum
1 rns eða athafnaleysi á sviði
1 'óðmálanna, heldur þrátt fyr-
■ ■ þetta, og vegna tillagna okk-
. ■ og forustu um ný úrræði og
r irvirkar athafnir.
J 'ættur framundan.
Þá vjek Ólafur að þeim hætt-
i m, sem hann taldi fíám und-
. n. Kvaðst óttast að skelfing
verðbólgunnar myndi fyrr en
'rarði, bitha á þjóðinni.' Harm-
; ði, að núverandi stjórn hefði
fatast tökin í þeirri viðureign,
alveg eins og fyrverandi stjórn
og skoraði á alla Sjálfstæðis-
menn að fylkja sjer um þau úr-
ræði, sem stjórnin kynni að
bera fram í þeim efnum. Vildi
brýna fyrir mönnum, þótt það
hefði oft áður verið gert, að
það væri ekki á færi nokkurrar
ríkisstjórnar, að ná tökum á
málinu, meðan þjóðin ekki
þekti sinn vitjunartíma. En
hjer Ijetu menn sjer almennt
nægja að bannfæra verðbólg-
una, en heimta svo jafnframt
ný og ný fríðindi sjálfum sjer
og sínum stjettum til handa, þ.
e. a. s. að gera sitt til að auka
verðbólguna.
Fjárlögin og fjárhagsafkoma.
Þá ræddi Ólafur um afkomu
ríkissjóðs á undanförnum árum
og framtíðarhorfurnar, benti á
versnandi afkomu ríkissjóðs
1947 og alvarlegar horfur á ár-
inu 1948, og taldi þó, að vel
mætti vera, að í vændum væri
enn verri afkoma. Við það gæti
þó líklega enginn ráðið að svo
stöddu. Betur mætti þó tryggja
fjárhag ríkissjóðs en gert hefði
verið síðustu tvo áratugi. Taldi
Ólafur óhyggilegt, að fjármála-
ráðherra gegndi jafnframt öðr-
um ráðherrastörfum. — Sýndi
fram á, að frá því Jón Þorláks-
son fór með fjármálin fram á
mitt ár 1927, hefði tökin aldrei
verið svo föst sem æskilegt
væri.
MeSferð fjárlaganna ótæk
Fjármálaráðherra yrði að hafa
tíma til að kynna sjer alla stjórn
og framkvæmd ríkisins til hlít-
ar og beita síðan valdi sínu, að
viðlagðri afsögn embættisins,
til verndar ríkissjóði innan
skynsamlegra takmarka. Frá
því 1927 hefði fjármálaráðherra
jafnframt gegnt fleiri embætt-
um. Samning fjárlaga hefði því
oft mætt afgangi. Frá fjármála-
ráðherra flyttist íjárlagafrum-
varpið til annara ráðherra. —
Venjan væri að hver þeirra
reyndi að herja út sem allra
mest fje til framkvæmda inn-
an síns ráðuneytis. Það væri
hinn sorglegi sannleikur, að
samábyrgð ríkisstjórnarinnar á
fjárlagafrumvarpinu kæmi
helst fram í þessu formi. Þegar
stjórnarherrarnir væru búnir
að þrautpína fjármálaráðherr-
ann, tækju sparnaðarmennirn-
ir í fjárveitinganefnd við, og
reyndu að ná til sinna kjör-
dæma sem mestu af ríkisfje,
enda þótt eitthvað drægi úr
framlögum til annara kjör-
dæma. Að lokum tæki svo
hjörðin við á Sameinuðu Al-
þingi og settust eins og hrafnar
að hræi. Menn könnuðust við
hrossakaupin, grenjaskytturnar
o. s. frv. Allt væri þetta mann-
legt og mætti margt til máls-
bóta færa. En þetta gæti ekki
stýrt lukku og hefði heldur ekki
gert það.
