Morgunblaðið - 22.07.1949, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Föstudagur 22. júlí 1949.
JlffgpttlMiifr
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
kr. 15.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með LesbMa
Leiður grikkur við
göfuga drottningu
ÞEGAR ráðið var að ísland gengi í hið svokallaða Bern-
r.rsamband, ákváðu íslendingar að hafa svipaða afstöðu í
viðskiptum um andleg verk, bókmenntir og tónverk, eins
og aðrar menningarþjóðir.
Aðild íslands að Bernarsambandinu verður þessvegna
ekki aðeins talin rjettmæt, heldur og sjálfsögð. Afleiðing
hennar varð m. a. sú, að óhjákvæmilegt var að Ríkisútvarp-
ið gerði samning við samtök íslenskra tónskálda og eigenda
ílutningsrjettar að tónverkum, sem löggilt hefur verið, sem
aðili fyrir þeirra hönd, um flutning tónverka og greiðslur
íyrir þau. Aðalatriði þess samnings, sem fyrir skömmu
hefur verið undirritaður, er það, að Ríkisútvarpið skal
greiða Stefi, en svo heita samtökin, 6% af afnotagjaldi
hlustenda, sem í þessu sambandi telst 60 kr., á ári hverju.
Stef skiptir síðan þessu fje milli þeirra, sem eiga flutnings-
ijett tónverka þeirra, er flutt hafa verið, innlendra og er-
lendra. Mun heildarupphæo þess á ári vera 120—130 þús.
kr. Er það hlutfallslega hærri upphæð en greidd er hlið-
stæðum samtökum á öðrum Norðurlöndum.
Þetta er mjög einfalt mál. Ríkisútvarpið greiðir eigend-
um flutningsrjettar að tónverkum ákveðið gjald á ári fyrir
þau verk þeirra, sem flutt hafa verið. Útvarpið innir þessa
greiðslu raunverulega af hendi fyrir hönd hlustenda sinna,
sem á tónverkin hlusta og greiða Ríkisútvarpinu afnota-
giald fyrir þennan og aðra þætti dagskrár þess.
En í sambandi við þessar greiðslur hefur samt risið ein-
kennileg deila. Forystumenn Stefs hafa krafist sjerstakr-
ar greiðslu fyrir þau útvarpstæki, sem höfð eru á sam-
komustöðum, eða að öðru leyti á almannafæri, svo sem í
almenningsbílum, vinnustöðvum og verslunum eða þar sem
þeir telja að tækin sjeu notuð í hagnaðarskyni.
Það er óþarfi að eyða mörgum orðum að þessari kröfu,
svo fráleit er hún. Og það er illa farið að hin ungu sam-
tök eigenda flutningsrjettar og tónskálda okkar skuli leggja
nafn sitt við hana. Þessi samtök þurfa á skilningi þjóð-
arinnar að halda á hlutv. þeirra og þýðingu. Þau eiga þann
skilning skilið, vegna þess að þau eru málsvari ágætrar
og göíugrar listar, drotningar drotninganna í ríki listanna,
tónlistarinnar. Þessari göfugu drotningu hefur verið gerð-
ur leiður grikkur af þeim þegnum hennar, er slíks mátti
síst vænta af, sjálfum hirðmönnum hennar. Sá grikkur felst
í því, að setja fram kröfur, sem vekja í senn andúð og að-
hlátur.
Framsókn arm oðsu ðan
FRAMSÓKNARFLOKKURINN setti fyrir nokkru
íram kröfur um sumarþing og vetrarkosningar. Hann sagð-
ist vilja láta kjósa um tillögur, sem hann hefði á takteinum
til lausnar aðkallandi vandamálum í íslensku atvinnu- og
fjármálalífi. Lengi vel biðu menn þess að sjá þessar tillögur,
,,úrræði“ Framsóknar, eins og Tíminn kallaði þær. Nú leið
og beið. Allt í einu birtist tilkynning frá höfuðstöðvum
Tímans um „úrræðin“. En viti menn? Hver skyldu þau
hafa verið? Hvorki meira nje minna en moðsoðnar álykt-
anir miðstjórnar Fraamsóknarflokksins frá s. 1. vetri.
Vesalings Framsókn, alltaf er hún á reiki í fortíðinni.
Fyrir nokkrum áratugum þótti moðsuðan fullkomin eldun-
araðferð. Nú er hún nær liðin undir lok, ef ekki alveg.
En Framsókn er ennþá að basla með moðkassann sinn. Þar
geymir hún „úrræðin sín“ og krefst svo sumarþings og
vetrarkosriinga um moðsuðuna!!
