Morgunblaðið - 22.11.1949, Page 2

2
W O R G V /V B L A Ð l Ð
? Þriðjudagur 22. nóv. 1949. ]
Þátttako íslands í Evrópuráði Nýja Sogsvirkjunin
Ríkisstjórnin leggur fram
tillögu um það á Alþingi
í GÆR var lagt fram á Alþingi tillaga til þingsályktunar um
þátttöku íslands í Evrópuráðinu. Tillagan hljóðar svo:
Alþingi ályktar að veita ríkisstjórninni heimild til að gerast
þátttakandi fyrir íslands hönd í Evrópuráðinu og takast á
hendur þær skyldur, sem samkvæmt stofnskrá ráðsins eru
samfara þátttöku í því.
í athugasemdum fyrir tillög-® —
unni segir svo:
Fyrir atbeina ýmissa einka-
samtaka í nokkrum löndum
Vestur-Evrópu var eftir stríð-
ið komið á fót milliríkjanefnd
til þess að vinna að nánari sam
vinnu og einingu Evrópuríkj-
anna. Þessi samtök beittu sjer
meðal annars fyrir ráðstefnu
þeirri, sem haldin var í Haag
í maímánuði 1948 (The Con-
gress of Europa), þar sem gund
völlurinn var lagður að stofn-
un þeirri, Evrópuráðinu, sem
framangreindur sáttmáli fjallar
um. Fyrir atbeina ríkisstjórna
Brysselríkjanna svo nefndu,
þ. e. Bretlands, Belgíu, Frakk-
lands, Hollands og Luxemborg-
ar, var unnið áfram að undir-
búningi málsins, og síðan bætt-
ust Danmörk, írland, Ítalía,
Noregur og Svíþjóð í hópinn.
I byrjun maímúnaðar náðist
fullt samkomulag um stofnun
Evrópuráðsins og hinn 5. maí
var stofnskrá þess undirskrifuð
í London af utanríkisráðherr-
um þessara tíu ríkja.
tlinn 11. ágúst s.l. barst utan
ríkisráðherra svo hljóðandi sim
skeyti frá Evrópuráðinu, sem
þá var nýkomið saman til fyrsta
fundar síns í Strassborg: „Á
fyrsta fundi ráðherranefndar
Evrópuráðsins var einróma sam
þykkt að bjóða íslandi að taka
þátt í störfum ráðsins, og var
samþykkt, að ísland skyldi eiga
þrjá fulltrúa á allsherjarþingi
ráðsins. Jafnframt því að til-
kynna þetta, veitist ráðinu sú
ánægja að bjóða íslandi til þátt-
töku'“ Þessu boði var strax svar
að, og tilkynnti utanríkisráð-
herra, að ríkisstjórn íslands
mundi leggja málið fyrir Al-
þingi til ákvörðunar, þegar það
kæmi saman síðar á árinu. Jafn
framt var tekið fram, að ríkis-
stjórnin mundi mæla með því
við Alþingi, að það samþykkti
þátttöku íslands í Evrópuráð-
inu.
Með skírskotun til þess er
mál þetta nú lagt fyrir Alþingi.
Ríkisstjórnin álitur, að ísland
eigi ekki að sitja hjá í því sam-
starfi, sem hjer er hafið í því
skyni að efla einingu Evrópu-
rikjanna, enda má segja, að þátt
taka sem þessi sje í beinu fram-
haldi af því samstarfi, sem
skapast hefur fyrir atbeina
Efnahagssamvinnustofnunar-
innar og annarra samtaka, sem
VesturrEvrópuríkin og þ. á m.
ísland hafa gerst aðilar að.
Hvert þátttökuríki á rjett á
að hafa einn fulltrúa í ráðherra
nefndinni, og fer hver fulltrúi
rnetf eitt atkvæði. ÖIl ríkin eru
b' í iafnrjetthá i þessari nefnd
. n tiilits til stærðar eðn fó'.ks-
f.tölda. A ráðgjafarþinginfu fer
f ulhrúatalan hins
.tæró og fólksfjölda hvers ríkis,
og eiga stórveldin þar rjett á að
hafa 18 fulltrúa, en þau smæstu
og fámennustu, eins og ísland
og Luxemborg, eiga rjett á 3
fulltrúum. í ráðherranefndinni
er til þess ætlast að utanríkis-
ráðherra mæti helst sjálfur eða
annar ráðherra úr sömu ríkis-
stjórn, og er það beinlínis tekið
fram í stofnskránni, en ríkis-
stjórn hvers lands ákveður hins
vegar, hvaða fulltrúar verði
sendir á ráðgjafarþingið, og
mun það vera tilætlunin, að
þeir sjeu yfirleitt valdir úr
hópi þingmanna.
