Morgunblaðið - 02.06.1949, Síða 11

Fimmtudagur 2. júní 1949.
MORGUN BLAÐIÐ
11
PJETUR A. ÓLAFSSON, KOIMSÚLL
'„Ekld náð, náð, náð!
heldur dáð, dáð, dáð!
var hans viðlag og ráð.
Hann var hetja, —
hans verk var: í verkinu að
hvetja“.
PJETUR ANDRJES ÓLAFSSON
fór alltaf snemma á fætur. Hann
var morgunmaður, bæði í eigin-
legri og óeiginlegri merkingu.
Kominn var hann af dugandi
bændum í föður- og móðurætt,
en þeir hafa oftast verið árrisul-
ir. Það hefir löngum þótt far-
sælt til góðrar afkomu og mikilla
afkasta að taka daginn snemma.
Jeg he!d, að flestallir mestu at-
hafnamenn á Islandi, er samtíða
voru Pjetri Ólafssyni, hvort sem
þeir voru í sveitum eða við sjó,
hafi verið morgunmenn. Þeir
tóku til starfa um miðjan morg-
un og vöktu aðra til verka.
Það hefir engri kynslóð, sem
lifað hefir á Islandi frá landnáms
tíð til vorra daga, orðið jafn mik
ið úr verki eins og samtíðarmönn
um Pjeturs Ólafssonar. Hann var
ein hetjan í leiknum. Þeir, sem
áttu starfsdag frá því um og eft-
ir 1890 til 1930—1940, hafa „sett
svip á landið“, eins og það er
nú. Átakið var mikið þessa ára-
tugi. Morgunverk vorra bestu
manna þenna tíma urðu íslandi
drjúg. — Pjetur Ólafsson var
einn brautryðjendanna þennan
merkilega áfanga og einn hinna
stórvirkustu.
Þeir voru fáir íslensku kaup-
mennirnir fyrir 80 árum. Lang-
flestir kaupsýslumenn hjer voru
danskir. Einn mesti sigur, sem
Islendingar unnu á æviskeiði
Pjetufs Ólafssonar, var sá að
taka verslunina algerlega í sín-
ar hendur. Annar sá að hleypa
af stokkunum álitlegum versl-
unar-, fiski- og síldveiðiflota, og
þriðja, að rækta landið og húsa
jarðirnar. Enn er að telja vega-
gerðina, iðju margskonar, fjöl-
breyttar menntastofnanir og bkn-
ar.
Þetta, sem nú er orðinn veru-
leiki, var aðeins draumur lands-
ins bestu sona fyrir 50 árum. Það
sjáum vjer t. d. á aldamótaljóð-
um Hannesar Hafstein.
Pjetur Andrjes Ólafsson var
fæddur á Skagaströnd 1. maí-
mánaðar 1870. Ólst hann upp til
13 ára aldurs með foreldrum sín-
um, en þá fluttist hann til föður-
systur sinnar og manns hennar,
Friðriks Möller, verslunarstjóra
á Eskifirði. Foreldrar Pjeturs
voru hjónin Ólafur Jónsson veit-
íngamaður, af góðum bændaætt-
um, og Valgerður Narfadóttir,
einnig af góðum bændum komin
af Snæfellsnesi vestan. En Jón
Ólafsson á Helgavatni, faðir Ól-
afs, var ættaður úr Eyjafjarðar-
sýslu. Ólafur og Valgerður flutt-
ust til Akureyrar haustið 1883
og dvöldust þar til æviloka. —
Á Eskifirði átti Pjetur heima hjá
fyrrnefndum fósturforeldrum sín
um til ársins 1893, nema 1890—
1891, er hann var við verslun-
ar- og tungumálanám í Kaup-
mannahöfn. Á Eskifirði hafði
hann einnig lært tungumál hjá
frænda ,sínum, Jóni Árnasyni
cand theol., síðar presti í Otradal.
— Árið 1893 varð Pjetur versl-
unarmaður í Flatey á Breiðafirði
við verslun Jóns Guðmundsson-
ar og iðulega í erindum milli
verslana hans vestra þessi árin. —
Björn Sigurðsson, síðar banka-
. stjóri, stjórnaði þá verslunum
Jóns Guðmundssonar, og varð
Pjetur aðstoðarmaður hans i
Kaupmannahöfn 1897—1898.
