Morgunblaðið - 06.04.1950, Side 11

Fimmtudagur 6. apríl 1950
MO RGU iV BLAÐIÐ
11
Sigmundur Sveinsson áttræður á páskadag
1.
ÞAÐ mun hafa verið einhvern
tíma á árunum 1920—25, sem jeg
heyrði fyrst getið um Sigmund
Sveinsson og, satt að segja, ekki
að neinu góðu. Hann var sagður
einn hinn rammasti bókstafstrú-
armaður hjer í borginni, óvæg-
inn og dómharður í garð allra,
sem ekki væru jafn þröngsýnir
og hann sjálfur; og síðast en ekki
síst: svarinn óvinur guðspeki og
spiritisma, sem jeg hafði mætur
á. Seinna las jeg grein, er hann
hafði skrifað og virtist staðfesta
þetta. Jeg hafði illan bifur á
manninum, enga löngun tli að
kynast honum og bjóst heldur
ekki við, að til þess kæmi. En ör-
lögin höfðu ákveðið annað.
Sumarið 1941 fór jeg með þá-
verandi menntamálaráðhe.rra,
Einari Arnórssyni, austur að Sól-
heimum í Grímsnesi, til þess að
kynnast barnahæli ungfrú Sess-
elju, dóttur Sigmundar. Þar hitti
jeg hann, því að hann var þá
starfsmaður við hælið. Er þar
skemmst af að segja, að mjer
geðjaðist þegar ágætlega að
manninum, þessum röskleika í
allri framkomu, viðmótshlýju
hans og einbeitninni, áræðinu og
barnslegri einlægni, sem skein
út úr svipnum. Við minntumst
ekki á trúmál. En brennandi á-
hugi hans á velferð hælisbarn-
anna og umhyggjan fyrir fávit-
unum, sem þar voru þá, hlaut að
vekia velviid til hans. Næst hitt-
umst við í Reykjavík og þá barst
talið að trúmálum, án þess að
með okkur skærist í odda á nokk
urn hátt. Seinna gaf Sigmundur
mjer ritlinga eftir sig, var ann-
ar um trúmál, en hinn þættir úr
ævi hans. Ekki vöktu þeir nokkra
andúð hjá mjer, heldur þvert á
móti. Fjórum árum seinna hitt-
umst við kaldan haustmorgun í
biðröð framan við mjólkurbúð.
Jeg held að báðum hafi orðið
glatt í geði við það, og Sigmund-
ur lofaði að líta inn til mín. Síð-
an höflum við margsinnis hitst
og erum nú orðnir virkta vinir.
Sigmundur hefur ekki dregið
dul á, a ðsjer hafi verið illa við
mig fyrr á árum. Andúðin okkar
í milli hefur því verið gagn-
kvæm. En nú höfum við borið
bækur akkar saman og orðið þess
vísari, að við erum sammála um
allt það, er okkur þykir mestu
j skipta í trúarefnum og afstöðunni
,til lífsins. Og þetta hefur sýnt
okkur, að þröngsýni og þekking
af orðspori eru harla ljelegar for
sendur dóma um náungann.
2.
Frá því Sigmundur var barn
hefur Nýja testamentið verið
honum kærast allra bóka; á það
lærði hann að lesa op triiartraust
ið sem hann drakk þá í sig, hef-
ur verið aðal stuðnineur hans í
baráttu lífsins, bæði fvrr og síð-
ar. En trúarskoðanir hans hafa
foreytst á síðustu árum, og má,
einkum nefna tvennt, er því hef-
ur valdið: fyrst árlangt gæslu-
starf hans við aðra fávitadelid
Barnahælisins í Sólheimum og
því næst ýmislegt dulrænt, sem
fyrir hann hefur borið öðru
hverju síðan 1940.
