Morgunblaðið - 18.09.1951, Qupperneq 8

MORGJJTSBLAÐIÐ
Þriðjudagur 18. sept. 1951
T c*
,
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgOarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
f Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
Háóherrafundurinn í uttawa
S. L. LAUARDAG hófst í
Ottawa í Kanada fundur ráð-
herranefndar Norður-Atlantshafs
ráðsins. Taka þátt í honum utan
ríkisróðherrar allra þátttökuríkj-
anna ásamt landvarnar- og fjár-
málaráðherrum margra þeirra.
Síðasti fundur ráðsins var hald-
inn í Brússel í desember s. 1.
Á þessum fundi munu verða
rædd fjölmörg þau vandamál,
sem ríki Atlantshafsbandalags-
ins standa nú gagnvart, svo sem
hinar þungu byrðar, sem varna-
ráðstafanir bandalagsins leggja
á þjóðir þess. Þá verður aðild
Grikkja og Tyrkja að samtök-
unum rædd, þátttaka Þjóðverja
i vörnum Evrópu og ýms fleiri
mál eru á dagskrá fundarins.
Rjett áður en þessi fundur
ráðherranefndarinnar hófst í
Ottawa höfðu utanríkisráðherrar
Bandaríkjanna, Bretlands og
Frakkiands átt með sjer fund í
Washington að aflokinni friðar-
ráðstefnunni í San Francisco.
Hefur verið gefin út tilkynning
um að þeir hafi orðið þar sam-1
mála um ákveðna stefnu gagn-
vart Vestur-Þýskalandi og þátt-
töku þess í vörnum Vestur-Ev-
rópu. Aðalatriði þeirrar tilkynn-
ingar eru þessi:
1. Þýskalandi verði heimiluð
þáíttaka á jafnrjettisgrund-
velli í samvinnu Evrópuþjóð-
anna og þar með samstarfi
þeirra innan Atlantshafs-
bandalagsins.
2. Hemámsskipulagið og rjettur
hemámsveldanna til þess að
skipta sjer af innri málefn-
um Þýskalands verði afnum-
inn.
3. Vesturveldin haldi ákveðn-
um sjerrjettindum fyrir það
herlið, sem þau hafa í Vestur-
Þýskalandi.
4. Það skipulag, sem nú verður
komið á skoðast til bráða-
birgða, þar til friður hefur
verið saminn við sameinað
Þýskaland.
í tilkynningu Washington fund
arins er það tekið fram að tví-
skipting Þýskalands hindri í bili
endanlega samninga um stöðu
landsins.
Þetta samkomulag er áreiðan-
lega stærsta skrefið, sem um
langt skeið hefur verið stigið í
þá átt að tryggja þátttöku Vest-
ur-Þýskalands í vörnum Evrópu.
Fyrir ári síðan var hugmyndin
um Evrópuher mjög lítið þekkt
og raunar fylgisrýr. Það var
Pleven, forsætisráðherra Frakka,
sem aðallega beitti sjer þá fyrir
henni. Frakkland óttaðist þá
endurvopnun Þýskalands og þá
áhættu, sem því fylgir að erfða-
óvinur þess stæði á ný grár fyr-
ir járnum við austurlandamæri
þess.
Pleven lagði þá fram tillögur
sínar. Hann viðurkenndi þar
nauðsyn þýskrar þátttöku í vörn-
um Vestur-Evrópu en reyndi
jafnframt að finna leið, sem
hindraði endurlífgun hins þýska
hernaðaranda. Hánn lagði til að
stofnaður yrði Evrópuher með
þátttöku þýskra hersveita en án
þýsks herforingjaráðs og án þess
•að Þjóðverjum væri gefið tæki-
færi til þess að spila á eigin
spýtur.
