Morgunblaðið - 02.08.1951, Qupperneq 6

6
n i/i H fj Dl B L A H I t*
Fimtudagur 2. ágúst. 1951

Jtg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjöri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
X.esbók: Árni Óla, sími 3045
Aug.ýsingar: Árni Garðar Kristinsson
BÖ tjórn, auglýsingar og afgreiðsla
Austurstræti 8. — Sími 1600
Áskrifí irgjald kr. 16.00 á mánuði, innamanas.
í lausasoí í 75 aura eintakið. 1 krónu meft Lesbók
ma
CM
cll atomvísmdi nútimans
sjeu reist á kenningiicn IViels Bohr
Yísindamaðurinn gestur Háskóia íslands.
HINN 23. júní. s 1. stakk Jakob
Malik, aðalfulltí úi Rússa hjá
Sameinuðu þjójnum, upp á
því að viðræður ’rðu hafnar um
vopnahije í Kórcu. Herir komm-
únista' höf ðu þá f rið hinar mestu
hrakfarir fyrir úði Sameinuðu
þjóðanna og útlitið var mjög
slæmt fyrir árásarliðið.
Það var þessvegna engan veg-
inn óeðlilegt, þó ao margir hjeldu
að kommúnistar ví du raunveru-
lega að vopnahlje og friður kæm-
ist á í Kóreu. Þeii höfðu tapað
sínu eigin árásarsfríði.
En síðan Malik hjelt „friðar-
ræðu“ sína, eru liðnir 40 dagar.
Ekkert vopnahlje hefur tekist.
Byssurnar halda áfram að skjóta
og blóð saklausra manna að væta
jörð Kóreuskaga.
Hvernig stendur á þessu?
Sameinuðu þjóðirnar tóku þó
bollaleggingum Maliks f egins
hendi þegar í stað. En kommún-
istar fóru sje" hægt. Fyrst eftir
ræðu Sövjetfulltrúans var mjög
erfitt að ná af hoPum tali. Hann
hafði ýmist „farið út úr bænum'1
eða verið lasinn Hershöfðingi
S. Þ. gerði. kommúnistum í
Kóreu tilboð um vopnahlje. Jú,
komið gat það til mála, sögðu frið
arhöfðingjarnir, <>n helst ekki
fyrr en eftir 10—14 daga. Ekkert
lá á að hætta að skjóta í Kóreu,
sögðu dúfumenn!!!
Niðurstaðan vaxð þó sú, að
kommúnístar fengust til þess ao
hitta fulltrúa Sameinuðu þjóð-
anna til viðræðna um möguleika
á sköpun vopnahljes. Hafa þær
staðíð yfir í Kaesong undanfarn-
ar vikur. Árangurinn af þeim
hefur ennþá enginn orðið. Sam-
komulag hefur ekki tekist um
að hætta að berjast, hvað þá
heldur meira. Hefur nýlega ver-
ið vakin athygli á því hjer að
það eru fyrst og fremst þær kröf-
Ur kommúnista, áð markalínan
milli herjanna verði dregin við
36. breiddarbaug við vopnahlje,
sem því hafa valdið. En eins og
kunnugt er, eru herir S. Þ. nokk-
uð fyrir norðan þessa markalínu
á nær öllum vígstöðvum sínum.
Þær grunsemdir fá nú byr
undir báða vægi, að kommún-
istar í Kína og Kóreu æt)i
sjer alls ekki að samþykkja
vopnahlje að svo komnu máli.
Þeir hafi fyrst og fremst viljað
fá tóm til undirbúnings sjálfs-
morðssóknar í Kóreu. Af ótta
við áhrif ósigurs síns meðal
Asíuþjóða, þori þeir ekki enn-
þá að semja um frið og játa
hrakför sína opinberlega. Þeir
vilja jafnvel heldur halda á-
fram að fórna hundruð þús-
unda af mannslífum á altari
metorðafýsnar sinnar og stríðs
gleði. Þeim liggur einnig í
ijettu rúmi, þótt ófriðurinn í
Kóreu haidi áfram að ógna
heimsfriðnum.
