Morgunblaðið - 25.02.1949, Qupperneq 7

Föstudagur 25. febrúar 1949.
MORGUNBLAÐIÐ
FRU FJOLA
JELDSTE
FJOLA ST. FJELDSTED var
fædd á Grásíðu í Kelduhverfi
2. des. árið 1887 og andaðist 20.
í ebr. síðastliðinn. Foreldrar
hennar voru hjónín Stefán
Erlendsson og Margi'jet Þórar-
insdóttir. Stefán var sonur Er-
lends bónda í Ási í Kelduhverfi,
er verið hafði alþíngismaður
Norður-Þingeyinga Gottskálks-
sonar. Móðir Stefáns var Sig-
ríður Finnbogadóttír. Faðir
Margrjetar var Þórarínn Þór-
arinsson, er lengi bjó á Grásíðu,
bróðir Sveins amtsskrifara á
Möðruvöllum, föður Jóns Sveins
sonar rithöfundar. Móðir Mar-
grjetar var Guðrún Guðmunds-
dóttir.
Kornung var Fjóla tekin í
fóstur til Sveins Magnússonar
og konu hans, Kristjönu Sigurð-
ardóttur á Húsavík, sem þá
höfðu þar gistihús- Sveinn og
Stefán voru bræðrasynir.
Olst hún upp hjá þeim og
var með fósturmóður sinni
þangað til hún dó, en þá var
Fjóla 16 ára. Óvenjumikið ást-
ríki var með þeim mæðgum.
Æfinlega þegar Fjóla minntist
hennar var sem röddin Ijómaði
af ást og lotningu. „Það er af-
mælið hennar mömmu minnar
í dag“, sagði hún fáum dögum
fyrir andlát sitt, og brosti við.
G A ít O R Ð
sínar eigin. En.sá hugsunarhátt-
ur er of sjaldgæfur á voru
landi. Sjerhvert verk — sagði
hún oft — er þess virði að mað-
ur vinni það eins vel og mað-
ur getur.
Eftir að Fjóla fór frá Vífils-
stöðum stofnaði hún matstofu
í Reykjavík og var það hin
fyrsta af því tagi hjer á iandi,
en margir hafa síðar fetað þar
í fótspor hennar.
Hinn 30. ágúst 1930 giftist hún
eftirlifanöi manni sínum Daniel
V. Fjelösted hjeraðslækni, og
eignaðist með honum og Krist-
jönu litlu, kjördóttur þeirra
yndislegt heimili, þar sem altaf
var gott að koma, jafnt í gleði
og sorg.
Það lætur að líkum að jafn-
fjölhæf kona og Fjóla var tók
mikinn og góðan þátt í fjelags-
málum kvenna. Átti m.a. sæti
í fjáröflunarnefnd Hallveigar-
staða og vann þar mikið og
gott starf. Henni var það á-
hugamál að Hallveigarstaðir
væru byggðir sem fyrst, og yrðu
miðstöð fyrir fjelags og menn-
Frú Fjeldsted hefur einnig ver-
ið við öll matarpróf skólans og Þe&ar le
fylgst með kennslustörfum hans
af heilum hug.
Síðastliðin þrjú ár var hún
legra en að sjá og heyra “ina
glæsilegu konu stjórna þar stór
um hópi ungra kvenna, og dáði
jeg hana þá mjög. Síðar . rðu
þó kynni okkar ennþá nánari,
kom heim frá út-
löndum og hafði þá hlotið hina
sömu menntun, er hún hafði
sem húsmæðrakennari. Þá höfð
formaður skóianefndar. í þvi um við otal sameiginleg ahuga-
starfi sem öðru varðandi heill ^ ma1, r a hugðarefni hygg jeg að
skólans sýndi hún áhuga og vin ® hafi verið henni Kærari en að
arhug. Fyrir allt þetta ber að ræða og skipuleggja húsmæðra-
þakka. Söknum við þess að eiga' fræðslu landsins íslenskum kbn
ekki lengur kost á að njóta sam- um ^11 farsældar.
starfs hennar við skólann. Strax munu hafa komið í Ijós
Jeg sakna hennar einnig sem [ óvenju miklar gáfur og dugn-
góðs fjelaga, sem gott var að agur hjá frú Fjólu, því að jafn-
leita til. Hún var barn íslenskr- ! skjótt og hún hafði lokio prófi
ar náttúru, elskaði sveitina frá Ankerhus í Danmörku, var
sína, fjöllin og gróðurinn. — A
æskustöðvarnar til hins víð-
feðma Skjálfanda leitaði oft
henni veitt starf sem húsmæðra
kennari þar í landi, og var það'
ekki lítill frami fyrir útlend-
Frú Fjóla St. Fjeldsted
FUNDUM okkar frú Fjólu St.
