Morgunblaðið - 06.11.1949, Blaðsíða 5

Sunnudagur 6. nóv. 1949.
HORGLNBLAtflÐ
Fylgið hrynur af komm- Kirk]
únistum 1 Finnlandi
Eítir THOMAS OARRIS,
frjettaritara Reuters.
HELSINGFORS — Ríkisstjórn
íinnsku sósialdemókratanna hef
ir unnið kommúnist.unum þann
stæista álitshnekki, síðan styrj-
öldinni lauk, eftir að þeir nú
fóru með sigur af hólmi í bar-
áttu við „fjelagslausan verka-
íyð". Kommúnistum hefir ver-
ið unnið þetta álitstjón, enda
þótt Rússar hafi herstöðvar,
jpaðan sem finnska höfuðborgin
er i skotfæri.
Verklöll og brottrekstur.
Allsherjarverkföll. sem
Stommúnistar boðnðu til fóru
út um búfur. Látið var í veðri
vaka, að þeim væri stefnt gegn
þeirri r.tefnu stjcrnarinnar, að
halcla launum föstum, en í rami
og sannleika var til þeirra
Stofnað til að steypa stjórninni
af stóh.
Verkalýðssambandið er undir
stjórn 7 sósíaldemókrata og 5
kommúnista. Það hefir ávallt
stutt stjórnína og hefir nú frem
wr styi kst en sundrast eins og
kommúnistar hðfðu til stofnað
og æth:ð sjer.
Þegar verkföllin voru í al-
gleymir.gi, þá var við því bú-
ið, að þau yllu stöðvun á hin-
um óhjákvæmilegu skaðabóta-
greiðsli m, sem inna á af hendi
til Rú.ssiands. Verkalýðssam-
iöandið. rak þá verkalýðssam-
tökin 7, sem stóðu fyrir verk-
tollunum undir handarjaðri
kommúnista. Naut sambandið
stuðnings stjórnarinnar um
þessa. áðstöfun.
SamLökin sjö tilkynntu, að
þau m indu stofna verkalýðs-
.sambav: d út af fyrir sig. Áður
sökuðu þau samt stjórnina um,
að hún ræki erindi atvinnu-
rekenda, að hún hefði látið
xnyrða 2 verkamenn, sem ljetu
Mfið i árekstrum við lögregl-
una og að hafa stofnað í hættu
sambandinu við Svvjetríkin.
Ætluöu að stofna nýtt
samband.
Kommúnistar sögðu, að nýja
sambandið mundi keppa við
initt — þar væri athvarf verka-
Jiýðsins.
Þar eð verkalýðssambandið
ssamkvæmt finnskum lögum
ssker úr því, hvort um sje að
iræða löglegt eða ólöglegt verk-
úall, þá var við því búið, að
stjórnin yrði að horfast í augu
við tvennskonar skýrgreiningu
á því, hvað væri löglegt — aðra
k'rá sósíaldemókrötum og hina
k’rá kommúnistum.
Svo virtist því sem stjórnin
yrði að afnema kaupfestinguna
og loía kaupi — og þá einnig'
verðlagi — að hækka og lækka
að vild. Svo hlaut að fara, þeg-
ar engum væri kleift að greina
jinilli löglegra verkfalla eða
rstöðvunar, sem væri einungis
'torot á samningum verkamanna
og vinnuveitenda.
Þetta hefði aukið onn á verð-
bólguna, sem þegar hefir rýrt
gildi finnska marksins um
(300% frá styrjaldqtrlokum.
Fór lit um þúfur.
En hin kommúnistisku verka
lýðssamtök hafa nú komist að
raun um, að þau hafa ekki
nægan stuðning hjá verkalýðs-
fjelögunum til að þau geti
stofnað verkalýðssamband út
af fyrir sig.
