Morgunblaðið - 02.06.1949, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur ,2. júní 1949.

Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
SYamkv.stj.: Sigfús Jónsson.
mr:
\Jikar ókrij^a
ÚR DAGLEGA LiFINU
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrg8arm.X
F'rjettaritstjóri ívar Guðmundssort,
4uglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsíngar og afgreiðsla.
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askríftargjald kr. 12.00 á mánuði, mrmnianda.
kr. 15.0C utanlands.
I lausasðlu S0 aura eintakið, 75 aura með Liesbðk
Skömmtunin í rjenun
SAMKVÆMT ákvörðun ríkisstjórnarinnar hefur kaffi-
og kornvöruskömmtuninni nú verið afljett en hún hefuf
verið í gildi frá því 1. október 1947. Ástæða þess að hún
var þá tekin upp var sú, að vegna þess hve litlar birgðir
voru til af þessum vörum í landinu, þótti hætta á því ao
misrjetti skapaðist milli neytenda, ef öllum væri ekki tryggð
ur ákveðinn skammtur. Tilgangur skömmtunarinnar var
þessvegna sá, að koma í veg fyrir vörusöfnun einstaklinga
og tryggja rjettláta dreifingu þessara nauðsynja. Ástæða
þess að nú hefur reynst mögulegt að afnema skömmtun
þeirra er hinsvegar sú, að nú hefur tekist að afla það ríf-
legra birgða af þeim til landsins að ekki er talin þörf á
að skammta þær. Er ekki gert ráð fyrir að neysla kornvara
aukist til muna við þá ráðstöfun, enda hefur skömmtun
þeirra verið rífleg. Hinsvegar er talið að kaffineyslar. geti
aukist eitthvað.
Um síðustu áramót voru lagðar fram tillögur um það í
Fjárhagsráði af Sjálfstæðisflokknum, að afnema kornvöru-
skömmtunina en auka kaffiskammtinn allverulega. Ráð-
herrar Sjálfstæðisflokksins í ríkisstjórninni voru þá einn-
ig þeirrar skoðunar að skömmtun þessara vara væri þýð-
ingarlaus lengur. Að henni væri sáralítill sparnaður.
Á því stigi málsins var þó ekki hljómgrujmur fyrir af-
námi hennar hjá meirihluta ríkisstjórnarinnar. Nú hefur
hinsvegar orðið um það fullt samkomulag.
Þjóðin fagnar því áreiðanlega að sjá nokkuð lietta til í
skömmtunarmálunum. Enda þótt skömmtun kornvara og
kaffis hafi ekki bitnað þunglega á almenningi, er það vott-
ur um að eitthvað sje að rofa til í viðskiptamálunum að sjeð
er fyrir endann á skömmtun þessara vörutegunda.
Að sjálfsögðu verður að gera sjer vonir um að sú skömmt-
un, sem iiú hefur verið afnumin, sje aðeins upphaf að frek-
ari rýmkunum á hömlum þeim og höftum, sem um skeið
hafa sett svip sinn á öll viðskipti og verslun í landinu. —
Gjaldeyrisöflun þjóðarinnar á hverjum tíma hlýtur að vísu
að ráða mestu um það, hvað hún flytur inn og hversu
miklu hún getur eytt til kaupa á erlendum vörum,
En í sambandi við afnám skömmtunarinnar á kaffi- og
kornvörum, verður ekki komist hjá að minnast þess, að
Marshallaðstoðin á mjög verulegan þátt í því. Sjest það
best á því, að af rúmlega 21 þús. tonna innflutningi frá
Bandaríkjunum og Canada fyrstu fjóra mánuði þ. á., eru
tæp 17 þús. tonn vörur, sem fluttar eru hingað á vegum
efnahagssamvinnustofnunarinnar eða 77,7% af heildarinn-
flutningnum frá þessum löndum. Meðal þessara vara er
m. a. hveiti, sem við ekki höfum getað fengið nema fyrir
cfollara.
