Morgunblaðið - 17.02.1950, Blaðsíða 7

Föstudagur 17. febrúar 1950
MORGUNBLAÐIB
l
Kommúnistum eru eiðar
einskis virði
Eftir ívar" Guðmundsson,
LONDON í febrúar:
KOMMÚNISTAR eiga aðeins
eitt föðurland — Rússland. —
Eiðar eru þeim einskisvirði,
vinátta verður að víkja fyrir
hagsmunum Rússa, ef því er
að skifta og heiður þeirra fellst
í því einu, að þjóua föðurlandi
kommúnismanns, þótt það þýði
að þeir verði að svíkja allt, sem
aðrir menn telja sjer heilagt.
Þetta er í stuttu máli játning [
ungs vísindamanns, sem kom
hjer fyrir rjett, hjer á dögunum
og sem hefur játað að hafa lát-
ið Rússum í tje mikilvægar upp
lýsingar um atómrannsóknir, er.
hann átti aðgang að Mál þessa
njósnara hefur vakið mikla at-
hygli í Englandi og raunar um
allan heim. Fyrst og fremst,
vegna þess, að svik þessa unga
xnanns eru skýr sönnun þess,
að engin þjóð getur treyst kom
múnista fyrir ábyrgðarstöðu.
Sveik gistiþjóð sína í trygðum
Þessi ungi vísindamaður he't
ir dr. Klaus Emil Fuchs. Fædd-
úr og upp alinn í Þýskalandi.
15,32 gerðist hann kommúnisti
og flýði land undan nas-
istum. Fyrst á náðir Frakka og
síðar Breta. Hann varð breskur
borgari 1942 og var fengin mik-
ilvæg staða í atómrannsóknum
Breta. Fuehs er talinn einn af
frægustu sjerlræðing’um heims-
ins í sinni grein. Hann var send-
ur til Bandaríkjanna með nefnd
breskra atómsjerfræðinga, og
hefur síðustu árin verið yfir-
maður atómrannsóknadeildar í
Játning ungs vísinda-
manns, sem sveik fóst-
urland sitt og vini
fyrir Sovjet-Rússa
Dr. Klaus Emil Fuchs.
Harwell, aðalatómrannsóknar-
stöðvar Breta.
Fuchs ákvað strax, er hann
vissi hvaða verk honum var
íalið að vinna í Bretlandi, að
veita Rússuni upplýsingarnar.
Hann tók ekld fje fyrir upplýs-
ingar sínar, utan einu sinni, að
hann þáði 100 sterlingspund
(rúml. 2,600 krónur).
Játaði afbrot sín
Rjettarhöldin yfir Fuchs eru
ennþá á byrjunarstigi. en í
fyrsta rjettarhaldinu las ákær-
andi upp játningu vísinda-
mannsins, þar sem hann viður-
kennir að hafa látið Rússum í
tje atómupplýsingar frá 1942,
er hann var 5 Bandaríkjunum,
og þar til fyrir ári síðan, að
hann fór að efast um, að það
væri rjett af sjer að njósna fyr-
ir Rússa. Er játning þessi að
ýmsu leyti merkilegt plagg, er
lýsir sálarástandi svikarans.
Christmas Humphreys,
ákærandinn í málinu gegn
dr. Fuchs.
Fuchs lá lengi undir grun um
að hafa njósnað fyrir Rússa. —
Bæði amerísku lögreglunni og
Scotland Yard, var ljóst, að
Rússar höfðu fengið mikilvæg-
ar upplýsingar um atómvísindi,
sem hlutu að koma frá mönn-
um, sem höfðu aðgang að leynd
armálum amerískra og breskra
atómvísindamanna. Smátt og
smátt bárust böndin að Fuchs
og í lok janúarmánaðar síðastl.
tókst breskum lögreglumanni,
að fá hann til að játa.
Úr játningu Fuchs
í játningu dr. Fuchs, sem les-
in var upp í fyrsta rjettarhald-
inu í í'jettarsalnum í Bow-
Street, segir m. a.:
,,í fyrstu trúði jeg gersam-
lega á Rússa og jeg trúði því,
að Vesturveldin ætluðu sjer að
etja saman Rússum og Þjóð-
verjum, þar til báðum blæddi
út. Jeg hikaði ekki við að veita
Rússum allar upplýsingar, sem
jeg rjeði yfir og þó einkum þær,
sem vörðuðu mínar eigin rann-
sóknir. Jeg hofði í þessu skyni
samband við menn, sem voru
mjer að öllu leyti ókunnir, en
jeg vissi, að þeir myndu
koma upplýsingum mínum
áleiðis til Rússa.
