Morgunblaðið - 03.11.1950, Blaðsíða 9

Morgunblaðið - 03.11.1950, Blaðsíða 9
r Föstudagur 3. nóv. 1950 MORGUXBLAÐIÐ 9 Nóbelsverðlaunaskáldið George Bernard Shaw Átorka hani var ódrepandi og áhugaefnin mörg. Ný un ff • 1 • ac , iiskveioo i o arsió Eftir einkaskeyti frá Reuter—NTB LUNDÚNUM. — Leikrita- ekáldið, heimspekingurinn, gagnrýnandinn og Nóbelsverð-! fræði. A sá áhugi rætur sínar launahöfundurinn George Bercv að rekja til fyrstu ára hans í OFLUGUR ÁRÓÐURSMAÐUR Bernard Shaw hafði eldlegan áhuga á stjórnmálum og hag- Eftir CHARLES CROOT, frjettaritara Reuters VONAST er til, að ríkisstjórnir hinna ýmsu Evrópuþjóða muni fyrir febrúarlok hafa sett lög um varnir fiskimiðanna á Merkilegar rannsóknir gieiiar á fiskimiin þair. ard Shaw, fæddist í Dyflinni 26. júlí 1856. Sagðist hann vera kominn af írskum bændaaðli, en rakti auk þess einn ættlegg sinn til Olivers Cromwell. I í 1 FLUTTIST TIL LUNDÚNA Um nokkurra ára skeið stund aði Shaw háskólanám við lítinn orðstír. Aftur á móti hafði hann dálæti á hljómlist og kom það sjer vel fyrir hann. — Árið 3878, sagði hann upp skrifstofu starfi, sem hann hafði í Dyfl- inni og fluttist til Lundúna til að „finna sjálfan sig“. Hann varð hljómlistargagnrýnandi og vann við blaðamennsku í 13 ár. GERÐI LÍTIÐ ÚR SHAKESPEARE Á þessum árum fekk Shaw rnikin áhuga á leiklist og bók- menntum og var um skeið leik- gagnrýnandi við „Saturday Review“. — Varð hann mjög kunnur af dómum sínum, þótti ekki fara troðnar slóðir. Hann lagði sig mjög fram um að kynna leikhúsunnendum leiki Ibsens og gekk fram af mönn- um með tilraunum sínum til að gera lítið úr Shakespeare. — Jafnframt blaðamennskunni reit hann fimm skáldsögur, sem enginn útgefandi fjekkst til að ieggja lag sitt við. 46 LEIKRIT Fyrsta Jeikrit sitt reit Shaw 1885 og þótti lítið til þess koma. Betur tókst til með leikrit, sem hann reit 1892. Það olli regin- hneyksli í konunglega leikhús- inu í Lundúnum, en var jafn- framt stór sigur fjrrir höfund- inn. Leikritið vakti athygli á Shaw, og upp frá því skipaði hann virðulegan sess til ævi- loka. Á árunum 1893 til 1939 reit liann alls 46 leikrit. Ekki tókst honum alltaf jafnvel upp, en sum leikritanna öfluðu honum óhemju vinsælda og fengu hon- um heimsfrægðar. Meðal kunnustu leikrita hans má nefna Arms and Man (1894), Candida (1898), Man and Superman (1903), Caesar and Cleopatra (1900), Major Barbara (1905), The Doktors Dilemma (1906), Pygmalion (1012), Saint Joan of Arc (1923) og The Apple Garth (1920). NOBELSVERÐLAUNIN 1925 Árið 1925 fekk Bernard Shaw bókmentaverðlaun Nobels (hjer um bil 300 þúsundir kr.). Gaf hann þau til stofnunar f je- lagsskapar, sem skyldi hafa að markmiði að kynna sænskar bókmentir í enskumælandi lönd um. Shaw fekk margsinns tilboð um, að leikrit hans yrðu kvik mynduð, en hann þekktist það boð örsjaldan. Þekktasta kvik- myndin gerð eftir leikritmri hans, er Pygmalion, þar sem Wendy Hiller og Leslie Howard fara með aðalhlutverldn. Lundúnum. Hann vingaðist Norðursjó. snemma við