Morgunblaðið - 19.01.1951, Qupperneq 6

e
MORGU /V BLAÐIÐ
Föstudagur 19. janúar 1951

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Rítstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgSarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 75 aura eintakiC. 1 króna með Lesbók.
Misheppnuð sáttatilraun
SÁTTATILRAUNIN í Kóreu-
deilunni hefur misheppnast. —
Kommúnistastjórnin í Peking
hafnaði henni. Hún gat ekki
hugsað sjer að fallast á að
vopnahlje yrði gert meðan að
úrslitatilraun yrði gerð til þess
að ná samkomulagi um málin
á friðsamlegan hátt.
En um leið og kommúnistar
hafa neitað sáttatilboði Sam-
einuðu þjóðanna, hafa þeir sett
fram gagntilboð, sem þeir kalla
„miðlunartillögu“. Er hún í
því fólgin að allt lið Sameinuðu
þjóðanna verði tafarlaust flutt
burtu úr Kóreu og kommún-
istum sett sjálfdæmi um alla
skipan mála þar. Síðan geta
þeir hugsað sjer að efnt verði
til ráðstefnu um mál Asíu.
Um þetta gagntilboð Pek-
ingstjórnarinnar er ekki mik
ið að segja. í því felst engin
tilraun til sátta og málamiðl-
unar. í því felst einungis
einhliða krafa um viðurkenn
ingu á ofbeldi konimúnista
í Kóreu. Þar örlar ekki á
vilja til þess að koma til
móts við Sameinuðu þjóð-
irnar um friðsamlega lausn
deilunnar.
Eftir eðli hins kínverska
svars og undirtekta þeirra,
sem það þegar hefur fengið,
eru ekki miklar líkur til
þess að Sameinuðu þjóðim-
ar geti sinnt því eða að heim
urinn geti vænst nokkurs já-
kvæðs árangurs af því.
Þessi afstaða Pekingstjórnar-
innar þarf í raun og veru ekki
að koma neinum á óvart. Nehru
forsætisráðherra Indlands, hafði
að visU látið í veðri vaka að
nokkur von kynni að vera um
það, að svar hennar yrði já-
kvætt. En hann hefur frá upp-
hafi reynt að gera allt, sem
unnt er til þess að bera klæði
á vopnin og koma á friði í
Asíu. Hann hefur þessvegna
viljað trúa því í lengstu lög, að
möguleikar væru á því að ná
endunum saman. En sú von
hans hefur brugðist hrapalega
enn sem komið er.
En hvað tekur nú við,
spyr almenningur um víða
veröld? Þeirri spurningu er
vandsvarað á þessu stigi
málsins. En fljótt á litið
virðast horfurnar í friðar-
málunum nú verri en
nokkru sinni fyrr síðan að
síðari heimsstyrjöldinni
Iauk. En þessi síðasta af-
staða kommúnista til sköp-
unar friði og öryggi í heim-
inum sýnir eins greinilega
og frekast má, að þeir hafa
fyrst og fremst áhuga fyr-
ir einu: Áframhaldandi of-
beldi og yfirgangi, enda
þótt það kosti blóðugar
styrjaldir og hyldjúpa ógæfu
fyrir mannkynið.
,w,': ÚR DAGLEGA LÍFINU
AGA- OG yjpÐINGARLEYSI
„HEIÐRA SKALT ÞÚ FÖÐUR ÞINN OG
MOÐUR“, var eitt fyrsta boðorðið, sem ungl-
ingarnir lærðu áður fyr. Af því leiddi meðal
annars, að ungir menn lærðu ekki einungis
að heiðra foreldra sína, heldur og aðra sjer
eldri menn.
Nú er kvartað sáran yfir agaleysi hjá ungl-
ingum og virðingarleysi á alla lund, bæði fyrir
■ eldra fólki og fyrir því, sem áður var talið
virðingarvert af æskufólki. — Á mannamót-
um ryðst unga fólkið áfram eins og sauð-
fje í rjett og virðist hafa það eitt í huga, að
ekki missi sá, sem fyrstur fær.
Því miður munu þessar kvartanir um aga-
leysi hjá æskunni og skort á háttvísi vera á
rökum reistar.
•
FRAMFERÐIÐ í SKÓLUNUM
EN það er ekki nóg að unglingum sje kennt
í heimahúsum, að „heiðra föður sinn og móð-
ur“, eða guðsótta og góða siði, ef það er allt
brotið niður t. d. í barnaskólunum.
