Morgunblaðið - 21.11.1948, Blaðsíða 9

M O li G U N B L A tí Ití
9
Sunnudagur 21. nóv- 1948.
Fyrirspumartími
á Alþingí
Í>ANN 25. mars 1947 samþyltkti
Alþingi að gera þá breytingu á
lögunum um Þingsköp sín að
tekinn yrði upp sjerstakur fyr-
irspurnatími vikulega í sam-
einuðu þingi. Tilgangurinn með
þessari nýbreytni var að gefa
þingmönnum og þar með þjóð-
inni allri tækifæri til þess að fá
á einfaldan og fljótlegan hátt
upplýsingar um margskonar
mál er nauðsyn þykir til þera
að ráðherrar gefi um skýrslur.
í lagagrein þeirri, sem tekin
var upp í þingsköp um fyrir-
spurnatímann er þannig komist
að orði m. a.:
„Fyrirspurnir skulu vera
skýrar, um afmörkuð atriði og
xnál, og sje við það miðað að
hægt sje að svara þeim í stuttu
máli.“
Þeir þingmenn, sem beittu
sjer fyrir þessu máli munu
einkum hafa haft fyrirspurna-
tíma breska þingsins í huga sem
fyrirmynd. Þar hefur slíkur
háttur verið á hafður um f jölda
ára og þótt gefasfc mjög vel.
Tugum fyrirspurna er þar svar-
að á örskömmum fcima og um-
ræður tíðkast yfirleitt ekki í
sambandi við þær. Ráðherra
svarar fyrirspuminni og fyrir-
spyrjandi þakkar fyrir svarið
eða gerir örstutta athugasemd
um það. Allt málþóf er úti-
lokað.
Skrafskjóðurnar
koma til skjalanna
EN ÞÓTT upptaka fyrirspurnar
tíma á Alþingi íslendinga væri
gott nýmæli og sjálfsagt eins
og til þess var stofnað af flutn-
ingsmönnum þess hefur þó sú
orðið reyndin á að það hefur
verið ’misnotað mjög. Skraf-
skjóður þingsins hafa hrúgað
inn fyrirspurnum um fjarskyld
ustu efni í þeim tilgangi einum
að koma að dylgjum, getsökum
og ýmiskonar tirðilshætti. For-
ystuna um þessa iðju hefur haft
Jónas Jónsson frá Hriflu, mað-
ur margreyndur í slefburði ut-
an þings og innan. Af um það
bil 60 fyrirspurnum, sem flutt-
ar hafa verið á þessu nýbyrj-
aða þingi hefur þessi þingmað-
ur flutt 24 ■ eða rúmlega einn
þriðja hluta allra þeirra.
Jafnhliða því að þessi þing-
maður og fleiri hafa flutt fyrir-
um um hann til þess að koma
að einhverskonar skætingi hafa
svo fyrirspurnartímarnir drukn
að 1 mælgi og skrafskjóðuhætti
einstakra þingmanna. í stað
þess að ætlast var til að þeir
stæðu aðeins skamman tíma
einn dag vikunnar er nú svo
komið að til þeirra hefur verið
varið í sömu vikunni 2—3 heil-
um dögum af starfstíma þings-
ins.
Fyrirspurnartímixm hefur fall
ið í hendur ræningjum og er
það illa farið. Verður ekki hjá
því komist að breyta ákvæðun-
um um hann til þess að koma
í veg fyrir áframhaldandi leið-
indi af misnotkun hans.
Skynsamlegast væri að af-
nema allar umræður þing-
xnanna í sambandi við hann
eins og tíðkast með Bretum.
Það væri að vísu mikil raun
fyrir skrafskjóðurnar en með
því að hafa slíkan hátt á eru
meiri líkur til að fyrirspurna-
tíminn næði tilgangi sínum og
það þarf hann að gera.
Einnig yrði að takmarka
ræðutíma ráðherra, sem til
þessa hefir verið ótakmarkað-
ur.
Alþvðusambandið 1
KOMMÚNÍSTAR hafa glatað
völdum í Alþýðusambandi ís-
lands. Þrátt fyrir eindregnar til
xaunir til þess að halda þeim
með ofbelai, reka nægilega
marga löglega kjörna fulltrúa
til þess að skapa sjer meiri-
hluta, urðu þeir að láta undan
síga fyrir lögíega kosnum meiri
hluta.