jafnaðarmanninn Sydney Webb, sem reit mikið um sósíalisma. Sjálfur sagðist Shaw hafa orðið jáfnaðarmað- ur fyrir áhrif frá Bandaríkja- Mr. A. T. A. Dobson, sem er fulltrúi Breta í alþjóðlegu ráði, sem sjer um rannsóknir á mið- unum í Norðursjó, hefur látið svo um mælt, „að nú þegar hafi ríkisstjórnir Frakklands Hol- lands, Þýskalands, Stóra Bret- lands, Svíþjóðar, Noregs, ís- lands og Danmerkur íallist á hina nýju löggjöf am fiskimið- in þar. „Þetta“, bætti hann við, „mun auðvelda okkur að mun að leysa vandamál okkar allra, en það er ofveiði þar á mið- unum“. TAKMARKA VARÐ VEIÐARNAR „Eina landið sem enn hefur ekki fallist á hina nýju löggjöf er Belgía. En deila hefur risið milli Hollands og Belgíu en sjó- halda sig á svokölluðu milli- dýpi, og þeirra tegunda, sem fara í „göngum“ um höfin. I þessum flokki er síldin. Vísindamenn, sem áður hjeldu því fram að um of- veiði á þessum fisktegundum gæti ekki verið að ræða, eru nú mjög farnir að efast um þessa ágiskun sína. Þingið skipaði sjerstaka síldarnefnd rannsaka þetta mál. til að George Bernard Shaw. manninum Henry George. - Shaw var öflugur áróðursmað- ur jafnaðarstefnunnar og gaf út rit um stjórnmál og hag- fræði. Árið 1914 vakti hann heim- athygli með riti sínu „Heilbrigð skynsemi". Þar gagnrýndi hann bresku stjórnina harðlega. — Seldust a. m. k. 75 þúsund ein- tök af bæklingi þessum. GLAÐUR OG REIFUR FRAM í ANDLÁTIÐ Þá reit hann fjölda bóka um leiklist og bókmentir. Shaw kvæntist árið 1898 írskri stúlku, hún ljest 1943. — Þau eignuðust engin börn. Skáldjöfurinn hjelt fullu fjöri þar til fyrir skömmu. — KANNSOKNIR MEÐ MERKINGUM Dr. Belgvad sagði, að rann- sóknir á síldargöngum í Norð- ursjó væru nú hafnar. Rann- sóknir þessar byggjast á síld- armerkingum. Þegar þessar merktu síldar veiðast síðar, er unt að ákveða með töluverðri nákvæmni, hve mik'ill aflinn er, hvar tegund- in fer á göngu sinni, og fá ýms- ar aðrar upplýsingar. Aðalerfiðleikarnir við þessa verði möguleikar á að úthúa einskonar radartæki fil fisk- veiða. Tilraunir, sem nýlega hafa verið gerðar um „berg- málstæki“ sýna að með þeim er hægt að staðsetja fiskitorf- ur, en þó einungis þannig, a<3 menn viti hversu djúpt þær eru. Vísindamenn vinna nú að smíði tækis, sem bæði vinnur lárjett og lóðrjett. Ef árangur fæst af tilraun- um þessum, munu fiskimenn i náinni framtíð vita nákvæm- lega hvar þeir eiga að kasta netum sínum með von um góð- an afla. Meira að segja ljet hann engan jns hefur sagt mjer eftirfar' bilbug á sjer finna, er hann | ancjp ..Þegar styrjöldum lvkur mjaðmarbrotnaði fyrir rúmum ; er alltaf að finna meira fiski_ mánuði. Þá varð hann að liggja > magn á miðunum en venjulega í sjúkrahúsi um tíma. Kímni j>etta stafar af því að meðan Opnun endurvarpi- sföðvarinnar að Eiðum EINS og skírt var frá I Mbl. , „ ._ . . ---------------- ---------,í gær, verður hin nýja endur- menn þaðan vexða emungis i aðferð er sá> að því er Dr. varpsstöð að Eiðum tekin til Noröursjo. Belgved upplýsti, er að merkja 'afnota á