Morgunblaðið - 23.03.1950, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 23. mars 1950
MORGUNBLAÐIÐ
7
MIJ6VO
■kjJtlUHIJbs s p
í VERSLUNARSKÝRSLÍfSÆ liggjá' óhréýfðar og nær alveg' legt aö.ger'á þeit'á 'upp" nu í ár.
Hagstofu íslands, fyrir árið ’ nytjalausar. Á fjölda sveitabýla
1946, á bls. 18, er þetta tekið
fram: „Fram að 1920, námu
landbúnaðarvörur að meðaltali
rúmlega Vs af útflutningsverð-
magninu, en á árunum milli
stríðanna rúmlega 1/10. í síð-
asta stríði lækkaði hlutdeild
þeirra í útflutningnum enn mik
ið, en árið 1946 var hún tæp-
lega 10%.
Hjer er skortur á búsafurðum
í skýrslu Landsb. 1948 segir, að
það ár, hafi útflutningur numið
alls 395,7 millj. króna. Þar af
landbúnaðaraírirðir (aðallega
gærur 16 millj.) aðeins fyrir
23,4 millj. Það ár er hið fyrsta,
sem ekkert af kjötframleiðsl-
unní er flutt út. — En af fram-
leiðslu ársins 1947 voru flutt
úr 932 tonn af kindakjöti. Árið
1928 er talið að slátrað hafi ver-
ið alls í landinu um 400 þús.
sauðfjár. Var kjötið af því fje,
allt notað í landinu og varð
ekki of mikið, auk alls stór-
gripakjöst, sem skýrsíur vantar
yfir.
Innlend notkun á ull og
skinnum fer líka ört vaxandi
og sauðfje hefur fækkað vegna
fjárpestanna. Allt miðar þetta
til þess að útflutningsverslun
með landbúnaðarvörur er að
hverfa úr sögunni, eins og horf-
ir. —
En ekki er nóg með það. Um
leið og hætt er að flytja kjötið
út verður það of lítið til innan
landsþarfa. Mun það berlega
koma í ljós strax á þessu ári eða
miklu meira en undanfarin ár,
sem engin útflutningur hefur
verið á þessari vöru. En eins og
er, þá er vöntunin á annari
landbúnaðarframleiðslu hjer
miklu tilfinnanlegri. Við fram-
leiðum um 75 millj. lítra af
mjólk, sem gerir um 530 lítra
á mann yfir árið. Þetta er allt
of lítil mjólk. 800 lítrar á mann
er ekki of mikið og yrði þó
samt smjörskortur. Undanrennu
sem ekki þyrfti til matar, má
no.ta til allskonar iðnaðar. Sam
kvæmt þessu vantar minnst 40
milljónir lítra upp á árlega
framleiðslu nýmjðlkur í land
inu, svo að sæmilega viðhlýt-
andi sje
Af garðávöxtum vantar um
100 þús- tunnur árlega meiri
framleiðslu og yrði þó síst af
mikið. Framleiðslan mun vera
um 100 þúsund tunnur í með-
al ári En fram er varla talin
nema söluhæf vara og í skýrsl-
um er framleiðslan ekki talin
svona mikil. Á framleiðsluárinu
1947—1948 segir í skýrslu
Landsbankans, voru fluttar inn
50,880 tunnur af kartöflum. Var
þó mikill kartöfluskortur i
landinu, sem skiljanlegt er. —
1000 eyðibýli
Þessi vöntun horfir til hins al-
varlgeasta ófarnaðar, sem
nokkra þjóð getur hent. Skort-
ur, vegna þess að fjöldi fólks i
landinu vanrækir nauðsynleg
störf, en auðsóttir möguleikar
til að afla þessara fanga, eru
ekki hagnýttir. Nýja Jarðamats
bókin frá 1942 burðast méð um
1000 eyðibýli, sem orðið hafa til
vantar framtdðarfólk. I þjett-
býlinu, einkum í Reykjavík, er
fólk í þúsundatali, sem ekkert
hefur þar að gera.
Ef þjóðin ó að haldast við í
landinu, verður hún að reka
landbúnaðinn í miklu stærri
stíl. Hún þarf að láta framleiða
nægilegt til eigin þarfa og sem
allra mest á erlendan markað.
Það er þjóðarinnar fyrsta og
öruggasta leið til góðrar fjé~-
hagslegrar afkomu.