En kommúnistum fjell þetta
þungt og þeir eru æva reiðir
Hermanni Guðmundssyni fyrir
úrskurði hans sem forseta í upp
hafi þingsins. En jafnvel hann
treysti sjer ekki til þess að
leggja lið sitt til þess að hindra
löglegan meirihluta Alþýðusam
bandsþings í að neyta rjettar
síns. En fyrir það hefur hann
fengið harðar ávítur hjá flokks
mönnum sínum, sem voru reiðu
búnir til þess að traðka á lög-
um og rjetti eftir því sem með
þurfti til þess að halda völd-
unum.
Það sem mest er um vert er
hinsvegar það, að lýðræðisflokk
arnir hafa tekið við stjórn heild
arsamtaka verkalýðsins í land-
inu. Kommúnistar geta ekki
lengur notað þessi víðtæku hags
munasamtök til framdráttar
pólitískum klíkusjónarmiðum
sínum.
En hin nýja stjórn Alþýðu-
sambandsins verður að gera
sjer það ljóst að það veltur á
miklu fyrir þessi samtök, að
þeim verði skapaðar lýðræðis-
legri starfsreglur en þau nú búa
við. Það er frumskilyrði fyrir
því að það samstarf geti bleSs-
ast, sem lýðræðisflokkarnir nú
hafa hafið þar.
Útrýming hins kommúnist-
iska ofbeldis í Alþýðusamband-
inu er fyrsti ávöxtur þessa sam
síarfs. Næst verður að koma
lýðræðislegri grundvöllur und-
ir starf þess.
Kona sendiherra
á íslandi
DANS.KA stjórnin hefur nú
valið nýjan sendiherra í Reykja
vik. Hefur verið ákveðið að
frú Bodil Begtrup hagfræðing-
ur taki við embættinu og er
gert ráð fyrir að hún muni á
næstunni verða skipuð sendi-
herra. (Rjettara væri auðvitað
að segja sendifrú).
Þessi embættisveiting hefur,
vakið mikla athygli á Norður-
löndum, þar sem frúin er fyrsta
kona á Norðurlöndum, sem feng
ið hefur verið slíkt embætti.
Frú Begtrup er prýðilega
menntuð kona og hefur haft
margskonar afskipti af opin-
berum málum. M. a. hefur hún
gegnt ýmsum trúnaðarstörfum
fyrir land sitt hjá samtökum
Sameinuðu Þjóðanna.
Meðal íslendinga mun þessi
ráðstöfun dönsku utariríkis-
stjórnarinnar mælast vel fyrir.
Jafnrjetti karls og konu til
liverskonar starfa er hjer talið
sjálfsagt og eðlilegt. Þessvegna
mun skipun þessarar menntuðu
og revndu konu í veglega á-
byrgðarstöðu hvorki sæta hjer
undrun nje gagnrýni.
Fiskvéiðar í
Norður- A tl an ts-
hafi
FYRIR NOKKRU hefur verið
boðað til ráðstefnu í Washing-
ton snemma á næsta ári urn
fiskveiðar í Norður-Atlants-
hafi. Eru það Bandaríkin, sem
boða til ráðstefnunnar, en þess-
um rikjum hefur verið boðin
þátttaka:
Bretlandi, Noregi, íslandi,
Danmörku, Frakklandi ítalíu,
Spáni, Portúgal, Kanada og
Nýíundnalandi.
Gert er ráð fyrir að ráðstefn-
an ræði ráðsíafanir til þess að
koma í veg fyrir frekari eyð-
ingu fiskistofnsins í Norðúr-
Atlantshafi. í boðsbrjefinu til
þátttökúríkjanna er komist svo
að orði að sú rányrkja, sem nú
sje stunduð á þessum slóðum
sje mjög alvarleg.
Í yfirlýsingu bandaríska ut-
anríkisráðuneytisins um þessi
mál er einnig á það bent að
fiskveiðar við vestanvert At-
lantshaf muni innan skamms
mæta miklum örðugleikum
vegna fiskileysis og það á tím-
um, sem brýna þörf hafi fyrir
mikla fiskframleiðslu.
í norskum blöðum er hins-
vegar á það bent að fiskileysið
í Norðursjó og á ýmsum öðrum
veiðisvæðum Evrópuþjóða hafi
neytt fiskiskip þessara þjóða til
þess að Ieita vestur á bóginn til
miðanna í nágrenni Ameríku.
