Morgunblaðið - 26.10.1950, Blaðsíða 9

j Fimtudagur 26. okt. 1950.
MORGZJXBLAÐIÐ
9
I HAFJALLALANDINU
KLERKASTJETTIN MEÐ
TIBET liggur hæst af öllum
löndum heims — í 4—5000 m.
hæð yfir sjávarflöt. Til norðurs
og austurs á landið sameiginleg
landamæri við hið mikla ná-
grannaríki — Kína. Til vesturs
er Kashmir, en til þess ríkis
telst sljettan Ladakh, sem þó
landfræðilega og þjóðfræðilega
sjeð má telja til Tibet. Til suð-
ursær aftur á móti Indland og
fjallaríkin Nepal, Sikkim og
Bhutan. íbúaf jöldinn er um það
bil 5 milljónir manna, sem að-
allega eru Buddatrúar. — Búa
þeir mestmegnis í suður og aust
«r hj.eruðum landsins.
Norður og vestur hjeruð Ti-
bet eru lítt byggð og hrjóstug.
Takmörk landsins er ógreinileg
og þar búa hirðingjaflokkar,
sem ráfa um með bústofna
sína. í bænum Lhassa í suð-
austurhorni landsins er aðset-
ursstaður hinna pólítísku og
trúuðu, en þar er og rekin all-
mikil verslun. Öll verslun lands
ins við Turkestan, Mongólíu,
Siberíu, Kína og Indland fer í
gegn um þennan bæ.
KLERKASTJETTINi
STJÓRNAR
í engu öðru landi heims eru
trúarbrögðin jafn áberandi. —
Hinn einvaldi valdsherra, er,
sem kunnugt er, Dalai Lama,
sem samkvæmt kenningum
Buddhatrúarmanna er hinn
endurfæddi guðs-konungur. —
Leiðandi prestar skipa ríkis-
stjórnina og stjórna landinu
með aðstoð buddhatrúar munk-
anna í hinum ýmsu klaustrum,
sem eru á víð og dreif um allt
landið.
Valdsherrann Dalai Lama lif
ir meinlætalífi. Honum er ó- ^
iheimilt að kvænast, en verðurj Þetta stjórnarfyrirkomulag á
algjörlega að helga síg skyld- rætur sínar að rekja allt til 15.
uim sínum, sem æðsti maður aldarinnar, og vald klaustranna
landsins. Ef hann hefur ekki yfir stjórninni hófst strax á 9.
eignast neinn erfingja, velja öld. Breyting á þessu ríkjandi
æðstu prestarnir eftirmann skipulagi má því líkja við full-
hans. Velja þeir þá eitthvért komna byltingu í landinu.
sveinbarn, er þeir koma sjeri Hinn 13. Dalai Lama Ijest
Áragamlar innanlandsdeilur hafa leitt fii innrásarinnar
HÖLL DALAI LAMA í Lhasa, höfuðborg Tíbets. Höllin er gul
og hvít á lit. í höll þessari eru líkkistur allra stór Lama geymd-
ar. Þær eru þr gulli og settar gimsteinum.
saman um. Af svip barnsins' 1923. Nokkrum árum seinna
; 1 var eftirmaður hans valinn. Sá
telja þeir víst, að þar sje Dalai
Lama endurfæddur.
Drengurinn er fluttur til
klaustursins í hinum helga bæ,
Lhassa, þar sem hann er alinn
upp af prestunum. En er hann
hefur náð 18 ára aldri fær hann
í hendur völdin yfir munka-
reglunni ,,hinum gula sjertrú-
arflokki“, og þar með hafa hon
um verið fengin í hendur völd-
in yfir Tibet. En í millitíðinni
fer staðgengill með völdin, sem
stjórnar í samráði við ríkisráð,
sem skipað er prestum.
FORNT
STJÖRNSKIPULAG
PANCHEN LAMA er 14 ára piltur og talinn af sumum Tíbet-
búum hinn eini rjetti stjórnandi landsins. Hjer sjest hann á
miðri myndinni með ráðgjöfum sínum, „ríkisstjóranum“ og
tveimur andlegom ráSgjöfuxn. Panchen Lama er í útlegð í Kína
Hann og ráðgjafar hans fylgdu áður Shah kai shek í von um að
Jtiann myndi koma þeim til valda i Kína, en eru nú auðsveipir
leppar kommúnistastjórnanrmar kmversku af sömu ástæðum.