Um kostnað af þátttöku í
Evrópuráðinu er það að segja,
að hvert ríki ber allan kostnað
af fulltrúum sínum í ráðherra-
nefnd og ráðgjafarþingi. Ráð-
herranefndin ákveður sjálf,
hversu oft á ári fundir skuli
haldnir, en ráðgjafarþingið l.eld
ur fund einu sinni á ári.
Um framlag íslands til
-Evrópuráðsins er hins vegar
ekki hægt að gera neina áætlun
að svo stöddu, því að ekki liggja
fyrir um það upplýsingar í
skjölum málsins, en jafnvel þótt
vitað væri um áætlaðan árs-
kostnað af ráðinu, er ekkert og
verður ekkert ákveðið um hlut-
deild íslands í þeim kostnaði
fyrr en eftir að Island hefur
gerst þátttakandi í því. Að s’álf
sögðu verður að því stefnt að
reyna að halda þeim kostnaði í
skefjum svo sem unnt er.
Síidveiði við
Garðskaga
AÐFARANÓTT sunnudagsins
fann síldarleitaskipið Fanney,
mikla síld um 18 sjóm. N-V-N
af Garðskaga. Var síldartorfa
þessi mjög stór. Þessa nótt voru
þarna tveir eða þrír reknetabát-
ar, sem fengu góðan afla, en
aðrir reknetabátar, er voru með
net sín á öðrum miðum, fengu
lítinn sem engan afla. — Á
sunnudaginn var mikil hvala-
vaða á þessum slóðum og bar
mest á háhyrningi.
Aðfaranótt mánudagsins, var
reknetabátaflotinn litið eitt
sunnar en Fanney hafði fundið
síldina nóttina áður, og þar
fengu bátarnir ágætan afla, eða
frá 80 til 220 tunnur, sem var
mestur afli á bát eftir þá nótt
og var Keilir frá Akranesi afla-
hæstur.
í gærkvöldi voru reknetabát-
arnir á þessum slóðum á ný með
net sín, og auk þess nokkrir
bátar, sem byrjuðu veiðar nú á
ný, eftir að hafa hætt rekneta-
veiðum.
Síldin sem veiðst hefur þarna
er mjög feit, en ekki stór.
VARSJÁ — Einn af sendifulltrú-
um júgóslavnesku stjórnarinnar í
Á SUNNUDAGINN vildi það
slys til hjer í Miðbænum, að
bíll ók á barnavagn og eyði-
lagðist hann, en barnið mcidd-
ist lítilsháttar.
Þetta gerðist hjá Ingólfs
Apóteki, þar sem Aðalstræti og
Vesturgata mætast Rannsókn
slyssins hefur ekki farið fram,
en bíllinn, sem ók á vagninn,
R-1799, var á leið vestur í bæ-
inn og mun ekki hafa verið
ekið hratt, því bilstjórinn
stöðxaði bílinn um leið og
hann varð árekstursins var.
Konan sem ók vagninum,
Guðrún Guðjónsdóttir, Fram-
nesveg 25, er móðir barnsins,
sem er eins árs gamall dreng-
’ir.
Áreksturinn var svo harður,
að barnavagninn gjöreyðilagð-
ist og ýmislegt sem í honum
var, hjá barninu brotnaði.
Sængurfötin biörguðu barninu
frá því að slasast mikið, en til
frekara örvgeis var farið með
bað'í sjúkrahús. Mun þar hafa
komið í ljós, að það hafi togn-
að. Móðir barnsins sýndi mikla
stillingu er slysið bar að.
