Morgunblaðið - 17.11.1951, Qupperneq 9

Laugardagur I’L nov. 19si
MORGUNBLAÐ19
P. V. G. Síolka:
ít n ii i i ií
íj §.? ii 11 ij
LÆKNIl 9G LÆKNISFRÆSm
IV.
AÐ KO.MA SJÚKLINGUNUM |
I RÁ SJER j
Það er ekki sanngjarnt að
skella aðallega skuídinni á lækna I
deild Háskólans fyrir skort á
tamningu vilja og nauðsynleps
sjálfstrausts hjá læksaefnunum. |
Öll aðstaða til framkværnda '
vandasamra aðgerða hefur stór-
um batnað í Reykjavik, frá því,
sem áður var, en staðið í stað
víðast hvar úti um landið. Hver
samviskusamur læknir verður að
hugsa fyrst og fremst um öryggi
siúklingsins. Með batnandi r.a'm-
göngum, einkum í iofti, er það
nú auðveldara og hEettuminna en |
áður var að koma sjúklingum frá
sjer til meðferðar. Aður iyrr var .
oft ekki í önnur hús að venda og
iæknirinn varð eftir þunga. innri
baráttu að leggja út í að fram- |
kvæma aðgerðir, sem virtust
honum um megn.
Jeg var ungizr kandidat án
framhaldsnáms á íæðingarstofn-
un. þegar jeg neyddist til að gera
mína fyrstu vendingu á fóstri.
Það varð að gerast í kjallara- ;
kompu, þar sem helstu innan- |
stokksmunirnir voru eldavjel,
kolapoki og kartöflusekkur.
Jeg gerði minn fyrsta keisara- j
skurð og það í heimahúsum með
aðstoð stúdents og ólærðrar i
hjúkrunarkonu, en hafði þá
aldrei sjeð þá aðgerð fram- >
kværnda af öðrum. Jeg hefði 1
reynt að losna við þann vanda,
ef þess hefði verið nokkur kost- j
ur annar en sá að horfa í úrræða-
leysi upp á konurnar deyja.
Jeg er þakklátur íorlögunum
fyrir það, að engín flugvjel var
þá til, til þess að senda sjúkling-
ana með, því að jeg hefði íarið
á mis við mikla starfsgleði, ef jeg
hefði aldrei fundið til krafta
minna í slíkri og þvíhkri þraut.
Jeg held jafnvel, að jeg hefði gef
ist upp við Iæknisstarfið með
ölium þess áhyggjum og ónæði,
ef jeg hefði ekki stundum getað
fundið, ,,að stórt er best að
vinna‘‘. Þess vegna get jeg lika
unnt mínum yngri starfsbræðr-
um þess að fá betri aðstæður til
að reyna krafta sina og vona jeg
því, að þeir fyrirgefi mjer þenn-
an Jónsbókarlestur.
V.
ÓÞARFAR
REYKJAVÍKURFERÐIR
Það er gott til þess að vita, að
við höfum fengið ágæta sjerfræð
inga i ýmsum greinum í höfuð-
staðnum og jeg fyrir mitt leyti
hef aldrei hlífst við að senda
sjúklinga mína til þeirra, ef ie»
hef álitið þeim betur borgið með
því. Stundum hef jeg beiniínis
orðið að reka þá þangað.
Á hinn bóginn hefur með bætt-
um samgöngum og auknum pen-
ingaráðum skapast sú tíska með-
al Jandslýðsins að rjúka til
Reykjavíkur, rápa þar á milli
■sjerfræðinga og eyða til þess
miklum tíma og fje, þótt þetta
sama fólk hafi ekki gefið sjer
tíma til að fylgja fyrírmælum
læknis síns heima í hjeraði eða
gefið honum færi á að stunda sig
þar eins og þörf var á. Það er
ekki sjaldgæft, að sjúklingar
dvelji langvistum í Reykjavík íil
þess að fá hjá sjerfræðingum þar
þær fjörefnasprautur, sem það
hefði alveg eins getað fengið
heima hjá sínum eigin lækni.
OF MARGIR
SJERFRÆÐINGAR
Ein ástæðan til þessa öfug-
streymi er sú, að of margir lækn-
ar hafa lagt fyrir sig sjerfiæði-
greinar og hafa því ekki nóg að
gera nema með þvi að vasast í
•almennum lækningum. Skortur
á nægilegum sjúkrahúsum úti
um land er önnur ásæðan og ef
i til vill sú veigameiri.