Landbúnaður öruggur
Það er öruggt að eiga býli í
sveit, það.er ekki áhættumikið
að láta fjeð fitna í afrjettinni
og selja það síðan á erlendan
markað. Ef helmingur þjóðar-
innar ætti búsetu í sveitum
landsins, þá væri nóg framleitt
af mjólk og garðmat til innan-
iands þarfa og þá væri senni-
lega töluvert meira en Vs af út-
flutningsverðmagninu landbún-
aðarafurðir.
En svo að þannig væri komið
atvinnuháttum í landinu, vant-
ar í dag 30 þúsund manns inn
á landbúnaðinn. En það er hæg
ara sagt en gjört, að fá þessu
þannig fyrir komið í fljótu
bili. En stöðvum bara strax all-
an fólksflutning úr sveitunum,
í stóru bæina. Sá flutningur er
orðinn þjóðarvoði af því að
framleiðslan er allt of lítil og
af fleiri ástæðum.
Samtök gegn flóttanum
úr sveitum
Það verður nú þegar að
mynda öflug samtök og f jelags-
skap til sjós og sveita — slíkt
má ekki láta sem vind um eyr-
un þjóta — til þess að koma á
svo miklum fólksflutningi úr
höfuðborg landsins og stærstu
kaupstöðum, sem mögulegt er
og heim í sveitir landsins. Þar
4 bió«in fvrst oe fremst heima.
Þar á hún sín uppeldisskilyrði í
sambandi við hina gróandi
jörð.
Hagtíðindin, ágústhefti 1949,
segir að í árslok 1948 hefði
fólkið í Reykjavík talist 53,284
manns. Þá um leið töldust þar
93G verslanir og kom þá ein
verslun á hver 57 höfuð í bæn-
um. Þarna mætti fá margt fólk
úl framleiðslunnar og á miklu
fleiri sviðum þjóðlífsins er
margt fólk, sem gerir tilveru
sína þýðingarlausa, en afstöðu
þjóðarinnar varhugaverða, af
því að það stundar ekki fram-
leiðslustörf.
ipniui
f/íaprnið 50% við framleiðslu-
-♦ö"f
Árbók ísafoldar 1948, birtir á
blaðsíðu 204 skvrslu um skipt-
Yngn bjóðarinnar eftir.atvinnu-
vegum fyrir árin 1930 og 1940,
-ins orr him var álitin að vera
bá. Skýrslan telur að 1930 hafi
85.8% þjóðarinnar stundað
^andbúnað, en 16,7% fiskveið-
ar. pNo 52.5 % blófSarinnar stað-
ið að framleiðslunni. En 10 ár-
um seinna, eða 1940 líta þessar
tölur bannig út: 30.6% stunda
landbúnað, en 15.P fiskveiðar,
Og áminna rækilega fólkið urn
það að flytja ekki frá fram-
leiðslunni yfir í hjegómann. —
Þegar það er vitað að með sum-
um þjóðum standa allt að 80%
landbúnað, er auðsætt í hvílíkar
fjarstæður Islendingar eru
komnir í avtinnuháttum, í dug-
leysi við framleiðsluna.
Aflabrögðin fara minnkandi
Matthías Þórðarson, rithöf-
undur, sem meðal annara mikils
háttar ritstarfa, hefur samið
bókina „Havets Rigdomme og
deres Udnyttelse", segir þar scm
hann fjallar um sjávarútveg-
inn og framtíð hans:
„Hinn auðugi stofn af skar-
kola -og öðrum flatfisk-tegund-
um, sem virtust óþrjótandi við
íslandsstrendur, í upphafi þess-
arar aldar, eru nú uppurnar
svo að lítt sjer eftir. Þorskteg-
undirnar rýrna um 3% árlega,
sem svarar því að sú fiskteg-
und minnki sem næst um 30%
á 10 árum, en það þýðir, að
eftir einn mannsaldur mun tæp
lega svara kostnaði að stunda
fiskveiðar á sama hátt og nú“.
Þar næst ritar höf. um ýms-
ar ráðstafanir og’framkvæmd-
ir, sem gera þurfi til að vinna
á móti þessari eyðileggingu. —
Hjer er efalaust um stórmerki-
legt mál að ræða, sem varðar
margar þjóðir og ekki minnst
íslendinga. Hverjar úrlausnir
verða í þessu máli er raunar
alveg ósjeð enn. En þetta er á-
hyggjuefni fyrir hina mörgu í
landinu, sem eingöngu trúa á
sjóinn til fjárhagslegrar af-
komu þjóðarinnar og halda að
bjóðin geti ekkert haft á boð-
stólum á erlendan markað nema
sjávarafurðir. Jeg hefi heyrt
talsmann Fiskiræktarf jelags
Tslands segja, í útvarpsræðu, að
framtíð þjóðarinnar væri á
sjónum!
