Morgunblaðið - 06.11.1949, Blaðsíða 8

8
MORGVTSBLAfíl Ð
Sunnudagur 6. nóv. 1949
1

lÁhuerji áhripar:
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jonssuu
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundssom
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla-
Austurstræti 8. — Sími 1600.
, Askriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
kr. 15.00 utanlands.
1 lausasölu 50 aura eintakiö, eui» n
Þungádeila en rökstudd
FYRIR NOKKRU ritaði Friðrik Einarsson læknir tvær
greinar hjer í blaðið um ástandið 1 sjúkrahúsa- og heilbrigð-
ismálum þjóðarinnar og þá fyrst og fremst höfuðborgar-
húa. Deildi læknirinn þar harðlega á heilbrigðisstjórnina,
einkum landlækni, fyrir margra ára dugleysi og áhugaleysi
um aukningu sjúkrahúsakosts landsmanna og nefndi fjölda
dæma um það öngþveiti, sem ríkir í þessum málum.
Það er óhætt að fullyrða, að bæði ásakanir læknisins á
hendur heilbrigðisstjórninni, og lýsing hans á sjúkrahúsa-
skortinum, hefir við fyllstu rök að styðjast. Sætir það
raunar furðu, hve landlækni og heilbrigðisstjórninni hefur
liðist sinnuleysi sitt um úrbætur á sjúkrahúsaskorti lands-
manna. Ádeila Friðriks Einarssonar læknis í greinum hans
hjer í blaðinu er því fyllilega tímubær og hefur væntan-
lega þau áhrif að hrista upp í þeirri lognmollu og fram-
kvæmdaleysi, sem þjóðin býr við á þessu sviði.
Öllum almenningi í landinu er fyrir löngu ljóst, hversu
sukning sjúkrahúsnæðis hefur setið á hakanum. Erfiðleik-
ernir á því að fá sjúkrahúsvist hafa bitnað á hundruðum
og þúsundum landsmanna á undanförnum árum. Geðveiki-
sjúklingar hafa orðið að hafast við í heimahúsum, hegning-
arhúsum og á gamalmennahælum. Getur engum dulist,
hversu gjörsamlega fráleitt slíkt fyrirkomulag er. Bitnar
það ekki aðeins á því ógæfusama fólki, sem haldið er slík-
um sjúkleika, heldur aðstandendum þess og sambýlisfólki.
En slíkt á sjér ekki aðeins stað hjer í Reykjavík, heldur
víðsvegar um land, í sveitum og kaupstöðum. Skorturinn
á geðveíkrasjúkrahúsum er e. t. v. eitt hrapalegasta dæmið
um vanræksluna á sviði heilbrigðismálanna. Fyrir nokkru
hefur verið hafist handa um nokkrar úrbætur í þessu efni.
En allir, sem til þekkja vita að þær ná altof skammt.
En skorturinn á almennum sjúkrahúsum er einnig til-
finnanlegur, bæði hjer í Reykjavík og út um land. Bæði
Friðrik Einarsson og Páll Kolka, hjeraðslæknir á Blöndu-
ósi, sem einnig hefur ritað um þessi mál hjer í blaðið, hafa
staðhæft að fjöldi manna deyi árlega hjer á landi vegna
skorts á sjúkrahúsum.
Okkur íslendinga vantar margt, okkur skortir margskon-
ar nauðsynlegar stofnanir, en höfum takmarkaða fjárhags-
lega möguleika til þess að koma þeim upp á skömmum
tíma. En það verður ekki afsakað, að á hinu mikla fram-
kvæmdatímabil'i undanfarinna ára, skuli sjúkrahúsmálin
hafa orðið jafn hrapalega út undan og raun ber vitni um.
Það er þjóðarskömrn. Það er ennþá síður afsakanlegt að á
þessu tímabili skuli aðalframkvæmdarstjóri heilbrigðis-
málanna, landlæknirinn, hafa haft öðrum hnöppum að
hneppa en að taka upp röggsamlega baráttu fyrir umbót-
um í þessum málum. Verst er þó það að þessi embættis-
maður skuli ekki aðeins hafa vanrækt forystuhlutverk sitt,
beldur beinlínis þvælst fyrir jákvæðum framkvæmdum.
