Morgunblaðið - 15.11.1951, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 15. nóv. 1951
MORGUISBLAÐIÐ
n
„SKémMMlHS ÞHHS'Jl EB ¥£iSH
ÓSKABðBN 1>JÓÐAB1NNAB“
NÝLEGA hitti frjettamaSvir Mbl.
Helga Tryggvason cand. theol. að
máli og notaði þá tiekifærið til að
rabba við hann nm hitt og þetta
varðandi skóla- og fræðslumál, en
þau eru nú mjög ofarlega á baugi,
sem kunnugt er. Það fer ekki leynt
að talsverðrar gagnrýni gætir nú
á færðslukerfi okkar og skólana,
og virðist sem mörgum sje i þvi
efni tamara að Iáta uppi vand-
lætingu á skipan málanna eins og
hún er nú, heldur en að koma
fram með jákvæðar tíllögur til
bóta, sem byggðar sjeu á athugun
og vilja til að láta sig málin skipta
af alvöru.
Helgi er öllum hnútum þaulkunn
ugur í þessum efnum ag hefur um
langt skeið fylgst með skólamálum
af miklum áhuga og einlægni til
að finna svör við ýmsum vanda-
málum, sem orðið hafa á vegi hans
bæði við kennslustörf f Kennara-
skólanum og önnur tækifæri.
Helgi hefur á undanfömum ár-
nm sótt kennaraþing víða erlendis
og haft gott tækifæri til að kynn-
ast kennurum frá ýmsum löndum
og viðhorfum þeirra til þessara
móla.
GAGNRÝNIN Á SRÓLANA
— Hvað viltu segja um þá miklu
gagnrýni á skólana og fræðslu-
kerfið, sem algeng er bæði í ræðu
og riti?
— I þetta sinn get jegekki nema
drepið á fátt. Það er þá fyrst, að
þessi gagnrýni er svo algeng og
svæsin, að mjög ólíklegt er, að hún
sje að öllu leyti á rökum reist.
Ef stóru orðin um skólana væri
sannleikur og sannleikurinn allur,
tnyndi í allri okkar upplýsingu
varla finnast ljós punktur!
— En telur þú þá ekki þessar
óánægjuraddir til tjóns fyrir skól-
ana og fulla ástæðu til að taka
afstöðu til þeirra?
— Jú, og það er á sama bátt
beldur óliklegt, að gagnrýni manna
um kennslumálin sje öll marklaus,
eins og hún leggnr sig, og þurfi
ckki annað en að berja hana nið-
ur eða bara ganga þegjandi fram
bjá henni. Málið er ekki svo ein-
falt.
LIÐSINNI OG SAMSTARF
ÆSKILEGT
— Jeg hef orðið var við að þú
biafir á opinbenim vettvangi „gagn
rýnt gagnrýnina“ e£ svo mætti
segja. Viltu ekki segja lesendum
Morgunblaðsins, hvemig þú telur,
að eigi að bregðast við í þessu
cfni.
— Já, jeg hef átalið biklaust
bina skefjalausu gagnrýni, sem er
sánnkölluð þjóðaríþrótt okkar
Islendinga, og hafa menn mjög æft
bana á skólamálufium undanfarið,
bæði í tíma og ótíma. En fyrir alla
muni, andmælum ekki gagnrýni í
allri mynd. En hún þarf að eiga
það augljósa markmið að vera já-
Irvæð og uppbyggjandi.
Erlendis er mjög leitast við að
beina skólagagnrýninni í viðeig-
i>ndi farveg, óska eftir liðsinni og
samstarfi þeirra, sem áhuga bafa
á umbótum. Með því móti getui
gagnrýnin orðið jákvætt afl, reglu-
legt vatn á myllu umbótaogfram
fara í uppeldismálum.
FORELDRA OG
KENNARAFJELÖG
Jeg er þá kominn að hugmynd-
ínni um foreldra- og kennara-
f jelög, sem þú ætlast víst til, að
jeg minnist eitthvað á. I löndum
þar, sem jeg þekki eitthvað til
kennslumála, starfar slíkur f jelags
skapur á skólasvæðunum, stendur
vörð um skólamálin og veitir þeim
hæði aðstoð og aðhald.
Það munu ýmsir segja, að við
höfum sannarlega nóg af fjelög-
xim. En þeim vildi jeg segja það,
að þeir ættu að líta í kringum sig.