Þessum tPlögum var ekki tek-
ið með neinni hrifningu. En síðan
hefur margt breytst. Eisenhower
hershöfðingi Atlantshafsbanda-
lagsins, heiur lýst fylgi sínu við
þær. Tregða bresku stjórnarinn-
j^r gagnvart þeim er horfin og
í Vestur-Þýskalandi eiga tillög-
urnar um slíka þátttöku Þjóð-
verja í vörnum Evrópu, mjög
vaxandi fylgi að fagna. Allt bend
ir til þess að Þjóðverjar og
Frakkar ,sem löngum hafa eldað
grátt silfur, hafi nú nálgast hver
aðra verulega og að grundvöllur
hafi verið lagður að stórauknu
öryggi meginlands Evrópu með
raunhæfu samstarfi þessara
tveggj a glæsilegu þj óða.
Rætt hefur verið um að Vest-
ur-Þýskaland leggi 12 herfylki
með 250 þús. manns, til hins
væntanlegs Evrópuhers.
Frumkvæði Frakka nra
stofnun Evrópuhers og þátt-
töku Þjóðverja í honum sýnir
hinsvegar greinilegast, hversu
aðkallandi nauðsyn er á þess-
um ráðstöfunum. Frakkar
hafa alltaf óttast þýska end-
urvopnun í hvaða formi, sem
um hefur verið rætt. En ótt-
inn við ofbeldisstefnu Rússa
hefur knúð frönsku þjóðina
til þess að hugsa raunsætt og
hef ja samstarf við hina þýsku
nágranna sína, einnig um
landvarnir. Áður hafa þessar
þjóðir hafið nána samvinnu á
grundvelli Schuman áætlun-
arinnar um stál- og kolafram-
leiðslu. Má segja að Pleven-
áætlunin komi í áframhaldi
af henni. Hafa Frakkar þann-
ig haft myndarlega forystu
um nýjar leiðir til sköpunar
friðar og öryggis í Evrópu.
Grísku kosningarnar
HINN 9. september s. 1. fóru
fram þingkosningar í Grikklandi.
Voru kosnir 260 þingmenn. Sam-
tals tóku 17 flokkar með 1800
frambjóðendur þátt í kosning-
unum.
Fyrir kjördag var hin stóra
Spurning kosninganna sú, hvori
hin nýstofnaða þjóðfyiking Papa-
gos herhöfðingja myndi fá hrein-
an meirihluta í þinginti. Töldu
margir allverulega líkur vera til
þess. Þjóðin vildi fá sterka stjórn
í stað samsteypustjórna undan-
farinna ára.
Niðurstaðan varð þó sú að eng-
inn einn flokkur fjekk meiri-
hluta í gríska þinginu. Papagos
hershöfðingi vann að vísu mik-
inn kosningasigur og fjekk a. m.
k. 116 þingsæti. Verður flokk-
ur hans þannig langstærsti flokk
ur þingsins. Næstur kemur
„Framsóknarflokkur“ Plastiras,
sem fengið hefur um 70 þingsæti.
Hinn frjálslyndi flokkur Veniza-
losar fyrrverandi forsætisráð-
herra hefur fengið um 50 þing-
sæti. Kommúnistar, sem buðu
fram undir venjulegri sauðar-
gæru og kölluðu sig „lýðræðis-
fylkinguna" munu hafa fengið
11 þingsæti í stað 15, sem þeir
höfðu áður.
Líklegast er talið að Frjáls-
lyndi flokkurinn og „Fram-
sóknarflokkur“ Plastirasar
myndi samsteypustjórn sam-
an með aðstoð einhvcrra smá-
flokka. Fyrir Papagos hers-
höfðingja hefur því farið svip-
að og de Gaulle í Frakklandi.
Hann hefur getað myndað
öflugan flokk en nýtur ekki
trausts til þess að taka þátt
í stjórn með frjálslyndum
lýðræðisflokkum.
En þessi kosningaúrsl't í
Grikklandi sína greinilega að
kommúnistar eiga þa ■ t'S
litlu fylgi að fygru. ____
manra og
Breta
Eftir frjettaritara NTB
Helge Giverhölt
Osló í september.
