Morgunblaðið - 02.11.1951, Blaðsíða 2

Morgunblaðið - 02.11.1951, Blaðsíða 2
2 MORGUNBLAÐIÐ Föstudagur 2. nóv. 1951. 1 r : | t j; 1 . Landsfundarræða Bjarna Benediktssonar Framh. af t>ls, 1 Við auðvitað að undirgangast ■í’.kuldbindingar á móti, svo sem iim óhagstæð vörukaup, er gerði $iað að verkum, að raunverulega fcárum við ekki meira úr býtum : en markaðsverði erlendis svar- eði. Hinsvegar var ástandið í við- -ífkiftalöndum okkar alíkt, að þau vildu gjarna hafa þvílíka samn- •nga. Rjeðu því ýmsar ástæður, #>.á.m. gjaldeyrisástand, stjórnar- s;t,efna socialista, milliríkjaástæð- \ir, svo sem um viðskifti við í-ýskaland á meðan hernáms- ■yöldin rjeðu ein viðskiftum þess eg annað fleira. •iÍKISAFSKIFTI AF VERSL- HJNINNI MINNKA Á öllu þessu hefur orðið mik- • t breyting hin síðari ár. I stað f>ess, að 83% útflutningsins voru íi árinu 1948 seld innan ramma •Tiilliríkjasamninga var það hlut- í'.'ill ekki hærra en 60% á árínu 1950. Ennþá meira hefur þó dregið ■íir beinni sölu sjálfs ríkisins á af- Xuðunum. Svo sem fyrr segir, var 1948 nær helmingur afurðanna í'.eldur með þessum hætti eða tæp 4-3%, en á árinu 1950 voru slíkar *ölur ekki nema um 12%. og þó •raunverulega minna, því að sumt, jíi'm svo er talið nú, er einungis íkdt þannig a'ð formi en ekki í framkvæmd. Svo sem sjá má af þessum töl- um eru þessi rikisafskifti af viðskiftunum enn veruleg, þótt •niklu sjeu þau minni en fyrr. >íitt af aðalverkefnum utanríkis- f->;ónustu allra ríkja er auðvitað tetíð það, að greiða fyrir milli- • íkjaviðskiftum, afla ýmiskonar •Vipplýsinga, ráða fram úr örðug- leikum, sem að steðja o. s. frv. Þó að samningar um bein kaup og sölu milli ríkja sjeu að mestu lúr sögunni, eru eftir sem áður gerðir rammasamningar til að ÍU’eiða fyrir viðskiftum og við jæm lönd, einkum löndin austan járntjalds, tíðkast enn hinir svo •cölluðu „clearing“ samningar. lagaður til áð hafa. Nokkrúm dögum eftir að hann birtist, átti sendiherra íslands, dr. Hélgi j Briem, tal við háttsettan ,rúss- neskan stjórnarembættismann austur í Moskva og sagði dr. Helgi þá, að sjer þætti leitt, að viðskiftin undanfarin ár hefði legið niðri. Rússinn kvað sjer hafa skilist sem við óskúðum ékki eftir við- skiftum, Þarf ekki að fara í graf- götur um, hvaðan sá fróðleikur var sprottinn. Dr. Helgi sagði þetta vera mis- skilning, því að fulltrúi íslands í Moskva hafi einmitt reynt að endurvekja viðskiftin og afhent orðsendingu um það á hverju misseri. Rússinn áttaði sig þá og kvað verð okkar hafa verið of hátt. Veit jeg ekki hvort Rússinn hefur meint hið sama og Áki Jak- obsson sagði berum orðum með ekki svo litlu yfirlæti á eldhús- degi í maí 1950, „að Sovjetríkin óskuðu ekki eftir að taia við Bjarna Benediktsson eða sendi- menn hans“ um viðskiftamál. En víst er, að niðurstaðan er þveröfug við það, sem Kristinn sagði austur í Moskva og Rússinn var fljótur að hafa eftir, þótt hann yrði að taka það aftur vegna leiðrjettingar sendiherra okkar. Það er eingöngu á Rússum, sem hefur staðið um þessi vio- skifti. Þeir hafa „ekki óskað eftir“ því, að tala við rjett íslensk stjórnarvöld um þessi mál. — Engir aðrir liafa þar neitt bann fram borið. 