Þjóðfjelagið verður að gera
sjer ljóst, að læknar —erða allt
af dýrir í reksri o.< því vtrður
að nýta starfsork. ; eirra oftir
því, sem kostur er v. Sjerfræð-
ingar með 10—12 ára nám að baki '
og dýran áhaldakost eru nauð- i
synlegir, en það er of dýr „luxus“
að hafa þá mikið fleiri en þörf
krefur.
ÚRELT
IÍJERABSLÆKNASKIPUN
En það er líka óþarfur luxus
að hafa yfir 50 hjeraðslækna og
byggja yfir þó læknisbúsaði fyrir
25 milljónir króna, ef aðallega á
að nota þá til þess að gefa pensi-
lin og önnur nýtísku „antibio-
tica“ við næmum sjúkdómum,
en flestir sjúklingar með aðra
sjúkdóma eiga að fara til Reykja
víkur íil lækninga.
Síðari hluti
Ef flestum sjúkrarúmum fyrir
fólkið úti um landið á að hrúga
saman í Reykjavík og ef þar og
hvergi nema þar á að skapa
starfsstöðvar fyrir vel mennaða
og dugandi lækna og ef fólk úti
um land á að vera neytt til að
eyða tíma og fje til þess að leita
sjer lækninga í höfuðstaðnum við
flestum sínum kvillum, þá er
orðið lítið vit í hjeraðslækninga-
skipun landsins.
Það er heimtað lengra, dýrara
og erfiðara undirbúningsnám
fyrir hjeraðslækna, en jafnframt
er starf þeirra gert ómerkilegra
og lágkúrulegra. Mannmörgu
hjeruðin, sem áður voru ágætt
starfssvið fyrir duglega og á-
hugasama menn, eru bútuð nið-
ur þangað til hvert hjerað er
orðið svo fámennt, að þar er
hvorki hægt að safna reynslu nje
æfingu, heldur týna því niður,
sem áður var lært.
VERKEFNI HJERAÐSLÆKNA
VERÐUR LÍTIÐ
Aðalverkefni hjeraðslækna
verður með þessu móti að fylla
á meðalaglös, jafnóðum og þau
tæmast, þeim lyfjum, sem Lyfja-
nefnd Tryggingarstofnunar rikis-
ins leyfir sjúkrasamiögunum að
greiða, hringja til Reykjavíkur
eftir sjúkraflugvjel, þegar ein-
hver fær botnlangakast, skrifa
endalaus vottorð og senda heil-
brigðisstjórninni árlega skýrslu
um þessi afrek sin.
Þetta verður þægilegra og bet-
ur launað starf en hjá gömlu hjer
aðslæknunum, en það verða ekki
þeir duglegustu og áhugasömustu
af læknaefnunum, sem kjósa sjer
starfssvið í sveitahjeruðunum
með þessu móti. Þeir munu setj-
ast að í Reykjavík eða ílendast
erlendis að afloknu- framhalds-
:iámi.
Og hjeraðslæknarnir verða
ekki skáldunum yrkisefni —
nema níðskáldum og söngfíflum.
Enginn Grímur Thomsen yrkir
þá hetjukvæði um neinn Svein
Pálsson, því að skammsýn og-hug
sjónalaus læknaskipun hefur þá
drepið dug og blindað hugsjónir
hvers góðs mannsefnis, sem gerð
ist læknir í sveitahjeraði.
VI.
UM TVÆR EEIÐIR
AÐ VELJA
Það eru til tvær leiðir í stað
þeirrar vegleysu, sem hjer hefur
verið lýst. Önnur er sú að miða
allt við sem bestan læknakost í
Reykjavík og gera það af viti.
Þá má fækka hjeraðslæknum
stórlega og spara með því mikið
' fje, því að það er hægt að kom-
ast af með hálfbakaða læknis-
fræðinga eða heilsuverndarhjúkr
unarkonur til þess að gcfa lungna
bólgusjúklingum pensilin eða
sulfalyf, úhluta þeim mixtúrum
I og töblum eftir forskrift frá
Lyfjanefnd Tryggingarstofnunar
innar og útvega þeim flugfar til
Reykjavikur, sem ekki batnar
| yjð slík • ; ;eði innan ákveðins
s tíftia. ÞeUa er skynsamleg sparn-
aðarleið, a.m.lr. á yfirbo: ðir.u,
og því ekki ólíkleg til fylgis.