Það er vel líklegt að nauðsynlegt verði að hafa kosning-
ar í haust. En fráleitt er að þær snúist um hinar moðsoðnu
ályktanir miðstjórnar Framsóknar. Þær munu snúast um
það, hvort Sjálfstæðisflokkurinn eigi að fá tækifæri til þess
að stjórna landinu einn eins og höfuðborginni. Þaer munu
Snúast um það, hvort íjármálastjórn ríkisins eigi að verða
traust og örugg eins og höfuðborgarinnar, eða hvort sam-
stjórnarsamábyrgðarsukkið eigi að móta svip íslenskra
stjórnmála í framtíðinni.
k o f ft rr d fjj is| £*% TEff
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Háskalegur
flutningur
EITT af hryllilegri umferða-
slysum, sem orðið hafa hjer á
landi varð á þann hátt, að bif-
reið var ekið aftan á síma-
staura, sem verið var að flytja
á vörupalli bifreiðar.
Sjónarvottar að þessu slysi
sögðu svo frá, „að bíllinn hefði
bókstaflega þræðst upp á einn
símastaurinn“. Fór staurinn í
gegnum framrúðunja, gekk í
gegnum bílinn og aftur úr
glugganum á afturhlið vagns-
ins.
Slys þetta varð vegna þess
að bifreiðarstjórinn, sem ók á
eftir vörubílnum, sem var með
þenna há'skalega flu'tning sá
ekki staurana.
e
Hættumerki
nauðsynlegt
EKKI er hægt, að komast hjá
því, að vörubílar flytji staura,
járnrör og stengur, sem standa
aftan af vörupalli. Það er
stundum nauðsyn að flytja
varning á þann hátt.
En hitt er sjálfsagt og skylt,
að merkja vel með hættu-
merkjum þegar farið er með
slíkan flutning á götum og veg
um Algengast er að notuð er
rauð dula, sem fest er á enda
staursins, eða járnrörsins, sem
lengst skagar aftur af bilnum.
o
Lá við slysi
ÞESSI aðvörun er hjer sett
fram vegna þess að í fyrradag
munaði litlu að stórlys hlytist
af, er bifreið var ekið á eftir
vörubíl með járnrörahlass. —
Bifreiðastjórinn, sem var fyrir
aftan vörubílinn sá ekki rörin,
fyr en hann var rjett komin að
þeim. Var eingöngu að þakka
snarræði hans og því hve hægt
hann ók, að ekki varð slys.
Strangar reglur
ÞAÐ þarf að setja ströng fyrir-
mæli til vörubifreiðastjóra
um, að þegar þeir flytja varn-
ing eins og hjer hefur verið
minnst á, þá haíi þeir hættu-
merki, greinileg.
Eins þegar hátt hlass er á
vörubílum, þá sje það vel bund
ið, þannig að ekki sje hætta á
að hlassið, eða hluti af því
velti af.
Með þessu þarf að hafa
strangt eftirlit og það ætti að
varða sektum, eða þungri
hegningu, ef út af er brugðið.
•
Hætta á ferðum
á góðum vegum
LANGFERÐABÍLSTJÓRI, sem
nýlega er kominn úr ferð norð
ur í land, segir eftirfarandi
sögu:
Þjóðvegurinn norður í land^
er í prýðisstandi og hefur ver-
ið undanfarið. Vegamálastjóri
á þakkir skyldar fyrir hve vel
hann lætur halda veginum við
með vegheflum, ofaníburði og
öðrum ráðstöfunum, sem gera
þarf.
En þrátt fyrir þetta er veg-
urinn hættulegur og stafar það
af smáathugunarleysi hjá vega
vinnuverkstjórunum.
Slæmt við brýrnar
„HVERNIG, sem á því stend-
ur“, sagði bifreiðarstjórinn,
hvort það er nú, að heflarnir
komast ekki alveg að brúnúm,
eða hvað, þá er það staðreynd,
að það er mikið af holum síð-
asta spölinn að þeim.
Þettakemur sjer illa og er
blátt áfram hættulegt, eins og
sjest á því, að víða hefur verið
ekið á brýr og þær skemdar“.
•
Beinn sparnaður
ÞETTA a^ttu vegavinnuverks-
stjórar að athuga Því ef stóru
vegheflarnir geta ekki heflað
við brýrnar, þá verður að gera
það með handverkfærum.
Einnig liggur það í augum
uppi, að það er beinn sparn-
aður að aðkeyrslan að brúnum
sje sem best. Færri brýr myndu
skemmast og bílar.
•
Skemmtiferðin
ÞAÐ er fást ákveðið, að farið
verður í skemmtiferð með
gamla fólkið á laugardaginn,
eins og fyrirhugað var. Lagt
verður af stað úr.bænum undir
klukkan 2 og komið heim aftur
kl. 7—8 um kvöldið.
Matthías Þórðarson, fyrver-
andi þjóðminjavörður, hefur
góðfúslega lofað að vera með
í ferðinni og segir hann frá
Þingvöllum á Lögbergi. Lög-
reglustjórinn lánar magnara.
Kaffi verður drukkið í Val-
höll um 4 leytið.
•
Hlakka til
- ferðarinnar
GAMLA fólkið hlakkar mjög
til ferðarinnar. Ekki er hægt
að segja með vissu 'hve margir
verða í förinni, en sennilegt að
það verði alltaf um 80 manns)
bæði frá Elliheimilinu og gam-
almenni, sem búa í eigin íbúð-
um.