Alþingi ber sinn hluta ábyrgðarinnar af aðgerðaleysinu
í þessum málum. 'Það hefur að vísu samþykkt lög, sem á-
skilja sjúkrahúsum og hjeraðshælum ríflegan fjárstuðning.
En við þau hefur ekki verið staðið og þegar bent var á ákveð-
inn tekjustofn til sjúkrahúsabygginga, varð meirihluti þing-
manna fyrir því óhappi að „týna höfðinu“ ef svo mætti að
orði komast. Þessvegna situr við það sama, sjúkrarúmun-
um fjölgar ekki, sjúklingarnir liggja í biðröðum á heimil-
um sínum eða er fylgt þaðan út í kirkjugarðinn.
Borgarstjórinn í Reykjavík ritaði heilbrigðisstjórninni
brjef fyrir ári síðan og óskaði lögmælts stuðnings ríkisvalds-
ins við framkvæmdir í heilbrigðismálum höfuðborgarinn-
ar, bæjarspítala, heilsuverndarstöð, sem byrjað er á, far-
sóttar- og sóttvarnarhús, hjúkrunarheimili og lækninga-
stöð. Síðan hefur bæjarsjóður lagt fram 2 milj. kr. til þess-
ara stofnana og ákveðið að leggja sömu upphæð fram ár-
lega. Tryggingarstofnun ríkisins heíur heitið 12 milj. kr.
láni til þeirra en frá heilbrigðismálaráðherranum Eysteini
Jónssyni hefur ekki einu sinni borist svar við málaleitan
borgárstjórans. Þannig standa þessi mál hjer.
Það verður að hefja sókn í sjúkrahúsmálum landsmanna.
Þjóðarhagur og þjóðarsómi kreíst þess.
UR DAGLEGA LIFINU
Símarabb.
NÚ ER orðið nokkuð síðan að
við höfum haft símaspjall, en
það er sannarlega ekki vanþörf
á því, að minna við og við á,
að símatækið, —■ þótt dýr sje
leigan —■ veitir mönnum ekki
nein sjerrjettindi til að ónáða
náungann í tíma og ótíma. Og
loks má aðeins hnippa í bless-
aoar dúfurnar, sem hafa þann
starfa að svara í síma og hringja
upp fyrir æðstu menn fyrir-
tækjanna, sem flestir hafa þó
betri tíma til að gera það sjálf-
ir en stúlkurnar.
í tíma og ótíma.
ÞÁ ER ÞAÐ fyrst næturó-
næði og upphringingar í matar-
tímum, sem eru verstu ósiðir.
Það fyrsta stafar oftast nær af
því að ölvað fólk fær síma-
dellu og kemur sjaldnar fyrir
en hitt, að menn sjeu ónáðað-
ir í matar- og hvíldartíma sín-
um.
Sumir eru farnir að taka upp
þann sið, að láta segja, ef spurt
er eftir manni á meðan verið
er að borða, að hann sje upp-
tekinn og geti ekki komið í
símann.
Það er ekkert að því.
e
„Samtal við yður“.
SÍMASTÚLKUR bæjarins hafa
breyst til stórbóta síðustu ' ár-
in og það er nú hrein undan-
tekning, ef stúlka svarar ókurt-
eislega eða hryssingslega, eins
og áður átti sjer oft stað.
En nú er það aðeins eitt,
sem þær geta ekki vanið sig
af og það er þessi setning:
„Augnablik, samtal við yð-
ur“.
Jeg þekki nokkra menn, sem
eru að sprþiga af geðvonsku er
þeir heyra þessa setningu. Og
verst er að venjulega er stúik-
an farin úr símanum, áður en
maður getur spurt, það sem
mann langar til, en það er „hvcr
íjárinn það sje, sem vilji tala“,
svo ekki sje tekið sterkara til
orða,. eins og^ílcstir myndu þó
gera.