Hin leiðin er að hagnýta bætt-
ar samgöngur innan hjeraoanna
og auka tækni með því að hafa
læknishjeruðin stærri en nú er,
þar sem því verður við komið,
en fleiri en einn fullgildan lækni
í slíku hjeraði. Með þeim á að
véra skynsamleg verkaskipting,
svo að einn gefi sig aðallega að
lyflækningum og. heilsugæslu,
en annar að handlækningum,
eins og gert er ráð fyrir í heilsu-
gæslulögunúm. Báðir hefðu
nokkra sjermenntun í sinni grein
og ættu þess kost að afla sjer
revnslu og æíingar á sínu sviði,
en hjálpuðust að við allar meiri
háttar ðgerðir.
I slíkum hjeruðum þarf vitan-
lega að koma upp góðu sjúkra-
húsi, sem er höfuðskilyrði fyrir
því að hægt sje að veita fólki við
unandi læknishjálp heima í
hjeraði.
MILLJONUM VARIÐ GEGN
HJERAÐSSPÍTÖLUM
Nú er nokkrum milljónum af
almannafje varið árlega til þéss
að fyrirbyggja það, að r.okkur
spítali úti á landi geti þrifist. —
Það er gert með því að halda
úaggjöldunum á Landsspítalan-
um niðri og greiða reksturshall-
ann úr ríkissjóði. Einnig þetta á
sinn þátt í því að soga allt til
höfuðstaðarins og hefta viðleitni
hjeraðanna úti á landi til eðli-
legrar sjálfsbjargar í sjúkramál-
um. Meðlag ríkissjóðs með Lands
spíalanum hefur stundum numið
eins miklu og laun allra hjer-
aðslækna á landinu samanlögð,
en spítalar hjeraðanna :pá engan
rekstrarstyrk úr ríkissjóði.
Stór hjeruð með góðum spítala
og nægilegu starfssviði fyrir dug
legan lækni eða lækna myndu
tryggja öllum landslýð betri
læknishjálp en nú og margfalt
betri en verða mun að öðrum
kosti, því að þau yrðu keppikefli
ungum mönnum, jafnvel þótt
þeir yrðu að vinna það til að
gegna fyrstu árin fámennum og'
erfiðum hjeruðum, sem því nytu
á þennan hátt góðs af stóru hjer-
uðunúm. Þetta fyrirkomulag
myndi spara nokkuð af dýrum
sjerfræðingum í Reykjavík, nokk
uð af kostnaðarsömum sjúkra-
flutningum þangað, nokkuð af
milljónum króna í ferðakosnað
fyrir landslýðinn, nokkuð af dj<r-
mætum tíma og starfsorku og
siðast en ekki síst, nokkuð af
mannsiífum.
Dorothy
eignast
SGBl
Leikfjelag Reykjavíkur sýnir
hinn skemmtilega gamr deik
„Ðorothy eignast soL“ á sunnu-
dag kl. 8.
Á myndinni eru „Myrtle“,
Erna Sigurleifsdóttir og ,Hús-
'eigandinn“, Guðjón Einarsfou.
Til vinstri á myndinni er hinn nýi forseti AUsherjarþingsins,
Mexíkémaðurinn Luis Padilla Nervo. Trygve Lie, aðalritari S. Þ.
óskar honum til hamingju.
Brýsi þörí vinnuheimiiis
fyrir ssstga afbrotamenn
Fangahjálpén ætiar sð safna fjs
iil sfofnunar vinnuheimiis.
SÍÐLA í sumar birtist í Mbl.
samtal við Oscar Clausen um
starfsemi „Fangahjálparinnar“.
Skýrði Oscar þar frá því sem á
hefði unnist þau tvö ár, sem
starfsemi þeirri hefði verið haid-
ið uppi. Að lokum minntist hann
á þá síefnubreytingu, þar sem
verið er að hverfa frá innilokun
fanga i stórum fangelsum og
þróunin gengur í þá átt að koma
þeim íyrir í betrandi vinnu við
landbúnaðarstörf o. s. frv. Hef-
ur það verið rökstutt með því
að margir afbrotamannanna sjeu
ungir menn, sem leiðst hafa út
á glæpabrautina fynr ýmis óvið-
ráðanleg atvik. Fyrir slíka menn
er inr.ilokunarfangelsi mjög ó-
heppilegt og þyrftu þeir að kom-
ast í dvöl á vinnuheimili, þar
sem þeir verða fyrir betrandi
áhrifum. Þar yrði lögð áhersla
á að efla traust hinna ungu
manna á sjálfum sjer og hjálpa
þeim að gerast starfandi, heiðar-
. legir borgarar í þjóðfjelaginu.