25. SEPTEMBER n.k. hefst munn
legur málflutningur í fiskveiða-
deilunni milli Norðmanna ög
Breta, fyrir alþjóðadómstólnum
í Haag. Þarna munu báðir máls-
aðilar leggja opinberlega fram
málsskjöl sin til endanlegrar úr-
lausnar, og fyrir jól mun æðsti
alþjóðadómstóll í heimi kveða á
um það hvor hefur rjettinn með
sjer, hinir ensku togarar, sem
hafa verið að fiskveiðum inni í
norskri landhelgi, eða norska
rikið, sem hefi r tekið þá og
dæmt þá til fjársikta.
I.ÍFSVIÐURVÆRI
IISKIMANNA
í Haag verður málið fyrst og
fremst rætt á lagalegum grund-
velli. En málið fjallar ekki að-
eins um lögfræðileg atriði held-
ur snýst það engu síður um at-
vinnuhætti og lífsviðurværi fyrir
fiskimenn Noregs. Öðru megin í
deilunni standa fiskimenn í
Norður Noregi. Þeir hafa alltaf
byggt tilveru sína á fiskveiðum
rneðfram ströndinni og á grunn-
unum fyrir utan, og nú munu,
hvorki meira nje minna en milli
60 og 70% allra fullorðinna
manna í þremur norðlægustu
fylkjum Noregs vera bundnir
fiskveiðunum. Hjer er heldur
ekki aðeins um þá almennu hags-
n,uni að ræða að erlendir tog-
arar veiði ekki á þessum fiski-
miðum, heldur er máíið enn
flóknara. Flestir norsku fiski-
mennirnir nota lagnir, annað
hvort linur eða net og reynslan
sýnir að togararnir granda oft
þessum dýrmætu veiðitækjum.
Þar að auki geta hinar ákaflega
miklu botnvörpuveiðar togar-
anna haft í för með sjer mikla
hættu fyrir fiskstofninn og telja
Norðmenn það eitt nógu veiga-
mikla ástæðu til að hindra fisk-
veiðar togara á þessu svæði. Það
er því lífsskilyrði fyrir allt at-
vinnulíf í Norður-Noregi að íbú-
ar hjeraðsins geti haldið áfram
og verið einir um fiskveiðarnar á
þessu svæði.
BRETAR SÆKJA Á
FISKIMIÐIN
Á hinn bóginn eru erlendir,
sjerstaklega enskir togarar. Eftir
því sem gengið hefur á fiskstofn
inn í Norðursjónum, hafa þeir
reyðst til að sækja æ lengra frá
eigin ströndum. Skömmu eftir
aldamótin komu þeir á fiski-
miðin fyrir austan Nord Kap og
á 4. tug aldarinnar hófu þeir
veiðar á svæðinu fyrir utan Vest-
ur-Finnmörk og Tromsfylki.
ÁKVEÐIÐ MEÐ
'iTUSKIPUN 1812
íbúarnir í Norður-Noregi hafa
jufnan átt allt sitt undir fiski-
veiðunum, og leiddi þetta til þess
að Noregskonungar lokuðu
snemma hafinu við strendurnar
fyrir útlendingum. Á miðöldum
reyndu þeir jafnvel að halda
yfirráðum yfir hafinu alla leið
til Grænlands, en þegar veldi
Danmerkur og Noregs dvínaði og
ný stórveldi komu upp við Norð-
ursjó, varð ríkisstjórnin í Kaup-
mannahöfn neydd til þess að
draga úr kröfum sínum. Loka-
stigið í þessari þróun varð þegar
danska veldið fór mest halloka
á dögum Napoleons. 22. febrúar
1812, var ákveðið með konung-
legri tilskipun að landhelgin við
norsku ströndina ætti að vera 4
sjómílur út af ystu skerjum. Þó
skyldi þessi landhelgi aðeins mið
ast við hlutleysi ríkisins. Til-
skipunin frá 1812 hefur jafnan
síðan verið grundvöllurinn fyrir
kröfum Norðmanna fyrir fjög-
urra mílna landhelgi. Þeir hjeldu
henni einnig fram eftir 1930, þeg-
