Morgunblaðið - 06.07.1949, Blaðsíða 9

Miðvikudagur ö.'júlí 1949.
■».ÍORGUNBLAÐ1Ð
9
IMOREGSBRJEF FRÁ SKIJL4 SKIJLASVMI
ÞAÐ hefur verið stórtíðindalítið
í Noregi undanfarinn júnímán-
uð og kannske er það hitinn og
lognið, sem veldur því. Þegar
líður fram í mánuðinn kemur
nefnilega að jafnaði slen í fólk,
meðal annars háttvirta þing-
menn, svo að þeir sækja illa
fundi og nenna varla að taka
eftir ræðunum og því síður að
svara því, sem sagt er, nema
þeim finnist það taka út yfir
alan þjófabálk. Og svo eru það
lika sum mál, sem allir eru sam
mála um — að undanteknum
kommúnistum — og meðal
þeirra eru utanríkismáhn og
hermálin, sem stundum hafa
valdið miklu ölduróti hjá full-
trúum þjóðarinnar og í þjóðinni
sjálfr.i. En þegar verið var að
ræða um hermálaf járveitinguna
nýlega voru sjaldnast nema 20,
—30 þingmenn viðstaddir í saln
um, en fleiri slæddust þó inn til;
að greiða atkvæði. Fjárveiting- j
in, sem hermálanefndin hafði
stungið upp á, 250 milljón kr.,
var samþykkt af öllum flokk-
um nema kommúnistum, sem
vildu hafa hana 50 milljónum
lægri. Hinsvegar gerðu þeir
ekki ágreining út af fjárveiting
unum til heimavarnarliðsins.'
Sigrid Undset
Mesti atburðurinn utan stjórn
málanna er fráfall Sigrid Und-
set, skáldkonu. Hún dó á sjúkra
húsinu í Lillehammer 10. júní'
hafði gengið með nýrnasjúkdóm
lengi og fjekk slæmt kvef ofan
á og hjartað bilaði. Hún varð
rúmlega 67 ára (f. 20. maí 1882)
og hefur fráfall hennar vakið
þjóðarsorg í Noregi og um öll
Norðurlönd og víðar, enda var
hún tvímælalaust talin mesta
skáldkona Norðurlanda síðan
Selmu Lagerlöf leið. En það er
til marks um yfirlætisleysi henn
ar í daglegu lífi, að á Lillehamm
er, þar sem hún átti lengstum
heima á búi sínu í Bjerkebekk,
vissu fæstir hvar hún átti
Deyfð'í Stórþinginu — F/áíaíi Sigrid Undset — Sfjórnarerfiðleikar —
Vinnndeilur — Síldveiðar við ísiand — Páll ísólfsson á kirkjufónlisfarþingi
trollspeilet“ 1927, „De kloge það, svo að það kostar 80 aura.
jomfruer“ 1918, ,,Er kvinnesyns Þetta á að knýja fólk til að
punkt“ 1919 og loks ættarsagan spara. — Stjórnarandstæðingar
mikla, sem gerði hana fræga, I vildu ganga að 10 aura toll-
„Kristin Lavransdattgr“ árin hækkun, enda gengi hún þá til
1920—22. Árið 1925 kom „Olav aukinna vegabóta, eins og upp-
Audunssön“ og framhald þeirr- runalega var tilætlunin með
ar bókar 1927. Ekkert af því bensínskattinum. En stjórnin
sem hún skrifaði síðar þótti jafn þarf á þessum peningum að
ast á við hinar sögulegu skáld-' halda til þess að ná jafnvægi á
sögur hennar um Kristínu og fjárlögunum og ætlar að nota
Ólaf, nefnilega „Etapper". það til almennra þarfa, meðal
,,Gymnadenia“, ,,Det brennende1 annars á það að fylla skarðið
busk“, „Ida Elisabet", „Elleve j fyrir rjenun þá, sem orðið hefur
ar“, „Den trofaste hustru“, á tekjum af tóbakstollum og á
„Norske helgener“ og „Madam! fengissölu ríkisins á síðustu tím
Sigrid Undset varð um- Er talið að bensínskattur
á stríðsárunum og . inn nýi muni nema um 70 miilj.
Dorothea“
landflótta
dvaldist þá vestan hafs og skrif
eði nokkrar bækur á ensku:
„Return to the Future“, „Happy
Times in Norway“ og „Sigurd
and his brave Companions“. —
Hún þýddi einnig þrjár Islend-
ingasögur og bók eftir Chester-
ton. — Allt þetta mikla starf
vann hún ásamt umsvifamikilli
búsýslu á Bjerkebekk. Árið
1928 fjekk hún Nobelsverðlaun
in. Nú lifir aðeins einn Nobels-
verðlaunamaður eftir í Noregi
Knud Hamsun, heyrnarlaus á
ellihæli í Grimstad, og bækur
hans eru ekki gefnar út.
