Morgunblaðið - 13.07.1949, Side 9

Miðvikudagur 13. júlí 1949-
VORGUNBLAÐiD
9
Heilsuvernd í atvinnulífinu er þjóðarnauðsyn
Öryggismálanefnd verka-
fólks á Norðurlöndum lauk
fundum sínum að þessu sinni
hjer, um síðustu helgi A
mánudagskvöld fluttu þrír
læknanna, sem Sæti eiga í
nefndinni, fyrirlestra í 1.
kenslustofu Iláskólans. Þeir
dr. Bonnevie frá Danmörku,
dr. Bruusgaard frá Noregi og
dr. Forsman frá Svíþjóð. Auk
þess sýndi verksmiðjueftir-
litsmaður Strunk frá Ilöfn
kvikmynd.
I þessum þrem fvrirlestr-
um læknanna var gefið fróð-
legt yfirlit yfir heilsuvernd-
arstarf það, sem hjer um æð-
ir, og aukist hefir mjög á síð-
ustu árum á Norðurlöndum.
Aheyrendur hefðu mátt vera
fleiri, ekki síst vegna þess, að
hjer er um að ræða málefni,
sem varðar alla alþýðu
manna, alla þjóðina og nauð-
syntlegt er, að gefin verði
meiri gaumur hjer á landi en
gert hefir verið tíl þessa.
Hjer er stuttlega drepið á
nokkur þau atriði, sem lækn-
arnir sögðu frá, í fyrirlestr-
um sínum.
AÐUR en læknarnir hófu fyrir-
lestra sína, ávarpaði Jón Sig-
urðsson borgarlæknir hina er-
lendu gesti öryggismálanefnd-
arinnar, og þakkaði þeim fyrir
það tækifæri, sem þeir hafa gef-
ið Islendingum, til að kynnast
reynslu þeirra í baráttunni
gegn atvinnusjúkdómum.
Því næst tók dr. Bonnevie til
máls. Hann gat þess í upphafi,
að hann og samstarfsmenn hans
í nefndinni, væru þakklátir fyr-
ir þá miklu gestrisni, sem þeir
hefðu mætt hjer. Hann sagði
ennfremur, að þeim hefði verið
ánægja að því að kynnast ís-
lenskum staðháttum, íslenskum
iðnaði og þeim viðfangsefnum,
sem hjer væru fyrir hendi, til
að verjast atvinnusjúkdómum.
Þróun heilsuverndar.
Síðan lýsti hann því, hvernig
heilsuvernd verkafólks hefur
þróast á Norðurlöndum.
Tilgangurinn er í stuttu máli
sá, segir hann, að koma því til
leiðar, að fólk verði ekki fyrir
heilsuspjöllum við vinnu sína og
öryggi verði sem mest, gegn
heilsutjóni og slysum. Það er
markmið allra, að alþýðu
manna skapist sem best skil-
yrði í húsnæði og lífsviðurværi.
En nauðsynlegt er, að koma í
veg fyrir, að hinar vinnandi
stjettir bíði tjón á heilsu sinni,
jafnframt því sem þær vinna
fyrir lífsuppeldi sínu.
Heilsuverndarstarfið og eftir
lit með vinnuskilyrðum var ekki
eins nauðsynlegt meðan at-
vinnuvegirnir voru frumstæðir,
og iðnaður kom lítið til sövunn-
ar. Það er fyrst þegar stóryðj-
an ryður sjer til rúms, að gæta
þarf þess, að heilsu hins vinn-
andifólks sje ekki stefnt í voða,
fyrir ýmiskonar óholl skilyrði.
Vinnulöggjöf 75 ára.
Fyrsta vinnulöggjöf kom til
framkvæmda í Danmörku fyrir
75 árum síðan, miðaði einkum
að því, að vernda unglinga og
konur frá of þungu erfiði og
sjá um, að ekki væri mikil slysa
hætta af vjelum.
Þetta er fyrsta stig heilsu-
Þrír sjerfræðingar skýra frá starfi sínu
þessara aðila, og hefur það geí-
ist vel.
Sami læknir fyrir mörg
iðnfyfrirtæki.
Langflest iðnfyrirtæki í Nor-
egi eru smá. Með tíu verkamönn
um að meðaltali. Meginhluti iðn
fvrirtækjanna hafa innan vi3
50 manns í þjónustu sinni.
Vegna þess, hve fyrirtækin erU
smávaxin, hefur það reynst hag
kvæmast að þau ráði til sín
heilsuverndarlækni. mörg í sam
einingu. Sumstaðar starfar slík-
ur læknir einn fyrir öll þau fyí
irtæki, sem starfrækt eru í við-
komandi bæ.
Aðeins 1300 fyrirtæki hafa
yfir 50 manns í þjónustu sinni,
samtals 180.0C0 manns. En 47%
þessa verkafólks nýtur nú eftir-
lits heilsuverndarlæknis. En
alls eru iðnaðarverkamenn yfir
Vi milljón og 17% þeirra njótn
nú eftirlits heilsuverndarlækna.