Mörg fjelög þessara samtaka
kommúnista hafa sagt þeim, að
þau mundu ganga úr sínum eig-
in samtökum og hverfa vfir í
verkalýðssambandið, sem nú er,
heldur cn að verða aðilar að
verkalýðssambandi kommún-
ista. Jafnvel hefir verið ágrein-
ingur með sjálfum kommúnista
forsprökkimum. Sumir hafa
meira að segja sagt )af sjer
trúnaðarstöðunum eða íarið yf-
ir til sós’aldemókrata.
Þeir lýstu því yfir, að 7 verka
lýðssamtök gætu ekki stofnað
verkalýðssamband og smæð
slíks fjelagsskapar ein út af
fyrir sig væri alvarlegur álits-
hnekkir fyrir þjóðlega demó-
kratafiokkinn.
Þessi flokkur er bræðingur
kommúnistar og vinstri arms
sócía1ista Fann beið geysilegt
tjón í kosningum þeim, sem
fóru fram á seinasta ári. Þá
tapaði hann 13 sætum af 51
í þinginu og beið þann mesta
ósigur, sem nokkur stjórnmála-
flokkur hefir beðið, síðan land-
ið varð fuilvalda ríki.
Að öllu þessu athuguðu hafa
verkalýðssamtökin 7 „komið
aftur skríðandi á knjánum til
sambandsins“ svo að orð stjórn
arblaðanna sjeu nefnd, og beð-
ið um að verða tekin í sátt aft-
ur.
Tekin í sátt.
Sambandið hefir engan vegin
farið duit með þessa bón, og
hefir lýst því yfir, að samtök-
in verði tekin upp í sambandið
aftur, ef þau takast á hendur
að hlíta verkfailsreglum þess
dyggilega. Einnig hefir sam-
bandið heimtað, að þau inntu
af hendi vangoldnar greiðsiur.
Samtökin 7 uppfylltu þessi
skilyrði og eru nú komin aftur
í sambandið til reynslu. Skýra
þau svo frá, að þau hafi orðið
að venda kvæðinu í kross til
að varðveita „einingu verka-
lýðsins".
Álits og fylgishnekkir.
Gönuskeið þeirra heíir ekki
einungis skert virðingu þeirra,
en einnig valdið nokkrum óróa
í hópi þeirra sjálfra.
Verkföllin voru langdregin.
Fjelagssjóðir hrukku ekki til
styrktar verkfallsmönnum, og
þeir urðu að bíða í löngum
auðnuley'sishölum úti í kaldri
veðráttu norðursins til að fá
ókeypis sápu hjá hiálparstofn-
unum fyrir almenning.
Sparifje margra verkfalls-
manna gekk til þurrðar vegna
matvælakaupa handa f jöiskyld-
um þeirra. Þeg'ar þeir svo hófu
vinnu að nýju, voru launin ó-
breytt, en sparif je : allt þrotið.
Rcyna. að naiiðiendá.
HarðskeVttustu kommúnist-
arnir reyndu þrautalendingu
til að bjarga því sem bjargað
varð, en það varð-ekki til ann-
ars en gera illt verra. Hertta
Kuusinen, formaður þingflokks
kommúnista — konan, sem er
þjálfuð í Moskvu — reyndi
þessa leið. Meiðyrðamál henn-
ar gegn stjórnarblaðinu „Sosial
Demokraatti“ ætlar að fara út
um þúfur, en blöð andstæðing-
anna, eða aðstandendur þeirra
brosa íbyggnir.
Forsetinn, dr. Juho Passikivi
var beðinn ásjár. Fjelt.g blaða-
manna“ bað hann að vernda
blaðamenn fr .,skelfingu“ er
þeir inna störf sín af hendi.
Þessi málaleitan verðiir ekki
tekin til greina af því er frjetst
hefir. Þetta fjelag telur aðeins
50 blaðamenn, alla frá blöðum
kommúnista. Það staðhæfir, að
sumir fjelagsmannanna hafi
verið teknir fastir ólöglega
meðan átökin milli lögreglu og
uppvöðsluseggja áttu sjer stað,
en í þeim biðu 2 verkfalls-
menn bana.
Hinsvegar heldur dómsmála-
ráðuneytið til streitu ákærum
um friðarspjöll á hendur sum-
um þessara blaðamanna.