Stjórnarflokltseinræði
í síðasta brjefi mínu gat jeg
um ráðstafanir þær, sem væru í
uppsiglingu um að banna lista-
samband við kosningarnar í
haust. Það fór, sem vænta mátti
að frumvarp Olav Oksvik um
þetta mál marðist gegn um Óð-
alsþingið með jöfnum atkvæð-
um, og það reið baggamuninn
að forsetinn, sem var Oksvik
sjálfur, hafði tvöfalt atkvæði.
Lögþingið lagði svo blessun
sína yfir frumvarpið 8. júní og
um var skipað að aka fyrir
Þjóðverja, komst síðan að sem
bílstjóri hjá lögreglunni, var
þröngvað til að sækja um inn-
töku í NS (flokk Quislings) til
að fá að halda starfanum, enda
sagt að hann yrði ekki meðlim-
ur þó að hann sendi inntöku-
beiðni. Hann greiddi aldrei til-
lag til flokksns og taldi sig
aldrei meðlim enda hefir nafn
hans ekki fundist á meðlima-
skrá. Hinsvegar aðstoðaði hann
andstöðuhreyfinguna dyggilega,
rak mörg erindi fyrir hana,
hjálpaði flóttamönnum til Sví-
þjóðar og þvíumlíkt Lanrissvik
aradómurinn úrskurðaði hann
„góðan Norðmann“ sem kallað
er. En stjettarbræður hans,
leigubílstjórarnir í Qslo, höfðu
sína skoðun á því. Þegar Trygve
Lie fór að stunda atvinnu sína
eftir striðið hófu þeir andróð-
ur gegn honum, fullyrtu að 1 list þessa fimm daga, þó að blöð
það varð að lögum. Þegar um-
heima. Hún var jarðsett 15. júní ræðurnar hófUst um málið, 2
á Mesnalien, skammt frá Lille- junf; sást enginn maður í ráð-
hammer, eftir að sálumessa herrastólunum. Andstöðuflokk-
ar stjórnarinnar munu gera sitt
til að stjórnin hafi sem minnst
gagn af þessari ráðabreytni, sem
mælist illa fyrir og getur haft
þau áhiif að alþýðuflokksmenn
hafði verið sungin yfir henni í
St. Þorfinnskapellu á Hamar,
samkvæmt ráðstöfun, sem hún
hafði sjálf gert. Þar flutti ka-
þólski biskupinn Mangers lík-
ræðuna, en kveðjuorð flutti M0|'sem ekki eru'því fíokksbundn
en, menntamálaráðherra, frá ari, greiði atkvæði gegn stjórn
stjórninni, Natvig-Pedersen, for
seti, frá Stórþinginu, Hans Hei-
berg, frá rithöfundafjelaginu.
Peter Egge frá nánustu vinum
o. fl. o. fl. um leið og þeir lögðu
sveiga á kistuna.
Ævi Sigrid Undset og starfi
skal ekki lýst hjer, en aðeins
raktir höfuðdrættirnir. Foreldr-
ar hennar voru dr. phil. Ingvald
Undset (1853—93) og Charlotte
Gyth. Hún giftist 1912 Anders
C. Svarstad, málara og þau
skildu samvistir 1925. Sigrid
hafði verslunarskólamenntun
og vann sem skrifstofustúlka til
1909. En 1907 kom fyrsta bók
hennar, „Fru Martha Oulie“ út
og siðan bók á hverju ári í þess-
ari röð: „Den lykkelige alder“,
„Vigaljot og Vigdis“, „Ung-
dom“, ,.Jenny“, „Fattige skjebn
er“ til 1912. Þá fjell úr eitt ár
en 1914 kom „Váren“, „Kong
inni. „Lex Oksvik“, sem lögin
eru kölluð, munu vissulega heyr
ast oft nefnd í kosningabarátt-
unni í sumar.