í vaxandi mæli hefði
fjármálaráðherrann mist vald-
ið, ekki aðeins vegna anna á
öðrum sviðum, heldur vegna
þess, að af þeim væri beinlínis
krafist, að þeir hnikuðu til fyr-
ir samstarfsmönnunum í sam-
steypustjórninni og stuðnings-
mönnum þeirra á þingi. Ekki
mætti spilla samstarfinu út af
nokkrum miljónum, hvað þá
sprengja stjórnina, þótt miljóna
tugir væri i veði. Þannig hefðu
völdin raunverulega verið tek-
in af fjármálaráðherrum og jafn
framt sjeð um, að þeir hafi nóg
annað að fást við. Ábyrgðin
hefði þannig færst 5'fir á stjórn
og þing, þ. e. a. s. á alla og eng-
an.
Róðherranii
beri einn ábyrgðina
Allir vita til hvers slíkt
hlýtur að leiða áður en lýkur.
Við þessu verður að stemma
stigu, á meðan tími er til. Fjár-
lögin mega ekki vera einskonar
munaðarleysingí, sem enginn
kennir skyldunnar gegn. Úr-
ræði eru til úrbóta. Jeg held,
sagði Ólafur, að einna farsælast
sje, að fjármálaráðherra beri
einn þessa ábyrgð, og gefi sig
óskiftan að því -starrfi, að afla
sjer þeirrar þekkingar, sem til
þess þarf. Hann á að gera sínar
tillögur og standa og falla með
þeim. Hann á að leggja embætti
sitt að veði við að engin útgjöld,
hvorki þau, er hlaðin eru á
ríkissjóð með sjerstökum lög-
um nje beinum fyrirmælum
fjárlaganna nái fram að ganga
án hans samþykkis. Að sjálf-
sögðu verður fjármálaráðherra
að forðast einstrengingshátt og
auðvitað fellir þingið nokkra
fjármálaráðherra vegna slíkra
misklíða. En af þessu leiðir, ef
upp verður tekið af Alþingi, að
ráðherra finnur meira til á-
byrgðar og skyldu en verið hef
ur síðustu áratugina, og hefur
auk þess, og það er aðalatriðið,
alt aðra aðstöðu gegn þing-
mönnum og samstarfsmönnum
í ríkisstjórn en áður. Og áður
en langt líður munu það verða
óskráð lög, að allir reyna til
hins ýtrasta að beygja sig fyrir
vilja og tillögum fjármálaráð-
herra, sjeú þær bornar fram af
viti og óhlutdrægni.
Ýmis önnur úrræði kæmu til
greina í þessum efnum, þ. a. m.
að tryggja gætnari meðferð rík
isfjár með beinum fyrirmælum
stjórnarskrárinnar. Vafalaust
yrði ágreiningur um leiðina, en
sá ágreiningur mætti ekki
hindra nauðsynlegar breytingar
á þessu.
Húsaleigulögin.
Næst vjek Ólafur að ýmsum
dægurmálum, þ. á. m. húsnæð-
islögunum, innflutningshöftum,
skömtun og skattalögunum.
Húsaleigulögin hefðu frá önd
verðu verið neyðarúrræði, en
nú væru þau að verða með öllu
óþolanai. Ekki djTgði að láta
það bitna á málinu, að svo virt-
ist, sem það væri sótt nokkuð
meira af kappi en forsjá. og
að einstaka þeirra, er nú hafa
tekið ástfóstri við það mál,
hefðu annað í hyggju en af-
nám laganna. Góð mál ættu það
á hættu að síngjarnir valda-
spekúlantar hengdu sig á þau,
en aldrei maðttu vitibornir
menn snúa baki við góðu mál-
efni af þeim ástæðum. Heppi-
legast myndi að afnema lögin
á þessu þingi eða a. m. k. gera
á þeini slíkar breytingar. að
það hlvti að leiða fil þe?s að þau
yrðy fl-iótt afnumin. En ef þau
vrðu afnumin, rnyndi það vera
heppilegast að fella þau úr gildi
smátt og smátt, á hæfilega löng
um tíma, til þess þanrúg, að ð-
þægindin yrðu seiii allra rninnst
fyrir þá, er notið hafa góSs
af þessum illa sjeðu lögum.
