Morgunblaðið - 13.07.1949, Síða 7

Miðvikudagur 13. júlí 1949-
M ÓR GUISBLAÐIÐ
7
Hákoíi Bjarnason, skógrækfarstjóri:
FJÖLDI manns leggur fram
mikið fje til þess að prýða um-
hverfi húsa sinna, og því mið-
Ur oft og tíðum með miklu
minni árangri en vera ætti,
miðað við þá fyrirhöfn og þann
kostnað, sem í verkið hefur ver-
ið lagt.
Mjer datt því í hug að hripa
nokkrar línur um fáein atriði,
sem vert er að íhuga og hafa
hliðsjón af, þegar fengist er við
trjárækt.
Jarðvegur og jarðvegsvinsla.
Til þess að menn sjái skjótan
ávöxt verka sinna við trjárækt,
er ekkert þýðingarmeira en að
vanda vel til vinslu jarðvegar-
ins og gera hann bæði myldinn
og frjóan áður en trjen eru gróð
Ursett. Því miður er jarðvinsl-
unni oftast mjög áfátt og al-
gengt er, að menn gróðursetji
trje í svo ljelegan jarðveg, að
engin von er til að trje geti
þrifist í honum og dafnað. Flest
hús bæjarins eru þannig sett,
að flytja verður mold að þeim
að byggingu lokinni. Er þá oft
púkkað í kring um þau með
steypuhnullungum, spítnarusli
Og öðrum afgöngum úr bygg-
ingunni. Síðan er ekið einhvers-
konar mold ofan á allt saman
Og venjulega rokið í að planta
trjám og öðrum plöntum í garð-
ana á fyrsta ári. Stundum er
dálitlu af áburði blandað við
moldina, en oftast alltof litlu.
Þetta nær auðvitað engri átt.
Þar, sem mold er aðflutt, þarf
hún að síga og jafnast í heilt
ár. Meðan hún er að síga, er
sjálfsagt að mylda hana eins og
foest verður á kosið, t. d. með
kartöflurækt eða öðrum garð-
ávöxtum. Yfirleitt er öll sú
mold, sem hjer er tekin úr
meira en 5—10 sm. dýpt, lítið
frjó eða alls ófrjó fyrr en hún
hefur veðrast. Og mikla frjó-
semi fær enginn nema með því
að bera góðan áburð í hana og
helst einnig grófan sand eða
fína möl. Áburðurinn og sand-
urinn verkar því fyrr og því
foetur, þess oftar sem moldinni
er kastað til. Sú mold, sem tekin
er djúpt í gömlum túnum, er
oftast mjög lengi að komast í
góða rækt. Sandburður flýtir
ávalt mjög fyrir myndun frjó-
moldar, og ætti að nota hann
miklu meira en gert er. Sandur
úr malarkömbunum í nágrenni
foæjarins, er ágætur til þess.
Þeir lóðaeigendur í bænum,
sem hafa ekki lokið við að full-
gera garðstæði sín á s.l. hausti,
ættu því að vanda jarðvegs-
undirbúninginn í sumar, og
skjóta gróðursetningu trjá-
plantna á frest um eitt ár.
Með því að bylta moldinni í
sumar ög mylda hana, mega
þeir búast við miklu örari trjá-
vexti þegar frá líður, en ella
hefði orðið.
I lögreglusamþykkt bæjarins
er bannað að bera daunillan og
óþrifalegan áburð í garða, sem
vonlegt er. En sá kostur fylgir
nú alltaf húsdýraáburði, að
hann myldar jarðveginn miklu
betur en annar áburður, og því
erfitt að vera án hans. Ef hann
risjun er trjen iihu upp
Þess má geta, að reynir úr N.-
Noregi hefur reynst með þein*
ágætum, að hann stendur jafr*.
vel framar hinum íslenska.
Fátt er um barrtrje í göralu
görðunum. Einstaka fjallafuru-
runnar eru til frá fyrri árum, og
eins nokkur sitkagreni, sern þó
mun vera af alltof suðlægum
uppruna. Á síðasta áratugnmrv
hafa nokkur blágreni og sitka-
greni bætst í hópinn, og en»
sum þeirra með ágætum.