Annað mál sætir stjórnin og
miklu ámæli fyrir um þessar
mundir. Svo sem kunnugt er
hafa takmarkanir verið á bif-
reiðakastri hjer í landinu, til
þess að spara innflutning bens-
íns þessarar dollarvöru. Ein-
staklingar hafa ekki fengið að
nota bifreiðar sínar nema tak-
markaða vegalengd og á vissum
tímum viku og daga. Þetta fyrir
krónum. Vitanlega hefur hann
í för með sjer hækkun á öllum
flutningsgjöldum með bifreið-
um og þarafleiðandi hækkun
vöruverðs, og þetta kemur ó-
jafnt niður og mæðir aðallega á
þeim, sem hvorki hafa skipa-
eða járnbrautasamgöngur,
nefnilega afskekktustu sveitum
landsins, sem erfiðasta áttu að-
drættina fyrir. Þykir skatturinn
brjóta í bág við verðfestingar-
stefnu þá, sem stjórnin hefur
beitt sjer fyrir, en hún mun ekki
óttast að vísitalan lendi yfir
„rauða strikinu“, við 160 stig
þó að flutningsgjöldin hækki.
því að ýms erlend vara hefur
lækkað.
Vinnudeilur.
Undanfarið hefir verið setið
að samningum um kaupgjald
fyrir fjölda atvinnugreina og
ekki annað sjáanlegt en að þeim
miði vel áfram, þvi að samninga
nefndirnar hafa komið sjer
saman um aðalatriðin. Þau verk
föll sem orðið hafa stafa eigi
fyrst og fremst af kauphækkun
arkröfum, nema þá hjá fólki
sem er í þjónustu ríkis og bæja.
Kennarar við æðri skóla (lekt-
orar) hafa krafist að komast í
hærri launaflokk og það hafa
tollmenn gert líka. í Oslo og
víðar hafa þeir gert „Sit-down
verkföll“ — mætt á vinnustað
en ekki hreyft hönd til starfa
og aðeins afgreitt vörur, sem
lágu undir skemdum. Hrúgaðist
þvi varningur fyrir á öllum toll
stöðvum svo vandræði urðu að.
Þetta mál hefir nú jafnast, en
stjórnin hefir jafnan þá reglu,
að neita að hefja samninga við |ir °- smáslatta, en hitt fer
verkfallsmenn fyrr en þeir hafa t11 fiskmetisverksmiðjanna i
tekið upp vinnu’aftur. Við Ófót- Noregi. Það var lengi þráttað
járnbrautina i Narvik var lika |um verðið við Svia uns sam-
verkfall um stund, útaf nýjum komulag náðist um verð, sem
þeim í Oslo samt og þar lenda'
að jafnaði allir Norðurlanda-
fundir eða alþjóðlegra sam-
banda. Stærsti landssambands-
fundurinn í júní var þing
bændhsambandsins, sém' haWií
var í Skien og voru þar yíir
12 þúsund gestir, svo að fólks-
fjöldinn i bænum tvöfaldaðist
þessa daga sem þingið stóð.
Norrænt kirkjutónlistarþing
Af norrænum þingum, sem
haldin hafa verið er helst' afí
nefna norræna kirkjutónlistar-
þingið, sem var háð í Osló dag-
ana 15.—19. júní, að viðstödd-
um fulltrúum frá Danmörku,
Finnlandi, Færeyjum, íslandi,
Noregi og Svíþjóð. Þetta'er hiíl
fjórða norræna kirkjutónlistav-
þing, hið fyrsta var í Stokk-
hólmi 1933, annað í Helsingfor»
1936, og þriðja í Kaupmanna-
höfn 1939, en þá kóm sfríð'
og olli tíu ára hljei. — ísland
átti góðan fulltrúa á þessu
móti þar sem Páll ísólfsson var,
og mikið var flutt af kirkjutón-
hann væri gamall Quislingur og
kærðu hann fyrir vinnu.veit-
anda hans. En Lie sýndi gögn
sín fyrir sýknu. Skarst nú svo
í odda, að bílstjórar gerðu verk-
fall og sögðust halda því áfram
uns Trygve yrði vikið frá starfi.
Það var gert um sinn, en þeg-
ar hann fór að vinna aftur hófst
verkfallið á ný og stendur enn,
þrátt fyrir það að það er talið
bæði ólöglegt og órjettmætt.
Íslandssíldin.