Fjárfesting og bönn.
Ræðumaður taldi störf Fjár-
hagsráðs um margt ágæt. Taidi,
að umboðsmenn Sjálfstæ'ois-
flokksins í Fjárhagsráði hefðu
sýnt óvenjulega atorku, enda
hefðu þeir áreiðanlega meira
fjármála- og hagíræðivit, hvor
um sig, heldur en þeir íjórir
sjerfræðingar, sem Fjárhagsráð
ið hefði nýverið að falast eítir
siðfei-ðisvottorði frá. — Þetta
raskaði þó ekki því, að þeirri
löggjöf, sem Alþíngi hefði sett,
án afskifta þessara xnanna,
væri mjög ábótavant. Það þyrfti
að breyta löggjöfinni og fram-
kvæmdinni, rýmka strax um
innflutningshöftin, auðvelda
framkvæmdina, en afljetta síð-
an öllu farganinu svo fljótt sem
auðið væri.
Skattamálin
sjerrjettindi kaupfjelaga
Um skattamálin ræddi Ólafur
nokkuð, benti m. a- á Rið hróp-
lega órjettlaeti, sem nú ríkti.
Gat um skýrslu þá, er Morg-
unblaðið nýverið flutti, er sýndi
að kaupfjelag eitt greiddi 17
kr. í opinber gjöld af hverjum
100 kr., sem það hagnaðist á ár-
inu 1947. Af sama gróða hefði
hlutafjelag greitt rúmar 72 kr.,
en einstaklingur nær 90 kr. af
hverjum 100 kr. Slíkt mísrjetti
blessaðist ekki til langframa.
Skattfrelsi kaupfjelaganna
hefði verið rjettlátt og rairnar
nauðsynleg vernd í öndverðu.
Nú hefði rás viðburðanna ger-
breytt þessu. Nú-væri nauðsyn-
in horfin og órjettlætið komig í
stað rjettlætisins. Þensla og
fjárhagsstyrkur kaunfjelag-
anna færi sívaxandi. Ört vax-
andi starfsemi þeírra legði í
rúst þá, sem lítið fjármagn
hefðu að baki. Jafnframt mistu
hlut-aðeigandi bæjarfje'iög spón
úr ask sínum.
í stað hátt skattlagðs gjald-
beens kæmi sjerrjettindakaup-
fjelag. er greíddi margfalt
minni skatt af sömu tekjum. —
Af þessu leiddi. að bæjarfjelög-
in yrðu til sjálfsvarnar að
spyrna gegn ofþenslu sjerrjett-
indarekstursins ir.nan sinna vje
banda. Á þessu þyrfti að ráða
bót. Væntanlega liði nú að þvi,
að forustumenn samvinnufje-
laganna sæju þetta. Myndu þeir
þá sjá hag sinn í því að fylgja
sanngjörnum og nauðsvnlegum
breytingum á skattálogunum,
rjett eins og það hefði verið for
maður Sambands ísl. samvinnu
fielaga, Einar Ámason, er bar
fram frumvarp á Alþingi um
afnám samábyrgðarinnar innan
samvinnufjelaganna, enda þótt
málsvarar þeirra rjeðust heiftar
lega á Björn Kristjánsson 'um
hálfum öðrúm áratúg áður, er
hann fvrstur msnna sýnöi íram
á nauðsyn þess að sámábyrgðin
væri látin hverfa.
Stefna osr sförf
Sjálfstæðisflokksins
Að lokum vjek Ölafurað því,.
að einstaka húseigendur væru
nú að reyna að spiHa fyrir af-
námi húsaleigúlaganna með hót
nnum um stofnun nýs flokks.