Dalai Lama er nú 16 ára gam-
all.
Næstur Dalai Lama að völd-
um er Tashi Lama. Hann fæst
meir við andleg störf en stjórn-
arstörfin og af þeim sökum er
hann af mörgum Tibetbúuni
talinn æðri sjálfum Dalai
Lama.
Venjulega lifir hann í
klaustri einu í bænum Shig-
atse ásamt á að giska 4000
munkum. En síðan gamli Dalai
Lama dó 1923, hafa átt sjer
stað deilur milli kennara og
ráðgefanda Dalai Lama og
Tashi Lama. Síðasti Tashi Lama
var fluttur til Kína og er sagt,
að hann og samstarfsmenn hans
hafi starfað fyrir kommúnista.
Tashi Lama er, eins og keppi-
nautur hans, mjög ungur. —
Hann er 14 ára að aldri, svo að
í raun og veru eru það ráðgjaf-
ar hans, sem fara með völd
hans. Þetta stríð milli tveggja
mestu valdamanna í Tibet, og
sem staðið hefur árum saman,
er nú að verða örlagaríkt fyrir
landið.
ENSKUR RÁÐGJAFI
TIL TIBET
Rannsaki maður hina stjórn-
málalegu sögu landsins, kemur
skýrt í Ijós, að stjórnin hefur
ýmist leitað stuðnings hjá
Kínastjórn eða Englendingum
allt eftir því hvernig að-
stæðurnar hafa verið.
Á 18 öld -rjeði Kína algjör-
lega yfir Tibet, og Dalai Lama
var ekki annað en táknræn
En eftir að kínverská Manchu-
,,toppfigura“ án frekari áhrifa.
konungsættin leið undir lok,
hnignaði valdi Kínverja mjög,
en áhrif Englendinga jukust að
miklum mun.
Árið 1930 sendu Englending-
ar pólitískan ráðgjafa til
Lhassa. Var það samkvæmt
beiðni landsstjórnarinnar. —
Reyndi hann án árangurs að
koma á sættum milli Dalai
Lama og hins landflótta Tashi
Lama í Kína. Englendingar
gáfu málefnum Tibet stöðugt
meiri gaum og svo fór að þeir
•yor.u spurðir ráða í öllum mik-
ilvægum málum. Símasamþand
komst á milli Tibet og-Indlands,
verslunin jókst og enskirliðsfor
ingjar endurskipulögðu her Ti-
bet.
Eftir að Indland fjekk sjálf-
stjórn 1947 hafa áhrif Englend-
inga í landinu aftur farið
minnkandi og hinn ungi Dalai
Lama stendur nú einn síns liðs,
en í hönd fara geigvænlegustu
tímar í sögu Tibet.
UPPLÝSINGAR
AF SKORNUM SKAMMTI
Það eru aðeins ófullkomnar
og fábrotnar upplýsingar sem
borist hafa út yfir hin lokuðu
landamæri landsins, sem er
stranglega gætt af klaustrun-
um, sem standa við hin kleifu
fjallaskörð. En stjórnmálamenn
í Austurlöndum og ekki síst
stjónj Indlands fylgjast af
miklum áhuga með þvi, sem
gerist i nágrannalöndum Tibet.
TASHI LAMA
ÖFLUGUR í KÍNA
Hinn landflótta Tashi Lama
á, að sögn manna, marga fylgis
menn í Tibet. Telja þeir sjer
skylt að fylgja honum að mál-
um, vegna þess, að þeir telja
hanií andlegan og trúarlegan
yfirmann sinn. Þeir hafa íu á
að skipa fimm herfylkjum í
landinu. Það er því fyrirsjáan-
legt, að Tashi Lama mun ráð-
ET FE
ÖLDiN
irráðasvæði, og ef slíkt fengist
ekki viðurkennt af málamynd-
arstjórninni í Lhassa á friðsam
legan hátt, væri innrás í landið
„ekki nema sanngjörn“.
Kommúnistisk stjórn fyrir Ti
bet er í myndun í Changhai. —’
Changhai tilheyrði áður Tibet,
en er nú vestasta hjerað Kína,
Kínverskur her, sem í eru 4 her
fylki, er sagður vera í Chang-
hai, tilbúinn til innrásar í Ti-
bet.
Sagt er ennfremur, að komm
únista stjórn sú, sem mynduð
hefur verið í Changhai óg
stjóriía á Tibet, hafi ákveðið a‘ð
eftir ,,friðunina“ skuli Kím
ráða málefnum Tibet og háfa
rjett til námureksturs í land-
inu.