Verkfallsfjclögin lögsótt.
Loks hafa sum vinnuveit-
endafjelögin hagnýtt þá laga-
heimild að lögsækja kommún-
istasamtökin fyrir samnings-
rof. Til að mynda hafa sam-
tök timburverkamanna fengið
2 stefnur og er farið fram á
2.000.000 marka skaðabætur í
hvorri.
Þessi málshöfðun og fleiri
kynnu að gera samtökin gjald-
þrota, ef þeim væri haldið til
streitu. En gert er ráð fyrir
að vinnuveitendur láti sjer
nægja að fá spjöllin viðurkennd
eða þeir muni draga stefnur sín
ar til baka nú, þegar samtök-
in 7 eru aftur komin í sam-
bandið.
Enn verður Finnland að
greiða Rússlandi skaðabætur í
2 ár. Þessari skyldu hefir þeg-
ar verið gengt í 6 ár, og verður
ekki gengið í grafgötur um, að
þær feikilegu upphæðir, sem
iinna verður af hendi ganga
nærri ofnahag landsins, enda
þótt erlend lán og tilslakanir
Rússa, sem þeir gerðu í þann
mun er kosningarnar fóru í
garð, kæmu til.
Viðreisn landsins í efnahags-
málum er líka meira komin und
ir aðstæðunum innanlands en í
mörgum öðrum löndum. Kem-
ur það til af því, að Finnland
er hvorki nógu nærri Rússlandi
stjórnmálalega til að geta feng-
ið hjálp þaðan, nje nægilega
fjarri til að fá Marshallhjálp.
Iðnaðurinn er nú aftur í fuli-
um gangi, og ólíklegt virðist,
að verkamennirnir fari aftur
eftir skipunum um ólög'leg verk
föll í náinni framtíð.
Stjórnin hefir lýst yfir, að
verkföllin hafi kostað landið
3.000.000 marka vegna fram-
leiðslutaps, og verkamennina
um 643.000.000 marka í launa-
tapi.
Enginn fjekk laun sín hækk-
uð, þegar fráskildir eru nokkr-
! ir timburflotamenn í Kemi. En
770.000 vinnudagar töpuðust i
i verkfallinu.
MARGT hefir verið rætt og rit
að um Skálholt nú á síðari tim-
um og niðurníðsluna þar og
er líklega ilt að bera í bæti-
fláka fyrir það, þó margar sög-
ur hafi þaðan komið helst til
ótrúlegar.
Nú virðist allmikill undir-
búningur til umbóta í Skálholti,
fyrst bændaskólinn væntanlegi
sem þó er engin umbót á sjálf-
um staðnum, þar sem hann
verður ekki heima á Skálholti.
Margir prestar o. fl. vilja láta
gera kirkju eða kapellu í Skál-
holti til minningar um hina
fornu frægð Skálholtsstaðar og
er það alveg rjett, enda myndi
þar verða messufært svona
fýrst um sinn að sumrinu með
(ferðafólki, ef sá siður á að
haldast, að þjóðin fái bíla og
bensín eins og hana iýstir, þrátt
fyrir það þó að nokkuð margt
vanti sem í raun og veru er
ómögulegt án að vera. Það hef-
ir ekki verið talað um annað,
en byggingar og því um líkt í
endurreisn Skálhoits, cn engin
hefir nefnt kirkjugarðinn í
Skáiholti, sem mikil nauðsyn
væri að Iaga og myndi kosta
mjög lítið. Hinsvegar má öllum
vera ljóst, að það kostar mikið,
að endurreisa alt í Skálholti,
svo sem verðugt væri og myndi
fæstir eftir telja samanborið við
margt annað. En við íslending-
ar erum orðnir svo mikil yfir-
borðsþjóð, að slíkt getur tæp-
lega gengið til lengdai. Hægt
væri að benda á margt í því
sambandi, en verður ekki gert
hjer frekar.
