Morgunblaðið - 07.10.1949, Qupperneq 2

UÖRGVNBLAÐIÐ
Föstudagur 7. okt. 1949. 1
rÁm'ÁTBÚRÐmlttafafi a siðarj
tímum vakið meiri eftirtekt en
njósnirnar miklu í Kanada. Út
af fyrir sig er það þó ef til vill
ekki svo mikil nýjung, að stór-
veldi haldi uppi njósnum í öðr-
um ríkjum.
Margir flæktust í netið
Það eftirtektarverðasta um
njósrdrnar í Kanada var, hversu
rækilega þær voru skipulagðar
og hvernig einn stjórnmála-
flokkur þar í landi ljeði sig til
njósna fyrir erlent herveldi.
Glögglega kom fram, að fjöldi
manns, er gengið hafði á hönd
kommúnistaflokknum, hafði
slitið hollustunni við sitt eigið
föðurland og sett hlýðni og
þjónustu við Rússland í henn-
ar stað.
Lærdómsríkt er, að það var
engirtn af hinum kanadisku föð-
urlandssvikurum, sem sá að
sjer, og játaði ótilkvaddur land-
ráð sín og lagsbræðra sinna.
Þvert á móti var ástæðan til
þess, að njósnirnar komust upp
sú,- að einum af starfsmönnum
Rússa, er sendur hafði verið til
Kanada, ofbuðu aðfarirnar og
vilcii ekki lengur una því, að
taka þátt í hinum ljóta leik.
Gouzenko kemur við sögu
Þetta var maður að nafni
Gouzenko, er starfaði að þýð-
ingu leyniskeytanna, sem send
voru á milli. Þeggi ungi maður
var sendur úr Rússlandi til þess
að vinna við sendisveit Rússa í
Kanada.
Áður en hann fór frá Rúss-
landi var hann haldinn sömu
blindu og aðrir Rússar um á-
standið utan landamæra Rúss-
lands. Hann var alinn upp í
hinum kommúnistiska hugsun-
arhætti og trúði því, að kúgun
og áþján ætti sjer stað í öll-
um erlendum löndum. Rúss-
land eitt væri ríki verkalýðs-
ins, umkringt af fjandsamleg-
um öflum, er hefðu það eitt á-
hugamál, að koma því á knje.
Öðruvísi umhorfs í
Kanada en sagt
hafði verið
Þegar Gouzenko fór að kynn-
ast í Kanada varð reynsla hans
öil önnur en hann hafði búist
yið. Þar ríkti meðal almennings
frjálsræði og velmegun miklu
ikeiri en meðal alþýðustjetta
Rússlands. Hann varð hvergi
var þeirrar sífelldu tortryggni,
er einkennir allt þjóðlíf undir
htnu kommúnistiska einræðí.
Fólkið var vingjarnlegt sín á
milli og vildi sj'na sjálfum hon-
uffl vináttu og hjálpsemi. Það
stafaði í senn af því,< að slíkt
er þar landssiður, og af hinu,
að í sameiginlegum erfiðleik-
um stríðsáranna vildu allir
frelsisunnandi menn sýna Rúss-
um vinsemd.
Hann sannfærðist um, að því
fór fjarri, að kanadiska þjóðin,
eða fulltrúar hennar, á þingi og
í ríkisstjórn, vildu bekkjast til
við rússnesku þjóðina eða vald-
hafa hennar. Menn töldu eðli-
legt, að í Rússlandi væri það
Stj órnarfyrirkomulag,- er Rússar
sjálfi'r þyldu.^ Þessvegna töldú
í> ir enga ástfeðu til að fjand-
ífrapnst vúð Rússa, þó að þat
lommúnislar!
ííui.áulamyog Síubzb Össrí
:UJ8liA i öfite rmröög.B bis
unsEd-
ríkti sovjet-skipulag. Þvert á
móti töldu þeir, að friðurinn
yrði ekki tryggður nema með
góðri samvinnu annara þjóða
við Rússa.
Vináttu svarað með
fjandskap
Eftir þessu sóttist almenning-
ur og vildi mikið í sölurnar
leggja til að slík vinátta gæti
komist á. Við þennan vinarhug
stakk mjög í stúf sá kommún-
istiski andi, er rjeði hjá hús-
bændum Gouzenkos.