Núna eftir helgina leggur
norski síldveiðaflotinn af stað
til íslands, frá Mæri og ná-
grenni Haugasunds. Hann verð-
ur 250 skip, eða álíka mörg og
í fyrra og flest sömu skipin, en
nokkur af skipunum sem voru
við ísland í fyrra freista þó gæf
uníiar við Grænland i ár, en
önnur hafa komið í þeirra stað
Flotinn hefir 250 000 tunnur og
nóg af salti meðferðis og veið
arfæri gekk betur að útvega nú
en nokkurntíma áður síðan
stríðslok. En útgerðarmenn eru
ekki sem bjartsýnastir á af-
komu þessa leiðangurs. Bæði er
það, að þeir telja óvissu um að
næg síld fáist og svo hitt, að
verðið á síldinni er lægra en í
fyrra. Hún er öll lofuð: Svíar
. eiga að fá 50.000 tunnur af salt-
síld og 30.000 af kryddsíld,
Rússar 30.000 og Pólverjar, Dan
reglum um skipun á starfi braut
arþjóna. En einkennilegast allra
þeirra verkfalla sem orðið hafa
nýlega er bílstjóraverkfallið í
Oslo, sem er gott dæmi þess að
óvildin til þeirra, sem grunaðir
eru um landsvik, getur farið út
komulag hefur haft í för með ^ í öfgar. í þessu máli er spurn-
sjer mikinn eftirlitskostnað og ingin ekki um kaupgjald held-
verið illa þokkað. En 19. júní
voru hömlurnar afnumdar, en
annað ráð tekið til þess að tak-
marka bensíneyðsluna, sem sje
að stórhækka það í verði —-
nota budduna sem hemil á eyðsl
una. Bensinið hefur kostað 50
Arthur og ridderne av det aura líterinn , en nú hefur
runde bord“ 1915, „Splinten av stjórnin lagt 30 aura skatt á
ur í raun og veru um það hvort
frekar beri að hlýða úrskurði
dómstólanna eða stjettardómi,
Maður er nefndur Trygve Lie.
Ekki sá frægi, sem Norðmenn
lánuðu UNO í ritarastöðu held-
ur bíístjórinn Trygve Johan Lie.
Hann var bílstjóri í Oslo fyrir
stríð, hætti störfum þegar hon-
er 10—12 aurum
fyrra, hvert kíló.
lægra en i
Fundahöld og ferftalög.
Sumargestirnir hópast til
Noregs úr öllum áttum og víð-
ast orðið fullt á gistihúsunum
til sveita. í Oslo er vitanlega
hver rekkja lofuð fyrir löngu,
svo að illmögulegt er að fá inni
nema i leiguherbergjum hjá ein
staklingum. Það eru fundarhöld
in, sem ekki síst valda vand-
ræðunum í Oslo, því að um þess
ar mundir eru þau í algleym
ingi, og þó að reynt sje að dreifa
fundum landssambanda á bæi
út um land þá lendir margt af
in í Osló gæfu því lítinn gaum,
eins og oft vill verða þegar um
eitthvað ,,kirkjulegt“ er ait
ræða. Mótið hófst með guðs-
þjónustu í Frogner-kirkju — *
(dómkirkjan er í viðgerð), þar
sem Johs. Ö. Dietrichson prje-
dikaði en kór Hanche söng unri-
ir stjórn Knuts Nystedt en
Berit Sjölie ljek á orgelið. 'A#
því búnu hófst setningarfunri •
ur þingsins i hátíðasal háskól-
ans (Aulaen) og bauð Arilri
Sandvold dómkantor gestina
velkomna, sjerstaklega Fær-.
eyinga, sem þarna mættu í
fyrsta sinn. Sandvold er for-
maður norska organistafjelags
ins. Var norski þjóðsöngurinn
sunginn eftir ræðu hans, en þá
tók til máls tónlistarstjórinn
David Ahlen, formaður sænsknr
organistafjelagsins og flutti
kveðjur. — Næstur talaði próf.
Armas Massalo fyrir Finnland
og tónlistarstjórinn Gustav
Pettersson fyrir sænskumæl-
andi Finna, en þá prófessor
Emilius Bangert fyrir Dani.
Næstur tók til máls dr. Páll
ísólfsson. Hann bar fram þá
ósk að íslendingar, þó fámenn-
ir værú, gætu íagt fram sinn
skerf til eflingar kirkjutónlist-
inni á Norðurlöndum. Loks tal-
aði Joen Vaagstein organisti
fyiir hönd Færeyja. Á eftir ræ#
unum voru þjóðsöngvar lanri-
anna sungnir og að þessari at-
höfn lokinni var þingið sett og
þingstörfin hafin.
Næstu daga voru hljómleikar
haldnir í sífellu og margt flutt
af ágætri tónlist af góðum lista
mönnum_ Á hljómleikum Pál»
ísólfssonar flutti hann verk eít
ir Jón Nordal, Hallgrím Helga-
son og sjálfan sig og það er
ekkert skrum þó að sagt sje ari
þessir hljómleikar hafi vakið
óskifta athygli dómbærin
manna, bæði fyrir hlutverkin
sjálf og túlkun þeirra, af jafn
ágætum listamanni og dr. Páll
er. — Var hann kjöriftn heiðuru
fjelagi norska organistafjelags-
ins. í ferðinni. Yfirleitt var mót
þetta mjög eftirtektarvert hvað
flutning tónlistar snerti, en
Frh. á bls. 12.