Þar sem heilsuvernd er starf-
andi, fara allir nýir verkamenn
til skoðunar. Ekki með það fyr-
Norrænu nefndarmennirnir, talið frá vinstri: Forsman prófessor frá Stokkhólmi, Þórður jr augum, að þeir verði af at-
Runólfsson vjelaeftirlitsmaður, Trysin frá Sví >jóð, Hallvorsen, eftirlitsmaður frá Noregi, vinnunni, sem á einhvern hátt
Bonnevie prófessor frá Kaupmannahöfn, André skrifstofustjóri frá Svíþjóð, sem er formaður iíða af líkamsgalla, heldur til
nefndarinnar, Bruusjgaard yfirlæknir frá Noregi og Strunck eftirlitsmaður frá Danmörku.
verndarinnar. En næst k.emur'för me'5 sjer er verði að ráða
það, að koma í veg fyrir, að hið bót á.
vinnandi fólk taki ýmiskonar
atvinnusj úkdóma.
Það þarf að sjá um, að holl-
ustuhættir sjeu fullnægjandi,
nægilegt ljós, hreinlæti og gott
loft. Ef andrúmsloftið spillist
af ryki eða gufum, þar sem unn
ið er að framleiðslustörfum, þá
þarf annaðhvort að sjá um nægi
lega loftræstingu, eða að vinnu
fólkið fái grímur fyrir andiitið
o. s. frv. Gæta þarf þess, að
verkafólkið geti þvegið sjer
matast í hreinlegum borðstof-
um, og þar frám eftir götum.
Hægt er að sjá fyrir þessu,
með eftirliti á vinnustöðvunum.
En margt fleira kemur til
greina, en það sem venjulegir
embættislæknar hafa með hönd
um. Þessvegna var stofnað sjer--
stakt embætti í Danmörku árið
1931 fyrir lækni, er átti að hafa gerða. Oft verða læknarnir, eink
eftirlit með hollustuháttum í um þeir sem eiga að hafa eftir-
Skoðunarstöð Ríkisspítalans.
Þar eð iðnaður Danmerkur er
að 3i í Kaupmannahöfn eða í
næsta nágrenni höfuðstaðarins,
þá verður eftirlitsstarfið með
hollustuháttum í iðnaðinum
mest þar.
Stofnuð hefur verið sjerstök
heilsuverndarstöð iðnverka-
fólks við Ríkisspítalann, þar
sem verkafólk getur komið til
skoðunar hjá sjerfræðingum.
Við þessa stöð vinna sjerfræð-
inar í lungna-. tauga- og húð-
sjúkdómum o. fl. Svo þar fáist
sem bestar lýsingar á atvinnu-
sjúkdómunum. og hægt verði að
stemma stigu fyrir þeim.
En sjúklingarnir sem fá ráð-
leggingar í þessarri stöð, geta
svo leitað annað til lækr.isað-
sínum reglulega milli vinnu,
svefns og hvíldar. Gigt geta
menn fengið af því, að þeir að
jafnaði eru í óhentugum eða ó-
hollum vinnustellingum.
Þá daga, sem við höfum ver-
ið hjer á landi höfum við haft
tækifæri til að afla okkur upp-
lýsinga um nokkra sjúkdóma,
er stafa af óhollri vinnu, svo
sem þegar menn veikjast í
lungum við skepnuhirðingu, þeg
ar heyin hrekjast í óþurkasumr
um mygla. Eins get jeg ekki
betur sjeð, en ýmsir vinnuhætt-
ir í útgerð hjer sjeu þannig, að
ástæða sje til, að breyta þeim
til, að varðveita heilsu manna.
Skipulag heilsuvemdarmála
í Noregi.
Næstur talaði Norðmaðurinn
dr. Bruusgaard.
Eitt merkilegasta atriði þess-
arra mála er, sagði hann. að
koma í veg fvrir heilsuspjöll
þess að sjeð verði um frá upp-
hafi, að hverjum manni sje ætl-
uð sú vinna, sem bonum hentar
best.
Við svo nákvæma skoðun. rem
fram fer, kemur það oft í ljós,
að menn hafa einhverja þá sjúk
dóma, sem þurfa læknisaðgerða
við. Því bað er, því miður, mik-
ið færri menn, sem eru full-
komlega heilbrigðir, en almennt
er ætlað.
Síðan fer fram læknisskoðun
árlega á öllu verkafólkinu. Sú
skoðun er mikið nákvæmari,
heldur en sú, sem útheimtist til
þess, að læknar gefi mönnuna
venjuleg heilbrigðisvottorð.
Mikilsvert yfirlit um
heilsufarið.