Þeir voru fullir tortryggni og
bönnuðu eðlileg samskipti
landa sinna við kanadiska borg-
ara. Sá einn samgangur var
leyfður, sem miðaði að rússnesk
um áróðri, og því, að veiða upp
úr kanadiskum borgurum leynd
armál þjóðar þeirra.
• Hjá þessum útsendu mönn-
um ríkti innbyrðis sama tor-
tryggnin og þeir sýndu um-
hverfi sínu. Enginn trúði öðr-
um, allir bjuggust við illu. Ó-
friður milli Rússa og Vestur-
veldanna var talinn óumflýj-
anlegur, og allt starfið í þessu
friðsama vinalandi var miðað
við, að ófriður milli þess og
Rússlands hlyti að brjótast út.
Þessir menn, sem nutu gisti-
vináttu kanadisku þjóðarinnar,
notuðu aðstöðu sína tll að
njósna um kanadisku þjóðina
og spinna víðar og víðar vef
sinn henni til ófarnaðar.
Gouzenko lagði allt
í sölurnar
Að lokum fjekk Gouzenko
nóg af þessum leik. Hann vildi
ekki lengur una því, að vera
milliliður kanadiskra land-
ráðamanna og njósnarmiðstöðv-
arinnar miklu í Moskva. En sú
miðstöð hefur m. a. spjaldskrá
yfir alla yfirlýsta kommúnista
i öllum löndum heims og ákveð
ur, hver verkefni hverjum um
sig skuli fengin.
Nærri má geta, að Gouzenko
hafi tekið nærri sjer að höggva
á böndin milli sín og Sovjet-
ríkjanna. Ættingjar hans og
vinir voru margir austur þar,
og hann vissi, að hann stefndi
þeim í mikla hættu, ef hann
ýfirgæfi hina kommúnistisku
þjónustu. Sjálfur vissi hann, að
hann mundi verða landflótta
maður, umvafinn hættum og
ofsóttur það, sem eftir væri æf-
innar, ef hann kæmi upp um
svikavefinn.
En þátttaka í öllu þessu und-
irferli, tortryggni og svikum til
undirbúnings nýrri styrjöld
gegn friðsömum mönnum, varð
Gouzenko að lokum óbærileg.
Hann vildi fremur fórna öllu
óg leggja líf sitt og sinna í söl-
urnar, heldur en að leyfa þess-
um styrjaldarundirbúningi er
átti sjer stað undir ýfirskini
vináttunnar, að halda lengur
áfram ótrufluðum.
Gouzcnko kom upp
um njósirnar
Þessyegna safnaði Góuzenko
saman ýmsum gögnum uni
nokkra helstu njósnarana í
* ém r r ■** (*■» m # » * * v f. fl *> Þ f X i-: * KV ¥
hópi kanadiskra borgara, og á-
kvað að koma þeim til vitund-
ar kanadiskum almenningi. —
Hann snjeri sjer til kanadiskra
blaða og kanadiskra stjórn-
valda með gögn sín, en í fyrstu
vildu engir á hann hlusta. Öll-
um fannst saga hans svo ótrú-
leg, að hún gæti ómögulega
verið sönn.
Þegar hans var saknað af
vinnustaðnum hjá hinum komm
únistisku húsbændum varð þar
uppi fótur og fit. Þeir ætluðu
að ná Gouzenko á sitt vald, og
eru fáar átakanlegri sögur til,
heldur en frásögnin af því,
hvernig Gouzenko reyndi ásamt
konu sinni og ungu barni að
forðast að lenda í klóm þeirra.
Á síðustu stundu skarst kan-
adiska lögreglan í málið og eft-
ir það var Gouzenko borgið í
bili. Sjerstök rannsóknarnefnd
var sett á laggirnaar til að rann
saka skýrslur og gögn þau, er
Gouzenko hafði með höndum.
Vann til þakklætis
Kanadamanna
I þeirri rannsókn sannaðist
allt það að vera rjett, sem
Gouzenko sagði, og hægt var
að fá staðfestingu á með öðr-
um gögnum.
Ýmsir kanadiskir borgarar,
þ. á. m. háttsettir menn úr
hernum, nafnkunnir vísinda-
menn og jafnvel einn þingmað-
ur, voru fundnir sekir um land-
ráð. Við rannsóknina sánnað-
ist, að Rússar höfðu einkum
lagt áherslu á að fá vitneskju
um allt það, er laut að atom-
rannsóknunum.