Fyrir allmörgum áriun var
jeg staddur við jarðarför í Skái
holti. Var þá verið að jarðsetja
þau hjónin Ingigerði Hjartar-
dóttur frá Eystri-Kirkjubæ og
Berg Jónsson frá Skáiholti, en
þau höfðu búið á Helgastöðum
og svo á Hurðarbaki og dóu
þar með viku millibili í önd-
verðum júlí.
Mjer þótti flest ljótt í Skál-
holti, nema útsýni yfir Hvítá
á milli Vörðufells og Hestfjalls,
sem að kvöldlagi er mjög fallegt
þegar sólskin er. Þá var ekki
niðurníddra í Skálholti, held-
ur en víða.annarsstaðar, en þar
virtist margt erfitt, t. d vatns-
ból illnýtandi og vegleysa svo
mikil frá ferjustaðnum á Iðu,
að hestar lágu svo í mýrinni, að
sífelt varð að fara af baki og
reyndar hið mesta forað.
Þá virtist vera mjög erfitt, að
stunda þar sauðfjeð, því geysi-
langt var til fjárhúsanna í svo-
kallað Skálholtsnes.
En kirkjan var lítil og óásjá-
leg og þá var ekkert hljóðfæri
í kirkjunni. Leiðinlegastur var
þó kirkjugarðurinn og senni-
lega óskcmtilegasti grafreitur-
inn á íslandi. Gröfin var mjög
ljót, því út úr grafarveggjun-
um hjengu ýmist stórir eða litl-
ir steinai' og seitlaði leirvatn
allavega umhverfis steinana
niður í gröfina.
I grafarbotninum var svo unt
10 þuml. Ijúpt vatn. Því var
það, að einn líkmanna, Sæmund
ur frá Eiríksbakka gamall og
góður nágranni hinna dántt
hjóna, var að hlaða garða úr
grjóti, þversum yfir gröfina, á
meðan venð var í kirkjunni, tíl
þess að láta kisturnar sitja á
þeim, því honum sem öðrum
þótti leiðinlegt að láta kisturn-
ar niður í vatnselginn. Nú er
landslagi svo háttað þarna, a:3
nokkur gil eru á milli holtsins
og kirkjugarðsins sem hallar
austur í mýrina og er mikhv
lægra þar austan við. Þessvegm
er góður möguleiki til, að gerv
þama lokræsi í svo sem tveggja
metra dýpt og myndi þá þett'V
undirborðsvatn hverfa úí
kirkjugarðinum. Jeg vil leggjv
til, að þetta eða því um líkí
yrði framkvæmt, áður en haf-
ist er handa með byggingar o,;
aðrar nauðsynlegar umbætur í.
Skálholti, því öllum sem hlut
eiga að máli hlýtur mjög a i
sárna sá umbúnaður sem nán-
ustu vinir og vandamenn hljótn
við slíkar aðstæður. Kunnugt
fólk sagði, að sunnan og suð-
vestan við kirkjuna væri litið
vatn í gröfunum, en norðan og
norðvestan við kirkjuna væri
altaf þessi vatnselgur.
, B. G.
Stúlka með bam á 3ja ári ósk-
ar eftir
Ráðskonustöðu
eða góðri vist. Sjerlierbergi áskil
ið. Þfcir sem vildu sirina þessu
gjiiri svo vel og sendi nöfn sin
og heiniilisfang á afgr. Mbl.
fyrir þriðjudag merkt: „Barn-
góð — 517“.
BEST AÐ AVGLtSA
’ MOPCr MHI AfílNfJ
Kappsamur
Ungur stúdent með verslunarmentun er atvinnuþurfi.
Hefir staðgóða þekkingu á stórútgerð vegna atvinnu hjer
og í Englandi. Ágætlega tal- og ritfær í ensku. Erlend
og innlend meðmæli fyrir hendi. Tilboð merkt „Ötull —
525“ sendist afgr. Mbl. fyrir mánudag.
3’

Niðursoðnar
Orænnr feniilr
fyrirliggjandi.
éJcjcj.ert tjcínááon, &T* (Lo. L.j.