DALAI LAMA, 16 ára gamall,
er andlegur og veraldlegur
stjóraandi Tíbets. í raimijmi er
það prestaráð, sem stjórnar
lan.dinu í nafni Mns œtiga
maanns.
ast inn í Tibet áður en 'íangt
um líður, með „frelsisher“ hinn,
sem mun verða studdur af her-
deildum úr her kínverska lýð-
veldisins.
Það er ekki miklir möguleik-
ar til þess að Dalai Lama geti
staðist slíka innrás. Þó ekki sje
þtið á þá staðreynd að landið
er erfitt yfirferðar og loftslag
þar er erfitt til hernaðar, þá
hefur Tibet ekki á að skipa
þeim vörnum, sem þarf til að
mæta nýtísku her, sem vel er
vopnum búinn. Her sá, sem Ti-
betstjórn hefur á að skipa tel-
ur um 9,000 menn, en hann er
illa skipulagður og illa útbúinn
að öllu leyti.
•
AÐEINS TVEIR KOSTÍR
Tibet mun ekki eiga um
nema tvo kosti að velja. Ann-
arsvegar að landið verði inn-
limað í hið kínverska (ýðveldi
— eða borgarastyrjöld.
Kínverskir kommúnistar
hafa undanfai’ið ekki farið
dult með áform sín í Tibet. —
Talsmaður kinversku stjórnar
innar í Peking lýsti því nýlega
yfir, að Tibet væri kínverski; yf
INDLANÐ í HÆTTU
Eins og áður er sagt fylgjast
menn í Indiandi af miklum á-
huga með því sem í Tibet ger-
ist. Indland og fjallaríkin þrjú,
Nepal, Sikkim og Bhutan, eiga
sameiginleg landamæri við Ti-
bet á 3000 km. svæði. Það er
því mikilsvert landamæramál
fyrir þessi ríki, ef Tibet verður
yfirráðasvæði kommúnista. A'ð
vísu eru landamærin milli Ti-
bet og Indlands vel gerð frá nátt
úrunnar hendi, því Himalaya-
fjallgarðurinn ákveður þau. —
Vandamálið er því ekki eins al-
varlegt frá hernaðarlegu rjón-
armiði sjeð eins og ef litið er
á það frá stjórnmálalegu sjónar
miði.
Bæði til austurs og vesturs
mun Indland verða umkringt af
löhdum, þar sem ástandið inn-
anlands er mjög viðsjárvert og
kommúnistar reyna mjög að
komast til valda. Það er órói og
borgarastríð í Franska Indokína
Burma og Síam. Indland má því
vatfalaust búast við að þessi ná-
grannalönd í austri og vestri
reyni að beita áhrifum sínum
yfir landamærir»
SÖMLT STARFSAÐFERWR
OG í KÍNA
Menn geta augljóslega gert
sjer í hugarlund, hversu mögu-
leikarnir fyrir byltingu eru
miklir meðal Indverja, þar sem
stjettaskiftingin er mjög mikil,
þegar áróðursvjel kommúnista
verður beitt þar í landi — m. a.
í hinurrt yfirsetnu stórborgum
eins og Calcutta, Bombay og
Madras, þar sem milljónir
manna lifa við eymd og hina
mestu neyð.
Miðstjórn kommúnistaflokks
ins indverska hefir nýlega til-
kynnt að starfsaðferðir flokks-
ins verði grundvallaðar á þeirri
reynslu sem fengist hefir í Kína.
Það er opinbert, að skriður
er kominn á útþenslu kommún-
istmans í Asíu — og árásin á
næsta fórnarlamb á eftir Suð-
ur-Koreu — á ríki Dalai La-
mas í Tibet, er þegar hafin.
KOMMÚNISTAR GETA EKKX
LIFÁÐ í FRIÐI VIÐ
NÁGRANNA SÍNA
Ástæðan fyrir því, að menn
fylgjast af miklum áhuga með
því sem nú er að gerast í Tibet,
er fyrst og fremst sú, að innrás
kommúnista í landið sýnir og
sannar yfirráðastefnu kommún
ista, en það hefir viljað brenna
við meðal Asíuþjóða, að því
væri ekki truað, að kommúnist-
ar hyggjust á landvinninga þar
í álfur með ofbeldi.
Ef kommúnistastj órnin i
Framh. á bls. 12, ,
i