Kanadiska þjóðin taldi sig
með rjettu vera í þakkarskuld
við Gouzenko, en kommúnistar
um heim allan fylltust hatri og
hræðslu, er upp hafði komist
um einn þáttinn í óþokkabrögð
um þeirra.
Fróðiegar bækur
Besta lýsingin á öllum þess-
um atburðum er í hinni miklu
bláu bók, sem gefin var út um
störf rannsóknarnefndarinnar í
Kanada, er skipuð var fremstu
lögfræðingum þar í landi. Sú
bók er að vonum nokkuð þung
í vöfum, en einkennilega má
sá maður vera gerður, er ekki
fyllist viðbjóði á athæfi komm-
únista við lestur hennar og í-
hugun.
Sjálfur hefur Gouenko skrif-
að bók um æfi sína og er hún
að vísu merkileg, en nær þó
ekki að kyngikrafti þeim óhagg
anlegu staðreyndum, sem leidd-
ar eru fram í skýrslu kanadisku
rannsóknarnefndarinnar.
Athyglisverð kvikmynd
Á grundvelli allra þessara
gagna hefur verið samin kvik-
mynd ,„Bak við járntjaldið",
sem sýnd hefur verið víða um
heim og ýmsir íslendingar hafa
sjeð þar og nú er sögð komin
Hingað. til’ lahdsins. Sú mynd
sýnir vel þátt Gouzenkos í öll-
itm þessum atburðurn og fagur-
galann, sem hinir kommúnist-
iiku erindrekar notuðu til að
veiða kanadiska þegna í njósn-
arnet sitt. Myndin sýnir og
mæta vel tortryggnina og þann
blæ óhugnunar og mannhaturs,
sem býr á bak við járntjaldið.
Hinsvegar hefur ekki verið
unnt að rekja nema að litlu
leyti starf hinna einstöku njósn
ara. Þessvegna eru illvirki
þeirra ekki sýnd eins og vert
væri. Engu að síður hlýtur
mynd þessi að verða minnisstæð
öllum er hana sjá og er engin
furða þó að kommúnistar víða
um heim hafi ærst yfir sýn-
ingu hennar.
Mynd þessi er merkilegt
plagg um óheillastarfsemi'
kommúnista og þó aðeins eitt
af þeim gögnum, sem almenn-
ingur nú hefur til að átta sig
á óheilindum og svikum komm
únista um heim allan.
Kommúnistar hvarvetna
samir við sig
Viðfangsefni kommúnista eru
misjöfn í ýmsum löndum, en
starfshættirnir eru hvarvetna
hinir sömu. Moldvörpustarf og
niðurrif ríkjandi þjóðskipulags
til hags fyrir hinn alþjóðlega
kommúnisma og miðstöð hans
í Moskva.
Allar frjálsar þjóðir hafa nú
fengið nóg af þessu og snúa
bakinu við þeim deildum komm
únistaflokksins, er hjá þeim
starfa. Islendingar mega vissu-
lega ekki verða eftirbátar ann-
ara, heldur verða þeir að
hreinsa af sjer þessa erindreka
kúgunarinnar og yfirgangsins.
Rigmor Hanson
.. ur
FRÚ RIGMOR HANSEN dans-
kennari, er fyrir nokkru kom-
in úr ferðalagi til París, Lond-
on og Kaupmannahafnar, en í
þessa för fór frúin til að kynn
ast nýjungar á sviði danslistar-
innar, með það fyrir augum, að
geta miðlað nemendum sínum
hins allra nýjasta, á vetri kom-
anda. Með frú Rigmor var dótt
ir hennar Svava, en hún á að
aðstoða við kenslu í balletskóla
frú Rigmor nú í vetur.
Frú Rigmor Hanson lætur
vel af ferðinni, en hún kynnti
sjer t.d. ballet hjá kunnum
balletdansara Serge Lifar að
nafni, en hann starfar við eitt
af kunnari söngleikahúsum
Parísarborgar. í London kynti
frú Rigmor sjer nýjustu sam-
kvæmisdansana, en samba-dans
inn er enn vinsælastur allra
samkvæmisdansa, þó að flust
hafi til Evrópu frá Ameríku nýr
dans, sem kendur er við kvik-
myndaleikarann og danssnill-
inginn Fred Astaire. Dansinn
heitir „Fred Astaire swing
trot“.