Miklar líkur eru til þess að
bak við hinar þunglamalegu
vopnahljeviðræður í Kaesong
liggi einmitt sjónarmið eitthvað
svipuð þeim ,sem hjer að ofan
hafa verið dregin fram.
, En það er sannarlega ómaks-
, ins vert að bera þessa refskák
kommúnista saman við allt hjal
þeirra um áhuga sinn fyrir friði
og öryggi í heiminum. Gangur
„friðarsóknar“ kommúnista er
/■ þessi: Friðarávarp er gefið út og
, Moskva og Kominform marka
■mynd saklauss og meinleysislegs
t fugls á skjöld sinn.
Sxðan er reynt að ginna frið-
í Kaesong
elskandi fólk til þess að skrifa
upp á þetta plagg. Það gengur
að vísu misjafnlega. Meðal lýð-
ræðisþjóða er dúfumönnum yfir-
leitt mætt af kulda og fyrirlitn-
ingu í falsi þeirra. í miðri undir-
skriftarsmöluninni undir „friðar-
ávarpið“, hefja kommúnistar svo
árásárstyrjöld í Kóreu. Hafa þeir
nú á annað ár staðið í styrjöld
við meginhluta hins siðmenntaða
heims.
Þetta eru aðeins örfáir
drættir úr sögu „friðarsóknar“
Kominformmanna. — Þannig
vinna kommúnistar að eflingu
friðar og öryggis í heiminum.
Það er sannarlega ekki að
furða, þótt vopnahljesviðræð-
um af hálfu slíkra manna sje
mætt með nokkurri tortryggni
af fólki, sem í raun og sann-
leika vill koma á friði og leysa
mannkynið af klafa hins nag-
andi ótta við mannvíg og
styrjaldir.
Hikið hiutverk.
, 1 TVEIMUR mjög glöggum grein-
um, sem Jóhannes Nordal ritaði
hjer í blaðið fyrir skömmu,
ræddi hann um hlutverk og starf
I Evrópuþingsins. í niðurlagi
I þeirra' komst hann m. a. þannig
' að orði:
| „Höfuðtilgangur þinganna cr
| að ræða málin sem best og reyna
j með því að finna lausn vanda-
' málanna. Þessu hlutverki geta
þau gengt, enda þótt þau hafi
j ekkert formlegt vald. Valda-
j leysi getur jafnvel orðið til góðs,
umræður verða frjálsari og lík-
legra að menn láti álit sitt hrein-
skilnislega í ljós.
Evrópuráðið hefur ekki ennþá
I náð fullum þroska, en líklegt er,
i að þess bíði mikið hlutverk í lífi
álfunnar. Það er því full ástæða
: fyrir okkur Islendinga að fylgj-
ast vel með starfi þess og taka
þátttöku okkar í því sem alvar-
■ legasta. Við eigum þrjá fulltrúa
á þinginu og getum því haft
nokkur áhrif. Er það mikilvægt,
því að margt er rætt þar, sem
getur orðið afdrifaríkt fyrir fram
tíð okkur“.
Þetta voru ummæli Jóhannes-
ar Nordal um Evrópuráðið Til
þess er full ástæða, að áhersla sje
■ á þau lögð. Sannleikurinn er sá,
' að þau hafa við fyllstu rök a'ð
styðjast. Þjóðum EVrópu er rík
j nauðsyn á sem nánustu sam-
' starfi sín í milli um fjölmörg
mál á sviði efnahags-, menningar-
og lándvarnamála. Hagsmunir
þeirra verða stöðugt nátengdari.
Til þess að almenningur Evrópu
geti búið við velmegun og af-
komuöryggi, þurfa stjórnir Ev-
rópulandanna að vinna samhuga
að því að skapa það. Ef örbirgð
.og vandræði ríkja í einu landi
lálfunnar, hefur það áhrif meðal
annara þjóða hennar.