Fjeldsted bar fyrst saman haust
ið 1941 þegar jeg kom til höfuð-
staðarins í þeim erindum að
taka upp starf við Húsmæðra-
skóla Rvíkur. — Jeg hafði oft
heyrt hennar getið sem mikil-
hæfrar og merkrar konu, eink-
um var þó nafn hennar tengt
við húsmæðrafræðslu og önnur
áhugamál kvenna.
Frú Fjóla fór ung utan. Leið
hennar lá til „Ankerhus“ hús-
mæðrakennaraskólans við Sorö.
Þar hitti hún fyrir kvenskör-
hugur hennar. I veikindunum. ing á þeim tíma og sýnir best
dreymdi hana, að hún væri þag alit er forstöðukona skól-
komin aftur heim á Húsavík. ans frn Lauridsen hafði á henni.
En þar undi hin dugmikia og
ingarmál kvenna. Hún var í
Mundi henni þá ekki hafa flog- nefnd þeirri er vann að undir-
íð í hug að nú væri skammt búningi að stofnun Húsmæðra-
til endurfunda? Eftir andlát skólans í Reykjavík, átti síðar
fósturmóður sinnar fluttist sæti í skólanefnd og var for-
Fjóla til Reykjavíkur og dvaldi rnaður hennar síðustu árin.
um hríð á heimili frænda síns j Húsmæðrafræðslan var eitt
og fósturbróður Benedikts bennar mestu áhugamálum.
Sveinssönar alþingisforseta. En ••Það fer svo mikill hluti af tekj unginn Magdalenu Lauridsen
árið 1904 fór hún til Danmerk- um þjóðarinnar, um hendur forstöðukonu, sem hún dáði
ur til að undirbúa sig undir húsmæðranna, að það er ófyrir- mjög. Hreifst hún af gáfum frú
starf það, er hún hugðist gera gefanleg sóun á verðmætum, að Lauridsen og eldlegum áhuga
að æfistarfi sínu, en það var mennta þær ekki“, sagði hún fyrir bættum kjörum kvenna
húsmæðrafræðsla. Lauk hún stundum. og heimilismenningu.
húsmæðrakennaraprófi við Ank Það er nú þessa dagana liðin Þegar heim til íslands kom,
erhusskóla í Sorö við ágætan tæP 30 ár síðan Fjóla Fjeldsted vann hún að ýmsum fjelagsmál
orðstír, og stundaði svo kenslu- kom ti:l Vífilsstaða og jeg kynnt , um, en einkum var það hús-
ist henni fyrst, en allan þann mæðrafræðslan, sem hún bar
tíma hefir aldrei fallið skuggi fyrir brjósti. Þegar að því kom
á vináttu okkar. Jeg minnist að Reykvíkingar ætluðu að
hennar eins og hún var þá, fríð koma á stofn húsmæðraskóla,
og glæsileg á allan hátt, og stóð hún framarlega í barátt-
störf í Danmörku nokkur ár.
Mjer er kunnugt um að frú
Magdalena Lauridssen, stofn-
andi skólans, og framúrskar-
andi mikilhæf kona hafði mik-
Þar hafði hana dreymt stóra
drauma í æsku og nú var fram-
haldið komið.
★
Eitt sinn er jeg leit inn til
hennar í haust var hún með
hressara móti. — Hún sýndi
mjer skeyti, sem lá á borðinu
við rúmið hennar og sagði:
„Þetta skeyti varð til þess, að
jeg svaf betur í nótt og líður
með betra móti í dag. Jeg f jekk
þetta skeyti frá konunum mín-
um á ísafirði. Það gladdi mig
meira en orð fá lýst, að þær
skyldu muna eftir mjer og mínu
starfi við litla fátæklega skól-
ann þeirra, núna, þegar þessi
stóri og glæsilegi skóli þeirra er
vígður.“
Þetta litla dæmi sýnir hvað
hugulsemi og smá vináttuvott-
ur getur ylað manni um hjartað
og bætt innra böl.