Næstu 8 árin var hann verslun-
arstjóri á Patreksfirði fyrir Is-
lands Handels & Fiskeri Co. og
IMGARORÐ
hafði umsjón með fiskiskipum
f jelagsins. Var þá mikið um fram
kvæmdir á Patreksfirði og höfðu
oft 300—400 manns atvinnu þar
hjá fjelaginu þessi missiri. Árið
1903 gerðist Pjetur umsjónar- og
eftirlitsmaður með öllum versl-
unarstöðum I. H. F„ annaðist inn-
kaup til þeirra og dvaldist eftir
það erlendis á vetrum. Eftir tvö
ár voru eignir fjelagsins seldar,
og keypti Pjetur þá eignir þess
á Patreksfirði, eitt af fiskiskip-
unum og síðan fleiri. Var hann
því næst kaupmaður og útgerð-
armaður þar á staðnum 1906—’16.
Rak hann verslun, fiskveiðar og
landbúnað jöfnum höndum þessi
árin með miklum myndarbrag.
Stóð þá fjárafli hans mörgum
fótum.
Árið 1911 keypti Pjetur togara
frá Englandi af bestu gerð („Egg-
ert Ólafsson"). Var það fyrsti
íogari hjer utan Reykjavíkur og
hinn fyrsti í eins manns eigu, en
fjórði, sem fenginn var til lands-
Pjetur A. Ólafsson.
ur Ameríku og víðar vestan hafs
og um flestöll lönd Norðurálf-
unnar.
Síðasti þátturinn í lífsstarfi
P. A. Ó. hefst, þegar hann flytur
ms. Rak Pjetur togaraútgerð frá ' búferlum til Akureyrar árið 1928,
Patreksfirði 1911—1913. Verslun! en hjer átti hann heima upp frá
rak hann ekki einungis á Patreks ' því til æviloka. Þessi þáttur skipt
firði, heldur einnig og undir eins [ ist í tvennt. Fyrst er athafna-
við Reykjarfjörð (í fjelagi við; þátturinn til 1939 og svo síðustu
Carl Jensen), í Flatey á Breiða- ! tíu árin, er helguð voru ritstörf-
firði og á Grundarfirði, og keypti um að mestu leyti, meðan heilsan
einnig fisk. Þá keypti hann síð-
ustu hvalveiðistöðina, er Norð-
menn höfðu rekið hjer, 1914, á
Suðureyri í Tálknafirði. Gufu-
leyfði.
Þegar Síldareinkasala íslands
var stofnuð 1928, var Pjetur skip-
aður forstjóri hennar (og tveir
skiþ keypti hann til selveiða 1916 j aðrir). Gegndi hann því starfi
í Noregi og rak þær vestra tvöjtil 1931, er Einkasalan var lögð
ár. Stórfelldar jarðabætur ljet' niður. Næstu þrjú árin fjekkst
hann einnig gera við Patreks- hann við síldarútgerð, söltun og
þegar hann minntist á dauðann.
— Pjetur A. Ólafsson andaðist í
svefni, leið útaf eins og ljós 11.
maí-mánaðar, einni stundu fjrrir
miðaftan. — Jarðarför hans fór
fram frá Akureyrarkirkju 21.
maí. Það var sólskinsdagur, einn
hinna örfáu björtu og fögru daga
á þessu neyðarvori.
Pjetur A. Ólafsson er minnis-
stæður þeím, sem kynntust hon-
um. Hann var mikill maður vexti
og höfðinglegur, svaraði sjer vel,
bar sig vel, stilltur í framgöngu
og prúðmannlegur, hljedrægur,
hófsmaður mikill og sparneytinn,
kunni best við sig i fámennum
hóp og við starf sitt, venjulega
mjög alvörugefinn og ,,hið jrira
virtist stundum kalt“, en það fór
af, er hann var í einrúmi með
vinum sínum, glaður og reifur,
ræðinn og skemmtilegur, enda
var af miklu að taka, því að bæði
var hann gæddur góðum gáfum
og fróður um margt. Hann var
áhugamaður mikill og framúr-
skarandi eljumaður, hafði óbeit
á öllu óhófi, leti og óreglu. Vinur
vina sinna, en lagði lag sitt við
fáa. — P. A. Ó. hafði mikla óbeit
á flokksræði og klíkuskap. Eitt
sinn var hann, fyrir þrábeiðni
vina sinna vestra, í framboði til
Alþingis, en náði ekki kosningu,
enda lagði hann sig lítt fram í
kosningaundirbúningi.