Heiðarlegar undan-
tekningar.
ÞETTA ER almenn regla, sem
hjer er lýst að framan. En
til eru nokkrar undantekning-
ar, þó ekki fleiri en svo að
telja má þær á fingrum sjer.
Það er t. d. kurteisa stúlkan
í 1000, sem altaf er gaman að
tala við, jafnvel þótt það væri
einhver leiðindanáungi, sem
hún kynnir.
Stúlkan á borgarstjóraskrif-
stofunni, að minnsta kosti sú
sem oftast svarar í 1200, er fyr-
irmynd.
Fleiri mæ.ttu bætast í hópinn
og Fegrunarfjelagið ætti að
veita verðlaun fyrir bestu síma-
þjónustuna í bænum, því það
eykur fegurð lífsins, að fólkið
umgangist hvort annað á glað-
legan hátt, eins og hitt skemm-
ir og spillir.
•
Flóðljós á safnahúsinu.
í FYRRA VAR jeg stundum
að leggja til, að sett yrði það
sem jeg leyfði mjer að kalla
flóðljós (Floodlights) í helstu
byggingar í bænum, við hátíð-
leg tækifæri. Slíkt myndi mjög
setja sinn svip á bæinn það
kvöldið og ekki veitti af að
hafa ljósu blettina, sem flesta
í skammdeginu.
Nú geta menn sjeð sýnishorn
af þessu ljósaflóði. Því hefir
verið beint á Þjóðminjasafnið
nýja í sambandi við Reykja-
víkursýninguna.
Sterkara Ijós.
ÞÓ FINNST MJÉR, að óþarfi
hefði verið áð reisa þessa rosa-
staura til að koma ljósahjálm-
unum fyrir á, en vafalaust hafa
fagmenn, sem betur vita, fjall-
að um þetta atriði. Jeg minn-
ist þess, að erlendis eru ekki
nótaðir slíkir staurar, enda ekki
til prýði.
Þá eru ljósin varla nógu
björt á jaín stóra byggingu og
safnahúsið nýja er. En það er
vafalaust tæknilegt atriði. Gam
an væri að fá þenna útbún-
að við fleiri stórbyggingar í
bænum, þótt ekkl væri að stað-
aldri notao.
o
Bæjarjólatrje.
í VETUR fyrir jólin vil jeg að
bæjarbúar fái jólatrje, sem
verður einskonar bæjarjólatrje,
Og það verði ekki sett upp síð-
ast á aðfangada^, heldur verði
það sett upp þegar á jólaföst-
unni og látið loga á því fram
til nýárs.
Jeg er ekki svo viss um, að
það eigi að vera á Austurvelli.
Sennilega yrði Lækjartorg
betri staður og ekki síst eftir
að Lækjargatan nýja er tilbú-
in.
Skreyiingar
búðarglugga.
ÞETTA ER kannski ekki heppi-
legur tími til að minnast á hið
gamla áhugamál um skreyt-
ingu verslunarglugga. Kaup-
mönnum finnst sjálfsagt, að þeir
hafi lítið að skreyta með. En
samt vil jeg minna á þetta mál
og hvetja kaupmenn til að
skreyta vel hjá sjer fyrir jólin
og eftir föngum.
Og loks má minna á þá til-
lögu, að t. d. Verslunarráðið
veitti verðlaun fyrir besta eða
bestu gluggana.
11111111111111
I =
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
M «IðynihreyfiiKi ilaríandi i Belnín
Eftir Eric Kennedy,
frjettaritara Reuters.
BRÚSSEL — Það er engum
vafa undirorpið, að í Belgíu
er við líði leynihreyfing, sem
fjandsdmleg er þjóðinni og
þjóðskipulaginu. Þeir, sem telj
ast til þessarar væntanlegu
fimmtu herdeildar. mætti kalla
þegnleysingja. Það eru þeir,
sem voru rangstæðir í sein-
ustu styrjöld, og óskuðu eins-
kis framar en Þjóðverjar sigr-
uðu þá.