5? AMNINGARNIR VIÐ AUSTUR JEVRÓPULÖNDIN OG RANG- FÆRSLUR KOMMÚNISTA Ríkisstjórnin hefur lagt mikla éherslu á að slíta ekki viðskifta- tengslunum við þessi lönd vegna #v.ss, að örúg^ast er að hafa við- jikiftin sem allia víðast. Kommúnistar hafa að vísu mjög íisakað mig, fyrir að slitnað hafi •ipp úr viðskiftunum við Rúss- íand, en það keypti töluvert af okkur 1946 og 1947. Sú ásökun #iefur ekki aðeins verið borin fram hjer á landi, heldur sagði tCristinn Andrjesson í viðtali, -4,'jrcí rússneska blaðið Pravda, •nirti hinn 15. maí s. L: „Þeir (þ. e. Bandaríkjamenn) oyðileggja fjárhagslífið í land- •r,u; þeir banna íslensku ríkis- ístjórninni að hafa viðskiftatengsl j við Sovjet-samveldið og við lönd Alþýðu-Lýðræðisins. En kjarni f járhagslifs landsins eru við- í:kiftatenglsin við Sovjet-sam- veldið og við lönd Alþýðu-Lýð- • æðisins, vegna þess að þar er íúærsti markaðurinn fyrir þær vörur, sem við flytjum út — fyrir fisk“. Látum það nú vera, að þessi •nikli kjarni, afurðasalan til Aust j •ur-Evrópu, var t. d. á árunum 1935—39 ekki stærri en svo, að *wm 1% ■— einum af hundraði »— af heiidarútflutningnum!!! Hitt er meira um vert, að ástæð vmrd íil að upp úr viðskiítUnum siitnaði er alveg snúið við í frá- í-ögn Kristins Andrjessonar. Auðvitað er það ætið rangt, að %)era aðra upplognum sökum. '01 Nfif tekur þó, þegar íslendingar fara til annara lanau og bsra þar VÍsvitandi rangar sakargiftir fram gegn samlöndum sínum. Siíkt er i’ l.*einlínis til þess lágað að skaða tiagsmuni Jandsins í h'úild. Kom það og skjótlega fram, ♦rversu skaðsamleg áhríf sögu- tiurður Kristins Andrjessonar var VIÐSKIFTIN VIÐ „JARN- TJALDSLÖNDIN“ MEIRI NÚ, EN í RÁÐHERRATÍÐ ÁKA JAKOBSSONAR. Reynslan sýnir og, að íslenska ríkisstjórnin leggur mikla áherslu á að halda viðskiftum við þau járntjaldslönd, sem við okkur vilja skifta. Af þessum sökum m. a. hafa viðskiftin við t. d. Tjekkóslóvakíu, Pólland og Ungverjalands aukist, svo að ó árinu 1946, þegar kommúnistar voru í ríkisstjórn hjer á landi, seldum við þangað aðeins 3,2% af útflutningi okkar, en á árinti 1950 seldum við til þessara landa 11,45% af útfluíningnum, eða nær fjórum sinnum meira en þegar Áki Jakobsson var ráð- herra sjávarútvegsmála. Þessi aukning er þeim mun eftirtektarverðari, sem skifti vestrænna ríkja, og þar á meðal íslendinga, við þessi lönd hafa á seinni árum orðið örðugri en áð- ur, eftir því sem samstarf járn- tjalds-ríkjanna sín á milli hef- ur orðið nánara. Er mjög úberandi, að hinar eft- irsóttustu vörur í þessum lönd- um, svo sem t. d. iðnaðarvörur ýmsar í Tjekkóslóvakíu, eru nú miklu torfengnari þar en fyrr, og öll afgreiðsla gengur mun seinna en áður var. Um Póllandsviðskiftin er það að segja, að afgreiðsla þaðan hef- ur gengið treglega; Þeir hafa trássast við að taka á móti þeirri vöru er við töldum okkur hafa selt þeim. En verra er það, að Pólverjar hafa skotið sjer und- an að láta okkur í tje þær vörur, sem við áttum að fá frá þeim, og þurfum á að halda, bæði í sjálfu sjer, og til að koma jöfn- uði á viðskiftin. Þá hafa Pól- verjar einnig mjög hækkað verð á útflutningsvöru sinni til okkar, þ. e. kolum, um 40% og upp í 70%, samtímis því^ sem þeir hafa neitað að greiða okkur hærra verð fyrir þá vöru, sem við höfum selt þeim. Hafa við- skiftin því reynst mun óhagstæð- ari en vonir stóðu til í upphafi