5tjérnsrfrum¥örp
og fleira
f GÆR voru lögð fram mörg
stjórnarfrumvörp, sem ýmist
eru staðfesting á bráðabirgða-
lögum eða frumvörp sem lögð
voru fyrir síðasta þing, en
náðu ekki fram að ganga.
Hjer skal getið þeirra helstu:
Frv. um meðferð opinberra
mála.
Frv. um öryggisráðstafanir á
vinnustöðvum.
Frv. um breytingu á lögum
um sementsverksmiðju (í stað
15 milj. kr. lán komi 30 milj.
kr.). —
Frv. um togarakaup ríkisins.
Iðnaðarmálastjóri
Gísli Jónsson flytur í Efri
deild frv. um iðnaðarmála-
stjóra og framleiðsluráð. Þetta
frv. var borið fram á þingi
1947 af G. J., en var þá fellt.
Lán handa Flateyjarhreppi
í sameinuðu þingi hefir Gísli
Jónsson lagt fram svohljóðandi
tillögu:
Alþingi ályktar að heimila
ríkisstjórninni að ábyrgjast fyr
ir hönd ríkissjóðs allt að 75
þýs. kr. viðbótarlán, er Flat-
eyjarhreppur hefir í hyggju að
taka til þess að fullgera hrað-
frystihús og fiskiðjuver í Flat-
ey á Breiðafirði.
Lílil alvinna við skógar-
högg í Koregi
OSLO,' 21. nóv. — Skýrt er
frá því hjer í Oslo, að atvinnu-
leysi hjá skógarhöggsmönnum
sje nú meira en nokkru sinni
fyrr, síðan landið var hrifið úr
hers höndum. Kveður allramt
að þessu. í norðurhjeruðunum
oru um 2000 atvinnuleysingj-
vegar eftir póllandi var nýiega í'angelsaðuv ar, sem flestii eru vanir skóg-
I og sakaður um njósnir 1 arhöggsmenn. — NTB.
Frh. af bls. 1.
' verður lagður traustur grund-
völlur að starfi þessarar þýð-
ingarmiklu atvinnugreinar.
Kostar 74 millj. lír.
{ Kostnaðurinn við hina nýju
, virkjun er nú áætlaður 74 millj.
i kr. Er hún því mesta mannvirki,
sem ráðist hefur verið í hjer á
landi. Um helmingur kostnað-
arins er erlendur. Er gert ráð
fyrir að hann fáist greiddur af
Marshallfje.
Bæjarsjóður Reykjavíkur hef
ur þegar veitt 3 millj. kr. til
hinnar nýju virkjunar en ríkis-
sjóður engan eyri.
Hefur Reykjavíkurbær til
þessa dags borið einn allan
kostnað við raforkuframkvæmd
ir sínar.
Þróun raforkumálanna
Fyrsta raforkustöðin fyrir
Reykjavík var reist árið 1921
við Elliðaárnar Framleiðsla
hennar er nú rúm 3000 kilo-
vött.
Næsta sporið í raforkumál-
um bæjarins er stigið árið
1937. Þá er vatnsaflsstöðin við
Ljósafoss tekin í notkun. Orku
framleiðsla hennav er 8800
kilavött.
Þriðja framkvæmdin er við-
bótarvirkjun við Ljósafoss, sem
tekin er í notkun árið 1944. —
Framleiðsla hennar er 5800
kilowött.
Fjórða raforkuframkvæmdin
er svo bygging eimturbinu-
stöðvarinnar við Elliðaár árið
1948. Það orkuver framleiðir
um 8000 kilowött raforku.
Samtals framlei'ða núver-
andi raforkuver Reykjavík-
ur þannig 25—26 þús. kilo-
wött raforku. En eins og
áður er sagt mun hin nýja
vatnsaflstöð við Sogið fram-
leiða um 30,000 kilowött,
Verður af því auðsætt,
hversu gífurlega orkuaukn-
ingu hún hefur í för með
sjer.
Notkunin eykst ótrúlega ört
Not.kun rafmagns í Reykja-
vík hefur á undanförnum árum
aukist ótrúlega ört. Sjest það
best ef eftirfarandi tölur eru
athugaðar:
Árið 1922 er orkuvinnslan
3 milj. kilowattstunda á ári,
árið 1936 8 milj. kwst, árið
1938 17 milj. kwst, árið 1942
55 milj. kwst, árið 1945 73
milj. kwst., og árið 1948 110
milj. kilowattstunda á ári.