Sagðist Oscar Clausen i sam-
tali þessu hafa mikinn áhuga á
því að koma slíku vinnuheimili
upp hjer á landi sem fyrst, enda
sýndu athuganir, að þörfin væri
mjög brýn.
UÖDD FRÁ AMERÍKU
Þegar frjettamaður Mbl. hitti
Oscar Clausen að máli fyrir
skömmu, hafði hann þær fregnir
að flytja, að hann hefði nýlega
fengið brjef frá hinum kunna
Vestur-Islendingi Guðmundi
Grímssyni dómara við yfirdóm
Norður-Dakota í Bandaríkjunum,
þar sem hann lætur í Ijós gleði
yfir starfi Fangahjálparinnar og
óskar henni góðs gengis í að
koma fram stofnun vinnuheim-
ilis. Brjefið hljóðar svo:
„Jeg er nýbúirm að lesa
j samtalið við yður í Morgun-
blaðirtu 3. ágúst 1551 og vil
1 senöa yður mínar bestu óskir
um í'ramgang þess máls, sem
! þar um ræðir. Jeg er á yðar
máli bæði um það, sem þjer
viljið gera láta afbrotamönn-
um til hjargar eftir að þeir
koma úr fangelsi og eins um
þá breytingu, sem þjer stingið
upp á, að gerð vérði á fang-
elsisvistirini. Jeg var hjetaðs-
dómari lijer í 20 ár. Hafði jeg
þá ætíð í huga, er jeg dæir.di
dóm, hvað hægt væri að gera
fanganum til bjargar, svo að
hann gæti byrjað < > og
betra líf er hann hef tekið
út dóm sinn, svo a< fcaui
leiddist síður til nýrra af-
brota. Jeg átti þátt í því, aö
komið var á fót búgarði handa
föngum, og skyldi þar fyrst
og fremst komið fyrir þeim,
sem dæmdir voru í fyrsta
sinn. Nú er verið að stofna
hæli handa áfengissjúkling-
um, en eins og þjer takið fram,
er ofdrykkja mjög oft orsökirt
cða ein af orsökunum til þess,
að afbrotamenn lenda aftur út
á glæpabrautina.
Mjer þykir vænt um að sjá.
að áhugi er fvrir þessum mál-
um á íslandi og óska yður
innilega íil hamir.gju með það
góða starf, sem þjer hafiö
unnio.
Yðar einlægur,
G. Grímsson (sign.)“
UNGLINGAR SENÐIR
A LITLA-HRAUN
— Þörfin fyrir að koma upp
vinnuheimili fyrir unga menn er
mjög aðkallandi hjer, segir Osc-
ar Clausen. Það munu nú vera
hjer nær því þrír tugir ungra
manna á aldrinum 16—21 árs
með biðdóma og refsidóma. Eins
og stendur er einskis annars úr-
kosta méð suma þessara pilta en
að senda þá austur að Litla-
Hrauni og láta þá afplána refs-
inguna þar. Sem kunnugt er
hljóta menn oftast við fyrsta
brot skilorðsbundinn dóm, en
þessir piltar hafa hver um sig
framið mörg afbrot.
— En hver hefur verið reynsí-
an af því að láta svo unga menn
afplána refsingu að Litla-IIrauni?
— Það hefur verið mjög ó-
heppilégt. Fangelsið er svo ófull-
komið, að ekki er hægt að koma
við aðgreiningu fanganna að
neinu ráði. Þessir ungu afbrota-
rnenn eru þar samvistum við rót-
tæka glæpamenn, kynnast þeim
og vill því oft fara svo að leiðir
þeirra ligg'i saman að lokinni af-
piánun refsingar.
ÓUMFLÝJANLEGT AÐ
STOFNA VINNUHÆLI
— Nokkrum ungum afbrota-
mönnum hefur að vísu verið
komið á góð sveitaheimili. Það
hefur gefist misjafnlega, þó ekki
hafi það verið heimilunum að
kenna. Reynslan heíur sýnt að
það er óumflýjanlegt að koma
vsnnuheimili á fót fyrir unga
íluotamenn. Ekkert þjóðfjelag
feotur látið svo alvarleg mál sera
vind um eyru þjótá.
I _______Framh. ó bls, 10