Fiskiskipín eru bújarðirnar á
sjónum, þær verður að staðsetja
til aflafanga á alþjóðamiðum.
Þær veita miklu minni öryggi
í aflasæld, heldur en sveitabýl-
in, sem staðsett eru í íslenskri
gró.ðurmold. Þessar sjávarbú
jarðir eru keyptar dýru verði
frá útlandinu og endast stutta
stund. En sveitabýlin eru á yfir
ráðasvæði þjóðarinnar og var;
meðan heimurinn stendur.
Þjóðin þyrfti að selja eitt-
hvað töluvert af þeim ótryggu
sjávarjorðum, sem hún á og
breyta þeim í sveitabýli, föst-
um í íslenskri mold.
Þess er getið hjer að framan
að á árunum frá 1900 til 1920
var rúmlega % útflutningsverð-
mætisins landbúnaðarafurðir.
En nú er að verða stórþurð á
þessu hnossgæti til innlendra
þarfa.
Sannarlega þyrfti þjóðin að
vera komin til baka á árið 1920
og halda sig þá við skynsam-
legri stefnu i starfsháttum og
atvinnulífi.
Frh. af bls 5. | þjóðar, sem á við jafn mikla
kostnaðarverði meðalstórra er-
lendra íiskiskipa.
1 fjárhagsörðugleika að stríða og
Þjóðverjar. ef líkJegt væri ekki
Slysahætta á rafmagnsveið-
um verður ekki mikil, enda
verður áhald og útbúnaður vel
einangraður um borð og straum
-styrkurinn er svo lítill í ná-
lægð skipdns, að hans gætir
ekki. Auk þess verða að sjálf-
sögðu öryggisrofar á þilfarinu.
Fundur vísindamanna
Vísindamennirnir mættu í
fyrstu vant.rú og andspvrnu, en
loks var farið að gefa tilraun-
um þeirra gaum og svo var
h&idinn fundur : Iiamborg, 8.
júlí 1949 Þar voru mættir
meðal annarra helstu lífeðlis-
fræðingar háskólans í Ham-
borg, þeir prófessorarnir Mond
cg Lucknar dr. Denzer, sjer-
fræðingur i rafmagnsveiðum í
fersku vatni, eðlisfræðingurinn
dr. Kollath og ennfremur vís-
indamenn frá hafrannsókna-
stofunni í Hamborg. Þar voru
einnig viðstaddir vísindamenn
frá fiskiveiðastofnuninni í Ham
-borg, m. a forstjórarnir, dr.
Meyer og Schnalíenbeck, próf.
Á fundi þessum reifuðu mál-
ið þeir dr Meyer, Peglow, verk
-fræðingur, og dr. Kreutzer. Á
fundinum urðu miklar og ítar-
legar umra.-ður, og voru vísinda
-mennirnir á einu máli um, að
hjer væri á ferðinni aðferð sem
gefa bæri fullan gaum, enda
þótt mörgum kynni að verða'
það á að cjá ekki fyrir alla þá
möguleika sem hún gæti haft
í för með sjer.
Ur umræðunum má tilfæra,
að Mond, prófessor, lýsti yfir,
að hann væri á sama máli og
dr. Kreutzer að lífeðlísfræði-
legur grundvöllur aðferðarinn-
ar væri rjettur. Dr. Denzer á-
leit einnig, að hægt væri að
hafa lífeðlisfræðileg áhrif á
fiska í sjó og studdist þar við
reynslu af rafmagnsveiðum í
fersku vatni. Eðlisfræðingur-
inn dr. Kollath og vísinda-
mennirnir frá hafrannsókna-
stofnuninni voru þeirrar skoð-
unar, að tæknilega væri fram-
kvæmanlegt að veiða fiska í
sjó. Sameiginlegt álit fundar-
manna var að sjálfsagt væri að
halda tilraununum áfram og
styrkja uppfinningamennina til
bess.