Þaff var án efa vel ráðiff o?
viturlega, er viff íslendingar
gerffumst þátttakendur í þess-
um samtökum. Þessi litla þjóff
á mikiff undir því komið, aff
hafa sem best samband og
samvinnu viff viffskiptaþjóffir
sínar í Evrópu. Innan Evrópu-
ráðsins gefst íslandi tækifæri
til þess aff koma sjónarmiffum
sínum á framfæri. Þar skap-
ast íslenskum þjóðarleiðtog-
um einnig möguleikar til þess
að kynnast leiðtogum þessara
þjóffa og eiga viff þá vinsam-
leg samskipti.
DANSKI vísindamaðurinn próf.
Niels Bohr og frú eru meðal far-
þega á Gullfossi, sem kom hingað
til lands í morgun. Svo sem kunn
ugt er, kemur próf. Bohr hing-
að í boði Háskóla íslands. Próf.
Bohr er vafaiaust frægastui
þeirra vísindamanna, sem heim
sótt hafa Háskóla íslands. Hjer
j mun vísindamaðurinn flytja fyr
irlestra á vegum Háskólans.
FRÁ ALDAMÓTUM FRAM
Á ÞENNAN DAG
Verður sá fyrsti á föstudags-
kvöld í Hátíðasal og fjallar um
frumeindirnar og þekkingu vís-
inganna í þeim efnum.
Það et fyrir þátt sinn í atom-
rannsóknum, sem próf. Bohr hef-
ur hlotiq sína miklu frægð, enda
er nafn jhans nátengt þeim, allt
frá því fekömmu eftir aldamótin
og fram á þennan dag. Hann
veitir fojstöðu eðlisfræðirann-
sóknardeild Kaupmamiahafnar-
háskóla.
í RANNSÓKNARSTOFUNNI^
j Þorbjörn Sigurgeirsson eðlis-
I fræðingur, er lærisveinn hans og
(vann um nokkurt skeið á rann-
■ sóknarstofunni. Segir Þorbjörn
j vísindamanninn vera sístarfandi,
j ekki við að gera sjálfur tilraunir
j og rannsóknir, heldur við að
: skipuleggja þær og athuga hvaða
j ályktanir megi af þeim draga. —
Vikulega á hann fund með starfs-
mönnum sínum og eru þá rædd
þau viðfangsefni, sem efst eru á
baugi í stofnuninni eða nýjung-
ar á sviði eðlisfræðinnar, sem
kunngerðar eru gegnum vísinda-
tímarit.
ATOMRÁNNSÓKNIRNAR
í SJÁLFHELDU
Um 1913 kom próf. Bohr fram
með merkilega kenningu, sem
losaði atómrannsóknirnar úr
slæmri sjálfheldu, sem stafaði af
rannsóknum breska vísinda-
mannsins Rutfierford, er var
kennari Bohrs.
Rutherford sýndi fram á, að
atomið vár byggt upp á þann
hátt, að í miðjunni væri posítivur
þungur kjarni, en umhverfis hann
svifu negatívar rafeindir. Sam-
kvæmt hinni klassisku kenningu
um hegðan rafeindanna, gat þetta
ástand í atóminu ekki haldist
nema skama stund, þar sem raf-
eindirnar myndu sogast innan
skamms inn í sjálfan kjarnann.
KENNING próf. BOHR
Kenning Bohrs var aðallega í
því fólgin að menn yrðu að viður
kenna þær staðreyndir, er fram
komu við rannsóknir Rutherfords
um byggingu atomsins, en gera
þyrfti nauðsynlegar breytingar
á grundvallarlögmálum eðlisfræð
innar um hreyfingar lítilla efnis-
agna. — Bohr notaði hugmyndir
þýska eðlisfræðingsins Max
Planck, sem hann setti fram ár-
ið 1900 dg síðar varð einmitt
gegnum starf Bohrs, Heisenbergs
og fleiri að hinni voldugu Kvánta
kenningu,- eða sem kalla mætti
orkuskamVnta kenningu, sem öll
atomvísindi byggjast nú á.