. Meðan frú Rigmor dvaldi í
Kaupmannahöfn sótti hún
tímá hjá aðalsólódansista við
Konunglega leikhúsið, Börge
Ralov og þar sótti hún og tíma
hjá spænskum danssnillingi,
19 * trir 9 H h l
'«••** ■*-. -T9 I
•■»*•*** ir j
Frh. á bis. i.
r y **■»«,* r *■ » » *•
Þjóðviljinn kann ekki við a3)
minnst sje á hinn „fallna
engil“ kommúnistanna hjer í
bæ, frk. Katrínu Thorodd-
sen, sem færði sig niður fyrir
„vonleysið“ á framboðslista
kommanna, en þykist ætla
að rísa upp þaðan alla leiði
upp á þingbekkina. Þetta ei*
ekki annað en fyrirsláttur.
Katrín Thoroddsen vill ekkii
á þingi vera. Það hefur húra
sjálf gefið til kynna, hvorfe
sem flokkssystkinum hennaií
líkar betur eða verr.
Sjálfstæðisflokkurinn einn hef-
ur sjeð fyrir því, að Revk-
víkingar geti kosið konu á
þing. Flokkinn vantaði fá at-
kvæði við síðustu kosning-
ar, til þess að fá fimm þing-
menn kosna. Hann fær þacá
nú.
Kristín L. Sigurðardóttir eu
í 5. sæti listans. Hún hefup
sagt frá því hjer í blaðinu,
að hún hafi ekki haft tæki-
færi til að kynna sjer almenra
þingmál. Þetta er ekki nema
eðlilegt.
Hún hugsar sjer að notfæra
sjer praktiska þekking sína á
málefnum húsmæðranna,
þegar á þing kemur. Siálf-
stæðisflokkurinn hefur ekkS
haft sílkan fulltrúa á þingi,
síðan frú Guðrún heitin Lár-
usdóttir átti þar sæti. Húri
þekkti óskir húsmæðranna,
og kvenþjóðarinnar yfirleitt-
Það er alkunnugt, að frú
Kristín eir miklum hæfileik-í
■í
um búin, og verður ágætuh
fulltrúi heimilanna og hús-
mæðranna á alþingi.
Framsókn segir, að hundruS
Reykvíkinga hafi ákveöið að
greiða frk. Rannveigu Þor-
steinsdóttur atkvæði. Hætt en
við, að þau hundruð reynisíi
of fá, til þess, að hún nái
kosningu.
Frk. Rannveig Þorsteinsdótt-
ir hefur verið skelegg í próf-
lestri, og kann vafalaust vel
til verka á skrifstofum. Er*
reykvíska1' húsmæður kunna
vel yfirlætisleysi frú Krist-
ínar L. Sigurðardóttur. Hún
hefur aðallega gengið í skóla
■reynslunnar, sem húsmóðir,
á alþýðuheimili, og hefur
ekki hugsað sjér, að taka for-
ustu í þingmálum, öðrum eri
þeim, sem sjerstaklega era
kvenþjóðinni Og húsmæðr-
unum hugleikin.
Það vekur liinsvegar furðu,
að frk. Rannveig skuli vera svo
einstaklega óheppin, að þykj-
ast, sem fulltrúi Fratnsóknar-
flokksins ætla að kippa skömt-
unarmálum í lag, og útrýmai
svarta markaðinum. Eftir að>
flokkur hennar hefur lagt á haóí
megináherslu að skipuleggjai
og margfalda svarta markaðinra
og braskið með því, að ger&j
skömtunarseðlana að innflutnM
ingsleyfum.
Vilja ekki láta skipin laus.
CANTON — Talsmaður þjóðern-*
issinnastj órnarinnar hefir látiS
svo um mælt, að bandarisku
farmskipin tvö sem eru í^halá;!
hjá stjórninni, muni ekki verða
látin laus, fyrr en þau afskipl
farmi sínum og látnir verði aí
Hendi þeir kínversku farþegar,
sþm með þeim eru.
1 * 1 **•'*»*« T * « t t n ti « « * r t » v * k «