Pjetur A. Ólafsson var einn
hinna fáu manna, sem hafa köll-
un. Slíkir menn hafa engan frið
nema koma miklu til leíðar. Það
er eins og köllunin leysi krafta
þeirra úr læðingi og verði hinn
mikli margfaldari hæfileika
fjörð.
Til merkilegra nýjunga
síldarverslun. Einkaleyfi til hval-
veiða fjekk hann árið 1935 og
ara, sem P. A. O. beitti sjer fyr- rak þær síðan frá Suðureyri við
ir, má nefna m. ,a. raflýsingu, j Tólknafjörð til 1939. — Þá var
vatnsveitu, miðstöðvarhitun, t Pjetur aðalhvatamaður að stofn-
síma milli húsa á Patreksfirði, jun bræðslustöðvarinnar Dagverð
fiskþurkunarhús með lofthitun-, areyri h. f. 1933 og formaður
armiðstöð og frystihús. — Ýms- stjórnar þess fjelags til 1935.
um trúnaðarstörfum gegndi hann * Þetta æviágrip sýnir, að Pjet-
fyrir sveitarfjelag sitt á Patreks- ur A. Ólafsson sat ekki auðum
firði, og norskur konsúll var hann höndum um dagana. Hann var
þar um 20 ár. einstakur iðjumaður, svo að hon-
Haustið 1916 fluttist Pjetur til um fjell aldrei verk úr hendi.
Reykjavíkur og reisti sjer þar Ekki var fjárgróðalöngun afl-
stórhýsið Valhöll. Átti hann þar fjöðrin í störfum hans, heldur
heima til haustsins 1927, en rak athafnaþráin og starfsgleðin.
[samt áfram verslun á Patreks- Hann var hugsjónamaður, stór-
firði og þilskipa- og vjelabáta- j brotinn í lund og starfi. — Eftir
'útveg til ársins 1931. Er þar Það að hann ljet af störfum út
I skemmst frá að segja, að P. A. Ó. a við og dró sig í hlje, tók hann
' átti þátt í stofnun og starfrækslu sjer fyrir hendur starf á nýjum
þeirra. Það eru slíkir menr, sem
þjóðirnar eiga svo mikið að
þakka, því að þeir hrinda þeirra
hag á leið, svo að stórum mun-
ar.
Sæmdur var Pjetur riddara-
krossi hins heilaga Ólafs af H.
gráðu 1917 og af I. gráðu 1926.
Kvæntur var Pjetur A. Ólafs-
son 1. ágúst-mánaðar 1896 Marie
Kristine, dóttur fsaks Arnesen,
verslunarstjóra á Seyðisfirði.
Reyndist hún manni sínum hihn
ástúðlegasti og besti lífsförunaut-
ur og börnum þeirra og fístur-
börnum hin besta móðir. And-
aðist hún á Akureyri 13. mara
mánaðar 1942, 72 ára að aldiri.
Eftir það dvaldist Pjetur með
Hauki syni sínum og Gerðu konu
hans. Voru þeir feðgar mjög sam
rýmdir. — Alls varð þeim hjón-
um, Marie og Pjetri, 6 barna auð-
ið, og (yu þau þessi :• Ragnaiyver A
unarmaður vestan hafs, d. 1943,
kvæntur Selmu Grönvold, barn-
laus, Aðalsteinn, skrifstoíumað-
ur á Patreksfirði, kv. Stefaniu
Erlendsdóttur (hún er dáin), á
börn, Guðrún, gift í Vordint bo.rg
í Danmörku, á börn, Högni, cand.
phil., sjómaður í Boston, kv. og
á börn, Haukur, forstjóri Frysti-
húss KEA, kv. Gerðu Halldórs-
dóttur, barnlaus, og Maja, g:ft á
Spáni, á börn. — Auk þess óh*
þau upp Bolla Aðalsteinsson, son-
arson sinn, og að mestu.- JeyJ*
Bjargveigu Ingimundardóttur,
konu Aðalsteins Eiríkssonar,
skólastjóra Reykjanesskólans.