þess samningstímabils, sem nú er langt á iiðið. GENGISBREYTINGIN GERDI OKKUR SAMKEPPNI8FÆRA í þessum tilfellum og ýmsum fleirum, er greitt fyrir viðskift- i unum með milliríkjasamningúm. En eins og jeg sagði áður, kveður mun minna að slíkum samning- um nú en fyrr og einkum er bein sala ríkisins ó afurðunum að mestu úr sögunni. Ástæðurnar fyrir þessum breyt ingum eru ýmiskonar. Sjálfir urðum við miklu samkeppnisfær- ari en ella vegna gengisbreyting- arinnar, og má raunar segja, að allt fjárhagslíf okkar mundi nú vera í algerri upplausn, ef hún hefði ekki átt sjer stað. Hún hefur m. a. haft í för með sjer áð opnast hafa nýir frjálsir markaðir, eða gamlir mjög stækkað, svo sem i Bandaríkj- unum, en útflutningur þangað var fyrir rúmar 6 milj. dollara frá 1. júlí 1950 — 1. júlí 1951 í stað aðeins 2 milj. á sama tíma 2 árum fyrr, eða hefur rúmlega þrefaldast. Þá hefur hvarvetna, bæði hjer, og ekki síður annarsstaðar, mátt- ur hinna socialistisku kenninga um nytsemi ríkisafskifta mjog rje'nað hin síðári ár. Jaínvel Bretar, sem þó hafa haft social- istiska stjórn, hafa mjög dregið úr hinúm mikiu ríkisinnkaupum sínu-m, er þeir um skeið tiðkuðu. Eftir kenningunni áttu slík heild arkaup að vera mjög hagkvæm, eins og við þekkjum úr boðskap iandsverslunarmanna hjer á landi. í framkvæmdinni þótti neytendunum í E:iglandi þetta vera með allt öðrum hætti, og m. a. þess vegna dró breska jafn- aðarmannastjórnin mjög úr þsss- um kaupum bæði frá okkur og öðrum. Þá hefur ástandið í milliríkja- rnálum breyst, svo sem t. d., að Þjóðverjar ráða nú ksupum sín- um sjálfir í stað þess sem við á sínum tíma seldum hernáms- yfirvöldunum þar fisk okkar á meðan Þjóðverjum sjálíum var bannað að veiða íisk. MARSIIALL-SAMVINNAN LOSAR UM VIDSKIi'TA- HÖFTIN Miklu máli skiftir einnig breytt gjaldeyrisástand í viðskiftalönd- um okkar og áhrif Efnhagssam- vinnunnar eða Marshall-sam- starfsins svokallaða í þeim efn- um. Þétta sarnstarf hefúr gert flestum viðskiftalöndum okkar í hinum frjálsa heimi mögulegt að losa um verslun sína, svo að nú er miklu frjálsari innflutningur til þessara landa en áður var og ríkisafskiftin af þeim sökum minni. Kemur þetta m. a. fram í því, að þessar þjóðir hafa nú frjálsan gjaldeyri og getum við því selt þar afurðir okkar, þó að úr sögunni sje þar sú ríkis- þvingun, sem áður hafði rutt okkur þar braut. Hjer hefur því mjög miðað í frelsisátt og hljóta allir Sjálfstæðismenn að fagna því. Eins og jeg drap á, hefur Mars- hallsamstarfið átt ríkan þátt í því, að unnt hefur verið að taka upp þessa frjálsári stjórnar- hætti. Ber og að minnast þess, að það hefur ekki aðeins greitt fyrir útflutningnum, heldur hef- ur sú aðstoð, sem íslendingar hlutu skv. því, gert mögulegt að hverfa frá hinum illræmdu höftum á innflutningnum að verulegu le.vti og íaka upp frjálslegri verslunarhætti. Með því er ekki aðeins ráðin bót á einu aðalmeini viðskiftalífsins, heldur numið burt eitt helsta misklíðarefnið milli flokka hjer á landi, sem sje það, hvernig skifta ætti innfluíningnum.Vegna þessarar aðstoðar hefur einnig verið unnt að hefja bráðnauðsyn- lega birgðasöfnun á ýmsum vör- um, sem ekki mátti lengur drag- ast m. a. vegna hins alvarlega heimsástands. Marshallaðstoðin hefur þannig