Árið 1942 horfði til mestu vand
ræða með fávitana í ofarmefndri
deild. Enginn maður fjekkst til
þess að gæta þeirra. Þá bauðst
Sigmundur -xil þess að reyna að
taka það að sjer. Eftir fáeina
daga fannst honum hann vera að
uppgefast. Aldrei á ævi sinni
hafði hann tekist á hendur jafn á-
takanlegt og erfitt verk. — Þá
fjekk hann sjer mann einn dag,
en skrapp sjálfur að Mosfelli, til
vinar síns, síra Guðmundar Ein-
árssonar, og sagði honum, hversu
komið væri. Þeir vinirnir leituðu
þá Guðs í sameiginlegri bæn,
báðu um að Sigmundi mætti
veitast styrkur og þolgæði til
starfsins. Og bænheyrSlan brást
ekki. Eftir þetta skorti Sigmund
aldrei þrek til að annast um fá-
vitana og honum varð nú ljóst, að
það er hverju öðru verki lær-
dómsríkara að þjóna mestu smæl
ingjunum. Honum skildist betur
en áður, hve mikil þörf er á misk
unnarverkum og fórnarlund. —
Mannást hans varð dýpri og um
leið hvarf allur urgur til þeirra,
sem hylltu að einhverju leyti aðr
ar trúarskoðanir en hann. Hann
varð sannfærður um að kærleiks
verkin væru trúarjátningum
æðri og fiekk óbeit á öllum trú-
arsjálfsþótta.
Hjer er ekki unnt að skýra frá
hinu dulræna, sem Sigmundi hef
ur borið að höndum. En í Jóla-
Lesbók Morgunblaðsins 1946 hef-
ur Árni Óla skrásett í. ágætri
grein um kapelluna á VoSmúla-
stöðum, frásögn Sigmundar af
fvrstu dulrænu reynslu hans árið
1940. Þar er og sagt frá merki-
legum draumum og fleiri sjald-
gæfum fyrirbærum. Þó er það
einkum eftir 1945, sem honum
opnast sýnir og hann heyrir radd
ir látinna manna. Og samband
hefur hann haft við konu sína
síðan, alltaf öðru hverju, Þessar
sýnir hafa sannfært hann um ým
is'egt og meðal annars það, að
líðan látinna manna sje harla
misjöfn og að við, sem erum
hjerna megin, getum bætt kjör
þeirra með góðum hugsunum og
innilegri bæn. Dulræn reynsla
hans hefur og gert honum ljós-
ara, hve lítt við gætum hand-
leiðslu skaparans og tregðumst
við að beita kröftunum, sem
hann gefur, til þess að gera líf
okkar og annarra sælla og heið-
arlegra. í grein eftir hann, sem
kom í Vísi, 23. des. s.l., er dregið
saman það, sem honum þykir
mestu skipta í trúarefnum. Hann
segir þar:
„Hvað er að trúa á Krist? —
Er það að hafa ákveðnar skoð-
anir á vissum atriðum í Nýja
testamentinu og samsinna játn-
ingum kirkjuþinga? Eða er það
að fyllast úlfúð og ónotum við
þá, er ekki hafa sömu skoðun á
bessum atriðum og við sjálfir?
Nei, er það ekki heldur hitt, að
ástunda öllu framar að láta líf
okkar öllum stundum og í öllu
dagfari sýna trú okkar á Krist,
en láta tunguna tala færra um
hana? Það er erfiðara, en látlaus
ara og samboðnara honum, sem
við viljum þjóna. Kærleikurinn
hreykir sjer aldrei upp, ekki held
ur sannleikselskandi, sanntrúað-
ur maðdr. Og jeg hefi verið að
hugsa um, hvort nokkur trú, hve
sterk, sem hún er, geti nokkurn-
tíma leitt mann til Jesú, ef kuldi
og óvild til meðbræðranna eru
fyrir í hjartanu. Og eitt er jeg
sannfærður um: að það sje ó-
kleift, að við getum nálægst Guð,
nema við lærum fyrst að unna
hver öðrum“.