Á dögunum var jólaskemmtun í einum
barnaskólanum í bænum. Skemmtiatriðin
voru góð og vel undirbúin, en fæstir heyrðu
það, sem fram fór fyrir ærslum í áhorfendum
og það gat enginn þaggað niður í ærslabelgj-
unum af þeirri einföldu ástæðu, að þeir kunnu
ekki að hlýða.
•
NÝJAR UPPELDISAÐFERÐIR
ÞAÐ virðast vera komnar gjörsamlega nýjar
uppeldisaðferðir í skóla landsins, þar sem það
eru börnin, sem eiga að ráða en ekki kenn-
aramir. Og skólastjórarnir virðast ekki hafa
manndóm sumir hverjir, eða skilning á því, að
láta halda þótt ekki væru nema fáeinar
kurteisisreglur.
í einum barnaskóla bæjarins er t.d. ekki
borin meiri virðing fyrir skólastjóranum en
svo, að sumir kennarar láta nemendur standa
á fætur, ef hann kemur inn í kennslustofu,
en aðrir ekki — og komast upp með það.
En kannske á þetta að Vera þannig
SAUÐSAÐFERÐIN KENND
EN ER nokkur furða þótt unglingar, sem ný-
lega hafa tekið fullnaðarpróf úr barnaskóla
ryðjist eins og sauðfje í rjett, á mannamót-
um. Þeim er blátt. áfram kennt þetta vesling-
unum í skólunum.
í Austurbæjarbarnaskóla eru börnin aldrei
látin ganga inn, eða út (var gert um tíma) i
röðum. Það sagði líka lítil stúlka við mömmu
sína: „Veistu það mamma, að annað hvort
verð jeg að hlaupa og verða fyrst í dyrnar;
eða bíða þar til allir eru komnir inn, því jeg
verð annars tröðin undir“.
•
HVAÐ ER MEÐ ÖRYGGIÐ?
OG HVAR er öryggið, ef eitthvað verður að í
þeim skólum, þar sem börnunum hefur ekki
verið kennt að fara út og inn úr skólanum
eftir föstum reglum. Á að hætta á, ef tæma
þarf skóla, þar sem inni eru mörg hundruð
börn, að þáu ryðjist öll að útgöngudyrum í:
einu?
Þetta er ekki hjegómamál og er ekki ósann
gjarnt, að skólastjórar bæjarins, sem ekki
láta kenna unglingunum, að fara inn og út úr.
skólá eftir ákveðnum reglum, geri grein fyrir
svo ábyrgðarmikillri ráðstöfun.
Geta bæjaryfirvöldin látið þetta óátalið, af
öryggisástæðum einum, þótt ekkert tillit sje
tekið til kurteisinnar eða agans?
o
hvar er FÁNINN?
EKKI kemur íslenski fáninn í skólastofurnar
ennþá — það hefur heyrst, að sumir af áhrifa-
mestu kennurum landsins sjeu á móti því, að
skóladagurinn byrji með þjóðræknis- og guð-
ræknisstund.
Hver skyldi ástæðan fyrir því vera? Gæti
það skaðað nokkurn ungling að vera minntur
á fána lands síns og skyldur hans sjálfs við
föðurlandið. Eða ætti hann að hafa af því
nokkuð illt, að hann sje minntur á guð sinn?
Kommúnistakennararnir gætu kannske
svarað þessu?
Báy útkoma á bæjarrekstri
SAMKVÆMT reikningum kvik
myndahúss þess, sem Hafnar-
fjarðarkaupstaður rekur, fyrir
árið 1949 hefur hagnaður af
þessu fyrirtæki það ár orðið
rúmlega 79 þús. kr. En með
þeirri tölu er ekki öll sagan
sögð. Kvikmyndahús þetta, sem
rekið er af opinberum aðila
borgar enga skatta til hins op-
inbera, hvorki skemmtanaskatt,
söluskatt, útsvar nje tekjuskatt.