Maður. sem er kominn vfir
sjötugt spurðist fyrir hvort
harin1 gæti fengið að fara með
og var það auðvitað sjálfsagt.
Hann sagði:
..Jeg hefi 'ekki haft tíma til
að ferðast mikið um dagana.
Þurft að hugsa meira um vinn-
una. Aldrei hefi jeg komið á
Þingvöll, þótt mig hafi alltaf
langað til að sjá þann stað. Og
nú fer að styttast hjá mjer og
þetta er einasta tækifærið til
að gamall draumur rætist“.
Þetta sagði gamli maðurinn
og þannig mun vera um fleiri,
sem fara með í þetta ferðalag.
•
Enn vantar bíla
EN það vantar ennþá bíla. —
B’ílaeigendur hafa vþrið ein-
kennilega tregir til að gefa sig
fram. Hart væri það, ef ekki
væri hægt að fá 20—30 bila í
þeim tilgangi að gleðja einstæð
gamalmenni einn eftirmiðdag,
þegar einkabílarnir skifta þús-
undum í bænum.
Þeir aðilar, sem tekið hafa
að sjer, að vinna að þessari
skemmtiferð gamla fólksins,
Gísli Sigurbjörnsson, forstjóri
Elliheimilisins, Aron Guð-
brandsson, forstjóri, fyrir
stjórn FÍB, og undirritaður
skora enn einu sinni á þá, sem
eiga, bíla, að lána þá í þessa
ferð. Og nú skulum við sjá
hvaða árangur það ber. I dag
eru síðustu forvöð að gefa sig
fram.
MEÐAL ANNARA ORÐA .... I
................-I
Gerlar geta bjargað mannkyninu frá hungurdauða.
Eftir CHARLES CROOT,
frjettaritara Reuters.
K.HÖFN — Dr. A. C. Thaysen
er þeirrar skoðunar, að gerlar ^
einir geti bjargað marmkyninu ,
frá hungurdauða, en hann er for
stjóri gerlafræðirannsóknastof-
unnar bresku í Trinidad.
Dr. Thaysen er fæddur í Dan-
mörku, en er nú breskur þegn.
Hann hefir verið í sumarfríi
í Danmörku og sagði m. a. í
viðtali við „Berlingske Aften-
avis“:
„Það er talað um, að rækta
meira land til þess að framleiða
fæðu fyrir íbúa jarðarinnar,
sem sífelt aukast að tölu til.
En það verður bæði of dýrt og
of seinlegt. í hitabeltislöndun-
um eykst mannfjöldin t .d. um
fimm af hundraði ár hvert.
Fæðuskortur er þar mjög al-
gengur.
• •
GERLARNIR KOMA
TIL SÖGUNNAR.
,.MÍN skoðun er, að einasta
lausnin sje að notfæra sjer gerl-
ana. Gerlalíffræðin er einkarl
þýðingarmikil fyrir allan heim-l
inn. Með því að breyta samsetn-
ingu ýmsra efna, valda gerlar
samræmi lífrænr.a efna í jarð-
veginum, sem ráða því hvað
hægt er að rækta.
í styrjöldinni, þegar kafbáta-
hættan þýska var upp á sitt
hæsta, fóru Bretar að fá áhuga
fyrir eggjahvítuefnum, sem
gætu komið í stað venjulegra
matvæla.
Þetta efni er nú framleitt í
Vestur-Indíum og er notað til
að berjast gegn fæðuskortinum
í hitabeltislöndunum. Þar hugsa
menn ekki um hvað þeir borða,
eða ættu að borða, heldur leggja
sjer til munns, það sem þeim
þykir best.
• •
MANNKYNINU
SÍFJÖLGAR.
ÞETTA er vandamálið mikla,
sem við erum að reyna að leysa
í Trinídad.
Nú eru t. d. um 400,000,000
íbúar í Indlandi, en reiknað er
með, að í lok yfirstandandi ald-
ar verði íbúar Indlands orðnir
1,700.000.000. Indland getur
ekki fætt íbúa sína nú. Hvað
skal til bragðs taka þegar íbú-
unum fjölgar enn rr.eir?
í Vestur-Indíum höfum við
sjeð hvernig ný lyf hafa stöðv-
að drepsóttir, sem áður áttu sinn
þátt í að halda íbúatölunni í
skefjum.
Aukinn landbúnaður er ekki
nóg. Ein kýr framleiðir varla
eitt pund af eggjahvítuefni á
dag. í 500 pundum af soya-
baunum er um 84 pund eggja-
hvítuefni.
En úr einni smálest af geri,
sem hefir verið látið gerjast í
sólarhring, fást 30 smálestir af
eggjahvítuefni.
• •
GERLA-LÍ FFRÆÐIN
MARGHLIÐA.
GERLA -LÍFFRÆÐIN er marg-
hliða. T. d. vithm við ekki
hvemig olían hefir orðið til. Við
vitum aðeins að hún hefir orðið
til í jörðinni gegnum margar
aldir fyrir tilstilli gerla.
Frh. á bls. 12.