HAFA SETIÐ I
FANGABÚÐUM
ÞESSIR þegnleysingjar eru
fylginautar hins landflótta
Belgíumanns, rexistans Leon
Degrelle. Þeir tóku sjer vopn í
hönd til að berjast með óvin-
unum. og jafnvel æskumenn
tóku sjer stöðu í fylkingum
S.S. Þessir menn hafa að mestu
alið aldur sinn í fangabúðum
víðsvegar um landið síðan
styrjöldinni lauk.
Nú hafa þeir margir hverjir
verið látnir lausir. Herrjettur
fjallaði um mál þessara vafa-
gemlinga á sínum tíma og
dæmdi þá venjulega í 5 til 15
ára fangelsi. Að jafnaði eru
þessir helsingjar þó leystir úr
haldi, er þeir hafa afplánað
einn þriðja dæmdrar refsingar
eða jafnvel minna.
UPPEI,DIÐ, SEM MISTÓKST
EMBÆTTISMENN, sem um
þessi mál fjalla, viðurkenna
nú, að hin víðtæka uppeldis-
áætlun, sem átti að ’breyta hug
arfari þegnleysingjanna í
fangabúðunum, hafi misst
marks. Þegar þeir eru látnir
lausir, flokkast þeir saman á
ný. Fjölskyldúr og vinir
þeirra, sem enn eru í fanga-
búðum — en þeir afplána
flestir æfilangt fangelsi •—
taka sjer stöðu í þessum flokk
um. Þetta fólk telur leynisam-
tökin vera þau öfl, sem að end
ingu muni leysa feður þess,
bræður og eiginmenn úr haldi.
Margir Belgíumenn hyggja,
að leynistarfsemi þessi mundi
deyja eðlilegum dauða, ef öll-
um hömlum og dómum væri
ljett af þegnleysingjunum. •—
Þeir vilja að stjórnin taki upp
þá stefnu að „gleyma og fyrir-
gefa“.
e e
GLATA RJETTINDIJNUM
ÞEGNLEYSINGJARNIR hafa
í raun og veru glatað mörgum
af þegnrjettindum sínum. —
Starfsmenn hins opinbera, sem
fengu á sig dóm þegnleysingj-
ans, voru ekki einungis sviptir
Jatvinnunni, en líka rjetti til
|eítirlauna og svo framvegis.
Nú getur heldur enginn
(fengið atvinnu hjá einkafyrir-
tækjum í Belgíu, nema hann
geti sýnt „þegnskírteini", skjal,
sem yfirvöldin gefa út, þar sem
sannað er um hegðun hlutað-
eigandi á stríðsárunum.
» ®
EKKI Á GÓÐU VON
FORMÆLENDUR vægðarstefn
unnar í garð þegnleysingjanna
segja sem svo, að enginn furða
sje, þótt þeir skipi sjer nú
saman í flokka, sem sjeu gram
ir og fjandsamlegir í garð
Belgíu og gegn þeim, sem unnu
að ósigri nasista. Þeim helst
nú uppi að gefa út eigin blöð
og ritlingar frá þeim ganga
manna á milli. Einn þeirra
birti nýlega hatramlega árás á
Belgíumenn og bandamenn
þeirra. Aftur á móti lofar blað-
ið þá Belgíumenn, sem voru í
S.S.-sveitunum og börðust
þannig fyrir Þýskaland.
9 9
ILLA INNRÆTTIR
MARGT er það, sem þessir
þegnleysingjar taka sjer fyrir
hendur öðrum til bölvunar og
sjer til framdráttar. Eitt til-
tæki þeirrá verður nefnt hjer.
Þeir hafa skipulagðar sveitir,
sem hafa því . hlutverki að
gegna, ,að skapa ónæði og upp-
lausn ó hátíðum þjóðarinnar
út um landið. Að náttarþeli
afskræma þeir iðulega minnis-
merki, sem reist hafa verið í
minningu fallinna Belgíu-
manna og bandamanna þeirra.