Næsta skref, sem gera má ráð fyrir að stigið verði í þá
átt að rýmka um skömmtunina er afnám bensínskömmtun-
arinnar. Var því yfirlýst af hálfu ríkisstjórnarinnar á Al-
þingi þegar bensínskatturinn var hækkaður, að til stæði að
afnema skömmtun þessara vörutegundar. Raddir hafa
að vísu heyrst frá atvinnubifreiðastjórum, sem mótmæla
afnámi bensínskömmtunarinnar. Munu þær spretta af því
að þessi stjett, sem er all fjölmenn orðin, óttast aukna að-
sókn að atvinnugrein sinni, eftir að skömmtun hefur verið
afnumin. Til þess að tryggja hagsmuni bifreiðastjóra var
þessvegna bætt við svohljóðandi ákvæði inn í lögin um bif-
reiðaskatt: Ennfremur er ríkisstjórninni heimilt að setja
reglur um atvinnurjettindi bifreiðastjóra samtímis því, sem
bensínskömmtunin væri afnumin.
Það er auðvitað ekki nema eðlilegt að atvinnubifreiða-
stjórar vilji tryggja atvinnu sína. En það væri samt sem
áður fjarri sanni ef að ein stjett, enda þótt hún eigi ríkra
hagsmuna að gæta, kæmi í veg fyrir að almenn skömmtun
þessarar vörutegundar væri afnumin.
Þess verður þessvegna að vænta, að unnt verði að sam-
rýma það tvennt, að gæta hagsmuna atvinnubifreiðastjóra
og afnema bensínskömmtunina, eins og ríkisstjórnin,hefur
heitið.
Takmarkið í þessum málum öllum er: Afnám skömmt-
unar og'hafta, verslunin frjáls.
Níræð klukka.
,BIG BEN“, klukkan, sem
B. c ar eru hreyknastir af, var
90 ára síðastliðinn þriðjudag.
Afmæli klukkunnar var að
vísu ekki haldið hát'íðlegt, en
breska útvarpið sendi samt
frjettamann á fund hennar og
skýrði frá merkisafmælinu í
heimsfrjettum sínum.
Frásögn útvarpsins bar það
með sjer — sem reyndar var
þggar vitað, — að hjer er eng-
in Lækjartorgsklukka á ferð-
inni. ,,Big Ben“ hefur aðeins
einu sinni stöðvast sökum bil-
unar — í loftárás, sem Þjóð-
verjar gerðu á London 1944.
•
I fyrri
heimsstyrjöldinni.
BJÖLLUR klukkunnar hafa þrí
vegis verið stöðvaðar; í eitt
skípti vegna styrjaldarorsaka.
Það var í heimsstyrjöldinm
fyrri, þegar Þjóðverjar gerðu
einnig tilraunir til loftárása á
bresku höfuðborgina. Þá sendu
þeir Zeppelin-loftför sín yfir
London, og Bretar stöðvuðu
bjöllur „Big Ben“ af ótta við
að þær gætu með höggum sín-
um vísað óvininum leiðina.
Þetta bendir til þess, að högg
þessarar uppáhaldsklukku Bret
anna sjeu bæði þung og hljóm-
mikil ,eða gerólík slætti stofu-
klukkunnar, sem útvarpið not-
ar hjer á íslandi.
•
Kaffið er laust!
EN nóg um klukkur! Það, sem
mest er um vert þessa stundina.
er að við íslendingar getum nú
óhræddir þambað allt það kaffi,
sem okkur lystir, því nú er það
óskammtað og verður það von-
andi ætíð upp frá þessu.
Afnám kaffiskömmtunarinn-
ar — já, og brauð og kornvöru-
skömmtunarinnar — voru góð
tíðindi. En dálkahöfundar blað-
anna hafa eflaust misst spón úr
askinum sínum: þeir voru sann-
arlega ekki svo fáir, blaðales-
endurnir sem gripu pennann og
mótmæltu kaffileysinu.