Ef athuguð er velta þess kemur
í ljós að söluskattur þess og
skemmtanaskattur, ef það hefði
verið rekið af einstaklingum,
hefði numið nálega þeirri upp-
hæð, sem rekstrarreikningur
þess telur hagnað. Að frádregn-
um eftirgefnum söluskatti og
skemmtanaskatti hefði hagnað-
urinn orðið 237,35 kr.!!! Þegar
á það er litið að fyrirtækið
greiðir heldur ekki útsvar eða
tekjuskatt verður auðsætt að
raunverulega er það rekið með
verulegu tapi. Jafnframt liggur
það Ijóst fyrir að bæði bær og
ríki hafa minni tekjur af rekstri
þess með því fyrirkomulagi,
sem á honum er, en ef það væri
einkafyrirtæki, sem greiddi op-
inber gjöld í samræmi við gild-
andi skattalög og útsvarsregl-j
ur. \
Þetta eru athyglisverðar
staðreyndir, sem vissulega
eru þess virði að almenning-
ur þekki. Formælendur hins
opinbera rekstrar halda því
jafnan fram að hagsmunir
almennings sjeu betur
tryggðir með honiun. Má
segja að það hafi við rök að
styðjast þegar um er að ræða
ýmsa þjónustustarfsemi, sem
varðar þjóðina í heild, t. d.
póst, síma, sjúkrahús o. s.
frv. En langsamlega mestnr
hluti atvinnurekstrar er bet-
ur kominn í höndum ein-
staklinganna og fyrirtækja
þeirra. Það hefur reynslan
margsannað.
í þessu sambandi er það
athyglisvert að athuga hvaða
tekjur Reykjavíkurbær hef-
ur af rekstri þeirra kvik-
myndahúsa, sem rekin eru
af einkaframtakinu. Árið
1951 er áætlað að sætagjald
ið eitt, sem þessi fyrirtæki
greiða nemi 450 þús. kr. En
auk þess greiða þau bænum
hundruð þúsunda króna í út-
svör og ríkissjóði mörg
hundruð þús. kr. í skemmt-
anaskatt, tekjuskatt og sölu-
skatt.
Hagnaður hins opinbera og
alls almennings af einkarekstri
kvikmyndahúsa er þess vegna
miklu meiri en af hinum op-
inbera rekstri þeirra.
Það hljómar fallega að hagn-
aður af opinberum rekstri skuli
ganga til þarfra hluta. En það
þarf meira til. Það þarf ein-
hver raunverulegur hagnaður
að verða af honum. Ella yerð-
ur hann ekki almenningi til
hagsbóta heldur þvert á rnóti
byrði og blekking einskær.
Afnám allra vínveilingaleyfa
Pjefur Otfesen flyfur frumvarp þess efnis á Alþingi
PJETUR OTTESEN flytur á Alþingi fi'umvarp um breytingu á
áfengislögunum. Er í frumvarpi þessu lagt til að numið verði
úr lögum það ákvæði, sem heimilar að veita einu veitingahúsi
í Reykjavík vínveitingaleyfi. Þá er einnig lagt til í frumvarpinu,
að afnumin verði heimild lögreglustjóra til að veita vínveitinga-
leyfi á samkomustöðum.
Ennfremur er lagt til í frum-
varpinu að hækka vissa tegund
sekta í sambandi við óleyfilegan
innflutning áfengis. Þá er einnig
smávægileg breyting á lögum
um hjeraðsbönn.
Frumvarpi þessu fylgir löng og
ítarleg greinargerð. Segir þar
svo:
„Það er engan veginn að á-
stæðulausu, þó mönnum hrjósi
hugur við þeirri hættu, sem ís-
lendingum er búin af þeirri hóf-
lausu vínnautn, sem hjer á sjer
stað, og ómenningu margs konar
og siðleysi, sem siglt hefur í kjöl-
far hennar. Um það eru marg-
háttuð dæmi deginum ljósari, og
er þeirra fyrirbrigða ekki hvað
síst að leita í samkvæmum þeim,
sem háð eru í salarkynnum, þar
Isem leyft er, að vínveitingar
megi um hönd hafa. Um langt
skeið hafa þau ákvæði verið i
gildi í áfengislöggjöf vorri, að
dómsmálaráðherra hefur til þess
heímild að leyfa einu veitinga-
húsi í Reykjavík veitingar á á-
fengum drykkjum. í skjóli þess-
arar heimildar hefur eitt af veit-
ingahúsum bæjarins notið þess-
ara sjerrjettinda um langt ára-
bil. Olli þessi sjerrjettindaveiting
brátt miklum reipdrætti af hálfu
annarra gistihúsarekenda, er
þótti sjer með þessu órjettur ger.