Eftirlitslæknarnir fá sáfelld-
ar upplýsingar frá vinnustöðv-
unum, annast bólusetningar
gegn ákveðnum sjúkdómum,
þegar þess þykir þurfa með. og
hafa hið nánasta samband við
verkafólkið.
atvinnulífinu. Það var íslend-! lit með heilsuvernd iðnaðar- I áðVr ^au ge"a vart við sig- | Það kemur fyrir, að einstöku
I
ingurinn dr. Skúli Guðjónsson, fólks. að heimsækja vinnustöðv
núv. prófessor í Árósum, sem arnar. og sjá með eigin augum
fyrstur hafði þetta embætti á undir hvaða skilvrðum unnið
hendi. Jeg er eftirmaður hans. er, taka sýnishorn af ýmsum
Það kom fljótt í ljós, að hjer efnum og framleiðsluvörum og
var um mikið starf að ræða og jaínvel andrúmslofti verksmiðj
vandasamt á marga lund, því anna. Fvrir skömnu var það
oft er það svo, að þó heilsa aðeins einn maður, sem hafði
manna spillist vegna atvinnu þessar rannsóknir með hönd-
þeirra, sem þeir stunda, þá er um, en nú eru það tólf.
I mörgum tilfellum er það
hægt án mikils tilkostnaðar eða
fyrirhafnar. Þetta fæst best með
því, að lækniseftirlit sje með
hollustuháttum á vinnustöðv-
um.
Það var fyrst á árinu 1917,
að fyrsti siíkur heilsuverndar-
læknir tók til starfa í Noregi.
Fyrir síðustu stvriöld var vfir-
leitt fremur lítill áhugi í þess-
um málum. En á stvrjaldarár-
unum tóku læknar þetta roál
upp. Og árið 1945 var komið
ekki hægt að greina þær sjúk-
dómsorsakir frá venjulegum or-
sökum, er leiða til þessarra
sjúkdóma.
T. d. var lengi álitið, að
silicose (steinlungu) væri
lungnatæring. En við athugun fyrirtækja og verkamennirnir
fannst, að þessi sjúkdómur staf- hafi nána samvinnu við lækni ljæknaf.ielagið hefur unnið að
aði af því, að menn hafa orðið stofnunarinnar. Slík samvinna|því að örug£íur læknisfræðileg-
að anda að sjer lofti með stein- j er komin lengst á veg hjá Norð- |ur grunci'-öl]u] mði undir þess-
Atvinnusjúkdómar og aftrir.
Miklum fróðleik þarf að safna
'um það. hvernig atvinnusjúk-
dómarnir snilla heilsu manna. - fram með tÍ11ÖgU um fast skiPu'
Best er, að forstöðumenn iðn-ílag Þessarra mála.
Síðan hefur mikið áunnist.
ryki.
Atvinnusjúkdómana
mönnum. Þegar um sjúkdóma
hafa er að ræða, sem beinlínis eiga
arri heilsuvernd, sem rekin er
fyrir framtak einstaklingsins án
lagaþvingunar.
Að málinu vinna í samein-
eru tíðastir meðal mismunandi að hjer sje um venjulegan sjúk-I ingu verkamenn, vinnuveitend-
læknarnir oft fundið með því, rót sína að rekja til atvinnu
að rannsaka hvaða sjúkdómar manna þá lítur fólk oft svo á,
vinnustietta. Ef einhver sjúk- ling á ferðinni, sem ekkert komi
dómur er sjerstaklega tíður hjá atvinnu þeirra við.
ákveðinni atvinnustjett, gefur j Magasjúkdómar geta t d.
það bendingu um, að einmitt stafað af óreglulegum máltíð-
vinna þessarar stjettar hafi ein- um, eða vegna þess, að menn
hverja sjerstaka óhollustu í eiga erfitt með að skipta tíma
ur og læknar. Þessir þrír aðilar
tilnefna heiisuverndarráð, sem
fjallar um öll deilumál í þess-
um efnum, sem upp kunna að
koma. Starfsemi þessi er byggð
upp, með frjálsum samtökum
menn eru tregir á að veita lækn
unum svo nákvæmar upplýsing
ar um heilsu sína og hag, sem
æskilegt er. En þetta er á mis-
skilningi byggt. Því að sjálf-
sögðu hvílir sama þagnarskylda
á þessum eftirlitslæknum eins
og læknum almennt
Með nánu samstarfi við verka
fólk og forstöðumenn fyrir-
tækja geta eftirlitslæknarnir
komið á þeirri heilsuvernd, sem
þeim er ætlað, og æskilegt er,
m. a. stuðlað að því, að þegar
einhverjir verkamenn eða kon-
ur hafa á tímabili haft óvenju-
lega erfiðum störfum að geena,
geti þeir með vissu millibili
fengið aðgang að ljettari vinnu.
Oft er það mjög mikilsvert,
að verkamenn kunni hjálp í við
lögum, þegar óhöpp eða slyS
bera að höndum. Er því lögíí
áhersla á, að sem flestir lærV
grundvallarreglur að slysahjálp
sem mest veltur á.
Á hverju ári senda eftirlits-
læknarnir ársskýrslur til heilsu
verndarráðsins, þar sem þeir til
greina niðurstöður af læknis-
Framh. á bls. 10.