„Jeg greip til minnar Marx
istisku lífsskoðunar, til að
deyfa samvisku mína. Jeg
varð að skifta huga mínum í
tvennt, — í öðru hugar-
fylgsni míriu var maðurinn,
sem jeg víldi vera. Jeg gat
verið frjáls og hamingjusam-
ur í f jelagsskap við vini mína,
þvi jeg vissi, aif jeg gat altaf
gripið til hins afkimans
í huga mjer, ef hætta virt-
ist vera á ferðum“.
,.Dr. Jekyll og Mrt Hyde“
í rjettinum benti ákærand-
inn á, að hjer virtist vera um
lifandi dæmi að ræða úr hinni
frægu ensku skáldsögu um
,,Dr. Jekyll og Mr. Hyde“, þar
sem tvær andstæður, glæpa-
hneigð og göfugmennska, börð-
ust um i einum og sama
manni.
I aðra röndina hefði dr.
Fuchs verið eins Qg fólk er
flest, hamingjusamur maður,
sem var virtur fyrir gáfur sín-
ar og framkomu alla, sem ekk-
ert var út á að setja. En á hinn
bóginn hefði hann verið kald-
rifjaður glæpamaður, sem í
hverri viku hefði rofið eið, sem
hann hefði gefið fósturlandi
sínu.
En í rauninni hefði hann
verið pólitískur ofsatrúarmað-
ur, sem sveifst einskis og var á
mála hjá erlendu stórveldi.
Byrjaði að efast um
stefnu Rússa
í játningu sinni segir Fuchs
m.a. á þessa leið:
„Eftir að styrjöldinni lauk
fór jeg að efast um ágæti hinn-
ar rússnesku stefnu_ Loks rak
að því, að jeg gat ekki viður-
J. Thompson-Halsall,
verjandi Fuchs.
kennt sitt af hverju, sem Rúss-
ar gerðu á sviði alþjóðamála.
En jeg trúði því þá enn, að
Rússar myndu byggja upp nýj-
an heim og jeg myndi eiga
minn þátt í þeirri uppbygg-
ingu.
„En brátt kom í ljós, að það
myndi líða langur tími þar til
áhrifa Rússa gætti í öllum
Evrópulöndum. Mjer varð ljóst,
að jeg varð að taka afstöðu til
þess, hvort rjett væri af mjer,
að halda áfram að veita Rúss-
um upplýsingar um atomvís-
indi eða ekki. Jeg komst að
þeirri niðurstöðu, að jeg yrði
að hætta.
„Einu sinni kortn jeg ekki til
ákveðihs stefnumóts við sam-
særismennina, vegna þess að
jeg var veijtur.
Frh. á bls. 8
Sjálfvirkt stýri sett í
kreskan togara
Togarinn sagðcr eiít öruggasia skip á höfunum
BRESKI nýsköpunartogarinn Andanes frá Grimsby, sem Páll
Aðalsteinsson mun vera skipstjóri á, hefur verið búinn aigjör-
lega sjálfvirku stýri, sem er svo nákvæmt og öruggt, að engart
mann þarf að hafa við það. Er Andanes fyrsti togarinn, sem
slíkt tæki hefur verið sett í.
«5--------------------
I fyrstu veiðiför.
Breska blaðið Daily Mirror
segir frá þessu og gat þess að
Andanes hefði haft þetta merki
Jfga tæki í fyrstu veiðiför sína
á norðlæg mið, en togarinn mun
vera í þessari veiðiför um þess-
ar mundir.
Blaðið segir, að tæki þau, sem
hjer um ræðir, sjeu all fynr-
ferðarmikil, en með þeim sje
það tryggt að Andanes sje eitt
öruggasta skip sem nú ;je í
siglingum á höfunum.
Skipið heldur rjettri stefnu.
Tækin eru svo áreiðanleg, að
þegar skipstjórinn hefur ákveð-
ið stefnu skipsins, stillt hin
margbrotnu tæki samkvæmt
henni, þá heldur skipið henni
alveg rjettri, þrátt fyrir
strauma, sjó og vind, uns kom-
ið er að þeim stað, er skipstjór-
ínn stillti hin sjálfvirku tæki
inn á. Þessi tæki kosta 2000
sterlingspund, segir Daily Mirr-
or, en þau spara bæði eldsneyti,
tíma og loks mannafla skipsins.
Síðan lýsir blaðið hinum sjalf
virka stýrisumbúnaði. Er þetta
allflókið tæki, frá leikmanns-
sjónarmiði, en svo virðist sem
stýrisvjelin og radartæki skíps-
ins sjeu tengd saman, siðan
taka við áttavitar og gyro-
compásar o. fl. o. fl.