Merkilegar tilraunir
Til frekari stuðnings því, að
hjer sje ekki um eintóma hug
aróra að ræða, má geta þess, að
bandarísku hernámsyfirvöldin
í Bremen greiddu fyrir upp-
finningamönnunum með því að
láta þá fá 130 smálesta skip til
afnota við tilraunirnar. Siem
ens raftækjasmiðjurnar hafa
tekið að sjer að gera tilrauna-
áhaldið ókeypis úr garði fyrir
þá gegn því að íá framleiðslu-
rjett rafmagnstækjanna í Þýska
-landi í sínar hendur, og þær
eyða tugum þúsunda ríkis
marka og miklum vinnutíma
sjerfræðinga til útreiknipga og
smíði áhalda Sambandsstjórn
in þýska hefur vegna tilmæla
og meðmæla vísindamanna
sem trausta trú hafa á þessu
Þegar hrynur hjer spilaborg-
in, sem reist er á „dýrtíðarverð-
lagi“ og „hálifnaði“ í landinu
eða 46.5 af þjóðinni, sem standa °S fólkið verður aftur að hverfaj tæki, veitt uppfinningamönn-
að framlciðslunni tll 'ðs og til ábyrgra framleiðslustarfa, j unum 60,000 ríkismarka styrk
lands. Enn hefur þessi hlut- j þá mun reynsian, sem jafnan • þess ag halda áfram með
aðallega siðan 1900. Stórar víð- j fallstala lækkað undanfarin 10 . er ólygnust, sýna berlega hvað Ailraunirnar Slíkt mundi alls
áttur vel ræktanlegs lands ár og er fróðlegt og nauðsyn- Framh. á bls. 12 ekki hafa verið gert meðal
talið að takast mætti að veiða
fisk í sjó á þennan frumlega
hátt. Loks má geta þess. að við
ýmsar líffræðilegar tilraunir
fá þeir að hafa bækistöð sína
endurgjaldslaust á fiskiveiða-
stofnuninni í Hamborg.
Við þurfum að byrja sem fyrst
Af framangreindu er Ijóst, að
aðferð þessi er framkvæman-
leg að áliti visindamanna. Hitt
er svo annað mál að allt tek-
ur sinn tíma og akki er öruggt,
að fyrsta tilraunin heppnist
þegar. Veikfræðingurinn, sem
fann upp rafskutulinn, vann t.
d. árum saman að endurbótuna
á honum. Þeir dr. Kreutzer og
Peglow eru þeear búnir að
vinna alilengi að þessu áljuga-
máli sínu Nú er verið að breyta
skipinu og búa út rafmagns-
áhaldið og gert er róð fyrir að
í júní megi hefja tilraunirnar
á fiskimiðum. Fyrir okkur Is-
lendinga væri sjerstaklega.
mikilsvert að tilraunir með
þetta tæki yrðu gerðar hjer
heirna, svo áð við gætum sem
fyrst kyr.nst aðferðinni og lært
að beita tækjunum. Við það á-
ynnist einnig að útbúnaðurinri
yrði sniðirm eftir íálenskum
sjávarskilyrðum og tillögur
fengjust jafnframt um. á hvern
hátt mætti koma þeim sem hag-
anlegast og ódýrast fyrir í skip
-um af hinni íslensku fiski-
bátagerð. Einsætt er, að heppi-
legast væri að hafa hraðan á,
oví að aðrar þjóðir, t. d. Portú-
^alar, viljo fá visindamermina
til að gera tilraunir hjá sjer.
Islen.skum fiskimönnum mundi
þá verða gefinr. kostur á að
kaupa tækin á undan öðrum.
Ákjósanleg skilyrði hjer
Aðstæður til slíkra tilrauna
eru sjerlega heppilegar hjer við
land. Hjer eru bæði stórhveli
og smáhveli stórir fiskar og
smáfiskar. botnfiskar og upp-
sjávarfiskar hópgengar og
dreifgengar tegundir. Ennfrem
ur er hjer um fyrirbrigði að
ræða, sem óvíða þekkist annars
staðar, fiskivöður í yfirborði
sjávar, en auðvitað er auðveld-
ara að sjá á þeim en djúpfisk-
um, hvaða áhrif rafmagnið hef-
ur á fiskana Hjer við land er
líka mikið misdýpi bæði grunn
-sævi og djúpir álar. Sjór er
hjer með mismunandi hita og
seltu en það hvort tveggja hef-
tír áhrif á nothæfni raímagns-
áhaldsins.
Varla verður dregið í efa, að
okkur beri að afla þessara
tækja eins fljótt og auðið er og
leitast við að ganga úr skugga
um, hvort við getum ekki bætt
afkomu okkar með þeim. Ef þau
reynast eins og vonir standa til,
munu þau valda gjörbyltingu I
fiskveiðum og ef við erum í
fararbroddi að taka upp notk-
un þeirra, getum við safnað
miklum auði á fáum árum.
Senn mun þá líða að því, að
tekið verður til alþjóðlegra
ráðstafana til þess að takmarka
fiskveiðar, og þá er ekki loku
fyrir það skotið, að þeir standi
best að vígi sem flest eiga tæk-
in eða me.st hafa aflað, lil áð
fá háa hlutfallstölu af levfðu
aflamagni.