Engin opin augu komast hjá að
sjá þá staðreynd, að á okkar tim-
tim hefur ýmis konar fjelagsskap-
tir Jy ft mörgum og ofurþungum
Grettistökum hjer á landi. Marg-
ir hafa nokkrar tórifstendir til
Rabbað við HeBga Iryggvasasi
kennara um skóla og fræðslumal
og þarf að taka mjög margt til
greina. Mörg atriði í skólamálun-
um eru efni í langa og áhuga-
verða stúdíu. Og ef íslendingar
verja tómstundum sínum til að
rannsaka ráðgátur skólanna og
uppeldismálanna vfirleitt, mun
þeim sennilega verða vel ágengt
þegar þeir leggja sig alla fram,
samanber íslcnskan árangur í
íþróttum, sönglist, tafli, spilum
o. s. frv.
Því fleiri menn, sem leggja
stund á að skilja erfiðleikana í
fræðslumálunum, sem verður að
yfirstíga, því meiri líkur eru til
þess, að við fáum eins góða skóla
og þjóðin þarfnast.
Ágæt norsk verSIaunekvikmynd.

Heltji Tryggvason.
fjelagsstarfa, bæði til gagns og
skemmtunar. Vafalaust myndu
margir góðir menn og konur una
því vel að verja tómstundum sín-
um í að kynna sjer uppeldismál
og skólamál, enda þótt atvinna
þeirra sje óskyld skólamálum.
Með slíku áhugastarfi gætu þeir
unnið þjóð sinni stórmikið gagn,
og það eru ekki svo lítil meðmæli
með tómstundaiðkun af þessu
tagi.
Kennslumálin eru ekki mál skóla
starfsmannanna einna og yfir-
manna skólamálanna, heldur mál
foreldranna, sem eiga blessuð
skólabörnin, og allra landsmanna.
Og í vissum skilningi erum við,
sem erum á manndómsárum, bæði
menn og konur, foreldrar allra
þeirra barna, sem eru að alast
upp í landinu.
Mjer . hefur verið það ekki
raunalaust, þegar rætt hefur ver-
ið á alþjóðlegum uppeldismála-
þingum um ágæti slíks fjelags-
skapar um skóla- og uppeldismál,
að þurfa að viðurkenna, að slík
fjelagshugmynd hefði ekki feng-
ið almennan framgang á íslandi
ennþá. Jeg er hjer vitanlega ekki
að tala um fjelagsskap, som ein-
stakir kennarar kunna að hafa við
foreldra barna þeirra, sem þeir
kenna, heldur í miklu víðara um-
taki.
ALLIR ÞEKKJA SKÓLANA
AF EIGIN REYNSLU
Telur þú, að fólk almennt hafi
næga þekkingu til að geta fundið
úrræði í þessum málum fram yfir
t. d. kennara, sem stunda kennslu
sem Hfsstarf?
— Það er nú fyrst að segja, að
allt fulltíða fólk þekkir skóla af
eigin reynslu, svo að hjer er ekki
um eintóma leyndardóma að ræða,
sem „vjer einir vitum“. Mjer hef-
ur persónulega orðið mikill fróð-
leikur og stoð í að tala við góða
og greinda menn um liðna skóla-
daga.
Einhverjir myndu sjálfsagt koma
fram sem segja vildu margt mis-
jafnt og af lítilli góðgirni. Það
er gott að fá þá líka til viðtals.
En þeir, sem myndu vei'ða þarna
stöðugastir og fúsir til að legg.ia
eitthvað á sig að jafnaði, eru þeir
góðgjörnu og ötulu menn og
konur, sem vinsuðu það athyglis-
verðasta úr aðfinnslum og tillög-
um, rnótuðu það með alúð og áhuga
og bæru fram til rjettra aðilja
o. s. frv.
I Slíkur fjelagsskapur reynir vit-
anlega að hafa áhrif á barnaupp-
eldið yfirleitt. Ekki þýðir að ætla
I sjer að starfa með áhlaupum ein-
um, heldur með stöðugri vinnu,
1 stöðugri athygli og fróðleiksöflun
I um mál skólanna og uppeldi yfir-
J leitt. "
| Suma hluti gengur fljótt að
I skilja, þarf aðeins að bregða ljósi
yfir þá. Aðrir eru miklu flóknari
NEMENDUR MEGA EKKI
FLYTJA SLÆVANDI
ÁHRIF AÐ HEIMAN
Jeg vil ganga svo langt að
segja, að það sje ekki hægt að láta
skólana ná eðlilegum þrifum, ef
svo og svo stór hópur manna telur
skólastarfið lítils virði. Nemendur
verða þá fyrir neikvæðum áhrif-
um í heimahúsum, slævast því
ofurlítið — eða mikið — og flytja
með sjer slævandi áhrif inn í skóla
stofuna. Þar með er f.yrir girt, að
sú vinnustöð geti skilað hámarks-
árangri.