Bókmenfasögu
Bjsrna M. Gíslasonar
vel lekíö
FYRIR nokkrum dögum birt-
ist ritdómur í „National Tid-
ende“ í Höfn, um bókmennta-
sögu Bjarna M. Gíslasonar, er
fjallar um tímabilið frá 1400
til síðustu ára.
í greininni er því lýst, að
„samhengið" í íslenskum bók-
menntum er annað, en almenn
ingur meðal frændþjóðanna
hefur gert sjer hugmynd um.
Flestií hafa haldið, segir grein-
arhöfundur, að íslenskar bók-
menntir sjeu, fornbókmenntirn
ar, og síðan ekki annað en
nokkur skáldverk frá síðustu
árum.
Greinarhöfundur, Hans Böll
ing, fagnar því, að Bjarni
skuli hafa gefið dönskum les-
endum tækifæri, til að fá kunn
leik á íslenskum bókmennt-
um, frá þeim tímum, sem menn
hafa kallað „hinar þöglu ald-
ir“. Á þessum öldum, segir höf.
átti íslenska þjóðin fjölda af
skálum og hugsuðum, sem sann
arlega jöfnuðust á við þá and-
ands menn, er voru uppi meðal
stærri og fólks fleiri þjóða. Á
íslandi var enginh skortur á
andarts mönnum. En það, sem
vantaði var, áð aðrar þjóðir
fengju tækifæri til að kynn-
ast þeim og verkum þeirra.
Merkilegl leikrit
í ísl. þýðingu
I GÆR barst Mbl. mjög athygl-
isverð bók frá Helgafelli, ’eik-
ritið Jean de France eftir Lud-
vig Holberg. Leikritið er geíið
út í ísl. þýðingu islandsvinarint*
Rasmus Rask og Jóns Helgason-
ar próf. í Höfn, er lauk þýðingu
þess og bjó til prentunar fyrir
Helgafellsútgáfu. Heitir leikrit
þetta í ísl. þýðingu: Jóhannes
von Háksen.
Jón próf. Helgason skrifar
formála fyrir leikritinu og einn
ig ítarlegar skýringar á ýmsum
atriðum og orðatiltækjum aftast
í bókinni.
íslandsvinurinn Rasmus Krist
ján Rask þýddi fyrri hluta leik-
ritsins á árunum 1814—1815.
Hafði hann þann hátt á þýð-
ingu sinni, að hann lætur leik-
inn fara fram hjer í Reykjavík
og aðalpersónan í leiknum er
íslendingur nýkominn frá Kaup
mannahöfn og slettir sá dönsku
að þeirra tíma sið. Þeir sem
telja sig kunnuga sögu Reykja-
víkur frá þessu tímabili, segja
Rask lýsa andrúmsloftinu hjer
af mikilli snilld í þýðingu sinni.
Annars er um leikritið frá hendi
Holbergs að segja, að hann læt-
ur leikinn gerast í Höfn og að-
alpersónan er uppskafningur ný
kominn frá Parísarborg. — Þýð
ing Rask er auðvitað viljandi
gerð sem gagnrýni á ibúa
Reykjavíkur.
Síðari hluta verksins þýdtíí Jón
Helgason. Er leikrit þetta geíið
út í 250 tölusettum eintökum og
er 110 blaðsíður.
UtfÖF Siprbjörns
Sveinssonar skálds
ÚTFÖR skáldsins Sigurbjörna
Sveinssonar, heiðursborgara
Vestmannaeyjabæjar, fór fram
í gær að viðstöddu miklu fjöl-
menni.
Hófst athöfnin með bæn að
heimili hins látna. Vestmanna-
kór undir stjórn Haraldar Guð-
mundssonar, söng kvæði skálds
ins „Yndislega Eyjan“ með að-
stoð Lúðrasveitar Vestmanna-
eyja. Fyrir líkfylgdinni gengu
börn úr barnaskólanum, og
Lúðrasveitin ljek sorgarlög. —
Bæjarfulltrúar og bæjarstjóri
báru kistunæí kirkju, en kenn-
arar og skólanefndarmenn úr
kirkju. í kirkju predikaðl sókn-
arprestur, sjera Halldór Kol-
beins. Barnakór, undir stjórn
Karls Guðjónssonar kennara,
söng. Þá ljek hljómsvéit, uhdir
stjórn Oddgeirs Kristjánssonar,
og Sveinbjörn Guðlaugsson
söng einsöng. — Bj. Guðm.