Morgunblaðið - 06.07.1949, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐtÐ
Miðvikudagur 6. júli 1949.
Meinsemdir sfjórnmálanna:
AFSTAÐA ÞIIMGFLOKKAMMA
■’ysl •
EINS og menn vita höfum við
fjóra þingflokka. Sá fimmti
virðist í uppsiglingu, þ. e þjóð
varnarliðið, sem er einskonar
skoffin út af Framsókn og Kom
múnistaflokknum og sem eng-
inn veit, hvort hafa mundi
rncira af kostum eða ókostum
fo eldranna.
Jm þá fjóra flokka sem til
eiu, er það að segja, að þeir
eru næsta ólíkir, þó allir hafi
þc'• á að skipa mönnum með
mil la hæfileika.
£ú flokkurinn sem síðustu ár-
in hefir verið í stjórnarand-
stöðu, Sósíalistaflokkurinn •—
(Kommúnistarnir) — er klofn
ingur út úr Alþýðuflokknum.
Hann hefir fast mótaða stefnu:
Rússnesku stefnuna. Flestir ís-
lendir.gar vita nú orðið hvern-
ig hún er og hjer í blaðinu hef-
ir henr.i verið svo oft lýst, að
ekki er mikil þörf að bæta þar
við að sinni. Þessi flokkur nær
áreiðanlega aldrei meirihluta
hjer á landi, fyr en sá lýðræðis
hugur og það frjálsræði, sem
einkennt hefir þessa þjóð, er að
íullu gjaldþrota-
Líklegt mætti og telja eftir
þá atburði sem gerst hafa frá
siðustu kosningum, að þessi
flokkur minki verulega í þeim
næstu. Elia heí'r einvaldshug-
myndu.m fólksijis aukist gengi.
Efti
Síðarí
r Jón Pálmason
grein
AI,ÞYÐUFLOKKURINN, sem
nú hefir stjórnarforystu, er
minsti flokkur þjóðarinnar_ —
Hann er nálega jafn gamall
elsta flokknum, Framsóknar-
flokkr.um. Á tímabili var hann
höfuð andstæðingur Sjálfstæð-
isflokksins og hefir l^ngi unn-
ið að því, að espa til stjetta-
baráttu og meiri kröfugirni
launastjettanna en atvinnuveg-
irnir þola. Þessi flokkur hefir
klofnað tvisvar. Fyrst við stofn
un Kommúnistaflokksins og
síðan við brottför eins síns á-
hrifamesta forystumanns, Hjeð-
ins Valdimarssonar og fjelaga
hans.
Síðustu árin hefir flokkur-
inn og verið klofinn í afstöðu
til hinna stærri mála, en ráða-
menn flokksins og meiri hluti
hans er nú miklu nær Sjálf-
stæðisflokknum en áður var,
enda þótt aðalstefnan: ríkis-
rekstrar og þjóðnýtingarstefn-
an sje onn óbreytt.
Þó Alþýðuflokkurinn og Sósí
alistaflokkurinn ;jeu sammála
um það aðal atrit-i, að þjóðnýta
alla framleiðslu, þá eru þeir
annara hluta vegna mjög ólík-
legir til samvinnu eins og nú
hoifir, og þá reynslu hefir þjóð
in fengið af þjóðnýtingarstefn-
í'nni síöustu árin, að ekki er
r-nnilegt, að henni vaxi fylgi
á ncastu árum. Mætti fremur
telja líklegt að hún tapaði veru
Iega.
FRAMSÓKNARFLOKKURINN
er elsti stjórnmálaflokkurinn
og hefir starfað um það bil
þriðjung aldar. Hann hefir nú
14 þingmenn og fjekk við síð-
ustu kosningar um 154á þús-
und atkvæða í tvennu lagi. —
Hann hefir verið lengst við
völd allra flokkanna og á höf-
uðsök á meinsemdum okkar
stjórnmála.