Kenning Bohrs veitti á sínum
tíma ljósflóði inn í það myrk-
viði sem Jitrófsrannsóknir höfðu
lent í. — Um þetta skrifaði hinn
heimskurtni vísindamaður Albert
Einstein nýlega á þessa leið: —
Að Bohr skyldi takast að skýra
höfuðlögmál litrófanna virtist
mjer þá kraftaverk, og enn þann
dag í dagr virðist mjer það vera
svo. — Þetta afrek hans tel jeg
vott um hámark næmleika á sviði
hugsunarinnar.
Fyrir þessar kenningar sínar
hlaut próf. Niels Bohr Nobels-
verðlaunin 1922, þá aðeins 37 ára.
Próíessor varð hann við Hafnar-
háskóla 31 árs.
KLOFNING KJARNANS
Próf. Bohr hefúr líka látíð
rannsóknirnar á klofning úran-
kjarnans mjög til sín taka og
jnokkru fyrir síðustu heimstyrj-
* öld birti hann ritgerð um þessa
/0ÍlL4>'
á árunum er hann setti fyrst
fram kenningar sínar.
grein atomvísindanna, er hann
samdi í fjelagi við bandaríska
atomvísindamanninn Wheeler.
Undanfarin ár hefur próf. Niels
Bohr ferðast um ýms lönd og
flutt fyrirlestra, sem þótt hafa
mjög merkilegir, enda er koma
hans til háskólanna talin mikill
heiður fyrír viðkomandi stofnun
Vísindafjelög víðsvegar í heim-
inum hafa sýnt próf. Bohr ýmsa
virðingu og þjóðhöfðingjar sæmt
hann æðstu heiðursmerkjum sínum
í viðurkenningarskyni fyrir þau
afrek, er hann hefur unnið á sviði
tusindanna.
Próféssor Max Born, þekktur
atomeðlisfræðingur, sagði ný-
lcga um Bohr að hann væri
fremsti hugsuður vorra tíma.
Með því að taka boði Háskóla
íslands hefur hann sýnt æðstu
ménntástofnun landsins mikinn
sóma.
Meðan próf. Niels Bohr og
kona hans gista Reykjavík, búa
þau í danska sendiherrabústaðn-
um.
Sv. Þ.
Dagblað hannaff
BONN: — Hernámsyfirvöld Vestur-
veldanna hafa bannað dagbiaðið Die
Reichtzeitung í 90 daga, fyrir um-
masli sem reyndust skaðleg hernum.
Þetta er fyrsta hægriblaðið, sem
i bannað er i Þýskalandi.
Velvakandi skrifar:
ÚZK DAGLEGA LlFINU
Of fáir
VIÐ Snorrabrautina, norðan
Miklatorgs, fá nú að gróa upp
allra skemmtilegustu grasspild-
ur. Þar hefur verið komið fyrir
nokkrum bekkjum með útsýni til
götunnar.
Menn skyldu nú ætla, að ein-
hverja langaði til að draga sig
út úr mesta skarkalanum og
löbbuðu inn eftir í góða veðrinu.
Þá er ekki amalegt að tylla sjer
á bekkina og hvíla sig stundar-
korn. Undarlega fáir sjást þó
ganga sjer til-skemmtunar á þess
um slóðum og annars staðar þar
í bænum, sem mesti ysinn og
þysinn er fjarr'i.
í hringiffunni
FÓLKIÐ kýs heldur að spíg-
spora fram og aftur um Mið-
bæinn. Þar er trygging fyrir nóg
um hávaða og varla hætta á, að
menn dragi að sjer ómengað loft.