Væru þar fremstir þeir, er
móðgast hefðu yfir því, aö póli-
tísk völd þeirra hefðu staðið' f
stað, eins og skattgjöld þetrra,
en ekki aukist og bólgnað eins
og sparisjóðsbókin. Ekki Væri
þó vitað um Sjálfstæðisraenn i
þeím hópi, a. m. k. engan, sem
nokkru máli skifti. Sjálfstæðis-
menn hefðu þá heldur enga
ástæðu til að bera kinnroða fyr-
ir flokk sinn. Nær allsstaðar
hefðu borgaraflokkarnir fariíí
halloka eða jafnvel hr;mi<T iV
undanförnum árum. Sjá'lfKtæð-
isflokkurinn hefði staðist ekl-
raunirnar og væri nú stérkar*
og fjölmennari en nokkru ;inni
fyr. Þetta væri því að þakka,
að forusta flokksins hefði borið
gæfu til að miða stefnu fJokks-
ins við þarfir og kröfur almenn
íngs í landinu, án allra sjerrjett
inda nokkrum sjerstökum r.tjett
um eða mönnum til handa, ug
með sierstakri hliðsjón af þvi
tvennu, að halda hlífiskyldi y f-
ir þeim, er höllum fæti rtanda
í lífsbaráttunni, en gæta þéss- .
jafnframt að lama sem m.úinst
baráttuhug og framtak einsták-
lingsins. Flokknum hefði tekist
að varðveita kjarnann i stofiVu
sínni, en taka jafnan opnum
örmum öllu því besta, er nýi
tíminn hefði boðið upp á.
Saga' flokksins á síðustu Ar-
um væri glæsileg. í sjálfstæðis-
málinu hefði hann haft alla for-
ustuna gegn undanha'Jdöliðihu
í AlþýTðuflokknum og halívelgj-
unni í Framsóknarflol knum. C
nýsköpuninni hefði hann * innig
haft höfuðforustuna gégn ■vórn
um fjandskap Frámsóknar-
flokksins. í flugvallarmátinu
hefði Sjálfstæðisflokkurinn, á-
samt Alþýðuflokknum, verlð"*'!
fararbroddi gegn ofstækisfuli-
um fjandskap sósíalista, og tví-
veðrung Framsóknarilokksins.
Og enn hefði flokkurinn. á:;amt
Alþý ðu flokk n u m, íorjötn um
úrræði til framhalds nýsköpun-
ar í landinu með aðstoð Mars*
hallhjálparinnar, gegn hatfamrt
andstöðu sósíalista.
Sjálfstæðisflokkuii'n hofiir
því margt vel unnið. Hitt: kipt-
ir meiru að hann stendur enn
í stórræðum og veit, hvað hann
vill. En það, sem mestu varðar,
'er, að forusta flokksina hoÞur
fyrir löngu gert sjer Ijóst að
takist henni ekki með ;tefnu
flokksins og starfi að samræma
skoðanir og vilja hins pólitiska
þroskaða kjósanda í landinu við
óskir og vonir hins hugsjóna-
ríka, framsækna æsirulýð, er
hún sjálf feig, en fjol- knrinn
lamaður.
Jeg held, að Sjálfstæöismenn
þurfi ekki að óttast, að tll þeírra
vandræða komi.
lærior fyrlr fjárárs^
Washington í gærkvöjdL
THOMAS, formaSúr hinnar
svokölluðu óamerísku þing-
nefndar Bandaríkjaþ' tvf-
ur nú vsrið kærðttr f; •fjár-
drntt. Er hann sakaðr; nt a{f
‘ha?a gefið. falsaðar y t shúr
um skrifstofukostnað siun. on
peningar þeir, sem hann hnfl
haft upp úr þessu, ■ nrnit'í
hans eigin vasa. — Reuter.