En setjum svo, að ailur þorri
manna sje óánægður með skólana,
námsefnið, lengd námstímans o.
s. frv., og sjeu nemendur haldnir
einhverri slíkri óánægju eða vanti
vinnugleði, þá er kominn þungur
dragbítur á skólastarfið hvern
einasta dag. Svona getur þetta
haldið áfram að verka hvort á ann-
að á víxl, eins og þegar maður fær
höfuðverk af áhyggjum og síðan
áhyggjur út af þeim höfuðverk,
og út af þessum versnandi höfuð-
verk enn meiri áhyggjur!
NAMSLEIÐINN
— Já, þú nefndir vinnugleðina.
Hvað vitu þá segja um námsleið-
ann, sem svo margir tala um?
— Hjer eru margar orsakir
samvei'kandi, og jeg er til með að
ræða þær ítarlegar síðar. En jeg
skal strax vara við því, að slá
því föstu, að nemanda leiðist til-
tekin námsgrein, þó að honum leið-
ist einhver námsbók og meðhöndl-
un hennar í skólastofunni.
Það er algengur misskilning-
ur að halda, að námsbækur þurfi
að - vera stuttar til þess að þær
lærist vel. Það má ekki pressa
bókina svo saman, að allur lifssafi
þurrkist úr fróðleiknum. Fróðleik-
ur margs konar bregður upp fyrir
okkur líflegum og litríkum mynd*
um ef hann fær að njóta sín rjett.
Verði þær skuggagráar i meðferð
kennslubókarinnar eða kennaráns,
er hin svokallaða fræðsla orðin
ósönn, og ósannindi leiða illt af
sjer.
Svo getur farið, að bak við svört
orð bókarinnar, sem flytja ein-
tóma upptalningu aðalatriða svo-
kallaðra í klipptum setningum,
skynji nemandinn ekki nein aðal-
atriði lengur. Það getur orðið Ijóta
skræðufræðin.
Við þurfum að treysta meir á
aðgengilegar lesbækur í ýmsum
námsgreinum skólanna. Við eig-
um allt of fátt af þeim enn. í því
efni hygg jeg að við getum lært
einna mest af enskumælandi þjóð-
um austanhafs og vestan, sem eiga
g-eysilegt úrval ágætis skólabóka,
enda virðast nemendur una sjer
eins vel við að lesa þær og gera
skriflega útdrætti eins og böinin
una sjer við leikföng sín — eru
svo niðursokkin af áhuga, að þau
| horfa hvorki til hægri nje vinstri,
j nema þegar þau þurfa að ræða
eitthvað við fjelaga sína um náms-
! efnið, cða kennarann.
Framli. á bls. 8
Norska kvikmyndin, „Við giftnm ok!-ur“, sem Guðrún Brunborg
sýndi hjer í sumar og haust, hefir vakið mjög mikla athygli, en
nú hefir Guðrún hafið sýningar á nýrri norskri verðlaunakvik-
niynd, sem ekki er síðri og cetla ntá að verði mjög vinsael. Nefn-
ist hún „Kranes kaffihús" og er sýnd i Hafnarbíói. Kvikmyndin e?
gerð eftir samnefndri skáldsögu eftir skáldkonuna Cora Sandel,
eti Helge Krog samdi síðan leikrit eftir sögunni. Þótti svo rr.ikid
til sjónleiksins koma, að hann var svndur 117 sinnuni í Osló. —•
Mvndin hjer að ofan er af Rönnaug Aíten og Erik Helí í aðalhlut-
verkum myndarinnar.
Áfhugyn á sparnaSi í reksfri
bsjarsjóða fyrirískja
Rlaðinu hefur borist cftir-
farandi frá íjelagsmála-
ráðuneytinu:
I ÁGÚSTMÁNUÐI a.1. tilkynti
f jelagsmálaráðueytið að það mundi
hlutast til um, að fyrir næstu ára-
mót yrði látin fram fara nákvæm
athugun á rekstri allra bæjarfje-
laga landsins með það fyrir augum
að draga úr útgjöldum bæjarsjóða
og bæjarrekinna stofnana svo sem
unt væri, án þess þó að af því
leiddi veruleg röskuh á atvirmulífi
kaupstaðanna.
Það hefur komið mjög greini-
lega í Ijós nú í ár, að kaup-
staðirnir eiga flestir í verulegurn
fjárhagsörðugleikum, og á fundi,
er bæjarstjórar kaupstaðanna áttu
með sjer nú fyrir skemmstu, komu
fram tillögur og áskoranir til rík-
isstjórnarinnar og Alþingis um
að hlutast til um að greitt verði
fram úr fjárhagsvandræðum kaup
staðanna með ýmsu móti. Er því
full nauðsyn á að frarn fari, áður
en sjerstakar ráðstafanir verða
gerðar af því tilefni, gagngerð
athugun á fjarreiðum kaupstað-
anna.