Svo fögur og höfðingleg er nú
trúarjátning þessa manns, sem
var þeliktur að þröngsýni fyrr á
árum. Þannig hefur siðasta ára-
tugurinn brevtt trú hans. — Og
hvaða áhrif hefur • sú breyting
haft á Sigmund? Eftir því, sem
hann hefur sagt og mjer skilst,
hefur, honum birt fvrir augum,
andlegt útsýni orðið fegurra,
Sorgin eftir missi eiginkonu snú-
ist í fögnuð, enginn kali eftir til
nokkurs manns, en þráin til þess
að sætta og sameina og leggja
því lið, að þjóð okkar eignist
sanna farsæld og manndóm, sem
Sigmundur Sveinsson.
þjónn hins hæsta með kærleik
Krists í hjarta, hefur aldrei á lífs
leið hans verið jafn sterk og nú.
Enginn þeirra, er þekkja Sig-
mund, efast um að þetta sje
satt.
3.
Það er eitt af einkennum Sig-
mundar, að hann er ævinlega
fullur af brennandi áhuga og
starfsþrá. Hann velkir aldrei mál
um lengi fyrir sjer, en grípur
tækifærið þegar það gefst. Mætti
margt telja, er þetta sannar. En
hjer skal aðeins drepið á tvennt.
Fyrir mörgum árum, þegar Sig
mundur bjó. í Þingvallasveit, var
hann á bændanámskeiði viku-
tíma á einu af höfuðbólum lands-
ins. Um sama leyti las hann
grein um mann nokkurn, sem
var blindur frá fæðingu, en þó
svo dverghagur að alla undraði.
Þessi blindi völundur bjó í nánd
við höfuðbólið. Hann vantaði
smíðahús og var um það rætt í
greininni, að þarna þyrfti að
hlaupa undir bagga. Greinarhöf-
undur var einn af námskeiðs-
kennurunum. Sigmundi kemur
þegar í hug, að þarna á nám-
skeiðinu sje æktifæri til þess að
hefjast handa um fjársöfnun til
smíðahússins. Taldi hann ákjós-
anlegast að bera fram málið síð-
asta námskeiðsdaginn, þegar
ræður yrðu fluttar og skálar
drukknra. Biður hann greinar-
höfund að taka þetta að sjer. —
Honum þótti hugmyndin ágæt,
en kvaðst engan tima hafa til
þess, en benti á húsbóndann á
staðnum. Sigmundur fer þegar
til bónda og mælist tli þess að
hann beiti sjer fyrir málið. Hús-
bóndi lofaði hugmyndina, en
kvaðst ekki geta haft forgöngu
um þetta, en bendir á mann, sem
vel sie til þess fallinn. Sá tekur
Sigmundi hið besta, en skorast
undan að flytja málið, en bendir
á fjórða manninn. Þangað fer
Sivmundur og enn endurtekst
sama sagan. Þá þraut Sigmund
þolinmæði og sagði við sjálfan
sig að málið skyldi þó eigi að síð-
ur verða fram borið. Við kvöld-
verðinn, síðasta námskeiðsdaginn,
voru margar ræður fluttar og að
lokum kvaddi Sigmundur sjer
hljóðs og bar fra'm áhugamál sitt
og lagði út af orðum Jónasar
Hallgrímssonar: „Því er oss best
.....ef vier s’áum sólskinsblett
í heiði ,að setjast allir þar og
gleðja oss“. Hann minntist á
sól himins og dýrð hennar, -á sól
mannfagnaðar og ánægju og
fræðslu, er námskeiðsgestir
befðu notið. Eu — í nágrenni við
þá væisi maður, sem aldrei sæi
sól og líklega sigldap geisla á-
nægju og gleði — nema þegar
hann væri við smíðar, en hús-
þrengsli væru þar í vegi. Nú
væri tækifæri fyrir þá, sem sætu
í sólskinsbletti, að bera geisla inn
v * ~ i' )i i t i V; ' í ' * • # ‘ v *
í bæinn hans, auka ánægjú-
stundir hans með því að ryðja
úr vegi hindrunum þeim, er heftu
störf hans, o. s. frv. Þegar Sig-
mundur hafði lokið máli sínu,
spratt upp dr. Guðmundur Finn-
bogason, sem var kennari á nám-
skeiðinu, klappaði ákaflega fyrir
Sigmundi — og svo gerðu allir
— og kvað menn skyldu nú þeg-
ar hefja fjársöfnunina. Var svo
gert, og söfnuðust á annað hundr
að króna, sem þótti allmikið fje
í þá daga. En ýmsir bændur þar
í sveit tóku að sjer fi'ekari fyrir-
greiðslu málsins. Þegar Sigmund
ur, sem bjó í annarri sveit, hitti
bónda ári seinna, var smíðahúsið
fullgert og hinn blindi völundur
hafði fengið gott svifrúm til
starfa.