Það er eins og menn sjeu alltaf
að sækjast eftir þessum skarkala,
sem heimurinn er barmafullur
af, sogast út í hringiðuna og
verða eins og hluti hins ægilega
hraða, sem öllu er fórnað fyrir.
Þar týna menn sjálfum sjer á
sjálfsflóttanum.
Fleiri bekki
ÍýN nú eruin við komin nokkuð
■l langt frá Snorrabrautinni,
þar sem gott er áð tylla sjer nið-
ur. Ástæða er til að spyrja, hvort
ekki sje gerlegt að setja bekki
víðar um bæinn, meðfram róleg-
um götum, það þarf ekki einu
sinni að vera graá í kringum þá.
Vafalaust væri möi-gum þægð í
því, og á þá vitaskuld að velja
þeim stað í þokkalegu umhverfi,
og ekki spillti að útsýni væri
fallegt.
Bekkirnir eru ekki einvörð-
ungu fyrir ungt fólk, sem leitar
ævintýra á gönguför. Roskna
fólkið og gamalmennin eiga engu
síður tilkall til þeirra, þeim er
hvíldin nauðsynlegust og enginn
er betúr að henni kominn.
Það verður að gera allt, sem
unnt er, til að laða unga og
gamla úr svækju Miðbæjarins,
kenna þeim að sjá bæinn frá
fleiri en einum bæjardyrum. ■—
Það má segja, að trjebekkur á
berangri sje fátækleg lausn,
svona álíka og hreiðurkassi er
notaður til að hæna að fugla,
en haldgóðu bjargráðunum er
opin leið engu að síður.
Var nógu vel um
hnútana búiff?
SVO NEFNDIR landbúnaðar-
„jeppar" eru mikil þarfaþing,
enda sækjast fleiri eftir þeim en
fá.
Þegar þeim var úthlutað hjer á
árunum, þótti brenna við, að þeir
færu ekki allir til bænda, eins
og þó var ætlunin. Fannst því
mörgum verr takast til en skyldi.
Nú hafa landbúnaðar-„jeppar“
enn verið fluttir inn í sumar.
Þetta eru sterklegar bifreiðir og
þykja engu síður eftirsóknar-
verðar en um árið. Er því ekki
óeðlilegt, að fleiri reyni að kom-
ast yfir þá en beinlínis eiga til-
“kall til þeirra. Því vofir sú hætta
enn yfir, að þeir lendi ekki allir
í höndum bænda. Eða var svo
um hnútana búið nú, að engir
fengju þá aðrir en þeir, sem reka
landbúnað og þui-fa þeirra við
búskapinn?
Heyrst hefur á mönnum, að
þeim finnist tortryggilegt, hve
margir „jeppanna“ eru skrásett-
ii í höfuðstaðnum.
r
Fvrsta járnbraut á f
íslandi
FRÁ J. S. B. hefur Daglega 3íf-
inu borist brjef, þar sem m.
a. er spurst fyrir um örlög járn-
brautaiúnnar, sem notuð var við
hafnargerðina hjer. Þykir hon-
um rjettilega hlýða, að henni sje
haldið til haga, því að óvíst er,
að við eignumst aðra járnbraut
í náinni framtíð. En gefum brjef-
ritaranum orðið: „Jeg hef verið
að velta því fyrir mjer, hvort
gufudráttarvagninn eða „járn-
biautin“, sem notuð var, þegar
verið var að búa til höfnina, sje
ekki til ennþá. Mjer finnst hún
vera orðin það gömul, að það
væri rjett að gera við hana og
geyma síðan sem minningargrip
um fyrstu járnbrautina á íslandi.
Mjer fyndist rjett, að Þjóð-
minjasafnið fengi hana í sínar
vörslur eða einhver hliðstæð
stofnun.“
Er þessari hugmynd J. S. B.
hjer með komið áleiðis til rjettra
aðila. Um gufuvagninn er það
annars að segja, að hann stendur
vestur í bse og er þar í engri
hirðu.- .