Um hirðingu þá, sem garð-
arnir hafa fengið, mætti ýmis-
legt segja. En allir eiga þeir
sammerkt í því, að grisjun heí-
ur verið vanrækt langt fram úr
hófi. Fyrir þá sök eru flest trjff
ljótari ásýndum en þau hefði*
getað verið, þau eru minni og
renglulegri en eðlilegt er, og
fjöldi þeirra er að veslast upp,
í svo að þe.ss verður ekki iangl
fgp&y*- ’jg*g|S h að biða. að þau týri lölunni.
' liSíwi' S 4 ,Vjl bSk Þá >r og annað atriðí. sen\
| ' ^i.. ÍÆfSÍlfirelly^ ||IIR -j -lafgi erfitt or i-ð ráða bót á bv-öan
' ’ ':ú jj j j~"j || IJ I I j. :f ' 'íe v<v'" '
görðum, svo að nú vantar þai*
Úr garði, þar sem grisjun hefur verið dregin of lengi. Hjer hafa krónur trjánna ekki getað bæði vaxtarrými og rótfestu 4
náð eðlilegum þroska. Taka hefði átt annað hvort trje í þessari röð fyrir nokkrum árunt síðan aðra hlið. Þótt trje hafi betra«
(Ljósm. Mbl. Ól. K. Magn.) skjól við húsveggi í uppvext*
heldur en í miðjum görðum, þ/v
agans. Hjer getur verið erfitt I trjám. Veldur þar sjálfsagt;ma ekk> freista manna til
er blandaður mold um leið og
hann er borinn á, hverfur lykt-
in af honum að mestu. Annars
er húsdýraáburður fram úr hófi
dýr hjer í bæ, og enda þótt fiski
mjöl sje líka dýrt, gæti komið
til álita að reyna að nota það
sem lífrænan áburð, en lífrænn
áburður er nauðsynlegur í alla
nýja garða.
Vel hefur gefist að blanda
kalíáburði saraan við fiskimjöl,
en á þann hátt fæst nokkuð al-
hliða áburður, þótt hundraðs-
hluti næringarefnanna verði
nokkuð lítill. Fyrir því mætti
sennilega blanda fleiri tegund-
um tilbúins áburðar í blönduna
að koma við lokræsum, þar sem I mestu um, hve erfitt var að fá -að ha!da Þeim sið áfiam. Það ei
hjer er víðast grunnt á klöpp,
en reyna þyrfti að ráða bót á
þessu. Sennilega þyrfti að láta
lokræsa mikið af byggingarlóð-
um, áður en bvggt er á þeim.
Grasfletir í görðum verða
mjög oft hnjóskóttir og jafnvel
þýfðir, ef þeir eru ekki teknir
upp og tyrfðir á ný með fárra
ára millibili. Orsökin mun oft-
ast vera of mikill vatnsagi. Ráða
má töluverða bót á þessu með
því, að leggja mjó og' grunn ræsi
með tveggja metra millibili
i'jett undir grassverðinum. En
þar sem þetta atriði kemur ekki
góðar og harðgerar trjáplöntur betra og hagkvæmara. aí>
áður fyrr. Til eru þó nokkrar j 'Dua síer einfaldai skjó.l-
snotrar bjarkir og fáeinir reyni Srindur tíl Þess að setía
trjen meðan þau eru að komast
r yfir erfiðustu byrjunarárin og
setja þau hæfilega langt ír;V
gæti jeg haldið, að með því trjáræktinni við, skal ekki fjöl-
yrt um það.