Með vísun til þessa hefur ráðu-
neytið með brjefi, dags. 3. þ. m.,
lagt fyrir bæjarstjórnir allra kaup
staðanna að láta nú í nóvember
mánuði framkvæmá athugun á
rekstri bæjarsjóðanna og bæjar-
rekinna stofnana með það fyrir
augum að draga úr útgjöldum
við reksturinn svo sem fært þykir.
Um væntanlega tilhögun þessarar
I athugunar segir svo í brjefi ráðu-
neytisins til bæjarstjóranna:
„Ráðuneytið telur að athug-
un þessi verði best íramkvæmd
með þeim hætti, að bæjarráð
eða fjárhag-snefnd velji þrjá
menn, er staðgóða þekkingu
hafa á málefnum kaupstaðar-
ins, í nefnd til þess að hafa
athuganir á hendi. Nefndinni
ber að afla sjer nákvæmra upp-
lýsinga um rekstur bæjarsjóðs,
stofnana hans og fyrirtækja,
ræða við forstjóra og stjórnir
fyrirtækjanna og gera að því
búnu tillögur cil stofnananna
sjálfra og bæjarráðs og fasta-
nefnda bæjarins um sparnað í
rekstri, eða breytingar og um-
bætur, sem nefndin telur rjett
að reyndar verði til sparnaðar.
Fyrirsvarsmenn bæjarsjóðs og
fyrirtækja, skulu innan tiltek-
ins frests, svara nefndinni og
tjá sig uni Hvað þeir telja fram
kvæmanlegt af tillögum henn-
ar og hverjar gagntillögur þeir
vilja gera.
Það, in stefna ber að, er
alhliða- uarnaður í starfs-
mannac.u. ti, skrifstofukostn-
aði, bifreiðanotkun, húsnæði
fyrir skrifstofur eða aðra starf
semi, samfærsla á skyldura
stofnunum og störfum og sjér-
hvað annað, er hefur í för meö
sjer beinan eða óbeinan sparn-
að á fje fyrirtækjanna eóa
bæjarsjóðsins.
Þá skal og láta fram fara
g'aumgæíileg athugun á því,
með hverjum hætti ýmsum
stærri verkefnum, er bæjar-
stjórnin annast, svo sem gatna
gerð og viðhald gatna, götu-
hreinsun, sorphreinsun, bygg-
ingaframkvæmdir og annað
það, sem mikið fje kostar ár-
lega, verói best fyrir komið
og kæmi þar á meðal til álita
hvort ekki ætti að bjóða slík
verk út í ákvæðisvinnu, a. m.
k: að einhverju leyrtí, ef því
verður við komið. Ennfremur
að athuga gaumgæfilega fram-
færslukerfið og sambandið
milli þess annars vegar og
Tryggingastofnunar ríkisins og
sjúkrasamlagsins hins Vegar,
með tilliti til nánara samstarfs
milli þessara aðila og sparnað-
ar á opinberu fje.
Þegar nefndin hefur lokið
störfum, ber henni að skila
bæjarstjórn álitsgerð og tillög-
um fyrir hverja stofnun sjer-
staklega og fyrir bæjarsjóðinn
í heild. Bæjarstjórn skal svo,
fyrir 15. des. n.k. taka afstöðu
til tillagnanna og senda ráðu-
neytinu greirpirgerð sína ásamt
upplýsingum um þann sparn-
að, sem hún hefur ákveðið að
framkvæma, og á grundvelh
þeirra tillagna sinna, skal bæi-
arstjórn, fyrir 31. des. 1951,
hafa lokið samningu fjárhags-
áætlunar fyrir árið 1952.
Þegar bæjarstjórn hefur lok-
ið samningu fjárhagsáætluna:
ber að senda ráðuneytinu áæti-
unina, en það mun hjer eftir
fylgjast betur með því, en ver-
ið hefur til þessa, hvernig fjár-
hagsáætluninni er fylgt í dag-
legum rekstvi bæjarins.
Ráðuneytið mun hjer cftir,
ársf jórðungslega, krefja bæ, -
arstjórn skýíslna um það
hvernig útg,jöldum sveitarfje-
lagsins er háttað með samar-
burði við fjárhagsáætlunina og
mun, ef þurfa þyldr, láta trúr-
aðarmann sinn gera við og við
athugun á því, hvei'nig fjái-
hagsáætluninni er fylgt og a?
trygging sje fyrir því, að fj'
bæjarsjóðs og fyrirtækja hans
sje varið til þess, sem í fjái-
hagsáætlun hefur verið gei't
ráð fyrir, en ekki til annara út-
Framh. á bls. 8