Morgunblaðið - 21.11.1948, Blaðsíða 5

jSunnudagur 21. nóv- 1948.
MORGJJISBLAÐIÐ
V
Motthíns Einarsson yfirlæknir
tnningarerð
..ÞEIR verða að missa, sem
eiga“, segir gamalt spakmæli. -—
Við Islendingar höfum eignast
marga góða menn og þótt okkur
þyki það tíðum sárt, þá erum
við neydd til að sjá þeim á bak
aftur þegar kallið kemur. I gær
fylgdum við vini okkar Bjarna
Jónssyni frá Unnarholti til hinstu
hvílu og næsta mánudag verður
mágur hans og bekkjarbróðir,
yfirlæknir Matthías Einarsson
þorinn til grafar. Það hefur um
sinn verið tilfinnanlegt mann;
fall innan læknastjettarinnar,
þétta er nú þriðji yfirlæknirinn,
sem kvaddur er á rúmum þrem-
ur mánuðum. Matthías Einarsson
yar einn kunnasti og ástsælasti
maður þessa lands, og þjóðina
setur hljóða þegar slíkir deyja.
Þótt segja megi, að hann hafi
Jokið sínu dagsverki — því öll-
um er kunnugt, að hann hafi unn
íð allan daginn og unnið með
afbrigðum vel, þá var það þó
einlæg ósk allra, að hann mætti
lifa langt, fagurt og friðsælt æfi-
kvöld og njóta fyllilega verð-
skuldáðrar hvíldar og tækifæris
til að sinna ýmsum áhugamálum
sínum, sem sakir sífeldra anna
við hið fagra og kærleiksríka
lífsstarf, höfðu orðið að bíða betri
tíma, en þetta átti ekki að verða,
hann fjell þar sem hann stóð
enn í orustunni við sjúkdóma og
dauða, eitt af skeytunum, sem
hann var að reyna að bægja frá
skjólstæðingum sínum, hitti hann
sjálfan og neyddi hann til að láta
merkið falla — merkið, sem hann
hafði borið með prýði í broddi
bylkingar síðustu áratugi.
Það eru nú næstum sextíu ár
síðan jeg fyrst mætti Matthíasi
Einarssyni, ellefu ára pilti, sem
kom á handahlaupum niður all-
an Skólavörðustíg, jeg var þá
busaefni úr sveit og mikill feng-
ur var það að kynnast þessum
glæsilega unga manni, sem virt-
ist eiga fullt í fangi með að hafa
vald yfir hinu mikla lífsfjöri sínu
og æskuþrótti og vinátta okkar
hefur endst óslitið síðan, og þeg-
ár huganum nú er rent yfir þetta
langa skeið, þá vekur og rekur
hver endurminningin aðra, allar
eru þær Ijúfar, en ofmikið efni
yrði það í þessa litlu minningar-
grein. Fyrir hugskotsjónum mín-
um stendur hann fyrst sem prúði,
snjalli leikbróðirinn, sem bar af
jafnöldrunum í öllum fimleikum
og íþróttum, þar næst kær skóla-
bróðir og traustur námsmaður,
úrræðagóður og hjálpsamur í
hverri raun. Síðar sem glæsilegi
stúdentinn, sem kom á lækna-
skólann eftir tveggja ára nám í
útlöndum. — Jeg var þá að ljúka
prófi við læknaskólann og sigla
til Haínar. ljet jeg honum þá eftir
herbergi mitt og fáskrúðuga inn-
anstokksmuni og um þær mundir
var það, að við sátum heila nótt
uppi í Holti við beð dauðvona
móðursystur Matthíasar, reynd-
run að ljetta henni stríðið og bið-
um okkar fyrsta ósigur gagnvart
dauðanum.
Tæpum tveim árum síðar, er
Matthías var í sumarfríi á Ak-
ureyri, fjell það í hans hlut að
svæfa mig, er þeir Guðmundur
Hannesson og Steingrímur gerðu
á mjer fyrsta botnlangaskurðinn,
sem framkvæmdur var hjer á
landi. Oft sá jeg hann síðan sem
þroskaða, trausta skurðlækninn
standa hvítklæddan, alvarlegan
og einbeittan við skurðarborðið
og beita knífi og öðrum tækjum
fimlega og örugglega sjúkling-
unum 'til bjargar. Margan sjúk-
ling sendi jeg til hans utan af
landsbygðinni, þegar mína visku
og getu þraut, en hann hafði oft-
ast næg ráða.