skapað stóraukið frelsi í öllum viðskiftum landsmanna. En ekki skifta minna máli þau verðmæti og þær framkvæmdir, sem feng- ist hafa fyrir þctta samstarf. LANDBUNAÐURINN HEFIR FENGIÐ MEST AFNOT AF MARSHALL AÐSTOÐINNI AflabrestUr og harðindi, sem gengið hafa yfir landið á síðustu árum, mundu hafa bitnað ólíkt harðar á landsm., ef ekki hefði átt sjer stað innflutningur margs konar nauðsynja með þessum hætti. Má þar til telja ýmiskonar fóðurvörur og landbúnaðarvjel ar, enda má geta þess, að land- búnaðurinn hefur notið 20% af öllmn dollara innflutningi þessa uppruna — og er þá ekki talið með það fje, sem fengist hefir frá Greiðslubandalagi Evrópu, enda er það í annari mynt en dollur- um — og er það hið mesta, sem til einnar atvinnúgreinar hefur farið, þó að aðrir atvinnuvegir hafi einnig notið marskonar fyrir greiðslu. Þessi innflutningur hefur og haft þau áhrif, að hans vegna hef- ur verið mun hægara að halda áfrarn þeim stórfelldu fram- kvæmdum, sem látlaust hefur verið haldið uppi í landinu að undanförnu, því að jafnvel þær, sem unnar hafa verið fyrir annað fje, mundu hafa orðið mun tor- veldari án Marshall-samstarfsins, því að án þess hefði orðið að verja því fje, sem til þeirra hefur farið, til annara þarfa. SAGA KOMMÚNISTA UM „IIÆSING“ Mestu máli skifta samt þær framkvæmdir, sem hafa verið unnar beinlínis fyrir það fje, sem fengist hefur fyrir Marshall-sam- staffið og eru þær framkvæmdir nú orðið býsna margháttaðar. Andstæðingar þessarar sam- vinnu hafa hinsvegar látið sjer mjög tíðrætt um eina af þessum framkvæmdum, sem sje síld- atbræðsluskipið Hæring. Náði þessi söguburður hámarki í grein, sem rússneska blaðið Pravda birti 22. maí s. 1. Þar er angurvær lýsing á því, hvernig ,,menningarnefndinni“, sem Rússar sendu hingað á s. 1. vetri, varð við þegar hún virti fyrir sjer alia hrörnunina, er við henni blasti hjer á landi. „Getur það verið, að hjer hjá ykkur sje ekkert nýtt?“, segjast hinir sorgmæddu menningarfull- trúar haía spurt. „Hvað er að heyra? Ekkert nýtt, — jú vissúlegá", svöruðu íslendingarnir og bentu á eitt- hvert undarlegt skip, af óvenju- legri gerð, er lá þar í höfninni.“ Síðan kemur ítarleg lýsing á þessari „gjöf“ Bandaríkjamanna til íslands, sem á að vera eina nýja mannvirkið, er fengist hafi hingað fyrir Marshall-fje. í sjálfu sjer skifti það litlu en er þó rjett að vita fyrir þá, er vilja hafa það, er sannara reynist, að Hæringur var ekki gjöf heldur keyptur frá Banda- ríkjunum, að vísu fyrir lánsfje !af Marshall-hjálpinni, en þó ekki fyrir meira en 1/50 af þeirri upp- hæð, sem alls hefur verið veitt ti! íslands. En víkjum aftur að frásögn „menningarfulltrúanna“ rúss- nesku. Orðrjett segir: „Loks rann upp sú stund, er Hæringur átti að sýna, hvað hann gat, — rjettlæta vonir afturhalds ins. En nú dundi yfir ógæfan. Það átti að draga skipið af stað. En að hreyf a úr stað þetta klunnalega, ryðgaða vjelabákn og draga það út á sjó, reyndist óframkvæmanlegt verk. Fiski- torfurnar-----ljeku sjer í friði inni á firðinum og fóru á burt — —“. Þarna höfum við þá skýring- una á aflabrestinum á síldinni síðustu árin. Síldarleysið er allt því að kenna, að ómögulegt á að hafa verið að hreyfa Hæring!!! Hvað sýnir betur en þessi saga hlakk hinna kommúnistisku