ar erlendir togarar sóttu ákaf-
lega á miðin og það varð nauð-
synlegt að setja greinilega tak-
markal’ miili þeirra fiskimiða,
sern v eingöngu fyrir Norð-
menn i ins vegar það sem var
þar fi inan og se’m fiskiskip-
um a ■ bjóða var heimilt að
veiða jrnkvæmt grundvallar-
reglur.um í tilsk, 1812, var ákveð-
ið meo konunglegri tilskipun 12,
Norðmenn byggja 4 mílna fand-
helga við fi§skipim frá 1812
júlí 1935, við hvað skyldi marka
landhelgislínuna, á svæðinu frá
Jakobstá til Træna, í Norðlands-
íylki, þ. e. a. s. það var ákveðið
milli hvaða staða átti að draga
grunnlínu landhelginnar. Grunn-
línan gengur í gegnum ystu
hólma, nes og sker, fram með
ströndinni. Samhliða þessari
grunnlínu í 4 mílna fjariægð eru
svo dregin takmörkin milli þeirra
fiskimiða, sem Norðmenn hafa
einkarjett að veiða á. Fyrir þess-
ari línu var líka sögulegt for-
dæmi, þar sem í konunglegum
tilsk. frá-1869, 1881 og 1889 hafði
verið ákveðin lík grunnlína, og
um leið samsvarandi fjögurra
mílna landhelgi.
ÞJÓÐRJETTARDEILAN
í Stóra Bretlandi var þessi
ákvörðun skilin sem ógnun við
togaraveiðarnar og breska stjórn
in gerði strax ráðstafanir til þess
að íá þessum ákvörðunum breytt.
Bretlandsstjórn hjelt því fram
að Noregur hefði tekið undir sig
allt of víðáttu mikið svæði.
Norska ríkisstjórnin hjelt hins
vegar fast við að tilskipunin frá
1935 hefði ekki í för með sjer
neina útvíkkun á því svæði sem
norskir fiskimenn hefðu frá alda
öðli haft einkaleyfi til þess að
veiða á, heldur væri hún aðeins
staðfesting á gömlum reglum'og
í fullu samræmi við reglur þjóð-
rjettarins. Þar með hófst hin
þjóðrjettarlega deila, sem verð-
ur nú leyst af dómstólnum í
Haag.
Læknisaðgerðifnar
kosfyðu 70 þús. krónur
SEATTLE, 12. sept. — Ester
Pisce í Seattle hefur haft maga-
sjúkdóm í 10 ár. Þennan tíma
hefur hún leitað til 20 lækna a.
m. k. og legið í nokkrum sjúkra-
húsum. Alls hefur kostnaður af
læknisaðgerðum numið nál. 70
þús. krónum.
Hún hefur fengið lækninga-
aðgerðir við krabbameini og
magasári. Tekin hafa verið burtu
2 rif, fengið alls konar innspýt-
ingar, mataræðið hefur verið
undir sífelldu eftirliti vegna ótt-
ans við magasár, og í nokkur ár
hefur hún sofið á hitapoka. En
ekkert stoðaði, þar til allt í einu
að hún læknaði sig sjálf kostn-
aðarlaust.
Hún dró út úr kviðnum nál á
lengd við löngutöng. „Jeg get
alls ekki skilið, hvernig hún hef-
ur komist þangað, jeg sem hef
aldrei saknað hennai,“ segir sú
gamla. — NTB.
Velvakandi skrííar:
ÚB DAGLEG/I MWINV
Æskan prýðir bæinn
SKÓLAÆSKAN þyrpist til bæj-
arins glaðvær og námfúsari
en fyrr eftir annir sumarsins.
Gangar og kennslustofur hafa nú
bergmálað af kátínu og glaðvær-
um röddum yngstu nemendanna
frá því um mánaðamót. Hinir
skólarnir hefja svo kennslu hver
af öðrum.
Skóla- og kennslufyrirkomulag
mun óbreytt að kalla frá því,
sem verið hefur. Þó verða það
að teljast athyglisverð tíðindi, að
7 nýjum kennslugreinum verður
bætt við í Háskólanum í haust.