Við íslendingar hljótum að
fagna öllum tilraunum til þess
að koma í veg fyrir rányrkju
fiskimiðanna í Norður-Atlants-
hafi. Við eigum meira undir því
komið en nokkur þjóð önnur að
samvinna takist um vernd fiski
stofnsins og friðun uppeldis-
stöðva.
Þess vegna mun ekki standa
á okkur til þátttöku í hvers-
konar viðleitni til skynsamlegra
ráðstafana í þessum efnum.
Verkefni fyrir
Tímann
VIÐSKIPTAMÁLARÁÐHERRA
upplýsti í fyrirspurnatíma á
Alþingi fyrir nokkrum dögum
að á árunum 1945—1947 hefði
^ um 1 millj. kr. í erlendum gjald
eyri verið skilað til bankanna
árlega af umboðsláunatekjum
innflytjenda. — Þessar tekjur
væru þó nokkru meiri vegna
þess að hluta þeirra mundi hafa
verið varið til að greiða fyrir
skrifstofuhald erlendis og til
kaupa á Vörurn. En einstaka
stórir irmflytjendur, þar á með-
al Samband íslenskra sam-
vinnufjelaga, hefðu aldrei slpl-
að neinum umboðslaunum til
bankanna.
Hjer er bersýnilega merki-
legt viðfangsefni fyrir Tímann,
sem stöðugt heimtar rannsókn-
ir á inneignum íslendinga er-
lendis. Hvað hefur S.Í.S. gert
við umboðslaun sín? Bankarnir
hafa ekki fengið þau. Hvar er
nú Hornafjarðarhermann með
milljónaþeffæri sín? Væntan-
lega má vænta upplýsinga frá
honum um þessi mál. En þög-
ull var hann þegar hann var
spurður um þau á Alþingi á
fimmtudaginn.
Þjóðleikhúsráð
fullskipað
ÞJÓÐLEIKHÚSRÁÐ er nú
fullskipað. En samkvæmt
lögum um þjóðleikhús skal skip
að 5 manna ráð, er hafi eftirlit
með starfsemi og rekstri Þjóð-
leikhússins. — Tilnefna þing-
flokkarnir sinn manninn hver
í ráðið, en samtök leikara einn.
Ráðherra skipar einn þeirra,
sem tilnefndir eru, formann
þess. Þjóðleikhúsráð skal Vera
ólaunað. Tillagna þess skal leit-
að um allar meiriháttar ráðstaf-
anir í sambandi við rekstur
stofnunarinnar.
Þessir menn hafa verið til-
nefndir í þjóðleikhúsráð:
Af hálfu leikara, Haraldur
Björnsson, Sjálfstæðisflokksins,
Hörður Bjarnason, Alþýðufl.
Ingimar Jónsson, Framsóknar-
flokksins Guðlaugur Rósin-
kranz og Sósíalistaflokksins
Halldór Kiljan Laxness.
Menntamálaráðherra hefur
nú skipað Guðlaug' Rósinkranz
formanns ráðsins.
Vinnu við Þjóðleikhúsið mið
ar allvel áfram og er gert ráð
fyrir að það geti tekið til starfa
næsta haust. Mun opnun þess
verða mikil fagnaðarstund í lífi
allra þeirra í þessu landi, sem
unna leiklist og raunar fögrum
listum yfirleitt. Þá mun jafn-
framt lokið lengstu byggingar-
sögu, sem nokkur opinber bygg
ing hjerlendis á. Úr þeirri sögu
er margs að minnast og ekki
alls jafn ánægjulegs.
KaMaðarnes
MIKLAR umræður hafa orðið
um skiptin við Jörund Brynj-
ólfsson alþingismann á hinu
forna biskupssetri Skálholti í
Biskupstungum og stórbýiinu
Kaldaðarnes. Fyrsta skýringin,
sem Framsóknarmenn gáfu á
þessum viðskiptum voru þau að
Skálholtsbóndinn hefði verið
fenginn í Kaldaðarnes til þess
að reisa þann stað úr niður-
lægingu, sem hann var í eftir
hernámsárin. Varð þá mörgum
á að brosa.