Fyrri hluta æfi sinnar barð-
ist þessi flokkur fyrir ýmsum
þörfum málum oftast í fjelagi
við Alþýðuflokkinn og var
stefnan sú, ef stefnu skyldi
kalla, að jafna lífsgæðunum og
koma í veg fyrir allan stærri at-
vinnurekstur í landbúnaði, út-
gerð, íðnaði og verslun_ — I
þessum efnum hefir stuðnings-
mönnum ekki komið vel saman
og alla tíð hafa þeir verið sjálf
um sjer sundurþykkir og klofn
að annað slagið að fullu.
Árið 1931 fjekk Framsóknar
flokkurinn hreinan meirihluta
Alþingis og myndaði flokka-
stjórn með eðlilegum hætti. —
Að ári liðnu hröklaðist sú
stjórn frá völdum og að tveim
árum liðnum klofnaði flokkur-
inn í tvo hluta opinberlega. Við
næstu kosningar á eftir náði
hann þá valda aðstöðu með Al-
þýðuflokknum og hjeldust þau
völd fram á árið 1939. Þá var
alt við það að stranda. Sjjpðir
upp jetnir, lánstraust landsins
búið utan lands og atvinnuveg-
irnir við það að gefast upp að
fullu, eftir langvarandi halla-
rekstur.
Þá voru Sjálfstæðismenn kall
aðir til aðstoðar og samvinnu.
Tókst sæmilega að rjetta við,
en þó óneitanlega mikið fyrir
l að, að skömmu síðar brautst
hoimsstríðið út og hafði í för
mcð sjer gífurlega verðhækk-
un á útflutningsvörum landsins.
Síðan 1939 hafa all-margir
fyrverandi Framsóknarmenn,
með þáverandi formann flokks
ins, Jónas Jónsson, í farar-
broddi, stutt að heiðarlegri sam
vinnu við Sjálfstæðismenn og
sýnt þar með eðlilega við
leitni til að bjarga þjóðinni frá
óstjórn og upplausn. En megin
hluti flokksins byrjaði brask-
starfsemi árið 1942 og hefir
haldið henni til þessa. Síðan
hefir Framsóknarflokkurinn
engan tilverurjett átt sem
málefnislegur stjórnmálaflokk
ur_ Öll hans starfsemi hefir
miðast við valdabrask, og
byggst á hrekkjum og undir-
ferli. Þó hefir það undarlega
skeð, að flokknum hefir tekist
að halda miklum völdum í sam
vinnufjelögum landsins og á
þeim grundvelli getað blekt
þúsundir kjósenda til fylgis í
kosningum, sem alt hefir þó
orðið samvinnufjelögunum sem
og þjóðinni i heild sinni, til ó-
hamingju. Þess vegna hefir
ekkert samstætt meirihluta-
vald verið til á Alþingi. Þess
vegna hafa þingmenn neyðst til
að brasa saman ósamstæðar
samsteypustjórnir og þess
vegna hefir það ástand skapast
sem áður er lýst í þessari grein
og sem þjóðin er að fá sig all
þreytta á. Þetta er ekki af því
að þingmenn Framsóknar sjeu
litlir hæfileikamenn eða per-
rónulega lakari menn en ger-
ist. Og sennilega mundi ekki
batna með nýjum mönnum úr
sama sauðahúsi. Hitt er orsökin
að síðan 1942 er flokkur þessi
byggður á pólitískum ósannind
um og argasta braski sem
þekst hefir. En valdamennirnir
reyna í lengstu lög að halda að-
stöðu sinni á þessu sviði sem
víðar í þjóðfjelaginu. Sú er og
reynslan víða um lönd, þar sem
stefnulausir smáflokkar hafa
eyðilagt þingstjórnarskipulagið. j
SJÁLFSTÆÐISFLOKKUR-'
INN er stærsti flokkur okkar
lands og hefir verið frá stofn-
un sinni fyrir 20 árum. Hann
fjekk 26 þús. og 700 atkvæði
við síðustu kosningar og 20
þingmenn, en tapaði einum í
aukakosningu 1947_ Hann er
eini flokkurinn sem fylgir eðli-
legri íslenskri stjórnmála-
stefnu; þeirri stefnu sem þjóð-
in hefir lifað við frá upphafi,
stefnu eignarrjettar, athafna-
frelsis og sjálfsbjargarviðleitni.