sunnudaginn. í gær n vi \onums þo í; a a síldina, því erfitt er að ná henni sendi skrifstofa útvarpsstjóra út verði í jarnum í februar eca lifandi upp ur sjónum. En til svohljóðandi frjettatilkynningu; um það ieyti næsta ar. að auðvelda þetta hefur verið I Næstkomandi sunnudag, 5 Hm nyja loggjof takmarkar ' aðallega veiðina. Annaðhvort varð að takmarka magn fisks- ins, sem veiddur er, eða tak- marka fjölda tækjanna, sém notuð eru til veiðanna“. Fulltrúar frá Belgíu, Dan- mörku, frlandi, Spáni, Finn- landi, Frakklandi, Bretlandi, íslandi, Noregi, Hollandi, Pól- landi, Portúgal og Sviþjóð sátu þingið. en Bandaríkin, Kanada og Ástralía sendu þangað áheyrnarfulltrúa. MJÖG HEFUR GENGIÐ Á STOFNINN Dr. H. Belgvad frá Dan- mörku, sem vab aðalritari þings hafin framleiðsla á nokkurs- 'þ. m. ki. 15.30 verður opnuð til konar „gúmmívöggum“, sem fullra afnota nýja endurvarps- halda fiskinum stöðugum, og1 stöðin að Eiðum, og munu út- reynist þá ónauðsynlegt að taka hann upp fyrir yfirborðið. 10 SHILLINGA FUNDARLAUN varpsstjóri og verkfræðingur út- varpsins flytja stutt ávörp af því tilefni. Eins og fyrr hefir verið frá skýrt, hefir útvarpsstöðvunum Nýrri aðferð er að festa smá í nágrannalöndum okkar fjölg- plasticglas við fiskinn. í glas- að mjög á undanförnum árum inu er miði, þar sem fiskimað-jog orka þeirra aukist, Á Ev- urinn sem síldina, finnur er rópuráðstefnu í Kaupmanna- beðinn að framvísa henni við höfn sumarið 4948, um þessi einhverja tiltekna stofnun gegn ' mál, vorú sett nú ákvæði um 10 shillinga fundarlaunum. En þrátt fyrir það að fiski- mean eru bísna fundvísir á útvarpsstöðvar allra Evrópu- þjóða, svo og þjóðanna sunnan __ — - - ___ - . . og austan IVliðjarðarhafs. þessa merktu fiska, þá er þó ísland er, að tiltölu, mjög mikið sem glatast í fiskimjöls- örðugt til útvarpsrekstrar, sök hans var þá óskert og ljet hann óspart fjúka hnittinyrðin, eins og þegar hann var í blóma lífs- ins. ÁHUGA- OG ATORKUMAÐUR Víðtæku starfi Shaws og á- hugaefnum verður ef til vill best lýst með því að vitna í upp lýsingar hans sjálfs, sem hann gaf í bókinni: „Hver er höf- á styrjöldinni stendur eru tog- ararnir og stærri fiskiskip not- uð í hernaðar tilgangi og fisk- veiðar eru lítið stundaðar. En eftir styrjaldirnar eykst þörfin fyrir matvæli: fleiri bát- ar og skip eru fáanleg til fisk- veiða og fljótlega ber á ofveiði. Ef til vill eru nú í Norður- sjó, aðeins um 10% af fiski sem náð hefur fimm ára aldri, mið- að við þann fiskfjölda sem þar undurinn“. Hann einkenndi sig var í lok stríðsins“. þar blaðamann, gagnrýnanda, skáldsagnahöfund, leikritaskáld og áróðursmann. Helstu áhuga- efni sín taldi hann heimspeki, guðfræði, þjóðfjelagsfræði, mál aralist og hljómlist. í raun og veru hefur aflinn veiúð Hkur. En við vitum að töluvert hefur gengið á stofn- inn. Síðan styrjöldinni lauk höf um við orðið að beita stöðugt nýjum veiðiaðferðum, til að afla sama magns og áður. Fiski mönnunum hefur farið fjölg- andi en fiskimagnið minnkað. Kostnaður við