Þannig er Sigmundur Sveins-
son. Hann hryndir fram knerri
um leið og byrvænlega blæs. —
Hann vindur sjer að verkinu og
framkvæmir, þegar aðrir tvi-
nóna við það eða koma sjer hjá
því. Og þess vegna kemst hann
hjá tómleikanum, sem fylgir því
að sjá, að
„Það augnablik, sem var gullið
í gær,
er grátt eins og vofa í dag.“ —
Þegar Sigmundur er hálf átt-
ræður tekur hann að hrynda í
framkvæmd með frábærum dugn
aði byggingu kapellu að Vaðmúla
stöðum í Landeyjum. Þar hafði
áður verið kirkjustaður, en kirkj-
an var niðurlögð og rifin árið
1910. Kristín, kona Sigmundar,
hafði verið fermd í Vaðmúla-
staðakirkju og bar í brjósti
sterka tryggð til staðarins og
æskustöðva sinna. Hafði hún ósk-
að þess að verða jarðsett þar í
kirkjugarðinum. Þegar hún lá
banaleguna barst henni sú frjett,
að hafin væru samskot til að
reisa kapellu á Vaðmúlastöðum
og að þegar hefði safnast allmik-
ið fje. Þetta gladdi hana mjög og
ákvað hún þegar að senda fjár-
hæð nokkra í samskotasjóðinn.
Og áhugi hennar á byggingu kap-
ellunnar og hvernig takast mætti
að koma henni upp sem fyrst,
virtist vaxa að sama skapi, sem
kraftar hennar þurru. Hún and-
aðist 3. sept. 1944 og var jörðuð
að Vaðmúlastöðum.
Hjónaband þeirra Sigmundar
hafði verið hið ástríkasta og nú
taldi hann helga skyldu sína að
hrinda hinsta áhugamáli hennar
í framkvæmd. Og hann gekk þeg-
ar að starfi með hinum ósigrandi
áhuga og dugnaði sínum. Hann
gaf mikið fje til kapellunnar og
dætur hans gáfu ásamt honum
góða gripi. En mest var þó líklega
um það vert hvernig hann ruddi
framkvæmdum braut með krafti
sínum. Ekki voru tvö ár liðin frá
andláti konu hans, er vegleg kap-
ella var fullbyggð að Vaðmúla-
stöðum og vígð af biskupi lands-
ins. Engum manni var það jafn-
mikið að þakka og Sigmundi,
þótt margir góðir menn legðu
hönd að verki. Mátti kalla það
kraftaverk að þetta guðshús reis
af grunni með svo skjótum hætti,
eins og biskup gat um í vígslu-
ræðu sinni. En alla sögu þessa
máls hefur Árni Óla skrásett í
áðurnefndri grein.
Nú hefur Sigmundur beitt sjer
fyrir því, að önnur kapella verði
reist í öðrum fjórðungi landsins.
Við, sem þekkjum hann, erum í
engum efa um, að honum lánist
að hrynda þessu í framkvæmd,
ef honum endist líf og heilsa, sem
líklegt virðist; því að i>ótt hann
sje nú að verða áttræður, er hann
með fullu fjöri, þrekið óþrotið og
eldur áhugans samur eða jafnvel
meiri en fyrir einum áratug.
i 1- M , • i - ' : > « ' ,
4.
Nú skal nefna helstu æviatriði -
Sigmundar. Hann er fæddur í.
Gerðum í Garði i Gullbringu-
sýslu 9. apríl 1870. Foreldrar hana
voru þau Sveinn Magnússon frá
Grund undir Eyjafjöllum og Ey-
vör Snorradóttir prests að Desj-
armýri í Borgarfirði austur, Sæ-
mundssonar prests að Útskálum.