Og svo voru gleðistundirnar
margar ,bæði a heimilum okkar,
Matthías Einarsson, læknir.
í samkvæmum eða þá upp í sveit
í súmarfríum við laxveiðar, stund
um á ferðalögum um fjöll og firn
indi eða á sveitasetri hans —
Arnarfelli við Þingvallavatn —
| skemtilegri, umhyggjusamari eða
’ öruggari fjelagi varð ekki kosinn. j
| Matthías Einarsson fæddist á
Akureyri 7. júní 1879. Foreldrar: .
Einar Pálsson spítalahaldari. og
verslunarmaður og María Matt- j
j híasardóttir kona hans. Einar ■
! var sonur sjera Páls Jónssonar,
j sem lengi var prestur á Völlum J
I í Svarfaðardal, en síðar í Viðvík, ’
hann var skáld gott og merkis- J
maður. Kona hans, en móðir Ein- ^
j ars var Kristín yngri frá Laxár-
nesi í Kjós Þorsteinsdóttir stúd- *
ents Guðmundssonar, hafði hún
fluttst norður með Bjarna amt- I
manni Thorarensen og þar kynst
sjera Páli, en systir hennar, j
Kristín eldri, varð amma sjer
Bjarna vígslubiskups. Kristín
yngri og sjera Páll áttu dóttur,
sem líka hjet Kristín, var hún
kona hins merka manns Einars
á Hraunum og •móðir Páls fyrv.
hæstarjettardómara og þeirra
sytkina. Það væri freistandi að
segja meira frá þessum mei'ku
ættum, en til þess er jeg naum-
ast fær. Foreldrar Maríu, móður
j Maithíasar voru Matthías eldri |
' smiður í Holti og Sólveig Ijós- j
! móðir, kona hans, dóttir sjera
, Páls skálda í Vestmannaeyjum.
Atta ára fluttist M. E. til Reykja-
víkur og fæddist upp hjá Matt-
i híasi móðurbróður sínum. I I. ^
i bekk latínuskólans settist hann •
haustið 1892 og lauk stúdents-
prófi 1898 með 1. einkunn. Prófi
frá læknaskólanum lauk hann
sömuleiðis með I. einkunn, vorið
1904, sigldi síðan til frekara
náms. Hóf læknisstörf í Reykja-
vík 1905, meðfram sem aðstoðar-
læknir Guðmundar Magnússon-
' ar. Læknir Franska spítalans í
iReykjavík var hann rúma tvo
! áratugi, en aðalstarf sitt vann
Ihann á St. Joseps spítala hjer,
(þar lagði hann inn fyrsta sjúk-
| iing sinn 7. janúar 1907, þeir urðu
margir sjúklingarnir hans þar og
j við yfirlæknisstörfum tók hann
að Guðm. Magnúss. látnum. Þótt
skurðlækningar yrðu sjergrein
Matthíasar, þá stundaði hann
jeinnig mjög mikið aðrar lækning
(ar og var um langt skeið um-
.svifamesti læknir þessa bæjar,
enda naut hann jafnan almenns
trausts og vinsælda og var mjög
dáðúr af sjúklingum sínum og
stjettarbræðrum. Starfsvilji hans
og orka var framúrskarandi,
heyrði jeg sjerstaklega því við-
brugðið hve mjög hann lagði sig
í líma, þegar stóð á spönsku veik
inni 1918, þá var hann á ferð-
inni læknandi og líknandi dag
og nótt og unni sjer engrar
hvíldár.
Meðan suilaveikin herjaði hjer
björguðu þeir Guðm. Magnússon
og Matthías fjölda fólks með
skurðlækningum. Urðu þeir
frægir meðal collega um alla Ev-
rópu og víðar fyrir þær aðgerðir
og fræðandi ritgerðir um það
mál.