Rafmagnsnotkunin hefur
þannig aukist margfallt
meira en sem svarar fólks-
fjölguninni. En vegna þess
að notkunin hefur aukist
meira en nokkurn óraði fyr
ir hefur stundum orðið nokk
ur rafmagnsskortur. En und
urbúningi nýrra virkjana
hefur jafnan verið haldið á-
fram með fullum hraða.
Ötul forysta Sjálfstæðis-
flokksins
Um þessar miklu raforku-
framkvæmdir hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn í bæjar-
stjórn Reykjavíkur haft alla
forystu. Oft hefur hann þó
átt við ramman reip að
draga og jafnvel fulla and-
stöðu sumra andstæðing-
anna. Frægust er þó fram-
koma Framsóknarflokksins
á Alþingi árið 1931. Bæjar-
stjórnin hafði þá sótt um
ríkisábyrgð fyrir Iáni til
fyrstu Sogsvirkjunarinnar.
Þá rauf ríkisstjórn Fram-
sóknarflokksins þingið og
var ein þingrofsástæðan sú,
að koma yrði í vcg fyrir
aðra eins fjárglæfra og virkj
un Sogsins!!
Nú, þegar liðnir eru nær
tveir áratugir frá þessum
atburði, og Reykjavík, fjöldS
kauptúna og nokkrar sveitir
Suðurlands, hafa fcngið raf-
orku frá Soginu, koma þess
ir menn og þvkjast jafnaxa
hafa verið skeleggir stuðn-
ingsmenn raforkumálannal
Hvílík hræsni og yfirdreps-
skapur. En þannig hefur
framkoma Framsóknar oft-
ast verið þegar hagsmuna-
mál almennings í Reykjavík
hafa verið annarsvegar.
i •
Sameign ríkis og bæjar
Þegar lögin um virkjun Sogs
ins voru sett áskildi ríkið sjer
rjett til þess að gerast meðeig-
andi að henni síðar. Þar, sem
þessi nýja Sogsvirkjun, sem nú
er verið að hefja, verður ekki
aðeins fyrir Reykjavík heldur
einnig fyrir nágrannasveitir,
kauptún og áburðarverk-
smiðju, þótti rjett að ríkissjóð-
ur gerðist nú meðeigandi
Reykjavíkur að orkuverinu. —
Fyrst um sinn verða eignahlut-
föllin þau að bærinn á 85% af
fyrirtækinu en ríkissjóður
15%.
Sjerstök stjórn hefur verið
kosin fyrir það og er Gunnar
Thoroddsen, borgarstjóri for-
maður hennar.
i
j
Eykur lífsþægindi
og framfarir
Engum dvlst að raforkart
er grundvöllur marghátt-
aðra lífsþæginda á heimilum
manna. En á henni veltur
einnig atvinnuafkoma ís-
lensks almennings í vaxandi
mæli. íslenskur iðnaður er í
vexti, ekki aðeins sá iðnað-
ur, sem framleiðir margs-
konar vörur til notkunar inn
anlands heldur einnig sú
grein hans, er framleiðir út
flutningsafurðir, fiskiðnaður
inn, sem rekinn er í svo að
segja einasta kauptúni og
kaupstað landsins.
Hin þróttmikla forysta
Sjálfstæðismanna í Reykja-
vík um raforkuframkvæmd-
ir hefur þessvegna gífurlega
þýðingu fyrir afkomu og allt
líf fólksins, sem nýtur
þeirra.
Á Alþingi hefur Sjálfstæ$
. isflokkurinn fyrstur teki$
upp baráttu fyrir því að all-
ir íslendingar, í sveit og vifí
sjó, fái aðstöðu til þess aS
njóta þeirra Iífsþæginda,
sem raforkan skapar. Jóu
heitinn Þorláksson hóf þá
baráttu árið 1929. Síðan heC
ur flokkur hans haldið hennl
áfram. Fyrir aðgerðir hans
ræðst nú Reykjavík í glæsi-
legasta mannvirki, sem
byggt hefur verið á íslandi.