Voru þau mestu sæmdarhjón:
Sveinn smiður góður og frábær
atorkumaður, og smíðaði hanu
síðasta bátinn, er hann var hátt
á níræðisaldri; en Eyvör var
einkar vel að sjer um margt og
sterk og innileg trúkona. Hefur
Sigmundi kippt í kynið til beggja
um dugnað og trúarstyrk.
Sigmundi var snemma 'hald’3
til vinnu. Á áttunda árinu for
hann að fara í smábát í góð-u
veðri út í þarann til að veiða t
soðið. Hjelt síðan sjósókn áfram
og var orðinn formaður um tvi-
tugt og oftast nær eftir það. En
sjóinn sótti hann ekki aðeins i
Gerðum, heldur og árum saman
á Aust- og Vest-fjörðum. Nokk-
ur sumur var hann fylgdarmað-
ur útlendra ferðamanna og ura
eitt skeið með landmælinga-
mönnunum dönsku.
Árið 1901 gekk hann að eiga
konu sína Kristínu Símonardótt-
ur og varð sambúð þeirra hin
besta. Dvöldu þau fyrst í Hafnai -
firði, en fóru þvi 'næst að búa \
Brúsastöðum í Þingvailasveit og
höfðu jafnframt veitingásölu i
Valhöll á sumrum. Bjuggu þau
þarna í 16 ár og telur Sigmund-
ur þau árin björtustu sólskins-
bletti ævinnar, þótt aðrir tímar
hafi og verið gleði- og gifturíkir.
Vorið 1919 fluttu þau hjónin ur
Þingvallasveit með miklum sökn'-
uði, þó að stundum væri þar
af þrekraunum nóg. Þau settust
þá að í Reykjavík og voru rné'S
þeim 8 börn þeirra, bæði góð og
mannvænleg, fjórar stúlkur og
fjórir drengir. Fyrsta árið var
Sigmundur hjá „Kveldúlfi'*. Er»-
árið 1920 gerðist hann dyravörð-
ur Miðbæjarskólans og hafði
starf það á hendi þangað til J941.
Árið 1944 missti Sigmundur
konu sína og saknaði hennah
mjög, enda var hún hið mesta
valkvendi, heil og sönn, skyldu-
rækin og átti djúpa trúarsarm-
færingu.
Eftir að Sigmundur ljet tti
starfi við Miðbæjarskólann var
hann eitt ár við Barnahælið • •■»•
Sólheimum, eins og fyrr er getiiS
og eftir andlát konu sinnar me'9
dætrum sínum þremur í Reykja-
vík, Gróu, Steinunni og Kristínu.
5.
Sigmundur telur að hann- ha44
verið stríðinn og erfiðue- *>»
hernsku. Og frá 16—18 ára drakk
hann allmikið, en eftir það íór
hann í stúku og hefur aldrei
hvikað frá bindindisheiti sínu,
því að hann er í engu hálfur.
Hann hefur jafnan sótt mál sitt
fast og aldrei látið hlut sinn fyr-
ir neinum, verið stundum orðstór
og orðhvatur, en ævinlega sátt-
fús, opinskár og einlægur. Guðs-
trú hans hefur alla ævi verið eina
og „borg á bjargi traust."
í litlu kveri, sem nefnist „Þætt-*
ir úr lífi mínu“ og Sigmundúr
hefur ritað, standa þessi orð: „Þ&3
er vandi að lifa blessuðu lífinU.**
Ætli þessi blessun Sigmundur sjo
ekki býsna einstök nú? Last-
mælin um lífið klingja svo mikiu
hærra. Og þó er lífið blessað og
dásamlegast af öllu, sem við
þekkjum. Þetta finnúr Sigmund-
ur og veit. Þess-vegna er hanr»
æskuglaðari en margur maður--
inn, sem er helmingi yngri er»
hann.
Framh. á bls. 12.
(
V
I • 4 N
{
* * >• t