Tíminn segir í stórri fyrir-
sögn fyrir nokkrum dögum að
„róginum um sölu Kaldaðarness
hafi verið hnekkt.“
í þessu felst tvennskonar
misskilningur hjá Tímanum. í
fyrsta lagi hefur enginn rógur
verið hafður í frammi út úr
þessu máli, aðeins gagnrýni á
mjög hæpna ráðstöfun. í öðru
lagi hefur Kaldaðarnes ekki
verið selt heldur gefið Jör-
undi Brynjólfssyni, að því er
Framsóknarmenn segja til þess
að hann reisti staðinn úr niður-
lægingu.
Fyrir austan fjall er þess nú
beðið með nokkurri eftirvænt-
ingu að endurreisn Kaldaðar-
ness hefjist undir forystu Skál-
holtsbóndans. Eru þegar nokk
ur brögð að því að menn taki
sjer ferð á hendur til Skálholts
til þess að kynnast þar fyrir-
myndarbragnum. Meðal þeirra.,
sem þangað lögðu leið sína var
fjárveitinganeínd Alþingis. En
nefndarmönnum hnykkti við er
austur kom. Þar var dapurleg
aðkpma. Formaður nefndarinn-
ar, Gísli Jónsson, Ijet svo u.m
mælt í blaðaviðtali þegar heim
kom, að Skálholt væri í slíkri
niðurlægingu að því yrði vart
með orðum lýst og hús vaw u
þar öll svo Ijeieg að skynsam-
legast væri að jafna þaú öll vi'ð
jörðu er endurreisn staðarins
væri hafin.
Verður nú ekki betur sjeð erv
samtímis þurfi að hefja endur-
reisn beggja staðanna, Skál-
holts og Kaldaðarness. Vinnur
Jörundur þingmaður endur-
reisnarstarfið í Kaldaðarnesi en
íslenska ríkið í Skálholti.
Afstaða Noregs
L A N G E, utanríkisráðherra
Norðmanna, ræddi fyrir nokkrn
í norska þinginu afstöðu Nor-
egs i utanríkismálum. — Hann
komst m. a. að þeirri niður-
stöðu að þar sem samtök Sam-
einuðu þjóðanna sköpuöu
hvorki Noregi nje öðrum með-
limum þeirra það öryggi, sem
nauðsynlegt væri yrði norska
þjóðin að leita annara ráða tii
þess að tryggja öryggi sitt og
sjálfstæði.
Ráðherran kvað þrjár leiðir
vera hugsanlegar fyrir Norð-
menn. — í fyrsta lagi einhliðn
þátttaka Noregs í Atlantshafs-
bandalagi, í öðru lagi hernað-
arleg samvinna Norðurlanda án
samvinnu við nokkurt stórvelda
bandalag í samræmi við hlut-
leysisstefnu Svía og í þriðja
lagi hernaðarleg samvinna
Norðurlanda með þátttöku í At-
lantshafsbandalagi.
Af ræðu ráðherrans var það
auðsætt að hann var eindregið
fylg'jandi þátttöku Noregs í At-
lantshafsbandalagi, hvað sem
liði þátttöku hinna Norður-
landanna. En hann taldi rjett
að bíða átekta þar til fyrir lægi
árangurinn af viðræðum þeim,
sem farið hafa fram milli for-
ystumanna landvarnarmála
Svía Dana og Norðmanna.
Hin „sænska
Kreml“
HIN svokallaða landvarna-
nefnd, sem Noregur, Danmörk
og Svíþjóð hafa myndað sam-
eiginlega, hefur undanfarið set-
ið á fundum í Stokkhólmi.
Hefur hún haldið fundi sína
á Grand Hótel í Saltsjöbaden
rjett fyrir utan borgina. Mikil
leynd hefur verið um þetta
fundarhald og hafa sænsku blöð
in kallað gistihúsið þar sem við
ræðurnar fara fram hina
„sænsku Kreml“.
Enda þótt engar fregnir hafi
borist af störfum nefndarinn-
ar er það þó vitað að ráðgert
er að hún hafi skilað tillögumi
sínum til ríkisstjórna hinna
þriggja landa fyrir 1. febrúar
n. k.
PARÍS — Ákveðið hefur verið,
að Schuman, utanríkisráðherra
Frakklands, og Sforza, ítalski ut-
anríkisráðherrann, komi innan
skamms saman til viðræðufund-
ar í Suður-Frakklandi.