fiskveiðarnar hefur aukist gífurlega á und- Byggf ofan á viðbótar byggingubankans Á FUNDI bygginganefndar fyr. anförnum árum ir skemmstu var tekið fyrir er indi frá Útvegsbankanum, varð andi stækkun á viðbyggingu bankans á lóðinni, Lækjartorg 1 Bankinn sótti um leyfi til að byggja eina hæð ofan á viðbygg sje verndaður, svo aflinn megi inguna, sem nú ér þriggja hæða. ‘ aukast í framtíðinni. Bygginganefndin samþ. að leyfa , Lagasetning þessi, sem búist þessa viðbót, en fyrir lá um-; er við að muni bera árangur sögn skipulagsmanna um þetta þegar á næsta ári, tekur ekki iriál. 1 til þeirra fisktegundás sém verksmiðjum og öðrum vinnslu jum stöðvum. Fyrsta síldin var merkt fyrir um það bil ári síðan, og mið- inn sem fannst allöngu síðar var óskemmdur og vel læsileg- ur. Þriðja aðferðin, sem er nýj- stærðar og fjalllendis og fleiri ástæðna. Til þess að hamla upp á móti útvarpstrufl unum frá öðrum löndum er okk ur aðeins ein leið fær, en þa'd er að byggja endurvarpsstöðva- kerfi í þeim landshlutum, sem fjærst liggja útvarpsstöðinni. ust, og sem miðar að því að fá 'Einkum varð þetta þó augljóst vitneskju um göngu hinna'og óhjákvæmilegt eftir ákvarð- ýmsu fisktegunda í Norðursjó, 'anir útvarpsráðstefnunnar er þannig, að fiskurinn er lát- J1948. Hófst Ríkisútvarpið þá inn gleypa málmbút. Þessi þegar handa um að auka og málmbútur er auðvitað mjög bæta stöðvakerfi sitt. — Voru lítill, en nógu stór til þess að fyrstu ráðstafanir þær að endur hægt er að þekkja þessa fiská bæta aðalútvarpsstöðina og þar frá öðrum. í fiskvinnslUverksmiðjum, sern nota rafsegul við bræðslu- vjelarnar, finnast þessir fiskar síðan og eru taldir og koma þannig að gagni í rannsóknun- um um fiskigöngurnar. NÆR EKKI TIL SÍLDARINNAK Markmið hinnar nýju laga- setningar er að fiskistofninn N ORÐURS J ORINN „RÆKTAÐUR“ Þingið samþykkti einnig á- ætlun um rannsókn á ýmsum eiginleikum sjávarins — hita- stigi, seltumagni, straumum o. fl. og áhrif þeirra á hinar ýmsu tegundir fiska. Ætlað er, að þessar rannsókn ir megi verða til þess að mögu- legt verði að „rækta“ Norður- sjóinn í þeim tilgangi að auka veiðarnar þar, á nákvæmlega sama hátt og bóndi yrkir jörð sina. næst að setja upp sterkari end- urvarpsstöð að Eiðum, en þar var áður. Hefir í sumar verið unnið að uppsetningu stöðvar- innar og er því verki nú lokið, eins og fyrr er sagt. Eiðastöðin er 5 kílóvött í stað eins kílóvatta áður. Næsta sum ar verður sett upp nýtt loftnet sem á að hafa það 1 för með sjer, að orkan aukist enn að mun, og ætti stöðin þá að veita áusturlandi nokkum -veginn trausta -þjónustu. Stöð sú, sem verið hefir að Eiðum, hefir verið flutt í HornS fjörð og verður sett þar upp svo fljótt sem ástæður leyfa. Eftir er þá að reisa endur- varpsstöð á Norðurlandi sA sömu stærð og gerð; og að Eið- um, en þrátt fyrir augljósa og I vaxandi þörf þeirrar ráðstöf- * Önnur ákvörðun þingsins unar, hefir leyfi til hennar enp fniðar að því, að rannsakaðir 'ekki fengist.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.