„Það eru allir svo góðir við
mig,“ sagði frú Fjóla í síðasta
sinn, sem jeg sá hana. „Jeg hef
lært meira þessa mánuði sem
jeg hef barist við sjúkdóm minn
en jeg hef lært á mörgum ár-
ið dálæti á Fjólu og hjelt trygð jcg hefi enga manneskju þekkt unni fyrir því máli og fylgdi
við hana alla æfi, enda kunni sem átti jafnauðvelt með að
Fjóla vel að meta starf hennar. ! skapa hátíð í kringum sig. Það
Eftir að heim kom tókst Fjóla var ekki hátt til loftsins í kjall-
á hendur stjórn hins nýstofn- araherbérginú hennar á Vífils-
aða húsmæðraskóla á ísafirði. stöðum, en þegar hún tók gítar
L-eysti hún þar prýðilega af mn sinn, og gestirnir rauluðu gæti tekið til starfa. Tók hún
hendi mikið starf og erfitt, þar undir gleymdist bæði staður og að sjer kennslu á kvöldnám-
því fast eftir.
, Ýmsir örðugleikar voru á vegi
skólans í byrjun og blikur í
lofti. Rjetti hún þá fram styrka
hönd til hjálpar, svo skólinn
um. Gaman væri að geta komið | nylungum
framsýna unga stúlka ekki til
lengdar, því að á Islandi vildi
hún starfa, landi og þjóð til
blessunar.
Frú Fjóla mun hafa verið ein
af fyrstu konum þessa lands,
sem varð forstöðukona á hús-
mæðraskóla og hafði tekið próf
sem húsmæðrakennari. Var það
á ísafirði, en þar var hún íyrsta
forstöðukona skólans, en eins
og kunnugt er hefur skólínn á
ísafirði alla tíð verið óskabarn
ísfirðinga, enda ætíð verið mjög
vel sóttur og haft hið besta orð
á sjer. Frú Fjóla á vafalaust
sinn mikla þátt í því, enda skól-
inn á ísafirði henni ávallt mjög
kær.
Sem kunnugt er starfaði frú
Fjó’la ekki að staðaldri við
kennarastörf síðustu 20 árin, en
þegar hún kendi. naut hún þess
að kenna, því að hún var kenn-
ari af Guðs náð, enda mikil lær
dómskona, sem ætíð fann hjá
sjer þörf fyrir meiri lærdóm og
fylgdist mjög vel með öllum
á sviði húsmæðrá-
svo orðum að því og sannfært j
þá, sem eiga eftir að lifa og
fræðslunnar, og henni var áva’lt
I sönn ánægja að miðla öðrum af
starfa, að ekkert er eins mikils- 'fróðleik sínum Þekkingu. —
vert og vera heill og sannur í Enda þótt starf frú Flólu væli
hugsun og starfi, að sannleikur-
inn einn gerir mann frjálsan,
en honum þarf að fylgja sam-
sem flest þurfti að' byggja upp
og reisa frá grunni. En á síðustu
árum heimsstyrjaldarinnar
fyrri, varð að leggja skólann
niður um stundarsakir vegna
eldiviðarskorts, og eftir það
lagði hún ekki stund á kenslu-
stund. Fjóla var gáfuð kona og skeiðum skólans, enda þótt hún j
ákaflega Ijóðelsk, kunni hún j ætti erfitt með að komast frá
ósköpin öll af kvæðum og var heimili sínu, er. hún unni hug-
prýðilega hagmælt þótt • hún : ástum og vildi öllu fórna fyrir.
flíkaði því ekki. Jeg minnist
hennar ekki síður með aðdáun
þessi síðustu ár, eftir að hún
störf sem aðalatvinnu. Hygg tók þann þungbæra sjúkdóm,
jeg að það hafi verið húsmæðra sem a® lokum leiddi hana til
fræðslunni í landinu mikill bana. Æðruleysi hennar og ró-
skaði, því að um kenslu hennar semi síðustu mánuðina, sem
mátti með sanni segja: ,,Að öll-
um kom hún til nokkurs
þroska“.