Of langt nám
og kostnaðarsamt
GAGNFRÆÐSKÓLAR eru nú
' fleiri en nokkru sinni eftir
að nýju fræðslulögin gengu í
gildi. Er þar mikill skortur á há-
skólamenntuðum kennurum í
flestum greinum nema málum.
Hingað til hefur fólk orðið að
sækja erlenda háskóla til náms í
þeim greinum, sem nú verður
bætt við hjer. Er það á marga
lund afar óheppilegt og óeðlilegt.
Mikill kostnaður í fjarlægu landi
og óþarflega langt nám gerir
miklu færri mönnum kleift að
leita sjer þessarar menntunar en
æskilegt væri. Hjer virðist þann-
ig mikill vandi hafa verið leyst-
ur.
Skólarnir
gæta barnanna
OFT heyrist deilt á skólalög-
gjöfina. Einkum heyrist á, að
fólki þyki börnin of lengi bundin
skólabekknum bæði að árum og
svo skólamisserið of langt. En
sannleikurinn er sá, að kaup-
staðabörnin eru hvergi betur
komin en einmitt í skólanum,
þar sem þau eiga að njóta leið-
sögu ; ðra kennara. Meðan börn-
in eigrast ekki viðfangsefni ut-
an skólans, sem tekur hug þeirra
allar þá er handleiðsla skólans
nauösynleg, þó að ekki væri til
arm . en drepa tímann fyrir ó-
ráðnu ungviðinu.
1
Samskólar eða sjerskólar
^EGAR bérnskuskeiðið er'runn!
ið, taka vi 5 aýir skoiar naeði
nýjum kennurum. Margir segja
líka, að þá fari „hættulegasti“
aldurinn í hönd.
Sumir finna skólakerfinu það
til foráttu, að samskólarnir skuli
ekki lagðir niður. Það er þessu
fólki hneykslunarhella, að piltar
og stúlkur skuli sækja sama skól-
ann á þessum aldri og hafa þar
náin kynni, víða erlendis mundi
slíkt þykja óhæfa.
Þessu sama fólki má benda á,
að engin þjóð er eins frábitin
kynvillu og íslendingar, svo að
útlendingar taka til þess. Laus-
ung varla meiri^n í meðallagi.
Ilömlurnar til bölvunar
4LLAR óeðlilegar hömlur hafa
þveröfug áhrif á við það, sem
þeim er ætlað, sama hvort bann-
aður er stjórnmálaflokkur eða
strákum og stelpum torveldað að
trlast við.
Til að sanna það leyfi jeg mjer
?ð slá um mig með sígildri ívitn-
un: „Þótt náttúran sje lamin með
lurk, leitar hún út um síðir", og
þá ef til vill ekki alltaf sem á-
kjósanlegust í sniðum.
Vilja meira raul
STÖLLURNAR Dúra og Lúlla
kalla Björn R. eftirlætið sitt.
Hjer er brjefið þeirra.
„Kæri Velvakandi.
Okkur langar til að biðja þig
að færa Birni R. Einarssyni þakk
ir fyrir góða skemmtun í óska-
lagaþáttunum. Um leið vildum
við vekja athygli fólks á því, að
láta ekki það skemmtilegasta í
þessum þáttum fara fram hjá
sjer, því Björn kynnir aldrei, er
hann raular sjálfur með. En
þetta fellur svo vel inn í hljóm-
fall lagiinna, að aðeins Birni eh_-
um tekst sú list. Við viljum o
ar meira j aul, því Björn er okk.ar
uppáhala. Mynd hans prýðir
berbergisveggi okkar, það eru
póstkort. Við komum auga á þau
í Isafold um daginn innan um
landsiagskortin. Við viljum líka
að fleiri .ái að vita um þau.
Að tndingu vonurr: við, að
þetta br.ief sje ekki svo vitlaust,
að þú getir ekki b: -t jiað.
t___ Dura og Lúlla".