Og oft voru þetta góð brjef;
þáð var eitthvað svo mannlegt
við þau.
•
Reynsla Bretanna.
NÚ væri bara óskandi, að stjórn
arvöldin treystu sjer til að af-
nema skömmtun á fleiri vör-
um, vefnaðarvöru til dæmis. —
Það er ekki langt liðið síðan
Bretar hættu að skammta vefn-
aðarvöru, og að sögn þeirra
sjálfra, hefur reynslan orðið sú
að eftirspurn eftir fatnaði hefur
sáralítið aukist frá því sú vara
varð frjáls.
Hver er líka kominn til að
fullyrða, að við rjúkum upp til
handa og fóta og fyllum alla
klæðaskápa, þótt stjórnarvöld:
in hætti að úthluta fatnaðinum?
•
Nokkrir mctrar af
fötum.
MJER finnst harla ólíklegt, að
íslenskir karlmenn sjeu til dæm
is þannig gerðir, að þeir byrji
að safna frökkum, þótt þeim
• gefist kostur á að ,,endurnýja“
i þá gömlu og slitnu.
Það er að vísu rjett, að þeir
menn finnast, sem safna fatnaði
í metratali, líkt og sagt er um
suma „bókamenn“. En þetta eru
undantekningar, sem ckkert.
verður ráðið við, hvort sem
skammtað er eða ekki.
•
Það vantar
kaffikönnur
EN í sambandi við afnám kaffi
skömmtunarinnar, mætti
skjóta því að .yfirvöldunum,
s, £"""""""""""""""""""«hiiiiiiimiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiimimiiiimhimiiiiiiiiiiiimiiiiiimiiiiiiii
að það vantar áhöldin til þess
að laga blessaðan sopann. Kaffi
könnur eru ófáanlegar í þess-
um bæ og þótt víðar væri leit-
að.
Auðvitað er hjer um ein-
hvern smávægilegan klaufa-
skap að ræða. En þetta er nógu
fjári óþægilegt samt, og því
yrði vafalaust tekið með þökk-
um, ef hægt yrði að kippa
kaffikönnuskortinum í lag.
0
Sumarstarf KFUK
KFUK sýnir þessa dagana
kvikmynd, sem gerð hefur ver
ið um starfsemi fjelagsins. í
sambandi við kvikmyndasýn-
ingarnar gerir fjelagið sjer
vonir um, að geta aflað nokk-
urs fjár til byggingar skála á
landi þess að Vindáshlíð í
Kjós.
Þegar skáli þessi er risinn
upp, verður hann að sjálfsögðu
miðdepill sumarstarfs KFUK,
sem nú er orðið mikið og fjöl-
þætt. Til þessa hafa þær stúlk-
ur, sem dvalið hafa í Vindás-
hlíð, orðið að hafast þar við í
tjöldum.
Hin fyrirhugaða skálabygg-
ing mun kosta talsvert fje. —
Gjöfum til byggingarinnar verð
ur því að sjálfsögðu tekið með
þökkum.
• *
Og skærin líka
STUNDUM heyrir maður þess
getið, að einhver maðurinn sje
svo illa staddur, að hann eigi
hvorki til hnífs nje skeiðar.
Nú þykir mjer sjálfsagt að
bæta skærum við.
í gær barst Daglega lífinu
brjef frá manni, sem þótti skær
in hjer á landi orðin furðu-
lega dýr. Hann keypti ein um
daginn — allstór skæri að vísu
— og hann mátti borga yfir 30
krónur fyrir þau.
IIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIUMIIIIIIIIM
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
11111111111111111111111111111111111111111
IIMIMMIMMIIIIIIIMIIIIIIMIMIIMIII
„Ti! að lýsa þeim, sem sitja í myrkri og skugga dauðans".