Blessuð sje minning Pjeturs A.
Ólafssonar.
K. T.
1. vjelstjóra
vantar á mb. Fram frá Hafnarfirði, sem væntaníega fer
á vt'iðar við Grænland. Upplýsingar í sima .9228 JFrá
kl. 1 í dag.

'fjölda fjelaga árin, sem hann
dvaldist í Revkjavík. Þar á meðal
var hann í stjórn Eimskipafjelags
íslands 1919—1929 og formaður
þess 1920—1924, formaður Kaup-
mannafjelags Reykjavíkur 1921—
1924 og í stjórn Islandske Köþ-
mænds Societet í Kaupmanna-
höfn 1918—1920. — Bindindis-
fjelög stofnaði P. A. Ó. bæði
eystra og í Flatey á Breiðafirði
og flutti mörg erindi um bind-
indismál. Alla ævi var hann and-
vígur nautn áfengra drykkja og
sjálfum sjer samkvæmur í þeim
málum.
Á Reykjavíkur-árum sínum
var Pjetur skipaður i margar
trúnaðarnefndir, svo sem samn-
inganefndir um verslunarvið-
skipti við Breta ög Norðmenn.
Hvatamaður var hann um stofn-
un Síldarsamlags íslands árið
1920 og i stjórn þess með öðrum
helstu kaupsýslu- og útgerðar-
mönnum um það leyti. Brasili-
anskur konsúll var hann fyrir ís-
land 1923—1933. — Auk þeirra
starfa, sem hjer hafa verið tal-
in, má nefna, að hann var skip-
aður oft til þess að leita markaða
erlendis fyrir íslenskar afurðir.
Var hann þvi maður mjög víð-
förull, hafði ferðast víða um Suð-
vettvangi. Hann gerðist einnig í
þeim nýja verkahring stórvirkur.
Hefir hann safnað merkum gögn-
um um sitt hvað úr atvinnusögu
íslendinga á síðastliðnum 80 ár-
Um og unnið úr þeim eftir föng-
um, og er jeg þess fullviss, að á
syrpum hans er mikið að græða.
Einnig fjekkst hann við ættvísi
og mannfræði. Að þessu gekk
hann af þvílíku kappi, að hann
sat iðulega við skrifborðið frá
morgni til kvölds. Athafnaþráin
og vinnugleðin var hin sama og
áður, þangað til fyrir tveimur ár-
um, að kraftarnir voru á þrotum.
Dvaldist hann í Danmörku til
lækninga frá því í ágústmánuði
1947 og þangað til í fyrra sum-
ar, en fjekk ekki bata, og síðan
var hann við rúmið og síðustu
mánuðina alveg rúmfastur hjer
heima hjá Hauki syni sínum og
tengdadóttur sinni. Síðustu vik-
urnar var hugurinn ekki lengur
bundinn við þennan heim. Hann
fagnaði umskiptunum. Veikindin
bar hann eins.og hetja. Jeg heim-
sótti hann á afmælinu hans 1.
maí-rnánáðar! Þá gaf hann mjer
í skyn, að nú væri skammt til
ferðarinnar yfir á lífsins land.
Jeg fanri, að ódauðleikatrú hans
var örugg. Andlit hans Ijómaði,
Ný
rr
Ameriskur svefnsófi
Vegna húsnæðisle3rsis er til sölu vínrauður sófi — hjóna
rúm á nóttunni. Einnig tvíhneppt hrún karlmannsföt
amerísk, stærð nr. 37 og nokkrir notaðir kjólar nr. 14
eða 70 cm. mittismál. Til sýnis á milli klukkan 4—7
næstu daga á Túngötu 33 kjallaranum, eða í síma 4253.
Hárgreiðslustofan „LÍHB
er flutt úr Tjarnargötu 11 á Ránargötu 35.
Auður Vigfúsdóttir.

Sundnámskeið
hefjast i dag í Sundhöllinni fyrir hörn og fullorðna.
Verð 30 kr. námskeiðið fyrir börn og 50 kr. fyrir full-
orðna. Kennarar: Asdxs Erlingsdóttir og Jónas Hálldórs
son. Upplýsingar í síma 4059.