Þessi flokkur hefir aldrei á
æfi sinni haft meirihlutavald
og því aldrei notið sín. Hann
hefir alla sína tíð verið í varn-
araðstöðu gegn sívaxandi sósíal
isma sem allir hinir flokkarnir
hafa leitt yfir þjóðina. — Lengi
var hann í hreinni andstöðu.
Síðustu árin hefir hann verið í
samvinnu við andstæðingana og
talið sig á þann hátt bjarga
meiru en ella. Hann hefir þó
alltaf orðið að láta meira og
meira undan síga til að halda
samvinnú, og að lokum gengið
lengra í því efni en þekt mun
vera meðal frjálslyndra eignar
rjettarflokka í okkar nágranna
löndum, enda virðist okkar
þjóð orðin ótrúlega hneigð til
þess, að vilja láta ríkið og önn
ur opinber fjelagsvöld blanda
sjer í flesta hluti.
Eins og nú er komið okkar
hag virðist ekki nema um tvær
leiðir að velja fyrir okkar þjóð
á stjórnmálasviðinu. Annað-
hvort að taka upp hreina þjóð-
nýtingu og láta reynsluna skera
úr um það, hvernig landslýðn-
um fellur það fyrirkomulag, eða
að gefa Sjálfstæðisflokknum
tækifæri með meirihluta þing-
valdi. Samsteypustjórnarbrask-
ið er búið að ganga sjer til
húðar. Ýið erum búin að fá
nóg af því.
frjálslyndum stjórnarháttum.
Þetta er íhaldið í landinu hrópa
öll blöð hinna flokkahna í ein-
um kór_ Sannleikurinn er sá, að
Sjálfstæðisflokkurinn er svo
frjálslyndur flokkur, að hann
er gagnólíkur íhaldsflokkum
annarra landa, enda eru þeir
víða að minka og sumstaðar að
hveifa. Hjer er íhaldsflokkur-
inn dauður fyrir 20 árum. Hitt
er rjett að Sjálfstæðisflokkur-
inn vill halda í og viðhalda ýms
um dýrmætustu verðmætum
þjóðarinnar. Hann vill örfa
sjálfsbjargarhug og sjálfsbjarg
arviðleitni fólksins. Hann vill
hafa eignarrjett einstaklinga og
fjelaga á atvinnutækjum. Hann
vill hafa verslunina sem frjáls-
asta og rekna bæði af samvinnu
fjelögum og kaupmönnum, og
hann vill umfram alt auka fram
leiðsluna og koma henni á
rekstrarhæfan grundvöll, þann
ig að ríkið þurfi ekki að gefa
með henni.
Menn kunna að hugsa og
spyrja á þá leið: hvort það
mundi verða Sjálfstæðisflokkn
um nokkur gæfa, að fá nú
meirihluta vald og mynda
hreina flokksstjórn? Mundi
eigi fara fyrir honum eins og
Framsóknarflokknum 1931 til
1932?
Úr þéim spúrnirigum géí'ur
reynslan ein skorið og hana
verður að fá. Flokkurinn mundi
þá ganga gegnum eldraun og
það er hverjum stjórnmála-
flokki holt. Það þýðir aukinn
manndóm eða niðurlægingu. —
Næstum líf eða dauða, hvort
hann reyndist vaxinn hinu
vandasama hlutverki. — Jeg
vildi ekki láta hann lifa fjölda
ára sundurtættan hálfdauðum,
stefnulausan og sjálfum sjer og
öðrum til ills eins og Fiam-
sóknarflokkinn frá því 1942, ef
hann í meirihluta stjórn brygð-
ist hlutverki sínu og færi á
sömu götu sem Framsókn forð-
um. Þá yrði annað að taka við,
og þá sennilegast hið sósíalist-
iska skipulag og vald_
Við verðum að fá starfhæft
Alþingi, en það er það tæplega
nema með samstæðu meirihluta
valdi. Þingstjórnarskipulag lýð
ræðislandanna um heim allan
er líka bygt á því, að einn
flokkur ráði á hverjum tíma.