ná» hrafna yfir aflabrestinum o g vonbrigði þeirra yfir því, þegar Hæringur sigldi úr höfn sumarið 1950, eftir að kommúnistar höfðu reynt að telja fólki trú um, að skipið mundi kollsigla sig, ef það gæti þá yfirJcitt hreyfst! En þó að aflabresturinn hafi gert það að verkum, að hvorki Hæringur nje neinar af hinum stórkostlegu nýsköpunarfram- kvæmdum í síldarútveginum, hafi náð tilgangi sínum, svo að nú liggur t. d. við landauðn á Siglufirði og raunar fleiri sjávar- þorpum, þá hafa flestar liin- ar mikilvægari framkvæmdir, er gerðar hafa verið með aðstoð efnahagssamvinnunnar, komið að fullu gagni. Ilæst ber þar hin mestu mann- virki, sem fslendingar hafa ráð- ist í, þ. e. Sogsvirkjunina miklu, er nú stendur yfir, Laxárvirkj- unina fyrir norðan og loks áburð arverksmiðjuna, sem Sjálfstæðis- menn lengi liafa barist fyrir, bæði vegna laadfcúnaðarins og sökum möguleika þess, sem hún mun skapa fyrir mjög auknum iðnaði hjer á landi. En því meirl nauðsyn er á slíknm stórfelldum nýjum framkvæmdum sem at- vinnulíf okkar er nú alltof ein- hæft. Eicsndhelgissnáilin FISKIVEIÐARNAR ERU LÍFAKKERIÐ Vegna þess, hve mjög skortir á, að við getum sjeð okkiir af gæðum landsins fyrir öllum þeim nauðsynjum, er nútíminn krefst, erum við, eins og jeg áður sagði, neyddir til þess að sækja fleiri og meiri vörur til annara landa, en flestir aðrir. Þennan miklá innflutning verðum við svo að greiða með útflutningi. Kemur þá aftur fram fátækt landsins og einhæfi atvinnuvega okkar á þann veg, að nær allur út- flutningurinn, eða hjer um bil 95%, eru sjávarafurðir. Þegar af þessari ástæðu er það eðlilegt, að við höfum lcngi lagt á það mikla áherslu að tryggja okkur sem best not af fiskimið- unum umhverfis landið, jafn- frarat því, sem reynt hefur verið að friða miðin fyrir hættuleg- ustu veiðiaðferðum, hvort sem í lilut eiga fslendingar eða annara þjóða menn. Af þessum sökum höfum við bannað botnvörpuveiðar í land- helgi með öllu og nú takmarkað mjög _ dragnótaveiði. Við hvort- tveggju *ru lögð þung viðurlög, ef út af er lirugðið. Þá voru og 1922, að tilhlutan Magnúsar heit- ins Guðmundssönar, sett ströng lög um rjett til fiskveiða í land- helgi, þar sem takmarlraður er meira en títt er hjá flestum þjóð- um, rjettur erlendra manna til að athafna sig við land eða í land helgi, í því skyni að stunda það- an fiskveiðar. J ■f§É ÍSLENDINGAR TÓKU í - SÍNAR HENDUR LAND- HELGISGÆSLUNA Mönnum varð það og ljóst, að ekki tjáði að setja ströng bönn gegn tiiteknum athöfnum eða veiðum í landhelgi, ef ekki var jafnframt sjeð fyrir því, að sett- um reglum væri framfylgt. Sam- kvæmt Sambandslöguhum frá 1918 áttu Danir að vísu að halda uppi landhelgisgæslu hjer við land, en hvorttveggja var, að sú gæsla þótti löngum nokkuð lin og landsmenn töldu það metn- aðar- og sjálfstæðismál að annast gæsluna að mestu eða öllu leyti sjálfir. Vestmannaeyingar riðu á vað- ið, ekki síst undir forustu Jó- hanns Þ. Jósefssonar og fengu sjer björgunar- og gæsluskipið Þór. Það skip var að vísu lítið og fátæklegt, en fyrir góðra manna forustu og undir ötulla manna Stjórn, varð það þó fyrsta strandgæsluskip íslendinga, og er upphaf þess landhelgisgæslu- Framh. á bls, 5. i

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.