í „MORGENBLADET“ norska
hafa birst nokkrar greinar eft-
ir tjekkneskan mann, dr. Po-
lak, er segir frá vist sinni í
fangabúðum kommúnista. —
Hann var þar í sjö ár, en
slapp heim til Prag, rjett áður
en Masaryk dó_ Hann var ná-
kunnugur Masaryk, og segir að
enginn lifandi sála í Tjekkó-
slóvakíu láti sjer til hugar
koma, að Masaryk hafi framið
sjálfsmorð.
• •
KOMMÚNISTAR
VEITTU HONUM
EFTIRFÖR
NÁINN_ vinur Masaryks er
hafði tal af honum fáum dög-
um áður en hann dó, hafði
hkýrt dr. Polak svo frá: Að
Masaryk hafi vitað að leyni-
lögregla kommúnista fylgdist
með honum, hvar sem hann
fór, og hvað sem han ntók sjer
fyrir hendur á nóttu sem degi.
En hann hreyfði því við þenna
vin sinn, að hann hygðist að
sleppa úr þessari umsjá komm
únistanna.
Hann var í sambandi við
tjekkneskan flugmann, sem
var í breska flughernum í
styrjöldinni, og var reiðubú-
inn til að hjálpa Masaryk til að
komast undan.
VAR SKOTINN Á
FLUGVELLINUM
POLAK segir, að dauða hans
hafi ekki borið þannig að, að
hann 'hafi verið drepinn í ut-
anríkisráðuneytinu, eða hon-
um varpað út um gluggann.
Heldur sje sannleikurinn
þessi:
Hann hafi komist út á flug-
völl til flugmannsins, sem átti
að fljúga með hann úr landi.
Þar kom maður í leynilög-
reglu kommúnista auga á
hann, og skaut hann til bana
umsvifalaust. Síðan var lík
hans-flutt til bústaðar hans í
utanríkisráðuneytinu. — Og
kallað á menn úr rússnesku
leynilögreglunni (NKVD).
NKVD-mennirnir komu því
svo.fyrir, eða ætluðu að koma
því svo fyrir, að almenningur
tryði því, að Masaryk hafi
framið sjálfsmorð með því að
þeir vörpuðu líki hans út um
glugga.
Síðan skutu þeir hinn tjekk-
neska lögreglumann, sem drap
Masaryk, til þess að koma í
veg fyrir að hann segði frá
þessu óbótaverki sínu, eða
væri uppistandandi til þess að
hæla sjer af því „afreki“ á
eftir. Þetta fráfall leynskytt-
unnar varð til þess, að sjónar-
vottur sagði frá, ag . bornar
voru tvær líkkistur út úr utan-
ríkisráðuneytinu, eftir að lík
Masaryks hafði verið borið
þangað inn í annað sinn.
• o
ORÐSENDING
MASARYKS
DR. Polak segir að menn álíti,
að Masaryk haíi skilið eftir í
skrifstofu sinni orðsendingu,
sem hann hafi ætlast til, að
bærist til vitundar almennings,
þar sem hann skýrði frá, hvers
vegna hann flýði land. Og hann
hafi falið orðsendinguna á stað
þar sem hann taldi litlar líkur
til, að- kommúnistar rækjust á
hana. Innan í biblíunni, sem
var í skrifstofu-h'ans.
Biblíu þessa hafði hann skil-
ið eftir opna, og var slegið upp
á Lúkasar guðspjalli 1_ kap., en
undirstrikað 79 vers, er hljóðar
þannig:
,.Ti! að lýsa þeim, sem sitja
í myrkri, og skngga dauðans,
til að beina fótum vorum á
friðarveg“.
Líklegt er, að hann hafi hugs
að sjer að flýja til útlanda til
þess að opna augu þjóðarinnar
þaðan fyrir því, hvað væri að
gerast heima fyrir og hver
væri vilji og stefna kommún-
istanna.
En hann var myrtur áður en
hann gat komið þeim fyrir-
ætlunum í framkvæmd.
Framh. á bls. 8.