Meðaii M. E. var á ljettasta
skeiði, ljet hann fjelagsmál tölu-
vert til sín taka, var í Stjórn
læknafjelaganna, Rauða Krossins
og Iþr.samb. Islands og mjög oft
ferðaðist hann til útlanda hingað
og þangað um Evrópu til að auka
þekkingu sína og mæta á lækna-
þingum fyrir stjettarinnar hönd.
Matthías var vel ritfær, skrif-
aði ágætar skýrslur og sjúklinga
tal frá St. Joscpsspítala, fjölda
ritgerða í Læknablaðið og nokkr
ar í útlend tímarit og grun hefi
jeg um að hann hafi haft ein-
hver ritverk í smiðum, þegar
heilsan bilaði. Að vonum var
þessum mæta manni sýndur
margskonar virðingarvottur og
þakklætis svo sem útlend og inn-
iend heiðursmerki.
Þann 7. júní 1906 kvæntist
hann Ellen Jóhannessen kaupm.
í Revkjavík og reyndist hún hon
um umhyggjusöm og góð kona,
þriggja barna varð þeim auðið
og eru þau Matthías skrifstofum.
í Rvík, kvongaður Ásgerði Ein-
ardóttur, María, gift Sverri Ragn
ars á Akurevri og Lovise, gift
listmálara í New York.
. Matthías Einarsson ljest á St.
Josepsspítala aðfaranótt mánu-
dags 15. þ. m. og er hann, að
vonum syrgður mjög af vanda-
mönnum og vinum og líka er
það trú min, að hinir fjölmörgu
sjúklingar hans og skjólstæðing-
ar, sendi honum innilegar kveðj-
ur og að óvanalega margþættir
og sterkir straumar hlýhuga og'
þakklætis fylgi honum yfir á
framtíðarlandið.
Ing. Gíslason.
Fjeiag ísienskra frísíundla-
rnálara hefur unnið
merkilegt brautryðjenda-
sta rf
S.L. ÞRIÐJUDAG bauð síjórn
fjelags ísl. frístundamálara (F.
í. F.) blaðamönnum og fleiri
gestum að skoða húsakynni fje-
lagsins á Laugavegi 166 — og
kynnast starfsemi þess, en fje-
lagið hefur nú um eins árs
skeið rekið myndlistarskóla.
Axel Helgason, form. F.Í.F.
sýndi gestum kennslustofurnar,
sem eru 4, en auk þess er rúm-
góður sýningarsalur á efstu
hæð hússins. Mi-kill f jöldi nem-
enda var þarna niðursokkinn í
tómstundavinnu sína; sumir
teiknuðu, aðrir máluðu og loks
angri að nemendur fyiltu 100
eftir áramótin 1947—1948.
í haust tók skólir.n :il ;arfa
í bj'rjun október í hinuia nýju
og rúmgóðu húsakyn i. n, Eru
nemendur nú alls 130, eh búist
er við að fleiri bætist við a naest
unni. Kennt er í 4 deiidum:
teiknideild (80 nem.), málverka
deild (20—30), höggrnynda-
deild (25) og dagdeild ([>). —•
Eru sumir í fleiri en einni deildL
Fiestir eru tvisvar í viku, en
nokkrir jafnvel daglega. —•
Kennslan fer fram kl. G— ð og
8—10 á kvöldin nema dag'deiUl-
voru nokkrir í óða önn við að
„modelera" úr ísl. leir. Þetta
var fólk á öllum aldri, karlar
og konur, aðallega á aldrinum
13—30 ára, yngsti nemandinn
9 ára og sá elsti 63 ára.
í einni stofunni voru veggir
alþaktir stærðar málverkum og
teikningum. „Þetta er þó eklti
handavinna nemendanna?“- —
spurði einhver. „Ó nei“, var
svarað, — „þetta eru listaverk,
sem íslenskir iistamenn hafa
lánað skólanum“.
Er gestir höfðu virt fyrir sjer
handbragð nemenda og vinnu-
skilyrði kvaddi Helgi S. Jóns-
son (fyrsti form. fjelagsins)
sjer hljóðs og' skýrði frá mark-
miði F.Í.F. Kvað hann fjelagið
ekki aðhyllast neina sjerstakan
„isma“, heldur væri tilgangur-
inn fyrst og fremst sá, að hjálpa
áhugamönnum og listelskandi
æskufólki til þess að sameinast
um þessi áhugamál sín og verja
tómstundum sínum á þenna
hátt.