Hjer sannaðist brátt hið forn-
kveðna, „að ein syndin býður
annarri heim“, því afleiðingin af
þessu varð brátt sú, að þýðingar-
mikið ákvæði í áfengislögunum,
jþar sem svo er ákveðið: „Ekkert
Ifjelag manna má hafa um hönd
í fjelagsskap áfengisveitingar nje
heldur má áfengisnautn fara
fram í fjelagsherbergjum, hvort
sem þau eru í húsi fjelagsins eða
annarra“, var að engu gert með
því að gefa lögreglustjórum heim
ild til þess að veita undanþágur
frá þessu ákvæði. Hefur það ver
ið ósleitilega gert æ síðan, enda
talið, að eigendur veitingahúsa
geri það almennt að skilyrði fyr-
ir því, að leyfð sjeu samkvæmi
í salarkynnum þeirra, að þar
! sjeu vínveitingar. Er þetta vín-
veitingaleyfafargan allt orðið hin
mesta hneykslunarhella. Verður
að reisa rammar skorður við
þessum háskalega faraldri, sem
í vaxandi mæli herjar á þjóð
; vora. Verður þar að stemma á
að ósi og skera fyrir rætur þess-
arar meinsemdar með því að
fella niður úr áfengislögum á-
kvæðin um sjerrjettindi til handa
einu veitingahúsi í Reykjavík,
svo og undanþáguheimild þá,
sem lögreglustjórar nú hafa til
1 að leyfa vínveitingar. Er þetta
annað aðalatriði frv. þessa að
fella niður úr lögunum hvorar
tveggja þessar heimildir.
Annar meginþáttur frv. er að
nema í burtu úr áfengislögunum
þær hömlur ,sem á því eru, að
ákvæði 1. gr. 1. nr. 26 1943, um
breyt. á 9. gr. laganna um hjer-
aðabönn geti orðið raunhæf. En
það er gert með því að fella
niður 2. gr. í lögum nr. 26 1943,
um breyting á áfengislögum, nr.
33 9. jan. 1935. Er þar svo ákveð-
ið: ,,Nú telur ríkisstjórnin, að
lög þessi (þ. e. ákvæðin um
hjeraðabörm) kunni að brjóta í
bága Við milliríkjasamninga, og
skal hún þá gera þær ráðstaf-
anir, er\hún álítur nauðsynlegar
til þess dð samræma þá samninga
ákvæðum laganna. Að því loknu
öðlast lögin gildi, enda birtir rík-
isstjórnin um það tilkynningu.'1
Ekkert það hefur komið fram i
milliríkjasamningum, er bendi i
þá átt, að ákvæðin um hjeraða-
bönnin, þó framkvæmd værú,
yrðu þar þrándur .í götu. Samt
sem áður hefur ríkisstjórnin enga
tilkynningu gefið út varðandi
gþetta atriði, en það hefur orðið
til þess að loka leiðum að því,
að vilji fólksins á þeim stöðum,
sem ákvæði þessi taka til, hafi
fengið að njóta sín. Því er hjer
lagt til, að ákvæði þetta verði
fellt niður.
Önnur atriði þessa frv. eru um
að nema úr gildi heimild þá, sem
ríkisstjórninni var veitt á her-
námsárunum til þess að leyfa
bruggun á sterku öli handa
breska setuliðinu. Enn fremur er
lagt til að hækka vissa tegund
sekta í sambandi við óleyfilegan
innflutning áfengis.
Það er vissulega margt fleira í
áfengislögunum, sem full ástæða
væri til að breyta á þann veg að
draga úr og stemma stigu við
skaðsemi vínflóðsins. Hjer eru
aðeins tekin þau atriðin, sem nú
eru mestur þyrnir í augum, vín-
veitingaleyfin og hindranir þær,
sem á því eru, að ákvæðin um
hjeraðabönnin geti komist í fram
kvsémd. Um nánari endurskoðun
á áfengislögunum í fyrrgreindu
augnamiði liggja fyrir tillögur
frá mjer í sameinuðu þingi.
Það hafa löngum verið á Al-
þingi allskiptar skoðanir um ráð-
stafanir af hálfu þess opinbera
varðandi það, hversu þeim mál-
um skuli hagað. Hefur okkur,
sem sótt höfum á um það að
reisa rönd við drykkjubölinu
með ýmsum takmörkunum í því
efni, þótt hlutur okkar vera helst
til smár, einkum upp á síðkastið.
Þó hefur á þessu þingi tekist
gott samkomulag um endurbætur
á einu atriði áfengislaganna, að
Frh. á bls. 3,