Gömlu garðarnir.
viðir. Einstaka hlynur og álm-
ur hefur náð furðu góðum
þroska. Annars er áberandi,
hve þessi reynir er illa vaxinn
og oft með knýttar greinar og
skemmdar krónur. Orsökin get-
ur tæplega verið önnur en að
þessi reynir er af dönskum upp-
runa. Fram til ársins 1937 var
megnið af þeim reyni, sem hjer
var gróðursettur, fluttur frá
Danmörku, en þá var tekið fyrir
þann innflutning. Var þá orðið
ljóst, þótt það hafi síðar orðið
enn greinlegra, að danskur
reynir hefur miklu minna mót-
stöðuaíl gegn reyniátunni. —
og íslenskur reynir
að blanda saman 3 pokum af
fiskimjöli við einn poka af
hverri hinna þriggja áburðar-
tegunda, fengist allgóður al- Elstu garðarnir i bænum eru i Norskur
hliða áburður. Ei þá miðað við . fremur óásjálegir. Lítið er í | virðist hafa langtum betri lífs-
60(o kalíáburð. þiifosfat og am- þejm af fögrum og beinvöxnum skilyrði hjer, sem vonlegt er.
móníumnítrat. Sje þessu vel .
lirært sarnan. er ekki nein i jpg ' " ...............-wa*-
hætta á. að flugnalirfur komi í ■ : É
■ • v *’ * ^gJLp*
þegar það er notað eitt sjer. • -^‘^iiiMirriiiii ■
Framræsla.
Á sumum stöðum í bænum,
þar sem flatlent er, eins og í
miðbænum og á melunum,
stendur neðanjarðarvatn hátt
og torveldar mjög trjárækt. — í
miðbænum er erfitt að ráða bót
á þessu, en hinsvegar hefði það
verið auðgert á melunum, ef um
slíkt hefði verið hugsað jafn-
framt því, sem götur voru lagð-
ar. En sjállsagt væri fyrir garð-
eigendur þar að reyna að lok-
ræsa lóðir sínar og veita vatn-
inu í skolpræsin.
Þótt einkennilegt megi virð-
ast, sprettur sums staðar upp
vatn í Þingholtunum og sunn-
veggjum.
Áður en skilist er við gömlu
garðana, má geta þess, að það-
er vafasamt mjög, að taka burt
girðingar um gamla garða, eins
og gert var við gamla kirkju-
garðinn við Aðalstræti. Sparkið
og troðningurinn, sem þar er 4
hverjum v-etri mun sennilega
flýta fyrir tortímingu þeirra fáv*
trjáa og runna, sem þar er, og
auk þess er ekki unnt að setja
neitt ungviði niður, því að bað
, reðst undir eins undir fötum
Imanna.
Im grisjun.
Til þess eru vítin að varasi
þau. segir máltækið, og nú-
mætti ætla, að vanræksla á grisj
un i gömlu görðunum gæt*
opnað augu manna fyrir
þýðingu hennar. En þvi
miður er því ekki þann veg
Tarið, og þess vegna er fullt
ástæða til þess, að brýna fvrir
mönnum, að láti menn grisjun
undir höfuð leggjast á rjettum
tima, valda þeir trjánum alveg
óbætanlegu t.jóni. Sjálfsagt er
að gróðursetja trje allþjett. Þá
hafa menn meira úrval til að
velja úr framtíðartrjen, og
ungviðið fær fyrr skjól hvert at
öðru, en það flýtir vextinum
nokkuð fvrstu árin. En þegar
krónur trjánna fara að nudd-
ast hver við aðra, er kominn
tími til að flytja eða höggva
trje frá þeim, sem standa eiga i
Skjólgrind fyrir barrplöntur. Þegar barrviðir eru settir í framtíðinni.
_ ,, .. „ , „ garða, þar sem vantar skjól, þarf að skýla þeim fyrsta árið með Algengt er að trjám er plant-
anverðu Skolavorðuhoia. Ber f . . ! , f ;’ ,
...... * skjolgrmdum svo sem eins og þeirri, sem a myndinni sjest. Eða að í raoir með 1,5—2 m milli-
vorlagi, og springa þá stundum á annan llátt- Híer er nokkurra ára gamalt sitkagreni, er nýtur.búi. Þar sem jarðvegur er myl<*
fram 'grasbrekkur sakir vatns- skíóls af einfaldrl Srind- (Ljósm. Mfol. Ol. K. Magn.). ‘ Frh. á bls. 11
Skrúðqarðar
b
ó ð a n i a r ð v e