Axel Helgason tók næst til
máls og rakti sögu fjelágsins í
stórum dráttum. Það var í júní
1946, sem 30 menn stofnuðu
umrætt fjelag aðallega fyrir á-
eggjan Helga S. Jónssonar. —
Hafði fjelagsmönnum nú fjölg-
að upp í 80.
Fyrsti þátturinn í starfsemí
F.Í.F. var sýning á verkum f je-
lagsmanna í apríl 1947 í Lista-
mannaskálanum. Sýndu þar 30
fjelagar alls 250 myndir við
góða aðsókn og undirtektir. —
Nýlega var ákveðið að efna til
annarar sýningar — i maí 1949
— og skyldi hún einnig opin
utanfjelagsmönnum. — Verður
sýningin í húsakynnum skól-
ans, enda er sýningarrúm þar
meira en í Listamannaskálan-
um.
■ Annar þáttur í starfseminni
voru fyrirlestrar þeir um mynd
listj sem ungfrú Selma Jóns-
dóttir listfræðingur hjelt í apríl
1948 á vegum F.Í.F. Voru þeir
mjög vel sóttir.
Loks er þriðji og veigamesti
þátturinn — sjálfur myndlist-
arskólinn. í nóv. '47 tóku 15 fje-
lagsmenn — undir forystu Ax-
els Helgasonar — sig saman,
leigðu stofu og útveguðu sjer
tilsögn í teikningu og meðferð
lita. Auglýstu þeir eftir fleiri
þátttakendum með þeim ár-
Við skólann eru 2 aðalkenn-.
arar, þeir Ásmundur Sveinsson
myndhöggvari og Skotinn Wai-.
stel, og einn aðstoðarkennari,
Gunnar Magnússon.
Höggmyndadeildin e- • inna
athyglisverðust, þar móta neitt-
endur úr ísl. leir, en áhöicl öll
eru smíðuð hjer á landi (á verk
stæði Þorsteins Guðmundsson-
ar). Telur Ásmundur áhöki og
vinnuskilyrðin vera íyiliiega
sambærileg við það, sera.tiök-
ast erlendis.
Fjelagið hefur fengið nokkr-
ar gibsafsteypur, grískar og
egypskar og ennfremur kénnsh*
kvikmyndir, er sýna raeðferð
olíu- og vatnslita. Á það von S
fleiri slíkum rnyndum ásamt
skuggamyndum og myndaplöt-
um af frægum listavex'kum.
Þá má geta þess að Britistt
Council hefur gefið ijelaginu
vísi að myndlistarbókasafni.
Er gestir höfðu þegiíi góðgercj
ir var þeim sýnd ein ai kenslu-
kvikmyndunum, er fjalla'ð.L um
meðferð vatnslita. Var hún
mjög fróðleg og jafnvel : penn-
andi á að horfa.
Þótt F.Í.F. hafi þeg ar innt
mikið og þakkarvert itarf at
höndum, virðist áhugi b ess fara
sívaxandi. Og eins )g Áxel
Helgason komst að orði .k'r fje-
lagið á góðri leið með að gera
skólann að nokkurskona * -nsku-
lýðsheimili listelskanci resku-
manna og kvenna.“
Stjórn F.Í.F. skipa ú Áxel
Helgason form., Jón B Jcnas-
son, Þorkell Gíslason, ýt istján
Sigurðsson, Gunnar ] lagnús-
son. Hákon Sumar'i'. O r._
Helgi S. Jónsson.
3.
Aukin viðskiplS nííli
Nofðurlsndannc)
SKANDINAVISKA nef ndih, er
fjallar um efnahagsle: ýv sam-
vinnu, hefir nú setið a f;irwil í
Oslo í tvo daga. Hún gaf út
yfirlýsingu í kvöld þe ss efnis,
að hún hefði rætt möi U* ikana
á því, að auðvelda öll /erctim-
arviðskipti rnilli hinna dvamV-
inavisku -þjóða, meo pvi a3
nema úr gildi ýmsar hönilur.
Skýrslur um málið h:i ía vericf
sendar stjórnum \ 5 7 *: omandt
landa. — Reuter.