Árin 1919—1929 var hún
ráðskona á heiísuhælinu á
Vífilsstöðum, og einnig þar
rækti hún erfitt starf með sam-
viskusemi og kunnáttu, og á-
vann sjer traust og virðingu
allra er til þekktu. Kom þar
hún lifði gleymdist engum, sem
þekktu haha- Það er erfitt að
gera sjer grein fyrir að hún
skuli vera horfin úr vinahópn-
um, að aldrei framar skuli vera
hægt að fara til hennar til að
ræða vandamál lifs og dauða,
og koma hressari og glaðari frá
þeim fundi eins og svo oft áð-
Var sú hjálp ómetanleg skól-
anum. Á námskeiðum þessum
komu ótvírætt í Ijós kennara-
hæfileikar frú Fjólu og einnig
annað, er mjer þótti áberandi
í fari hennar, er var listfengi,
og næm tilfinning fyrir öllu
fögru.
MÖrgum kann að virðast slíkt
sagt út í bláinn, að á einu litlu
matreiðslunámskeiði komi nokk
uð það til greina er gefi til
kynna listfengi og fegurðar-
smekk. En slíkt er misskilning-
ur. Það skiptir ótrúlega miklu
máli, hvernig matur er borinn
fram, hvernig borð er skreytt.
Eitt lítið blóm á borði getur
,úð“. —
Þetta voru okkar síðustu við-
j skifti. Mjer datt í hug dæmisag-
; an um manninn, sem spurður
j var að: „Hvað er lífið?“ og
svaraði: „Lífið er samúð“. Þá
yfirleitt ekki bundið við kenslu
störf, vann hún húsmæðra-
fræðslu landsins á margvísleg-
an hátt hið mesta gagn.
Hún var einn af stofnendum
kennarafjelagsins Hússtjórn og
alla tíð í stjórn þess fjelags.
Þar var hún ætíð hin tillögu-
góða og víðsýna kona, se*n
heyrðist rödd Guðs: Ó, sál, farlfylgdi áhugamálum sínum af
þú og starfa, því að þú hefur jmiklum dug og framsyni’ endn
ur. En minningin um góða konu
vel í ljós hin frábæra hagsýni hfir, einlæga vinkonu, systur
hennar^ og lægni í verkstjórn. og mágkonu, ástríka eiginkonu ! glatt augað meira en mörg
Hjelt hún því jafnan fram, að og elskandi móður, megi hún 1 blóm, það veltur mest á hvern-
það væri skylda hvers þjóð- verða til huggunar þeim sem þeim er komið fyrir eins og
fjelagsþegns að fara ekki lak- nú eiga um sárast að binda. j °ðru, sem á að vera til augna-
ar með eigur hins opinbera, en, Sigríður J. Magnússon. yndis. Þá list kunni hún. —
lært tungumál alls hins skap-
aða.
H. A. S.
★
HÚSMÆÐRAKENNARAR og
húsmæðrafræðsla landsins hef-
ir misst ótrúlega mikið við burt
för frú Fjólu St. Fjeldsted, því
að hún mun hafa verið einn
hinn duglegasti og framsýnasti
stuðningsmaður íslensku hús-
mæðrafræðslunnar.
Mín fyrstu kynni af frænd-
konu minni og vinkonu frú
Fjólu, voru þegar jeg kom hing-
að fyrst til Reykjavikur, þá
ung stúlka. Þá var hún ráðs-
kona á Vífilsstöðum, og það
var fátt, sem mjer þótti skemti-
mjög vel máli farin. Eitt af að-
almarkmiðum - Kennarafjel
Hússtjórn var að koma hjer á
fót húsmæðrakennaraskóla,. — •
Þar sýndi frú Fjóla sem endra-
nær óvenju mikinn dugnað og
skilning. Frá stofnun Húsm.-
kennaraskóla íslands var fru
Fjóla prófddómari, og ekki get
jeg hugsað mjer nákvæmari og
rjettl. pi'ófdómara, og einkenn-
andi var það fyrir hana, hversu
fljót hún var að átta sig á hæfi-
leikum nemendanna, og finnst
mjer að sæti hennar þar sem
annars staðar muni verða vand
skipað.
Fráfall frú Fjólu Fjeldsted
hefur ekki einungis orðið mikið
Framh. á bls. 3.