Þegar hann fellur tekur annar
við. Smáflokkabraskið hefir
alsstaðar reynst undirrótin að
hruni lýðræðis og þingræðis. —
Það hefir verið, er og verður
brautryðjandi Nasisma eða
kommúnisma.
Þeir, sem vilja forðast þau
öfl, verða að skilja orsakirnar
og nema þær í burtu.
Gimsteinamir í Glerhallarvík
og íslensk listsköpun
Sjálfsagt segja margir þeir
kjósendur sem einkum veltur á
í þessu efni á þá leið, að þeir
treysti ekki Sjálfstæðisflokkn-
um. Þeir eru búnir að láta berja
inn í sig þá lýgi, að hann sje
flokkur fáeinna rikra manna,
en andstæður samvinnufjelög-
LISTAKONAN frú Unnur Ólafs
dóttir hefur undanfarið haft
sýningu í Sjómannaskólanum á
ýmsum stórmerkilegum listmun
um erlendum og innlendum.
Það sem mesta athygli vakti
bæði hjá mjer og öðrum sýn-
ingargestum voru hin snilldar-
legu handaverk frúarinnar og
fögru smíðar Leifs Kaldais en
bæði hafa þau skreytt verk sín
hinum dásamlegu íslensku gim-
steinum úr Glerhallarvík. Er
hjer um svo merkilegt mál að
ræða og einstætt íslenskt nátt-
úrufyrirbrigði að jeg tel bæði
rjett og skylt að vekja á því
alþjóðarathygli um leið og jeg
þakka þeim aðilum öllum sem
staðið hafa að því að leiða þessa
dýrgripi í dagsins ljós og sýna
almenningi hversu ágætir þeir
eru til sköpunar fágætra iista-
verka. Á jég þar við þau frú
Unni Ólafsdóttur og Leif Kaldal
og ekki síst vin minn, lista-
manninn mikla og náttúruskoð
arann Guðmund Einarsson frá
Miðdal, því að har1-! mun manna
fyrstur hafa vei't Glerhallar-
steinunum verulega athygli og
með sínu glögga auga og lif-
andi hugkvæmni sjeð að hjer
var um að ræða óvenjulegar
gersemar. Ekki veit jeg hversu
margir hafa sótt þessa fágætu
sýningu frú Unnar, vona að sem
flestir hafi notað tækifærið til
að sjá hana. En hitt veit jeg að
þangað komu hvorki þjóðminja
um, verkamannafjelögum og vörður eða menn hans og verð
jeg að telja það mjög illa farið
ef ekki beinlínis ámælisvert, því
að jeg tel það skyldu þeirra
manna, sem vaka eiga yfir forn
gripum þjóðarinnar og því sem
íslensk náttúra ber í skauti sínu
af fögrum og jafnvel einstæðum
hlutum, að þeir sjeu ávalt á
verði svo að engin slík verð-
mæti fari forgörðum fyrir tóm-
læti og aðgerðarleysi.
Gimsteinarnir í Glerhaiiar-
vík hafa um langt skeið legið
umhirðulausir og hefur hver
sem vildi getað farið þar um
ránshendi. Nú mun hjer að vísu
vera orðin breyting á, því að
Gunnar bóndi þar hefur nú lok-
að víkinni fyrir óviðkomandi
gestum. Er það í sjálfu sjer gott
og blessað það sem það nær,
en jeg vildi í þessum iínum
beina máli mínu til Gunnars
bónda og mælast til þess að
hann ráðstafaði engum steinum
þaðan nema í samráði við frú
Unni og hina tvo listamennina,
því að jeg treysti engum betur
en þeim að sjá svo um að þessir
gersemar lendi ekki í höndum
óverðugra og að þeir verði fyrst
og fremst hagnýttir af góðum
listamönnum til þess að skapa
sjerstæð íslensk listaverk. Jeg
vil taka það fram að þessi uppá-
stunga mín stafar frá mjer ein-
um og hafa listahnennirnir sem
jeg nefndi ekki átt þar neina
hlutdeild að. Vona jeg að Gunn-
ar bóndi misvirði þetta ekki við
Frh. á bls. 12. i